program 1

Program działalności
Środowiskowego Domu Samopomocy w RoŜdŜałach
dla osób przewlekle psychicznie chorych
ZAŁOśENIA PROGRAMU
Postępowanie wspierająco-aktywizacyjne kierowane do osób przewlekle
psychicznie chorych to system skoordynowanych oddziaływań społecznych,
psychologicznych, edukacyjnych i medycznych wymagający współpracy
róŜnych specjalistów, którego celem jest: uzyskanie (w przypadku wady
wrodzonej) lub odzyskanie utraconej (w następstwie urazu lub choroby)
optymalnej sprawności do samodzielnego, aktywnego Ŝycia w społeczeństwie.
Choroba psychiczna jest czynnikiem powodującym utratę sprawności
psychicznej, bowiem wyraźnie zaburza postrzeganie świata oraz kontakt
z rzeczywistością. Skutkiem takiej dezadaptacji będzie:
• niemoŜność pełnienia dotychczasowych ról społecznych;
• niezdolność do radzenia sobie z Ŝyciem codziennym, pracą zawodową,
zaniedbywanie obowiązków;
• nieumiejętność prawidłowego komunikowania się, nawiązywania
kontaktów;
• brak aktywności- coraz większa bezczynność;
• utrata uprzednich zainteresowań, obojętność;
• zaniedbywanie swojego wyglądu zewnętrznego i brak dbania o higienę
osobistą;
• poczucie "bycia naznaczonym" poprzez swoją chorobę i coraz większe
izolowanie się od społeczeństwa - tendencja do ukrywania choroby
psychicznej;
• pragnienie zaprzeczenia, Ŝe jest się chorym psychicznie;
• powszechna niechęć do kontaktu z lekarzem psychiatrą;
• lęk przed lekami psychotropowymi, ich rzekomo fatalnymi skutkami;
• obawy przed leczeniem w szpitalu psychiatrycznym;
• bezradność w szukaniu pomocy.
Celowe są więc wszechstronne oddziaływania wspierającoaktywizujące, obejmujące zarówno samego chorego, jak i jego rodzinę oraz
środowisko, aby przygotować ich do przyjęcia osoby niepełnosprawnej.
Wobec chorych psychicznie niezbędne jest stosowanie tzw.
ZASAD REHABILITACJI PSYCHIATRYCZNEJ. NaleŜą do nich:
1
Zasada partnerstwa, która polega na poszanowaniu praw
i indywidualności chorego. Postępowanie terapeutyczne jest prawem, a nie
obowiązkiem chorego psychicznie, zatem nie moŜe być prowadzone wbrew
jego woli i bez zgody. Warunkiem rozpoczęcia postępowania wspierającoaktywizującego
jest uzyskanie jego zaufania, akceptacji programu
i współpracy. Zasada partnerstwa dotyczy równieŜ sposobu odnoszenia się do
chorego. Bardzo często w opiece nad chorym psychicznie przejawiamy
współczucie i Ŝyczliwość, sumiennie i z oddaniem wykonujemy swe obowiązki,
a czasami przyjmujemy wobec niego postawę nadopiekuńczą. Znacznie
trudniej jest nam zachować szacunek, dąŜyć do podtrzymania u niego
poczucia godności, autonomii i pozytywnej samooceny. Stosując tę zasadę
naleŜy pamiętać, aby oddziaływania terapeutyczne
miały charakter
współpracy, a nie systemu nakazów.
Zasada
wielostronności
oddziaływań oznacza
jednoczesne
oddziaływania wspierająco - aktywizujące w róŜnych sferach Ŝycia
codziennego: rodzinnej, zawodowej, towarzyskiej i społecznej. Wymaga to
ścisłej współpracy wielospecjalistycznego zespołu, dobrej znajomości
problemów chorego i jego środowiska.
Zasada stopniowania trudności w zakresie wszystkich form
oddziaływania. Zasada ta wynika ze zmniejszonych zdolności adaptacyjnych
większości chorych psychicznie. Realizacja tej zasady wymaga uŜycia róŜnych
form pomocy dostosowanych do zmieniających się moŜliwości chorego.
Począwszy od całkowitego zastępowania go w decyzjach, działaniach
i aktywności Ŝyciowej, które bywa czasem potrzebne
w ostrej fazie choroby, aŜ do całkowitej lub prawie całkowitej samodzielności.
Zasada powtarzalności oddziaływań odnosi się szczególnie do osób,
u których proces chorobowy przebiega z okresowymi zaostrzeniami i po
kaŜdym trzeba powtórzyć nabyte juŜ poprzednio umiejętności. U większości
przewlekle psychicznie chorych, proces terapeutyczny a raczej jego efekty
mogą być tylko częściowe i nie moŜna osiągnąć, ani pełnego, ani trwałego
powrotu do zdrowia. Stosowanie tej zasady w planowaniu oddziaływania
terapeutycznego oszczędza zarówno choremu, jak i jego rodzinie wielu
rozczarowań.
Zasada zgodności psychospołecznych i biologicznych metod
oddziaływania polega
na
kompleksowym
stosowaniu
leczenia
farmakologicznego i oddziaływań terapeutycznych. NaleŜy to czynić w taki
sposób, aby działanie uboczne jednej ze stosowanych metod nie stanowiło
przeszkody lub niebezpieczeństwa nadmiernego obciąŜenia przy innych
metodach. I tak na przykład stopień obciąŜenia fizycznego w róŜnych formach
rehabilitacji (terapia ruchem, pracą itp.) powinien uwzględniać wielkość dawek
leków psychotropowych i stan somatyczny chorego. I odwrotnie, jeśli działanie
uboczne leku np. senność i osłabienie, skłonność do zapaści, drŜenie,
wzmoŜone napięcie mięśniowe, uniemoŜliwia choremu aktywny udział w
zajęciach terapeutycznych, naleŜy rozwaŜyć moŜliwość zastosowania środków
korygujących te objawy, zmniejszenia dawek lub zmiany leku.
2
Zasada optymalnej stymulacji zakłada, Ŝe niewskazana jest zbyt
nadmierna lub zbyt uboga stymulacja chorego. Niedobór bodźców, monotonia
zdarzeń wywołują: bierność, utratę zainteresowań, spłycenie i zwęŜenie
związków emocjonalnych, brak planów na przyszłość, brak dbałości o wygląd
zewnętrzny, apatię, upośledzenie napędu. W wielu przypadkach są to objawy
odwracalne. Natomiast nadmierna stymulacja, czyli stawianie choremu zadań
zbyt trudnych lub zbyt szybkie przechodzenie w procesie readaptacji
społecznej do dalszych faz aktywności i usamodzielniania, moŜe powodować
w wielu przypadkach nawrót objawów psychotycznych lub teŜ wywołać zespół
objawów określanych mianem depresji rehabilitacyjnej. Stan ten cechuje:
apatia, obniŜenie nastroju, postawa rezygnacyjna, często odmowa udziału w
formach celowej aktywności. Ze zjawiskiem tym mamy do czynienia, kiedy
chory nagle, po dłuŜszym przebywaniu w szpitalu wraca do środowiska
stawiającego mu zbyt wysokie wymagania. Przyczyną patologicznych reakcji
na nadmierną lub zbyt ubogą stymulację jest obniŜony u większości chorych
psychicznie próg moŜliwości adaptacyjnych.
CEL OGÓLNY:
Optymalizowanie sprawności i stymulacja rozwoju osoby chorej
psychicznie - usamodzielnienie uczestników w zakresie podstawowych
umiejętności Ŝyciowych oraz zapobieganie ich marginalizacji społecznej.
CELE SZCZEGÓŁOWE:
WaŜne jest, aby oddziaływanie wspierająco-aktywizujące rozpoczęło się jak
najwcześniej, najlepiej równocześnie z leczeniem farmakologicznym, poprzez:
• niwelowanie przyczyn unikania kontaktu ze słuŜbą zdrowia, w celu
podjęcia lub kontynuowania leczenia,
• pomoc chorym uczestnikom w dostępie do niezbędnych świadczeń
zdrowotnych, w tym uzgadnianie i pilnowanie terminów wizyt u lekarza,
• pomoc w zakupie leków,
• pomoc w dotarciu do jednostek ochrony zdrowia,
• niedopuszczenie do izolacji społecznej osoby chorej,
• zapewnienie optymalnego rozwoju i poziomu funkcjonowania
emocjonalno-społecznego,
• kształtowanie motywacji do akceptowanych przez otoczenie zachowań,
• wyrabianie nawyków celowej aktywności,
• poprawę umiejętności porozumiewania się z otoczeniem,
• wzbogacanie zasobów słowno – pojęciowych,
• rozpoznawanie sytuacji i zmian zachodzących w otoczeniu – zgodnie
z własnymi moŜliwościami postrzegania rzeczywistości,
3
• rozwijanie umiejętności nawiązywania i podtrzymywania prawidłowych
relacji interpersonalnych,
• rozwijanie zainteresowań własnych,
• poznawanie ofert róŜnych typów instytucji kulturalnych,
• kształtowanie i rozwijanie umiejętności Ŝycia i współdziałania w grupie,
• akceptowanie – w miarę moŜliwości – własnej niepełnosprawności.
ZADANIA PROGRAMU:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
ćwiczenia usprawniające umiejętność porozumiewania się z
otoczeniem,
ćwiczenia bogacące zasób słowno – pojęciowy,
rozwijanie umiejętności posługiwania się mową w celu wyraŜania
własnych potrzeb,
zajęcia stymulujące i uaktywniające sferę intelektualną, ze szczególnym
uwzględnieniem rozumienia sytuacji i zmian zachodzących w otoczeniu
oraz odróŜniania rzeczywistości realnej od objawów choroby,
rozwijanie sfery emocjonalno – motywacyjnej,
nauka umiejętności okazywania emocji adekwatnych do konkretnych
sytuacji,
kształtowanie i rozwijanie umiejętności dokonywania słusznych
wyborów,
zajęcia kształtujące i rozwijające umiejętność organizowania czasu
wolnego oraz rozwijające zainteresowania uczestników, w tym
poznawcze i kulturalne,
zajęcia rozwijające umiejętność nawiązywania i podtrzymywania
prawidłowych relacji interpersonalnych,
inspirowanie do zawierania przyjaźni i tworzenia więzi,
rozwijanie zasobów własnych umoŜliwiających optymalne pełnienie ról
społecznych,
zapoznawanie uczestników z ofertą róŜnych typów instytucji
kulturalnych,
zajęcia kształtujące i rozwijające umiejętność współpracy i
współdziałania
w grupie,
zajęcia zmierzające do rehabilitacji zawodowej oraz stymulujące
motywację do doskonalenia umiejętności zawodowych,
zajęcia poszerzające zasoby uczestników niezbędne do radzenia sobie
w róŜnorodnych sytuacjach Ŝycia codziennego,
4
•
•
•
•
•
•
•
•
•
rozwijanie i utrwalanie umiejętności przestrzegania zasad współŜycia
społecznego,
zajęcia zmierzające do rozwijania potrzeby dbałości o zdrowie własne, w
tym zdrowie psychiczne,
organizowanie róŜnorodnych imprez i uroczystości umoŜliwiających
integrację społeczną i zapewniające uczestnikom moŜliwość brania
udziału w Ŝyciu społecznym,
podnoszenie poczucia własnej wartości i pewności siebie,
wyrabianie umiejętności dokonywania realnej samooceny własnej osoby
i oceny swoich moŜliwości,
dostarczanie informacji i wiedzy na temat bezpiecznego współŜycia
płciowego i zagroŜeń jakie płyną z tego typu zachowań,
wsparcie i motywowanie uczestników do stałych kontaktów z poradniami
specjalistycznymi,
zajęcia sportowe, ogólnorozwojowe,
zajęcia umoŜliwiające rozwój samoświadomości i akceptacji własnej
niepełnosprawności;
EWALUACJA PROGRAMU
Oceną skuteczności zrealizowanego programu będzie postęp w
rozwoju tych funkcji uczestnika, które podlegały oddziaływaniom
terapeutycznym.
W wyniku procesu terapeutycznego winna wytworzyć się u chorego
czynna postawa wobec zaburzeń w stanie jego zdrowia i powrócić powinien
pozytywny stosunek do Ŝycia, rodziny i społeczeństwa.
5