OTR 2/2011

OTR 5/2011
/układ merytoryczny wydania listopadowego/
Artykuły przeglądowe
1. Shahid Punwar
The Use of Computer Navigation in Hip Arthroplasty: Literature Review and Evidence Today
Running Title: Hip Navigation
University College London Institute of Orthopaedic and Musculoskeletal Sciences, Royal National Orthopaedic Hospital,
Stanmore, Middlesex, HA7 4LP, UK
Streszczenie
Total hip replacement arthroplasty and hip resurfacing are two of the most successful orthopaedic
operations performed worldwide. Critical to the success of these operations is the accurate placement
of the components. Correct component alignment reduces mechanical wear and the risk of dislocation.
Traditionally, correct component alignment relies on the surgeon referencing from the position of the
patient on the table and anatomical landmarks. However, it is now known that this leads to a wide
variability in component position. Computer navigation systems aim to optimise component placement.
The purpose of this review is to describe the different types of computer navigation systems available
and their use in both total hip arthroplasty and hip resurfacing.
Słowa kluczowe: Hip; Arthroplasty; komputer; nawigacja (Polish)
2. Krzysztof H. Włodarski
Krwiotwórcze i kościotwórcze komórki macierzyste szpiku
Katedra i Zakład Histologii i Embriologii Centrum Biostruktury Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
Streszczenie
Praca omawia koncepcję istnienia wspólnej komórki macierzystej dla elementów podścieliska szpiku
i dla komórek krwiotwórczych.
Według dotychczasowej wiedzy, szpik zawiera dwa rodzaje komórek macierzystych – jedne dla
podścieliska (zrębu) szpiku, drugie - dla hematopoezy. Macierzysta komórka hemopoetyczna jest
komórką prekursorową dla wszystkich komórek krwi, natomiast macierzysta komórka dla zrębu szpiku,
zwana tez macierzysta komórką mezenchymatyczną lub macierzystą komórką zrębową, różnicuje się
we wszystkie postaci komórek tworzących zrąb szpiku a także w fibroblasty, osteoblasty, chondrocyty,
adipocyty i mięśnie gładkie. Obie te linie rozwojowe były zatem uważane do niedawna za całkowicie
odmiennie zdeterminowane rozwojowo, choć wzajemnie na siebie oddziałujące
Nowe doniesienia wskazują na możliwość powstawania komórek tłuszczowych z macierzystej komórki
krwiotwórczej.
W wyniku tej obserwacji postuluje się istnienie wspólnej komórki macierzystej dla przedziału
krwiotwórczego i przedziału zrębowego szpiku i wprowadza pojęcie „jednostki kostno-szpikowej” (w
populacji komórek zrębowych szpiku znajdują się komórki kościotwórcze).
Zidentyfikowanie fenotypu komórki macierzystej dla hematopoezy i osteogenezy, oraz poznanie
czynników determinujących kierunek rozwoju tej komórki otworzy drogę do rozwoju nowych metod
leczniczych. Terapia z użyciem tych komórek może dać obiecujące wyniki w leczeniu schorzeń tkanki
kostnej, np. osteoporozy.
Słowa kluczowe: jednostka kostno-szpikowa, przeprogramowanie komórek macierzystych szpiku;
adipocyty; osteoblasty
Artykuły oryginalne
3. Jerzy Gosk, Roman Rutowski, Maciej Urban, Roman Wiącek, Piotr Mazurek
Doświadczenia własne w leczeniu operacyjnym okołoporodowych obrażeń splotu
ramiennego – wyniki w różnych typach uszkodzeń
Katedra Chirurgii Urazowej, Klinika Chirurgii Urazowej i Chirurgii Ręki, Akademia Medyczna we Wrocławiu
Strona 1 z 6
OTR 5/2011
/układ merytoryczny wydania listopadowego/
Streszczenie
Okołoporodowe uszkodzenia splotu ramiennego występują pod postacią uszkodzeń górnych (C5-C6),
górno-środkowych (C5-C6-C7) i całkowitych (C5-Th1). Celem pracy była ocena wyników leczenia
operacyjnego w poszczególnych typach uszkodzeń splotu ramiennego.
Materiał kliniczny stanowiło 80 dzieci, u których wykonano pierwotny zabieg naprawczy splotu
ramiennego (neuroliza zewnętrzna, neuroliza wewnętrzna, rekonstrukcja szwem bezpośrednim,
rekonstrukcja z wszczepami, rekonstrukcja pozaanatomiczna wewnątrzsplotowa, rekonstrukcja
pozaanatomiczna pozasplotowa). U 31 dzieci wykonano dodatkowo 39 zabiegów
tenomioplastycznych. W oparciu o powszechnie uznane skale oceny dokonano u 70 dzieci analizy
wyników leczenia operacyjnego w różnych typach uszkodzeń.
W wyniku przeprowadzonego leczenia operacyjnego u wszystkich dzieci z uszkodzeniami górnymi
uzyskano dobrą i bardzo dobrą funkcję stawu ramiennego i łokciowego. W uszkodzeniach górnośrodkowych dobrą i bardzo dobrą funkcję stawu ramiennego obserwowano w 61,5%, a dobrą funkcję
stawu łokciowego w 76,9% przypadków. U dzieci z uszkodzeniami całkowitymi dobrą funkcję stawu
ramiennego uzyskano w 51,2%, a dobrą funkcję stawu łokciowego w 61% przypadków. W grupie
uszkodzeń całkowitych użyteczną funkcję dłoni uzyskano w 53,6% przypadków.
Wnioski:
1. Interwencja operacyjna może być wskazana w każdym typie lokalizacyjnym uszkodzenia splotu
ramiennego. Najczęściej jest ona jednak niezbędna w uszkodzeniach całkowitych i górno-środkowych.
2. Uzyskiwane wyniki leczenia operacyjnego zależą od rozległości uszkodzenia splotu ramiennego.
Najbardziej korzystne rokowniczo są izolowane uszkodzenia części górnej splotu ramiennego.
Słowa kluczowe: okołoporodowe uszkodzenia splotu ramiennego, uszkodzenia górne, uszkodzenia górnośrodkowe, uszkodzenia całkowite, leczenie chirurgiczne
4. Grzegorz Guzik
Patomorfizm złamań spiralnych goleni w badaniu tomografii komputerowej
Oddział Urazowo-Ortopedyczny Wojewódzkiego Szpitala Podkarpackiego im. Jana Pawła II w Krośnie
Streszczenie
Wstęp: Złamania spiralne goleni są prawie jednorodną patomorficznie grupą, różnice dotyczą poziomu
złamania kości strzałkowej, w mniejszym stopniu poziomu złamania kości piszczelowej, długości
szczeliny złamania oraz skrócenia powypadkowego. Standardowe radiogramy wystarczająco
informują o patomorfizmie złamań, tomografia komputerowa bywa przydatna w ilustracji
przestrzennego ułożenia odłamów i topografii tkanek miękkich otaczających ognisko złamania.
Materiał i metody: Serie obrazów tomografii komputerowej spiralnego złamania goleni ukazują
szczegóły wzajemnego ułożenia odłamów kości w ognisku złamania, przebieg szczeliny złamania
kości piszczelowej oraz topografię tkanek miękkich niewidoczną w standardowych radiogramach.
Model spiralnego złamania goleni ukazuje napinanie się okostnej w miarę zwiększenia
przemieszczenia obrotowego i na długość.
Wyniki: Kształt szczeliny złamania piszczeli jest spiralny a jej przebieg niezmienny. Każde złamanie
spiralne obu kości goleni powoduje rozległe uszkodzenie okostnej i grozi uszkodzeniem brzuśców
mięśni zginacza długiego palców i palucha oraz piszczelowego tylnego. Obrazy tomografii
komputerowej spiralnego złamania goleni ukazują szczegóły uszkodzenia, które są niewidoczne na
radiogramach standardowych i dostarczają cennych informacji o przestrzennym układzie odłamów i
zagrożeniach tkanek miękkich w otoczeniu ogniska złamania. Każdemu złamaniu spiralnemu goleni
towarzyszy rozerwanie okostnej.
Wnioski:
1.Obrazy przekrojów poprzecznych goleni ze spiralnym złamaniem piszczeli w wykonanej tomografii
komputerowej ujawniają szczegóły złamania nie widoczne w rutynowych radiogramach,
2. Osty koniec odłamu dalszego może uszkodzić mięśnie: piszczelowy tylny, zginacz długi palców i
palucha,
3. Każdemu złamaniu spiralnemu goleni towarzyszy uszkodzenie okostnej.
Strona 2 z 6
OTR 5/2011
/układ merytoryczny wydania listopadowego/
Słowa kluczowe: złamanie spiralne, tomografia komputerowa, goleń.
5. Maciej Kubus, Ewa Andrzejewska, Wojciech Kuzański
Urazy opuszek palców rąk u dzieci leczonych w Klinice Chirurgii i Onkologii Dziecięcej w
latach 2008-2010.
Klinika Chirurgii i Onkologii Dziecięcej USK nr 4 im. Marii Konopnickiej, Łódź, Polska
Streszczenie
Wstęp: Urazy opuszek palców stanowią największą grupę urazów rąk u dzieci zgłaszających się do
centrów urazowych. Większość przypadków leczonych jest zachowawczo i nie wymaga hospitalizacji.
Rozległość obrażeń oraz młody wiek pacjenta wymagają jednak nierzadko zaopatrzenia w warunkach
znieczulenia ogólnego.
Celem pracy jest omówienie grupy pacjentów leczonych z powodu urazów opuszek palców rąk w
Klinice Chirurgii i Onkologii Dziecięcej w Łodzi w latach 2008 – 2010 oraz przedstawienie problemów
związanych z zaopatrywaniem chirurgicznym wspomnianych urazów.
Materiał i metody: W Klinice Chirurgii i Onkologii Dziecięcej w okresie 2008 – 2010 leczono 76 dzieci z
powodu urazów opuszek palców rąk. Z ogólnej liczby dzieci zgłaszających się z tego powodu do
Szpitalnego Oddziału Ratunkowego (SOR) odsetek pacjentów hospitalizowanych szacowany jest na
około 10%. Chirurgicznie urazy opuszek zaopatrzono szwami sytuacyjnymi, przyszyciem amputowanej
opuszki lub plastyką V-Y oraz wszyciem rany w skórę kłębu kciuka.
Na podstawie dokumentacji medycznej zebrane dane przedstawiono procentowo.
Wyniki: Wśród 76 leczonych dzieci było 50 chłopców (65,79%). Średnia wieku badanej grupy wynosiła
7 lat. Najliczniejszą grupą były dzieci w wieku od 1 do 5 lat – 36 pacjentów (47,37%). Uraz u 45 dzieci
(59%) dotyczył ręki prawej. Obrażenia palców odpowiedzialnych za chwyt pincetowy były obecne u 29
dzieci (38,16%).
Wnioski: Obrażenia opuszek palców rąk należą do częstych urazów wieku dziecięcego i ich
precyzyjne i staranne zaopatrzenie jest ważne z punktu widzenia zachowania sprawności ręki.
Większość dzieci z obrażeniami opuszek palców rąk zaopatrywanych jest w ramach Szpitalnego
Oddziału Ratunkowego, a tylko około 10% pacjentów wymaga zaopatrzenia w warunkach szpitalnych
w znieczuleniu ogólnym.
Istnieje szereg sposobów chirurgicznego zaopatrzenia ran i amputacji opuszek palców rąk u dzieci
zaadoptowanych od metod stosowanych u dorosłych.
Należy dążyć do wypracowania modelu oceny ciężkości i schematu postępowania w urazach opuszek
palców rąk u dzieci.
Słowa kluczowe: urazy opuszek palców, amputacje palców, przeszczep skóry
6. Michał Latalski A,B,D,E,F, Marek Fatyga A,B,D,E,F, Andrzej Gregosiewicz A,E,F
Problemy i komplikacje w leczeniu systemem VEPTR
Klinika Ortopedii Dziecięcej Uniwersytetu Medycznego w Lublinie; Kierownik Kliniki: prof. zw. dr hab. med.
Andrzej Gregosiewicz
Streszczenie
Cel pracy. Skoliozy wczesnodziecięce z towarzyszącymi deformacjami klatki piersiowej są wyjątkowo
trudnym problemem leczniczym. Wczesne leczenie operacyjne jest zazwyczaj jedynym racjonalnym
rozwiązaniem. Wykorzystuje się techniki umożliwiające taką korekcję kręgosłupa i klatki piersiowej,
która zapewniłby ich dalszy wzrost. Jednym ze sposobów naprawy jest zastosowanie systemu VEPTR
(pionowe rozsuwalne żebro tytanowe) zaprojektowanego do dynamicznej stabilizacji klatki piersiowej i
kręgosłupa. Celem naszej pracy jest przedstawienie trudności i komplikacji podczas leczenia
operacyjnego deformacji kręgosłupa i klatki piersiowej u najmłodszych dzieci z wykorzystaniem
systemu VEPTR.
Materiał i metoda. W Klinice Ortopedii Dziecięcej UM w Lublinie etapowe leczenie operacyjne z
użyciem systemu VEPTR zastosowaliśmy u 12 dzieci w wieku od 3 do 9 lat (średnio 5,25). Troje dzieci
Strona 3 z 6
OTR 5/2011
/układ merytoryczny wydania listopadowego/
wymagało leczenia tą metodą z powodu wielomiejscowych wad wrodzonych kręgosłupa, czworo z
powodu wcześnie progresującej skoliozy nerwowo-mięśniowej i pięcioro z powodu garbu kifotyczego
w następstwie przepukliny oponowo-rdzeniowej. Liczba zabiegów operacyjnych u jednego dziecka
wynosiła od 4 do 10. Czas obserwacji od 10 miesięcy do 4 lat (średnio 2,5 roku). Zaobserwowane
niepowodzenia i powikłania to: wyłamanie żebra (czterokrotnie), perforacja talerza kości biodrowej
przez hak miedniczny (pięciokrotnie), odma opłucnowa (dwukrotnie), ponowny zrost żeber
(dwukrotnie), złamanie implantu (dwukrotnie), destabilizacja stawu biodrowego (1 raz), reakcja tkanek
na metal (4 razy), złamanie instrumentarium (dwukrotnie).
Wyniki i wnioski. Specyfika metody powoduje, że przy jej stosowaniu należy liczyć się z różnymi
trudnościami i powikłaniami mogącymi niekiedy wpłynąć na ostateczny wynik leczenia.
Własne doświadczenia, jak i dane z piśmiennictwa dowodzą skuteczności klinicznej systemu VEPTR.
Podkreślić jednak trzeba, że metoda leczenia z użyciem tego systemu jest rozwiązaniem jedynie
czasowym, które nie może naruszać strategicznych elementów anatomicznych kręgosłupa
wykorzystywanych później w klasycznych rozwiązaniach operacyjnych. Znajomość ograniczeń metody
i możliwości pojawienia się trudności w leczeniu, pozwala nam na zastosowanie pewnych modyfikacji,
które sprawiają, że sposób ten jest nadal skutecznym rozwiązaniem w etapowym leczeniu deformacji
klatki piersiowej i kręgosłupa u najmłodszych dzieci.
Słowa kluczowe: skolioza, veptr, metody leczenia, kręgosłup, deformacja, powikłania.
7. Drozda K., Lewandowski J. Górski P.
Bóle kręgosłupa u młodzieży szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych zamieszkałej w
środowisku miejskim w Polsce, na przykładzie Poznania
Katedra Rehabilitacji Narządu Ruchu, Akademia Wychowania Fizycznego w Poznaniu
Streszczenie
Wprowadzenie. Celem badań było określenie rozpowszechnienia oraz charakterystyki bólów
kręgosłupa (BK) doświadczanych przez młodzież zamieszkałą w środowisku miejskim na terenie
Polski. Badano także wpływ BK na funkcjonowanie młodzieży w życiu codziennym oraz podejmowanie
przez nich aktywności fizycznej (AF), pracy fizycznej (PF), jak również czas spędzany przed
komputerem i TV.
Metoda badań. Badania przeprowadzono w szkołach gimnazjalnych (SG) i ponadgimnazjalnych (SPG)
na terenie Poznania. W badaniach wzięło udział ogółem 1475 losowo wybranych uczniów w wieku 1320 lat. Narzędziem badawczym była ankieta wypełniana przez uczniów w czasie zajęć szkolnych.
Wyniki. 986 badanych (67% ogółu) przyznało, że doświadczyło BK, a 719 osób (49% ogółu)
zadeklarowało, że były to dolegliwości nawracające. BK dotyczyły najczęściej odcinka lędźwiowokrzyżowego (ponad 70% badanych z BK) i pojawiały się najczęściej między 14. a 16. rokiem życia.
Czynnościami najbardziej ograniczanymi przez BK były aktywność fizyczna, nauka i koncentracja oraz
podnoszenie przedmiotów. Osoby z nawracającymi BK nie różniły się od osób bez BK pod kątem
podejmowania AF i czasu spędzanego przed komputerem. Osoby bez BK spędzały średnio więcej
czasu w ciągu dnia przed TV. Chłopcy z nawracającymi BK deklarowali częstsze wykonywanie PF w
porównaniu z chłopcami bez BK.
Wnioski
1. Rozpowszechnienie BK wśród młodzieży polskiej zamieszkałej w środowisku miejskim jest przybliżona
do rozpowszechnienia tego typu dolegliwości zarówno wśród dorosłych jak i młodzieży populacji
krajów zachodnich.
2. Sugeruje się, że zarówno AF jak i czas spędzany przed komputerem lub TV nie są czynnikami ryzyka
pojawienia się BK
3. BK w sposób istotny mogą zaburzyć funkcjonowanie młodzieży w życiu codziennym. Prawdopodobnie
ma to jednak charakter przejściowy i młodzież mimo utrudnień w sposób niezmienny podejmuje swoje
codzienne czynności. Strategie radzenia sobie z BK u młodzieży powinny być przedmiotem bardziej
szczegółowych badań.
Słowa kluczowe: zespoły bólowe kręgosłupa, młodzież, epidemiologia
Strona 4 z 6
OTR 5/2011
/układ merytoryczny wydania listopadowego/
8. Jarosław Jabłoński, Paweł Jarmuziewicz, Mariusz Drużbicki
Rekonstrukcja zastarzałego zerwania więzadła rzepki ścięgnem m. półścięgnistego: opis
przypadku
Oddział Ortopedii i Traumatologii Narządu Ruchu, Szpital Wojewódzki nr 2, Rzeszów
Kliniczny Oddział Rehabilitacji, Szpital Wojewódzki nr 2, Rzeszów
Instytut Fizjoterapii, Uniwersytet Rzeszowski, Rzeszów
Abstrakt
Zastarzałe zerwanie więzadła rzepki jest bardzo rzadkim schorzeniem, które jest technicznie trudne do
leczenia. Zabieg operacyjny jest niezbędny do odtworzenia mechanizmu wyprostnego stawu
kolanowego. Opisano wiele różnych technik rekonstrukcji więzadła rzepki. Prezentujemy przypadek 48
letniego mężczyzny, u którego doszło do zerwania więzadła rzepki osiem miesięcy przed operacją.
Rekonstrukcję więzadła rzepki wykonano zmodyfikowaną techniką Ecker’a z wykorzystaniem ścięgna
mięśnia półścięgnistego i celowników stosowanych w rekonstrukcji więzadła krzyżowego przedniego.
Nie stosowano odciążającej pętli drucianej. Uzyskano pełny wyprost stawu kolanowego z połączeniu z
zadowoleniem pacjenta. Jednakże wymagał on przedłużonej intensywnej rehabilitacji.
Słowa kluczowe: więzadło rzepki, zastarzałe zerwanie, rekonstrukcja
9. Daria Baszko-Błaszyk, Maciej Biczysko, Paweł Gut, Ryszard Waśko, Jerzy Sowiński
Opóźnione rozpoznanie pierwotnej nadczynności przytarczyc u pacjenta z osteoclastoma
Katedra i Klinika Endokrynologii, Przemiany Materii i Chorób Wewnętrznych Uniwersytetu Medycznego im. Karola
Marcinkowskiego, Poznań, Polska
Streszczenie
Pierwotna nadczynność przytarczyc (PNP) jest obecnie rozpoznawana najczęściej przypadkowo, w
okresie bezobjawowym, podczas wykonywania badań przesiewowych lub diagnostyki z powodu niskiej
masy kostnej. Klasyczne objawy choroby stwierdza się tylko u około 15-20% pacjentów.
Przedstawiamy przypadek 28-letniego pacjenta, który przez 2 lata był leczony ortopedycznie z powodu
osteoclastoma części bliższej piszczeli. Guz został wyłyżeczkowany, miejsce po nim wypełnione
cementem, następnie mrożonymi przeszczepami kostnymi, a ostatecznie wykonano
endoprotezoplastykę resekcyjną prawego stawu kolanowego. Pacjent był konsultowany w różnych
ośrodkach medycznych kraju przez co najmniej 14 lekarzy reprezentujących 9 różnych specjalności, a
właściwe rozpoznanie PNP nie zostało postawione, pomimo obecności klasycznych objawów choroby
od co najmniej 5-6 lat. Sugeruje to trudności w rozpoznawaniu tej jednostki chorobowej w obecnych
czasach. Oznaczanie stężenia wapnia i innych parametrów gospodarki wapniowo-fosforanowej
powinno być zatem obligatoryjne u pacjentów leczonych z powodu chorób układu kostnego.
Słowa kluczowe: osteoclastoma – guz brunatny - pierwotna nadczynność przytarczyc
10. Marcin Tyrakowski, Szymon Pietrzak, Waldemar Przybysz, Jarosław Czubak
Zwichnięcie rzepki u chorej z zespołem Rubinsteina-Taybiego – studium przypadku
Klinika Ortopedii, Ortopedii i Traumatologii Dziecięcej Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego w
Warszawie.
Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny im. prof. A. Grucy w Otwocku, Oddział Ortopedii i Traumtologii
Dziecięcej.
Streszczenie
Zespół Rubinsteina-Taybiego to rzadki zespół wad wrodzonych o nadal nieustalonej etiologii. U
większości chorych stwierdza się nieprawidłowości w narządzie ruchu, które mogą mieć istotne
znaczenie dla samodzielnej lokomocji.
W pracy przedstawiono wyniki leczenia operacyjnego niestabilności stawu rzepkowo-udowego u 13letniej chorej z zespołem Rubinsteina-Taybiego. Okres obserwacji wyniósł 3 lata. Uzyskano ustąpienie
dolegliwości bólowych, zwiększenie zakresu ruchów w stawie kolanowym i znaczną poprawę chodu.
Strona 5 z 6
OTR 5/2011
/układ merytoryczny wydania listopadowego/
Rozległa plastyka aparatu wyprostnego stawu kolanowego w leczeniu niestabilności stawu rzepkowoudowego w przebiegu zespołu Rubinsteina-Taybiego zwiększa szanse dobrego i trwałego wyniku
leczenia.
W 1963 roku Jack Rubinstein i Hooshang Taybi opisali siedmiu chorych z upośledzeniem umysłowym
oraz charakterystyczną budową ciała [1]. Rok później Coffin przedstawił kolejnych sześciu chorych z
podobnymi cechami i zaproponował wyodrębnienie nowego zespołu wad wrodzonych – zespołu
Rubinsteina-Taybiego (ang. Rubinstein-Taybi syndrome) (RTS) zwanego też zespołem szerokiego
kciuka i palucha [2]. Do stałych cech RTS należą: różnego stopnia opóźnienie rozwoju
psychoruchowego lub upośledzenie umysłowe, krótkie i szerokie kciuki (tzw. szpatułki), szerokie
paluchy oraz cechy dysmorfii twarzoczaszki (ustawione skośnie ku dołowi szpary powiekowe, fałd
nakątny, gotyckie podniebienie) [1,2,3,4,6,7]. U większości chorych występują nieprawidłowości w
budowie nosa i uszu oraz wady narządów wewnętrznych [1,2,3,4,5,6,7].
Dotychczas nie ustalono przyczyn RTS ani sposobu jego dziedziczenia. Opisywano conajmniej
kilkanaście różnych nieprawidłowości genetycznych [8]. Postuluje się częstsze występowanie mutacji
genu kodującego białko wiążące CREB, który to gen leży na krótkim ramieniu chromosomu 16.
Jednakże nie u wszystkich chorych z RTS ta mutacja występuje [8].
U części chorych z RTS odnotowywano cechy uogólnionej wiotkości stawowej oraz zniekształcenia
narządu ruchu mogące w istotny sposób ograniczać ich aktywność. U około 3% chorych z RTS
stwierdzano nieprawidłowości w obrębie stawu rzepkowo-udowego, zaznaczając jednak, że odsetek
ten wydaje się być zaniżony [15]. Prawidłowe rozpoznanie i leczenie patologii stawu rzepkowoudowego u chorych z RTS wydaję się mieć kluczowe znaczenie dla ich samodzielnej lokomocji.
Słowa kluczowe: zwichnięcie rzepki, zespół Rubinsteina-Taybiego, zespół wad wrodzonych
Historia medycyny
11. Bogumił Przeździak, Adam Lutomirski, Maria Kulczyk
Protezy i ortozy w zbiorach Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau
Strona 6 z 6