Wolność osobista - Program Spraw Precedensowych

Wolność osobista - Program Spraw Precedensowych
wtorek, 24 lipca 2007 09:28
Wolność osobista
Hanna Różańska
Kierowanie na obserwacje psychiatryczne
Dnia 20 lutego 2006 r. do Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka zgłosiła się Hanna R.,
oskarżona o popełnienie przestępstwa nakłaniania do fałszywych zeznań. W czasie
postępowania sądowego, na wniosek męża, z którym Hanna R. prowadzi postępowanie
rozwodowe, sąd wydał postanowienie o skierowaniu na badania do biegłego psychiatry. Dnia
29 listopada 2005 r. Hanna R. udała się na badania do biegłego dr Włodzimierza C., który po
krótkim badaniu zalecił przeprowadzenie obserwacji psychiatrycznej w specjalistycznej
jednostce, ze względu na brak możliwości jednoznacznego stwierdzenia lub wykluczenia
choroby w badaniu ambulatoryjnym. Na podstawie powyższej opinii Sąd Rejonowy w Poznaniu
wydał postanowienie o skierowaniu Hanny R. na 6-tygodniowe obserwacje w zakładzie
specjalistycznym. Sąd Okręgowy w Poznaniu utrzymał w mocy powyższe postanowienie.
Fundacja złożyła skargę konstytucyjną na powyższe postanowienia zarzucając niezgodność art.
202 oraz art. 203 k.p.k., pozwalające na kierowanie na obserwacje psychiatryczne, z
Konstytucją. TK uwzględnił zarzuty skargi.
Zamieszczamy stenogram z konferencji o obserwacjach psychiatrycznych
Prasa o dyskusji na temat obserwacji psychiatrycznych
- Niemieckie standardy kierowania na obserwacje psychiatryczne
- "Rzeczpospolita": Obserwacja psychiatryczna ogranicza wolność
- "Gazeta Prawna": Niekonstytucyjne obserwacje w szpitalu psychiatrycznym
- "Gazeta Wyborcza": Koniec przymusowej obserwacji psychiatrycznej
- Przepisy o kierowaniu na obserwacje psychiatryczne niezgodne z Konstytucją RP
- "Rzeczpospolita": Za pomówienie można trafić do szpitala psychiatrycznego
- Czy obserwacje psychiatryczne w czasie procesu karnego są zgodne z Konstytucją?
Rozprawa przed Trybunałem Konstytucyjnym
- Przyłączenie się RPO do skargi konstytucyjnej H. Różańskiej - obserwacje
sądowo-psychiatryczne
- "Rzeczpospolita" o obserwacjach sądowo-psychiatrycznych
- Interwencja w sprawie Hanny R. - kierowanie na obserwacje psychiatryczne w
warunkach oddziału zamkniętego
- "Trybuna" o interwencji w sprawie Hanny R. - kierowanie na obserwacje psychiatryczne
w warunkach oddziału zamkniętego
- Rozprawa w sprawie Hanny R. - kierowanie na obserwacje psychiatryczne
Paweł L. Nieludzkie traktowanie osób zatrzymanych przez Policję Paweł L. został, razem z bratem i kolegą, zatrzymany przez policję w dniu 3 sierpnia 2000 r. w
1/7
Wolność osobista - Program Spraw Precedensowych
wtorek, 24 lipca 2007 09:28
Legionowie. Policjanci podejrzewali, że był on jedną z osób, które wybiły szybę na klatce
schodowej na pobliskim osiedlu. Według Pawła L. został on wylegitymowany przez policjantów
M.K i A.J, którzy następnie kazali mu wsiąść do samochodu policyjnego. Po chwili policjanci
kazali mu wysiąść z auta i po przejściu trzech metrów przewrócili go na ziemię i zaczęli kopać.
Po wyjściu z aresztu Paweł L. udał się do lekarza, który określają jego stan stwierdził „stan po
pobiciu” i wymienia następujące obrażenia ciała: stłuczenie głowy, wybroczyny krwawe na
czole, stłuczenie okolicy oczodołu lewego objawiające się obrzękiem i zaczerwienieniem
powieki, stłuczenie okolicy karku, stłuczenie głowy w okolicy potylicznej, stłuczenie obu ramion
objawiające się wybroczynami na powierzchni przyśrodkowej, stłuczenie okolicy prawego
podżebrza.. W dniu 11 sierpnia Paweł L. złożył doniesienie o popełnieniu przestępstwa przez
funkcjonariuszy policji, w którym pisał, że świadkiem całego zdarzenia był mieszkaniec
pobliskiego domu. Postępowania wszczęte przeciwko policjantom zostało umorzone w dniu 23
marca 2001. Prokurator okręgowy nie przychylił się do zażalenia i przekazał je Sądowi
Rejonowemu w Legionowie, który również zażalenia nie uwzględnił. Paweł L. w dniu 27 maja
2001 r. popełnił samobójstwo. 14 marca 2002 r. prawnicy Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka
złożyli skargę do Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu w imieniu rodziców zmarłego Pawła
L. zarzucając naruszenie art. 3 (zakaz tortur, nieludzkiego i poniżającego traktowania).
-
Odpowiadamy na obserwację Rządu RP w sprawie Pawła L.
Wyrok w sprawie L. przeciwko Polsce
Renata Ramos
Kierowanie na 6-tygodniowe obserwacje psychiatryczne w toku postępowania karnego,
nadużycie władzy przez prokuraturę
Renata Ramos od dłuższego czasu pozostaje w konflikcie z mężem. Zostało wobec niej
wszczęte postępowanie karne o czyn z art. 238 k.k. i 207 § 1 k.k. W związku z jej sprawą, na
podstawie nieprzekonujących opinii biegłych sądy wydawały postanowienia o skierowaniu
Renaty Ramos na badania psychiatryczne połączone z obserwacją w zakładzie leczniczym.
Dnia 23 maja 2005 r. Fundacja skierowała do Sądu Rejonowego w Poznaniu opinię przyjaciela
sądu w sprawie skierowania Renaty Ramos na badania psychiatryczne. Ponadto Program
podejmował inne interwencje w tej sprawie. Sprawa ta jest dla nas przykładem praktyki
nadużywania możliwości kierowania na obserwacje psychiatryczne powodujące pozbawienie
wolności osobistej w sprawach błahych lub na podstawie nieprzekonujących opinii biegłych. Na
temat sprawy Renaty Ramos zrealizowany został reportaż w programie "Superwizjer" w TVN na
temat Renaty Ramos jak również zostało umorzone postępowanie w sprawie będącej podstawą
kierowania jej na badania psychiatryczne. - "Superwizjer" o kierowaniu na obserwacje sądowo-psychiatryczne
2/7
Wolność osobista - Program Spraw Precedensowych
wtorek, 24 lipca 2007 09:28
Soldatenko v. Ukraina
Ekstradycja do państwa, które narusza prawa człowieka
Do Fundacji zgłosił się adwokat ukraiński reprezentujący p. Soldatenko. Soldatenko twierdzi, że
jest bezpaństwowcem. Zdaniem rządu Ukrainy jest on narodowości turkmeńskiej. Od 1999 r.
przebywa na Ukrainie, gdzie schronił się w związku z prześladowaniem go w Turkmenistanie na
tle narodowościowym. W styczniu 2007 r. policja ukraińska zgodnie z żądaniem strony
turkmeńskiej na podstawie Konwencji o pomocy prawnej w sprawach cywilnych, rodzinnych i
karnych WNP aresztowała p. Soldatenko. Turkmenistan zażądał jego ekstradycji. Decyzją sądu
zastosowano wobec skarżącego tymczasowe aresztowanie do czasu zakończenia
postępowania ekstradycyjnego. Zastępca Prokuratura Generalnego Ukrainy wydał decyzję o
ekstradycji Skarżącego. W związku jednak z zastosowaniem zarządzania tymczasowego przez
ETPCz postępowanie ekstradycyjne zostało zawieszone. W skardze do ETPCz Soldatenko
podnosi, że doszło do naruszenia Art. 3 i Art. 6 Konwencji ponieważ gdyby doszło do ekstradycji
doszło byłby on narażony na nierzetelny proces oraz tortury i poniżające traktowanie przez
władze turkmeńskie. Skarga dotyczy również Art. 5 §§1-3 Konwencji, ponieważ nie było
podstaw do stosowania tymczasowego aresztowania oraz doszło do naruszenia jego prawa do
obrony (uniemożliwienie kontaktu z adwokatem oraz postawianie przed sądem dopiero po 7
dniach). Podobny charakter ma inna sprawa, z którą zwrócił się do nas ten sam adwokat.
Kaboulov Amir Damirovych jest obywatelem rosyjskim, oczekującym na Ukrainie na ekstradycję
do Kazachstanu, gdzie jest poszukiwany w związku z oskarżeniami o zabójstwo. Jego zdaniem,
zgoda na ekstradycję wystawi go na ryzyko wykonania wobec niego kary śmierci w
Kazachstanie. Obecnie przebywa on w areszcie w Charkowie. W styczniu 2005 r. sąd w
Pechersku zakazał ukraińskiemu Prokuratorowi Generalnemu ekstradycji Kaboulova, ale kilka
miesięcy później, na skutek apelacji Prokuratora, sprawa wróciła do ponownego rozpatrzenia.
W lipcu 2005 r. sąd w Pechersku odrzucił skargę adwokata Kaboulova na postępowanie władz
ukraińskich wobec niego. Co niezwykle istotne, w czasie postępowania zdarzały się okresy, w
których Kaboulov przetrzymywany był w areszcie bez żadnych podstaw prawnych. HFPC
złożyła w obu sprawach złożenie opinie przyjaciela sądu (w oparciu o doświadczenia Fundacji
zdobyte przy prowadzeniu sprawy Mandugequich przeciwko Polsce).
-
Złożenie opinii przyjaciela sądu w sprawach ekstradycyjnych
ETPCz wydał wyrok w sprawie dotyczącej ekstradycji - Soldatenko przeciwko Ukrainie
Tomasz S.
Nieuzasadnione umieszczenie w zakładzie psychiatrycznym
3/7
Wolność osobista - Program Spraw Precedensowych
wtorek, 24 lipca 2007 09:28
Tomasz S. jest podejrzany o składanie fałszywych zeznań i fałszywe oskarżenie. Sąd Rejonowy
w G. w dniu 26 czerwca 2006 r. wydał postanowienie o przeprowadzeniu badań
psychiatrycznych względem Tomasza S. w zakładzie psychiatrycznym przez okres 6 tygodni. W
uzasadnieniu podano, że biegli sądowi po jednorazowym badaniu nie są w stanie ocenić stanu
psychicznego podejrzanego. Tomasz S. wniósł zażalenie na postanowienie Sądu Rejonowego
w Grudziądzu do Sądu Okręgowego w Toruniu - Wydział IX Karny Odwoławczy.
Postanowieniem z dnia 19 lipca 2006 r. Sąd Okręgowy utrzymał w mocy zaskarżone
postanowienie Sądu Rejonowego. Tomasz S. został skierowany w związku z tym na
sześciotygodniową obserwację w zakładzie zamkniętym. Z materiałów, które przesłał do
Fundacji wynika, że w zakładzie psychiatrycznym dochodziło do ogromnych nieprawidłowości,
kontakt z lekarzami psychiatrami w praktyce nie istniał, a cały okres 6-tygodniowego pobytu stał
się źródłem cierpienia Tomasza S. Na skutek wniosku złożonego przez Prokuratura Prokuratury
Rejonowej w Grudziądzu Sąd Okręgowy w Grudziądzu postanowieniem z dnia 3 listopada 2006
r. przedłużył obserwacje psychiatryczne wobec Tomasza S. na kolejne sześć tygodni. W
uzasadnieniu stwierdzono, że poprzednia obserwacja podejrzanego nie była możliwa, z uwagi
na jego negatywne nastawienie Tomasza S. do biegłych.
Tomasz S. w dniu 10 listopada 2006 r. został bezpłatnie przebadany przez cenionego
specjalistę w dziedzinie psychiatrii dr n. med. Jerzego Pobochę. W wydanym zaświadczeniu dr
Pobocha uznał, że pozwany nie jest upośledzony umysłowo, ani chory psychicznie. Powołując
się na przedmiotową opinię Tomasz S. złożył zażalenie na postanowienie Sądu Okręgowy w
Grudziądzu. Dnia 13 grudnia 2006 r. Sąd Okręgowy w Toruniu, po pisemnej interwencji adw.
Macieja Burdy, postanowił uchylić zaskarżone postanowienie i nie uwzględnić wniosków o
przedłużenie obserwacji psychiatrycznej wobec podejrzanego. W uzasadnieniu stwierdzono, że
podstawę orzeczenia o przedłużeniu obserwacji psychiatrycznej stanowić może wniosek
zakładu leczniczego.
Tymczasem taki, prawidłowo złożony wniosek do sądu nie wpłynął. W sprawie niesłusznie
orzeczono obserwacje psychiatryczne wobec osoby całkowicie zdrowej psychicznie, co
potwierdziły niezależne ekspertyzy. Umieszczenie w zamkniętym zakładzie psychiatrycznym
stało się źródłem cierpienia i poniesienia krzywdy w rozumieniu art. 448 k.c. Fundacja zamierza
pomóc Tomaszowi S. we wniesieniu powództwa odszkodowawczego przeciwko Skarbowi
Państwa.
Sprawa S. Kędzior przeciwko Polsce
Prawa osób ubezwłasnowolnionych
Sprawa dotyczy skargi S. Kędziora złożonej 4 października 2007 r. do Europejskiego
Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu (nr skargi: 45026/07). Została ona zakomunikowana
Rządowi RP 14 maja 2009 r.
Dnia 22 grudnia 2000 r. sąd wydał decyzję o ubezwłasnowolnieniu S. Kędziora z powodu
przewlekłej choroby – schizofrenii. Podstawą tej decyzji była opinia lekarza psychiatry. Sąd
4/7
Wolność osobista - Program Spraw Precedensowych
wtorek, 24 lipca 2007 09:28
Okręgowy w K. 27 grudnia 2001 r. wydał decyzję o zmianie częściowego ubezwłasnowolnienia
S. Kędziora na ubezwłasnowolnienie całkowite z powodu pogorszenia stanu zdrowia. Opiekun
prawny wystąpił z prośbą o umieszczenie S. Kędziora w Domu Pomocy Społecznej w R. R.
Dnia 8 lutego 2002 r. Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie zadecydowało o umieszczeniu
skarżącego w w/w placówce, powołując się na prośbę opiekuna prawnego. Według prawa
polskiego, w takim przypadku nie jest wymagana zgoda sądu na umieszczeniu chorego w
takiej placówce.
W lutym 2002 r. skarżący został umieszczony w placówce pomocy społecznej w R. R., gdzie
przebywa do dnia dzisiejszego. Skarżący uważa, że został umieszczony w Domie Opieki
Społecznej wbrew jego woli bez żadnej medycznej potrzeby. W związku z tym, 12 kwietnia
2002 r. S. Kędzior wystąpił do Sądu Rejonowego w L. Prezes Sądu Rejonowego w L.
poinformował skarżącego, iż umieszczenie go w placówce było zgodne z prawem. 27 grudnia
2004 Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w L. poinformowało skarżącego, iż jego opiekun
prawny miał prawo do umieszczenie osoby, nad którą sprawuje pieczę.
23 lutego 2003 prezes Sądu Rejonowego w L. ponownie poinformował skarżącego, że jego
zarzuty dotyczące umieszczenia go w Domu Opieki Społecznej są całkowicie niezasadne. 5
czerwca 2006 oraz 15 lutego 2007 Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w odpowiedzi na
pismo skarżącego, poinformowało go, że tylko opiekun prawny może zdecydować o rezygnacji
z jego pobytu w Domu Pomocy Społecznej.
Prezes Sądu Okręgowego w P. poinformował S. Kędziora, że osoba ubezwłasnowolniona nie
może złożyć samodzielnie wniosku o zniesienie ubezwłasnowolnienia. Dodał, że osoba
ubezwłasnowolniona może wnosić o wszczęcie przez sąd z urzędu postępowania, ale aby sąd
w takim trybie podjął postępowanie musi uprzednio dysponować zaświadczeniem lekarza
psychiatry, z którego będzie wynikało, że aktualny stan zdrowia psychicznego osoby
ubezwłasnowolnionej uległ poprawie, która uzasadnia uchylenie ubezwłasnowolnienia.
S. Kędzior wystąpił do Sądu Rejonowego w P. o uchylenie ubezwłasnowolnienia. Dnia 7
sierpnia 2007 sąd odrzucił jego wniosek, uznając, że nie ma podstawy prawnej do wszczęcia
takiego postępowania. Dnia 17 września 2007 ten sam sąd odrzucił zażalenie skarżącego (z
uwagi na jego niedopuszczalność). Sąd zwrócił uwagę, że na skutek wyroku TK z 7 marca
2007 doszło do zmiany k.p.c. Jednakże podkreślił, że zmiany te wejdą w życie dopiero 7
października, a zatem nie mają one zastosowania w jego sprawie.
W skardze do ETPCz S. Kędzior podnosi (nie wskazując konkretnych przepisów Konwencji),
że został umieszczony w Domu Opieki Społecznej wbrew swojej woli i nie ma możliwości
zmiany tej decyzji od 2002 roku. Ponadto skarży się na decyzje sądów, które jego zdaniem
ignorują jego argumentację dotyczącą badań psychiatrycznych, uniemożliwiając tym samym
możliwość mieszkania ze swoją matką.
Już po złożeniu skargi do ETPCz oraz po wejściu w życie znowelizowanych przepisów, S.
Kędzior złożył wniosek o uchylenie ubezwłasnowolnienia. Sąd Okręgowy w P. zarządzeniem z
30 czerwca 2008 r. zarządził zwrot wniosku z powodu jego nieopłacenia (40 zł). Wniesione
zażalenie zostało odrzucone (także nie zostało opłacone – 30 zł).
5/7
Wolność osobista - Program Spraw Precedensowych
wtorek, 24 lipca 2007 09:28
9 marca 2009 r. Sąd Okręgowy w P. wydał postanowienie (w sprawie o uchylenie
ubezwłasnowolnienia z wniosku S. Kędziora) o dopuszczeniu dowodu z wysłuchania
wnioskodawcy oraz opinii biegłego psychiatry. Sąd Okręgowy w P. w dniu 9 czerwca 2009 r.
oddalił wniosek S. Kędziora o uchylenie ubezwłasnowolnienia.
Trybunał Konstytucyjny w dniu 7 marca 2007 r. wydał wyrok w sprawie K 28/05 dotyczącym
zgodności z Konstytucją art. 559 kodeksu postępowania cywilnego. Trybunał uznał, że art. 545
§ 1 i 2 w zakresie, w jakim nie przyznaje osobie ubezwłasnowolnionej uprawnienia do
zgłoszenia wniosku o wszczęcie postępowania o uchylenie lub zmianę ubezwłasnowolnienia,
jest niezgodny z art. 30 i art. 31 Konstytucji RP.
Ustawą z dnia 9 maja 2007 r. dodano art. 559 § 3 kodeksu postępowania cywilnego. Zgodnie
z art. 6 ustawy w sprawach o ubezwłasnowolnienie wszczętych przed dniem wejścia w życie
niniejszej ustawy, do czasu zakończenia postępowania w drugiej instancji, stosuje się przepisy
dotychczasowe. Jednakże TK w uzasadnieniu wyroku z 7 marca 2007 r. stwierdził, że
„orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o niekonstytucyjności ograniczenia praw procesowych
osób ubezwłasnowolnionych umożliwia sądom zastosowanie wykładni kodeksu postępowania
cywilnego w sposób zgodny z Konstytucją”.
Europejski Trybunał Praw Człowieka skierował do Rządu RP pytania:
1.Czy skarżący miał możliwość skorzystania ze skutecznej procedury, w której można by było
zakwestionować legalność umieszczenia go w domie opieki społecznej oraz potrzebę
kontynuowania pobytu, tak jak wymaga tego art. 5 ust. 4 Konwencji? W szczególności, czy było
możliwym dla skarżącego wnioskowanie do sądu o jego zwolnienie z domu opieki społecznej?
Czy po stronie sądu istniał obowiązek prowadzenia okresowych kontroli dotyczących potrzeby
kontynuowania pobytu skarżącego w domu opieki, w szczególności poddawania go badaniom
psychiatrycznym?
2.Mając na uwadze fakt, że wniosek skarżącego w sprawie zniesienia jego
ubezwłasnowolnienia został przez sąd oddalony (7 sierpnia i 17 września 2007 r.), czy prawo
skarżącego „dostępu do sądu” (art. 6 Konwencji) było respektowane?
3.Czy okoliczności sprawy świadczą o problemie mającym wpływ na prawo skarżącego do
ochrony życia prywatnego i rodzinnego w rozumieniu art. 8 Konwencji? (Uwaga ta wynika z
faktu, że skarżący przebywał w domu opieki społecznej od 2002 r. a jego kroki mające na celu
zmianę tej sytuacji i uchylenia jego ubezwłasnowolnienia nie były badane przez organy
władzy).
4.Czy skarżący był poddawany badaniom psychiatrycznym w związku z jego umieszczeniem
w domu opieki społecznej?
Sprawa została objęta Programem Spraw Precedensowych.
-
Mental Disability Advocacy Center (MDAC) złożyło opinię przyjaciela sądu w sprawie Dziennik: 60 tys. Polaków nie decyduje o sobie
6/7
Wolność osobista - Program Spraw Precedensowych
wtorek, 24 lipca 2007 09:28
Joomla SEF URLs by Artio
7/7