Program nauczania elementów edukacji multimedialnej dla uczniów

Artykuł opublikowany w miesięczniku Nowa Szkoła nr 5/2001
Uwaga: Program realizowany przez autorkę w XXI L.O. jest na bieżąco modyfikowany i dostosowywany
do aktualnie obowiązujących założeń prawa oświatowego oraz oczekiwań uczniów. Szczegółowe
informacje o innowacyjnej ofercie edukacyjnej dla aktualnego rocznika uczniów dostępne są w szkole.
Grażyna Róziewicz
Program nauczania elementów edukacji multimedialnej dla uczniów szkół
ponadpodstawowych
Spis treści:
1. Okres nauki i proponowane przedmioty………………………………………………………………..
2. Motywacja i ogólne cele kształcenia……………………………………………………………………
3. Program nauczania wiedzy o mediach dla klas I – III………………………………………………..
4. Bibliografia…………………………………………………………………………………………………
5. Komentarz metodyczny:
a. Poziom gimnazjum……………………………………………………………..……………..
b. Poziom liceum…………………………………………………………………………………
6. Konspekt lekcji dotyczącej języka reklamy…………………………………………………………….
1. Okres nauki i proponowane przedmioty
Okres nauki: 3 lata
Przedmiot podstawowy:
wiedza o mediach
Przedmioty dodatkowe:
1. muzyka
2. plastyka
3. fotografowanie
4. zapis filmowy
— kl.I-III — 6 godz./tygodn.
— kl.I — 2 godz./tygodn.
— kl.I — 2 godz./tygodn.
— kl.II — 4 godz./tygodn.
— kl.III — 6godz./tygodn.
2. Motywacja i ogólne cele kształcenia
1. Obecny model kształcenia humanistycznego odnosi się przede wszystkim do kultury literackiej,
w której przekaźnikiem jest książka. Tymczasem doświadczenia kulturowe XX-go wieku wykazują,
że współczesność zdominowana jest postępującą audiowizualizacją form komunikacji międzyludzkiej.
Prognozy kulturoznawców sugerują, że XXI stulecie będzie wiekiem, w którym głównym sposobem oddzi aływania na odbiorcę będzie dźwięk i obraz, a głównymi formami przekazu zdominują multimedia (film,
telewizja, komputer).
Wobec powyższego analizowanie obrazów i dźwięków pod kątem ich oddziaływania na odbiorcę stanie
się równie istotną umiejętnością, co dotychczasowe kształcenie ukierunkowane na rozwijanie zdolności
werbalnego porozumiewania się z innymi ludźmi. Pozwoli to na przygotowanie młodzieży do świadomego
uczestnictwa w kulturze, da jej możliwość dokonywania selekcji przy korzystaniu z produktów kultury maso wej oraz ułatwi dystansowanie się wobec agresywnej reklamy.
2. Obraz filmowy jest wyjątkowo silną formą oddziaływania na odbiorcę. W przypadku dzieci i młodzieży
sztuka nie spełnia swojej funkcji oczyszczania i uwalniania od nagromadzonych napięć. Często, wbrew za mierzeniom twórców, staje się źródłem wielu lęków i zachowań destruktywnych. Sceny gwałtu i przemocy
odbierane są jako bezpośredni wzór do naśladowania i sposób na życie we wspólnocie ludzkiej.
Kryminolodzy stwierdzają, że wiele przestępstw przeprowadzanych jest przez młodocianych sprawców według scenariusza obejrzanego filmu, który traktowany bywa jako instruktaż zbrodni a nie ostrzeżenie przed
nią.
Historia kina zna sytuację fal zgonów, które przeszły przez Stany Zjednoczone i Wielką Brytanię jako
efekt naśladowania fascynujących bohaterów filmowych. Taką reakcję wywołały na przykład filmy: "Buntow nik bez powodu" (prod. Stany Zjednoczone 1955, reżyseria Nicholas Ray) oraz "Mechaniczna pomarańcza"
(prod. Wielka Brytania 1971, reżyseria Stanley Kubrick). W takich okolicznościach wyrobienie
w młodych widzach dystansu i sceptycznego stosunku do świata przedstawionego w produkcjach audiow izualnych staje się podstawowym obowiązkiem humanitarnym i głównym celem edukacyjnym szkoły XXI
wieku.
3. Aparat fotograficzny i kamera to przedmioty, które coraz powszechniej trafiają w ręce amatorów.
Posługiwanie się tymi urządzeniami wymaga wyrobienia specjalnej wyobraźni, wrażliw ości i sprawności.
Są one niezbędne, aby rejestrowane materiały były czymś więcej niż tylko bezmyślną mechaniczną reje stracją ruchomych obrazów. Świadome kreowanie świata przedstawionego staje się też źródłem głębokich
przeżyć. Doznanie ich może się okazać środkiem przeciwko biernej konsumpcji i sposobem na wspaniałą,
kreatywną egzystencję, w której młodzi ludzie będą mogli samodzielnie i konstruktywnie działać dla dobra
własnego i innych.
3. Program nauczania wiedzy o mediach dla klas I-III
Program nauczania wiedzy o mediach dla klasy I
Zakres wiedzy: środki stylistyczne kina, gatunki filmowe, mechanizmy reklamy
Projekcje:
1."Kaskader z przypadku" reż.Richard Rush
2. "Nietykalni" reż.Brian De Palma
3. "Żądło" reż.Roy Hill
4. "Love story" reż.Arthur Hiller
5. "Siódma pieczęć" reż.Ingmar Bergman
6. "Planeta małp" reż.Franklin Schaffner
7. "Bez przebaczenia" reż.Clint Eastwood
8. Blok wybranych przez uczniów aktualnych filmów reklamowych
9. Film zaproponowany przez uczniów
10. Jak wyżej
11. Aktualne wydarzenia filmowe
12. Jak wyżej
Cele kształcenia:
- Zapoznanie ze specyfiką tworzywa filmowego i jego wielowarstwowością (obraz, słowo, muzyka, dźwięki
naturalne).
- Przedstawienie roli i funkcji planów, ruchów i ustawień kamery w budowaniu dramaturgii filmu.
- Zaprezentowanie technik montażowych i ich wpływu na odbiór dzieła.
- Uświadomienie zespołowości filmowego procesu twórczego ( przedstawienie zadań scenarzysty, autora
dialogów, reżysera, operatora, inżyniera dźwięku i innych).
- Zapoznanie z różnymi gatunkami filmowymi i ich specyfiką.
- Uwrażliwienie na rolę tworzywa w kształtowaniu świata przedstawionego i kreacji bohatera.
- Przedstawienie podstawowych mechanizmów i technik reklamy.
- Wyrobienie umiejętności analizowania różnych warstw tworzywa filmowego i jej wykorzystanie przy
interpretacji całości dzieła.
Program nauczania wiedzy o mediach dla klasy II
Zakres wiedzy: historia kina — wybrane zagadnienia
Projekcje:
1. "Nickelodeon" reż.Peter Bogdanovich
2. Filmy braci Lumiere, Georgesa Meliesa, Davida W.Griffitha
3. "Pies andaluzyjski" reż.Luis Bunuel i Salvatore Dali
4. "Aleksander Newski" reż.Siergiej Eisenstein
5. "Pod dachami Paryża" reż.Rene Clair
6. "Światła wielkiego miasta" reż.Charles Chaplin
7. "Kacza zupa" reż.A.Marx
8.. "Sokół maltański" reż.John Huston
9. Film zaproponowany przez uczniów
10. Jak wyżej
11. Aktualne wydarzenia filmowe
12. Jak wyżej
Cele kształcenia:
- Uświadomienie zależności filmu jako sztuki od okoliczności zewnętrznych np. stopnia rozwoju techniki
i środków ekonomicznych.
- Zapoznanie z procesem tworzenia pierwszych filmów, prezentacja środowiska ludzi kina oraz zjawisk
obyczajowo-kulturowych związanych z początkami X Muzy.
- Zaprezentowanie zmian w stosunku filmu do rzeczywistości:
- rejestracja obrazów,
- przekształcenia — surrealizm, realizm, absurd i inne.
- ukazanie zmian postawy twórców kina w stosunku do widza: bawienie, wychowywanie,
kształcenie, szokowanie.
- wyrobienie umiejętności doceniania walorów dzieła filmowego z uwzględnieniem
uwarunkowań historycznych okresu jego powstawania.
Program nauczania wiedzy o mediach dla klasy III
Zakres wiedzy: wybitni twórcy kina
Projekcje:
1."Tam,gdzie rosną poziomki" reż.Ingmar Bergman
2."Do utraty tchu" reż.Jean-Luc Godard
3."Osiem i pół" reż.Federico Fellini
4."Na los szczęścia, Baltazarze!" reż.Robert Bresson
5."Powiększenie" reż.Michelangelo Antonioni
6."Andriej Rublow" reż.Andriej Tarkowski
7."Dyskretny urok burżuazji" reż.Luis Bunuel
8."Iluminacja" reż.Krzysztof Zanussi
9.Film zaproponowany przez uczniów
10.Jak wyżej
11.Aktualne wydarzenia filmowe
12.Jak wyżej
Cele kształcenia:
- Prezentacja sylwetek twórczych i drogi rozwojowej najwybitniejszych reżyserów.
- Ukazanie wielości znaczeń dzieła wybitnego.
- Wykształcenie umiejętności wielokierunkowej, pogłębionej interpretacji filmu.
- Wyrobienie wrażliwości na prawdę zewnętrzną i wewnętrzną; uzasadnienie prawa artysty do kreowania
dzieła filmowego jako projekcji jego świadomości.
- Wykazanie, że sztuka współczesna wymaga od odbiorcy wiedzy i postawy aktywnej dając mu szansę
współtworzenia.
- Wykształcenie umiejętności przyjmowania postawy aktywnej w kontakcie z dziełem sztuki.
- Wyrobienie umiejętności postrzegania świata przedstawionego w filmie jako rzeczywistości o bardzo
wysokim stopniu uporządkowania wewnętrznego.
- Uświadomienie istnienia jednostkowych i społecznych zagrożeń wynikających z bezkrytycznego ulegania
konsumpcyjnemu modelowi życia.
- Demitologizacja postindustrialnej „cywilizacji przyjemności” jako sprzyjającej człowiekowi.
- Wykształcenie umiejętności rozpoznawania własnych potrzeb duchowych i rozwijania ich poprzez
świadomy odbiór wybitnych dzieł sztuki.
- Wyrobienie dystansu do agresywnej reklamy filmowej.
- Wykształcenie umiejętności unikania kontaktu z tymi tworami kultury, które mają niszczący wpływ
na osobowość człowieka.
4. Bibliografia:
Aronson E. (1995), Człowiek- istota społeczna, PWN, Warszawa
Bralczyk, J. (1998), Język na sprzedaż, Rzeczpospolita–Businessman Book, Warszawa
Cieślak W. (red.) (1991) ,The best of video- poradnik 4876 filmów- do roku 1992, Comfort, Warszawa
Gordon T. (1993), Wychowanie bez porażek, PAX, Warszawa
Grabowska M.G. (red.) (1994), Federico Fellini, Włoski Instytut Kultury w Warszawie
Gwóźdź A. (red.) (1990), Między obrazem a narracją.Szkice z teorii telewizji, Wiedza o Kulturze, Wrocław
Gwóźdź A. (red.) (1990), Kino: Gest — Ciało — Ruch. Film w perspektywie systemów komunikowania
niewerbalnego, Wiedza o Kulturze, Wrocław
Helman A. (1991), Autor — Film — Odbiorca, Wiedza o Kulturze, Wrocław
Helman A. (red.) (1992), Słownik pojęć filmowych, Wiedza o Kulturze, Wrocław
Hendrykowski M. (1994), Słownik terminów filmowych, Ars Nova, Poznań
Hostetler J. (1995), Dopóki nie jest za późno, Edytor, Katowice
Kosecka B., Piotrowska A., Kocołowski W. (1997), Panorama kina najnowszego- 1980 — 1995
— Leksykon, Wydawnictwo Znak, Kraków
Krynicki P. (1992), Poradnik dla fotoamatorów, Oficyna Wydawnicza Mazowsze, Warszawa
Maliński M. (1993), Nasze dziwne stulecie, Pallotinum, Poznań
Nurczyńska-Fidelska E., Parniewska B., Popiel-Popiołek E., Ulińska H. (1993) Film w szkolnej edukacji
humanistycznej, PWN, Warszawa — Łodź
Nurczyńska-Fidelska E., Batko Z. (1997), Wokół problemów adaptacji filmowej, Centralny Gabinet Edukacji
Filmowej Dzieci i Młodzieży, Łódź
Ożóg, K. (1995), Kilka uwag o języku reklamy radiowej i telewizyjnej, Język Polski, s. 273, 279
Patrzałek, T. (1999), Ćwiczenia smaku, Polonistyka 6/99
Płażewski J. (1977), Historia filmu dla każdego, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa
Pryluck C. (1988), Źródła znaczenia w filmie i telewizji, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa
Przybyła–Loewe I. (1995), W poszukiwaniu literackości reklamy, Język Artystyczny, t. 9
Shipman D. (1995), Historia kina — pierwsze stulecie, Videograf, Katowice
Toeplitz J. (red.) (1989), Historia filmu polskiego, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa
Trzynadlowski J. (1991), Film — krytyka i estetyka, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław
Trzynadlowski J. (1992), Filmoznawstwo. Film. Telewizja, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław
Zimbardo P.G., Ruch F.L. (1994), Psychologia i życie, PWN, Warszawa
Zimny, R. (1996), Niektóre cechy składni współczesnego sloganu reklamowego, Język Polski, zeszyt 2–3
5. Komentarz metodyczny
Kino i telewizja określane są jako X i XI Muza, ponieważ wykorzystują one środki wyrazu wypracowa ne i wypróbowywane od tysiącleci przez pozostałe sztuki, przede wszystkim: malarstwo, taniec, literaturę
i muzykę. Z tego powodu niezbędne jest wprowadzenie do programu obok przedmiotów specyficznych ta kich jak: wiedza o filmie, fotografowanie czy filmowanie także przedmiotów towarzyszących: muzyki
i plastyki.
Bez elementarnej wiedzy i umiejętności z tego zakresu rzetelna analiza i interpretacja takich warstw
dzieła filmowego jak obraz czy ścieżka muzyczna są niemożliwe. Oczywiście można byłoby poprowadzić
lekcje odwołując się wyłącznie do wrażeń uczniów. Zachęca do tego postmodernizm. Ale negatywne skutki
wychowawcze wynikają właśnie z emocjonalnego nastawienia widzów do kina i telewizji. Dlatego nowa
szkoła powinna, nie niszcząc emocji pozytywnych, rozwijać racjonalne umiejętności kontaktu z X i XI
Muzą. Pozwoli to młodzieży zachować dystans i odróżniać wzorce postaw twórczych od niszczących.
A. Poziom gimnazjum
Specyfika pracy z uczniem 14- 16- letnim powinna polegać na zredukowaniu celów kształcenia
określonych w programie. Nauczyciel może podchodzić empatycznie do możliwości intelektualnych i emo cjonalnych klasy i modyfikować zakres wiedzy i umiejętności zgodnie z oczekiwaniami uczniów. Najważniejszym zadaniem dla nauczycieli gimnazjum jest wyrobienie w młodzieży postawy aktywnej w kontaktach
z mediami: rozważania, analizowania, argumentowania sądów krytycznych bądź akceptujących. Należy
unikać zbyt wysokiego poziomu zajęć, bo nudzi on uczniów i owocuje znużeniem oraz apatią.
Poniżej określiłam podstawowe cele kształcenia, na których warto byłoby się skupić w pracy
z gimnazjalistami. Oczywiście są to tylko propozycje. Osobą decydującą ostatecznie o podejmowanych
zadaniach powinien być nauczyciel, bo on najlepiej zna specyficzne potrzeby edukowanej przez siebie gru py.
W klasie pierwszej warto uświadomić uczniom, że film jest tworem wielowarstwowym. Oddziałuje
na widza w bardzo szybkim tempie na wielu poziomach równocześnie. Śledzenie własnych reakcji i emocji
oraz refleksja nad tym, co je wywołało, jest niesłychanie trudna. Dlatego dobrze jest po projekcji porozma wiać nie tylko o wrażeniach, ale także o konkretach - zastanowić się nad zastosowanymi przez twórców
środkami artystycznymi i ich efektami. Z moich siedmioletnich doświadczeń wynika, że wszyscy uczniowie
z ogromną pasją podchodzą do analizy filmu. Wykazują się przy tym zaskakującą spostrzegawczością
i wrażliwością na szczegóły obrazu i gry aktorskiej. Ta postawa pojawia się także u tych, którzy na lekcjach
języka polskiego są bierni z powodu trudności zwerbalizowania wrażeń wynikających z kontaktu z literatu rą.
W klasie drugiej najistotniejsze jest, by uczniowie zauważyli drogę, jaką przeszło kino - od jar marcznej rozrywki - do tworzenia dzieł sztuki, które budzą uczucia wysokie a niekiedy uczą i bawią zara zem. Z badań wynika, że większość nieprzygotowanych widzów traktuje film i telewizję jako rzetelne źródło
wiedzy o świecie. Dlatego ważne jest pokazanie na przykładzie kolejnych dzieł filmowych, jak twórca może
manipulować rzeczywistością : - od zwykłego rejestrowania wybranych jej wycinków poczynając - a kończąc na tworzeniu nowych realiów ( poprzez zestawianie w spójną, wiarygodną całość dowolnie dobranych
składników - na przykład „Sokół maltański” jako przedstawiciel „czarnego filmu” podważającego porządek
etyczny i przekonanie o możliwości odróżnienia dobra od zła).
Zwykle w klasie trzeciej pierwszą reakcją uczniów na proponowane projekcje jest protest prze ciwko „nudnym filmom pozbawionym licznych zwrotów akcji”. Dlatego ważne jest potraktowanie „kina autor skiego” jako punktu wyjścia do rozmów o szacunku dla widza. Warto uświadomić młodzieży, że dynamicz ne tempo wydarzeń nie pozostawia odbiorcy czasu na refleksję i może być przejawem pogardy wobec
oglądającego ze strony producenta. Kino autorskie - prezentujące świat z perspektywy jednostki - to także
okazja do dialogu na temat odmienności punktów widzenia, poszanowania cudzych uczuć i poglądów, pra wa do tolerancji. Rozważania o wizji świata wybitnych reżyserów prowadzą w rezultacie do otwarcia się
uczniów na własną odrębność i wyjątkowość jako istotne wartości i wzmacniają efekty działań wychowaw czych zmierzających do przełamania, często pojawiających się w tym wieku w szkole, podziałów subkultu rowych związanych z odrzucaniem inności i niechęcią do ludzi postrzeganych jako „obcy”.
B. Poziom liceum
Nauczyciele liceum mają większe możliwości realizacji określonych w programie celów kształcenia. Jednak oni również powinni mieć prawo wyboru zagadnień i dostosowania zakresu problematyki
do możliwości i oczekiwań ucznia.Za minimum uznać można cele określone w części dotyczącej realizacji
programu na poziomie gimnazjum.
Zachęcam, by pozostałe tematy warte omówienia na lekcji określać wspólnie z młodzieżą.
Zdarza się, że uczniowie liceum mają ciekawsze pomysły na ujęcie analizy i interpretacji filmu niż
profesjonalna krytyka filmowa.
Ten zabieg ważny jest również ze względu na różnice pokoleniowe. Filmy XX-wieczne, tworzo ne w określonym kontekście historycznym, dla dzisiejszych 17 - 18 -latków bywają opowieścią o czymś
zupełnie innym. Co ciekawe - dobre kino wcale nie traci przez to swojej wartości. Wręcz przeciwnie.
Uczniowie często znajdują nowe wymiary uniwersalne w dziełach, o których wydawałoby się, że napisano
już wszystko. Dlatego po siedmiu latach realizacji programu w szkole średniej mogę powiedzieć, że zajęcia
z wiedzy o filmie to przeżycie, które może być pasjonujące także dla samego nauczyciela. Z każdym rocz nikiem na nowo zyskuje się szansę odkrycia odmiennych tropów interpretacyjnych. Z moich doświadczeń
wynika, że współpraca z uczniami przy doborze omawianych zagadnień daje możliwość wszechstronnej
penetracji tematyki współczesnych dzieł filmowych. Sugerowane przez uczniów problemy, które chętnie
omawiają to:
Sfera społeczna:
- wady i zalety różnych środowisk, ocena ich wpływ na relacje międzyludzkie ( np. „8 i pół”,
„Dyskretny urok burżuazji”)
- relacja: jednostka - społeczeństwo ( np. ”Nietykalni”)
- władza - jej źródła, relacje ze społeczeństwem, manipulacja i propaganda (np. „Aleksander
Newski”, „Andriej Rublow”)
- postawy społeczne - np. konsumpcjonizm ( np. „Powiększenie”)
- wojna i jej mechanizmy ( np. „Kacza zupa”)
Sfera filozoficzna:
- sens i cel życia ludzkiego ( np. „Tam, gdzie rosną poziomki”)
- filozofia dziejów ( np. „Andriej Rublow”)
- wolność - wady i zalety ( np. „Planeta małp”, „Kaskader z przypadku”)
- ludzkie możliwości poznania prawdy ( np. „Iluminacja”, „Powiększenie”)
Sfera etyczna:
- granice między dobrem i złem ( np. „Sokół maltański”)
- postawy wobec wartości ( np. „Bez przebaczenia”, „Do utraty tchu”)
- poszukiwanie szczęścia ( np. „Na los szczęścia, Baltazarze”)
- relacja: człowiek - Bóg ( np. „Siódma pieczęć”)
Sfera psychologiczna:
- motywacje działań ludzkich - rozum, uczucia, instynkty, nawyki, normy społeczne
( np. „Pod dachami Paryża”, „Bez przebaczenia”)
- relacje: kobieta - mężczyzna ( np. „Tam, gdzie rosną poziomki”, „Do utraty tchu”, „8 i pół”)
- konflikt pokoleń ( np. „Love story”)
Sfera estetyczna:
- artyzm pracy kamery ( np. „Nietykalni”)
- artyzm montażu filmowego ( np. „Żądło”)
- artyzm kompozycji dramaturgicznej dzieła filmowego ( np. „Andriej Rublow”, „8 i pół”, „Dyskretny urok
burżuazji”)
- artyzm ścieżki dźwiękowej ( np. „Pod dachami Paryża”)
- artyzm dyskusji z konwencją gatunku ( np. „Bez przebaczenia”)
Organizacja projekcji
Najlepszą formą jest nawiązanie współpracy z lokalnym dyskusyjnym klubem filmowym. Zwykle
chętnie pośredniczy on w organizacji projekcji. Ma duże doświadczenie w sprowadzaniu filmów na prywatne pokazy. Ponadto uczniowie zyskują możliwość rozwijania swoich zainteresowań w ramach działalności
klubu.
Druga możliwość to zamówienie bloku wybranych filmów w firmie specjalizującej się w pr odukcji
materiałów dla potrzeb oświaty.
Bibliografia
Spośród załączonej powyżej bibliografii szczególnie polecam:
1. Nurczyńska-Fidelska E., Parniewska B., Popiel-Popiołek E., Ulińska H. (1993), „Film w szkolnej edukacji
humanistycznej”
2. Płażewski J. (1998), „Historia filmu dla każdego”.
Pozycję pierwszą można potraktować jako podręcznik dla nauczycieli wiedzy o filmie.
Zawiera ona wiele ciekawych konspektów lekcji o licznych filmach proponowanych w niniejszym
programie i innych.
Pozycję drugą można potraktować jako podręcznik dla uczniów klas: I - III. Książka napisana jest
przystępnym językiem i mogą posługiwać się nią zarówno uczniowie gimnazjum jak i liceum.
6. Konspekt lekcji dotyczącej języka reklamy dla klasy pierwszej gimnazjum lub liceum
Temat lekcji: Analiza i ocena użyteczności filmu reklamującego wafel „X”.
I. Wprowadzenie
1. Przypomnienie funkcji filmu jako komunikatu ( poznawcza, artystyczna, wychowawcza, rozrywkowa).
2. Zadanie pytania o podstawową funkcję filmu reklamowego.
Uczniowie zwykle odpowiadają ( zgodnie ze sloganami reklamowymi), że jest to funkcja pozna wcza - film
reklamowy informuje widza o towarach dostępnych na rynku, o ich zaletach, o stopniu użyteczności dla nabywcy.
3. Przedstawienie uczniom celu lekcji: sprawdzenie, czy wybrany film reklamowy spełnia oczekiwania
konsumenta wymienione przez młodzież oraz jakimi środkami wyrazu się posługuje.
II. Rozwinięcie
1. Przypomnienie warstw dzieła filmowego:
- obraz
- słowo
- muzyka
- dźwięk naturalny
2. Analiza i interpretacja filmu reklamowego - opowieści o starym Indianinie, który zmartwychwstaje
po zjedzeniu wafelka.
Poziom obrazu:
a. Ustalenie bohaterów, miejsca i czasu akcji
- Indianie, preria, współczesność.
b. Ustalenie gatunku filmowego, do którego nawiązali twórcy
- western ( z II połowy XX-go wieku, ponieważ Indianie ukazani są jako postaci pozytywne).
c. Zadanie pytania o celowość nawiązania
- uczniowie zwykle odpowiadają, że chodzi o pozytywne skojarzenia; wymieniają przy tym takie wartości
jak: wolność, dzikość, kontakt z naturą.
d. Zadanie pytania o sensowność skojarzeń
- czy zjedzenie wafelka oznacza doświadczenie którejś z tych wartości?
Odpowiedzi są negatywne.
e. Wspólne określenie zastosowanego środka wyrazu - a b s u r d.
Poziom słowa:
a. Analiza dialogu pomiędzy ojcem i córką.
b. Wskazanie jego cech formalnych:
- skrótowość ( dialog zredukowany do minimum słów)
- obecność p u e n t y.
Poziom muzyki:
a. Analiza ścieżki muzycznej
- twórcy posłużyli się motywem etnicznym - muzyką indiańską ( rytm bębnów), ale dodali także tło wykonywane na instrumentach elektronicznych
b. Wspólne określenie zasady artystycznej - e k l e k t y z m.
c. Funkcja ścieżki muz. - tworzenie nastroju powagi w celu wyeksponowania przełamującej go puenty.
Poziom dźwięku naturalnego:
a. Analiza warstwy dźwięku naturalnego
b. Zebranie spostrzeżeń:
- dźwięk naturalny zredukowany do dwu odgłosów - szelestu papierka po wafelku oraz zwierzęcego
wycia zmartwychwstałego Indianina
c. Określenie zastosowanych środków:
- redukcja rzeczywistości
- a n i m a l i z a c j a c z ł o w i e k a ( nadanie mu pewnych cech zwierzęcych).
III. Podsumowanie spostrzeżeń
1. Określenie relacji między tematem (śmierć), muzyką (nastrój powagi) i puentą (prośba zmartwychwstałego starca o zorganizowanie mu biesiady z kolegami - zaskoczenie i rozśmieszenie widza) - k o n t r a s t.
( część poniżej przeznaczona na lekcję w liceum)
- Poszukiwanie konwencji estetycznej, która posługiwała się podobnymi środkami ( podsunięcie zestawu
tematów: śmierć, biesiada, zabawa, kontrast, sprzeczności).
Uczniowie podają hasła: marinizm, konceptyzm, barok.
- Pytanie o celowość nawiązania - ukazanie złożoności świata czy chęć zaskoczenia, zaszokowania widza?
Młodzież zwykle odpowiada, że chodzi o zaskoczenie i rozśmieszenie widza w celu przyciągnięcia jego
uwagi do reklamowanego produktu.
- Pytanie, co uczniowie sądzą o wartości połączenia barokowych kierunków estetycznych ze współczesnym gatunkiem filmowym - westernem?
Zwykle pada odpowiedź, że jest to zabawny, dobry pomysł.
- Pytanie o współczesną konwencję estetyczną, w której zrealizowano film.
Po naprowadzeniu przez nauczyciela uczniowie podają postmodernizm odnajdując w filmie takie jego
wyznaczniki jak:
a. brak jednorodności estetycznej
b. lekceważenie realiów ( sugerowanie, że zjedzenie wafelka może przywrócić do życia
człowieka umierającego).
2. Pytanie o wartość poznawczą filmu.
Uczniowie są zwykle zaskoczeni, gdyż po dokonaniu analizy uświadamiają sobie, że film pozbawiony
jest wartości poznawczych ( informacja o wafelku przeciwdziałającym konaniu).
Jego podstawowe zadanie to funkcja rozrywkowa - zabawienie widza, przyciągnięcie jego uwagi do reklamowanego produktu, manipulowanie jego uczuciami - wzbudzenie miłych skojarzeń związanych z tym
gatunkiem wafelków, zachęcających do nabycia produktu.
3. Charakterystyka wizji świata przedstawionego w omawianym filmie reklamowym.
- świat przedstawiony w reklamie jest światem zdeformowanym
- deformacja świata przedstawionego nie jest przypadkowa i chaotyczna, lecz uporządkowana
i głęboko przemyślana
- deformacji poddaje się wszystkie warstwy filmu : obraz, słowo, muzykę, dźwięk naturalny
- w celu deformacji świata przedstawionego twórcy posługują się takimi środkami jak:
nawiązania, aluzje, absurdy, skróty, puenty, redukcje, fałsz, animalizacja człowieka
- efektem tak konstruowanej deformacji jest pomieszanie sfer i odwrócenie hierarchii
- produkt staje się ważniejszy od nabywcy; przedmiot jest bardziej godny uwagi od człowieka.
4. Ocena postawy autorów filmu wobec widzów - dyskusja.
5. Podsumowanie dyskusji.