Hipnoza część 2 -komunikacja werbalna

Hipnoza cz.2 – komunikacja werbalna.
Najważniejszym elementem hipnozy jest niewątpliwie komunikacja międzyludzka.
Ta werbalna i niewerbalna. W świetle przeprowadzonych badań tylko około od 7%
do 30% komunikatów międzyludzkich przekazywanych jest za pomocą słów i głosu.
Pozostałą część stanowią gesty, mowa ciała, mimika twarzy itp. Przed wejściem w
trans i zamknięciem oczu wszystkie aspekty komunikowania się mają znaczenie.
Terapeuta
prowadząc wstępną rozmowę z pacjentem otrzymuje informacje
pozwalające dobrać optymalną terapię, a jednocześnie informuje zainteresowaną
osobę o dalszych czynnościach i przebiegu zabiegu. Na tym etapie ważne są
wszystkie aspekty komunikacji między osobami. Jednak w trakcie transu
hipnotycznego najważniejszym elementem staje się komunikacja werbalna, czyli
słowna. Warto zauważyć, że jest możliwa indukcja transu bez użycia słów ale jest
ona stosowana coraz rzadziej, choćby z uwagi na czasochłonność. W chwili
zamknięcia oczu najważniejszym narzędziem terapeutycznym w rękach
hipnoterapeuty staje się jego głos. Komunikacja werbalna odbywa się za
pośrednictwem mowy, w której ważnym elementem są słowa, ich dobór, akcent,
modulowanie treści, płynność i intonacja. Wykorzystanie wyłącznie komunikacji
werbalnej niesie dla terapeuty zarówno zalety, jak i wyzwania. Zaletą jest fakt, iż
osoba w transie skupia się prawie wyłącznie na słowach terapeuty. Taka sytuacja
pociąga za sobą wyzwanie w postaci odpowiedniego doboru słów, które sprawnie i
płynnie będą oddziaływać na świadomość i podświadomość hipnotyzowanego.
Zasób leksykalny
W terapii hipnozą bardzo ważny jest zasób słownictwa, którym z łatwością powinien
operować terapeuta, czyli tzw. elokwencja. Nie chodzi tu jednak o budowanie
poetyckich, kwiecistych wypowiedzi, a raczej o skuteczny sposób oddziaływania
związany z prowadzoną terapią. Nie można również zapomnieć o doborze
słownictwa w odniesieniu do zasobów leksykalnych osoby poddanej terapii. Innych
słów będziemy używać wobec osoby z wykształceniem podstawowym i innych
wobec osoby posiadającej specjalistyczne wykształcenie naukowe. Należy zapewnić
jak najlepszy wzajemny kontakt oraz poczucie bezpieczeństwa i wzajemnego
zrozumienia. Może narodzić się pytanie o używanie gwary środowiskowej lub
regionalnej. Zdecydowanie najlepszym sposobem jest tutaj formułowanie możliwie
prostych sugestii bez użycia słów, które mogą być niezrozumiałe lub dwuznaczne dla
zahipnotyzowanego. Sugestie docierające do podświadomości powinny być
klarowne. Chciałbym również zwrócić uwagę, że hipnoza daje najlepsze efekty jeśli
jest prowadzona w języku podstawowym lub urodzeniowym osoby w transie. Ma to
związek z okresem dzieciństwa, kiedy następowało łączenie pojęciowe słów z
otaczającą rzeczywistością. Hipnoza powadzona w innym wyuczonym języku może
spowodować „wewnętrzne tłumaczenie” znaczenia i tym samym blokować dostęp
bezpośredni do zasobów podświadomości.
Słowa
Podświadomość używa dużo prostszego języka niż umysł świadomy. Podświadomość
ma tendencję do wykonywania tych prostych instrukcji jak komputer.:
Myśl o samochodzie!
Zatrzymaj na chwilę czytanie i odpowiedz sobie na pytanie o czym pomyślałeś lub co
sobie wyobraziłeś. Czy widziałeś w umyśle samochód, jak wyglądał? A teraz
przeczytaj z uwagą poniższe zdanie:
Nie myśl o samochodzie!
Zatrzymaj znów na chwilę czytanie i odpowiedz sobie tym razem na pytanie o czym
pomyślałeś lub co sobie wyobraziłeś. Czy widziałeś w umyśle coś innego niż
samochód, czy samochód?
Teraz zwróć uwagę czym różnią się powyższe zdania oraz jak wpłynęły na Twoje
myśli i wyobrażenia. Czy słowo „nie” coś zmieniło? Do tego słowa jeszcze
powrócimy.
Przeanalizujmy jednak te proste sentencje jeszcze w innych aspektach. Są to proste
zdania rozkazujące, które spowodowały w Tobie jakąś myśl o jakimś samochodzie.
Ktoś mógł pomyśleć o czerwonej wyścigówce, a ktoś o swoim samochodzie
dostawczym u mechanika. Ważne jest to, że polecenie zostało wykonane.
Wykonywanie poleceń jest głęboko zakorzenione w podświadomości. Do tego
stopnia, że lepiej wykonujemy cudze polecenia niż swoje. Wystarczy sobie
przypomnieć choćby „skuteczność” postanowień noworocznych. Z drugiej strony od
najmłodszych lat wykonujemy polecenia – rodziców, nauczycieli, przełożonych.
Oczywiście każdy może powiedzieć, że nie musi wykonywać poleceń. Oczywiście,
że nie musi. Jednak jeśli polecenie jest zgodne z naszym systemem przekonań i
mamy wewnętrzne poczucie, że jest zgodne z kierunkiem naszych działań jest
wysoce prawdopodobne, że je wykonamy. W ujęciu negatywnym wykonujemy
polecenia ze strachu przed czymś np. pracownik wykona polecenie kierownika ze
strachu przed utratą pracy.
Powróćmy jednak do naszych zdań – sugestii w aspekcie terapeutycznym.
Hipnoterapeuta po zbudowaniu pozytywnej relacji z drugą osobą (tzw. raport) staje
się w oczach pacjenta osobą godną zaufania, którego słowa pomogą w rozwiązaniu
problemu. W tym przypadku istnieje pozytywna motywacja do wykonania polecenia.
Nie myślał o wymarzonym samochodzie.
Ponownie zatrzymaj na chwilę czytanie i odpowiedz sobie na pytanie o czym
pomyślałeś lub co sobie wyobraziłeś. Czy znów widziałeś, słyszałeś lub czułeś w
umyśle samochód?
Nasza sugestia o samochodzie została zmieniona w kilku aspektach. Po pierwsze jest
to zdanie oznajmiające – jakby wyjęte z czyjejś opowieści. Po drugie dotyczy osoby
trzeciej „on nie myślał”, więc nasza wyobraźnia nie powinna zareagować, ponieważ
treść dotyczyła innej osoby. Po trzecie zostało dodane słowo maskujące
„wymarzonym”, którego zaakcentowanie wpływa na kształt naszych wyobrażeń.
Jakie nasuwają się wnioski? Podświadomość nie reaguje na odmianę przez osoby.
Podczas słuchania opowieści umysł otwiera się na odbiór, ponieważ to tylko
opowieść, która go nie dotyczy – a wtedy podświadomość reaguje na wszystkie
sugestie. Słowo maskujące służy natomiast odwróceniu świadomej uwagi od
bezpośredniej sugestii trafiającej do podświadomości. Jest to przykładowe zdanie z
hipnozy konwersacyjnej, w której stan transu można wywołać sugestywną
opowieścią.
Zwróć uwagę na swoje odczucia po przeczytaniu poniższego zdania:
Nie zwracaj uwagi na myśli o wymarzonym samochodzie!
Czy możliwe jest, że po przeczytaniu takiego zdania zdarzy Ci się kilka razy „nie
pomyśleć” o wymarzonym samochodzie?
Poproszę Cię teraz o chwilę refleksji nad skutecznością wielu popularnych zdań
wypowiadanych często wobec najbliższych:
Nie rób bałaganu!
Nie odrobiłeś lekcji!
Nie wracaj zbyt późno!
Nasza podświadomość reaguje na słowa wywołujące emocje, obrazy lub uczucia.
Każdy z nas ma jakieś skojarzenia ze słowem „krzesło” , „pies” lub „plaża”. Słysząc
te słowa wyobrażamy sobie coś lub przywołujemy wspomnienia. A jakie mamy
wyobrażenia związane ze słowami „nie” albo „spróbuj”? Sztuka budowania sugestii
bazuje na doborze słów, które wywołują obrazy i emocje w naszej podświadomości.
Akcent, intonacja, modulowanie treści i płynność
Wskazane wyżej czynniki są równie ważne jak dobór słów. Akcent i modulacja głosu
podczas wypowiadania zdań ma często większy niż treść wpływ na słuchacza.
Wystarczy przywołać odczucie, kiedy odpowiednio zaakcentowane zdanie wywołuje
w odbiorcy poczucie irytacji, nieszczerości bądź obojętności. Podczas transu
hipnotycznego te czynniki są bardzo ważne.
Kiedy terapeuta chce pogłębić głębokość transu oprócz treści zawartej w słowach z
reguły obniży tonację i zwolni tempo wypowiadanych słów. Opadający ton głosu
kojarzy się ze schodzeniem niżej, jest uspokajający i bardziej przekonujący. Z kolei
wyprowadzanie z transu należy przeprowadzić z odwrotną intonacją, która będzie się
kojarzyć z wychodzeniem z transu. Intonacja głosu pozwala również odróżnić zdania
oznajmujące od rozkazujących i pytających. Zależnie od przyjętej techniki wszystkie
rodzaje zdań mogą być wykorzystywane przez terapeutę. Odpowiednie intonowanie
wypowiedzi wywołuje również określone stany emocjonalne.
Oprócz słów narzędziem może być również to co jest między nimi. Przeczytaj proszę
poniższe zdanie robiąc między kolejnymi słowami coraz dłuższe przerwy:
I możesz .. stworzyć .. solidną podstawę ... żeby działać ... jeszcze lepiej ..... i
skuteczniej ..... kierować .. własnym życiem.
Wolniejsze wypowiadanie słów w transie sprzyja ich lepszemu przyswojeniu, a
ponadto pozwala modulować treść wypowiedzi. Słowo „skuteczniej” jest w tym
zdaniu jakby łącznikiem między dwoma zdaniami, które nie łączą się znaczeniowo
przy świadomej analizie.
Nie mniej ważna jest płynność wypowiedzi. Jest to raczej techniczny aspekt
określający zdolności terapeuty do prowadzenia transu bez nadmiernych przerw i
„zacięć”. Płynność jest wypadkową pomiędzy umiejętnością stosowania danej
techniki hipnotycznej oraz kreatywnością i zdolnościami leksykalnymi terapeuty.
Gdy terapeuta wspaniale prowadzi seans może się zdarzyć niespodziewany hałas
zewnętrzny np. dźwięk telefonu, pukanie do drzwi. Dla osoby w transie taki dźwięk
może być rozpraszający. Skuteczny terapeuta powinien szybko zutylizować powstałą
niedogodność zachowując płynność wypowiedzi i jednocześnie wykorzystując
zaistniałą sytuację dla dobra terapii np.
... z każdym wypowiadanym przeze mnie słowem relaksujesz się coraz bardziej (tu
słychać pukanie do drzwi) i możesz nawet usłyszeć jak nowe lepsze sposoby
osiągania tego przyjemnego stanu pukają do wrót Twojej podświadomości...
Niektóre techniki wymagają od terapeuty szczególnej kreatywności. W trakcie
hipnozy regresyjnej zdarzają się chwile kiedy terapeuta improwizuje przebieg sesji
zależnie od reakcji osoby w transie. Niewątpliwą zaletą jest wtedy szybkie
podejmowanie decyzji i pewność wypowiedzi w oparciu o posiadane doświadczenie.
Jak wspomniałem na wstępie najważniejszym elementem hipnozy jest
komunikacja międzyludzka. Powyżej opisałem aspekty związane z osobą terapeuty.
Nie mniej ważna jest osoba odbiorcy, którą w tym przypadku jest słuchacz.
Personalizacja przekazu
Komunikacja interpersonalna to psychologiczny proces, dzięki któremu jedna osoba
przekazuje i otrzymuje informacje w bezpośrednim kontakcie z inną osobą.
Komunikacja interpersonalna charakteryzuje się określonym procesem i dynamiką.
Proces nadawania komunikatów można ująć następująco: powstanie określonej idei
lub obrazu u umyśle terapeuty, transformacja jej w oparciu o intencję w odpowiednio
dobrane słowo i zdanie oraz artykulacja treści za pomocą głosu. Pojawiające się u
terapeuty myśli i stany uczuciowe nazywane intencjami są następnie wyrażane na
zewnątrz i docierają do słuchacza, którego podświadomość ma przyswoić sobie jak
najwięcej i jak najskuteczniej te idee. Dlatego tak ważny jest proces odpowiedniego
formułowania wypowiedzi przez hipnoterapeutę. Aby utrzymać skuteczny kontakt z
osobą w transie komunikaty terapeuty muszą być zgodne z jego emocjami, a emocje
z przekazywanymi komunikatami. Jakby tego było mało terapeuta powienien
nieustannie czuwać nad reakcjami słuchacza, które stanowią bardzo ważną
informację zwrotną.
Płciowość werbalna
Zastanawiający jest fakt, że nikt, jak dotąd, nie wyodrębnił wpływu płci na sposób
budowania wypowiedzi w procesie hipnozy. Jest oczywiście wiele technik
opisujących jak szybko wywołać u płci przeciwnej stan transu ułatwiający zwrócenie
uwagi lub wywołanie pociągu seksualnego. Jednakże sposób wyrażania emocji i
dobór słów w hipnozie terapeutycznej – zróżnicowany ze względu na płeć – nie
został jak dotąd opisany.
Pozwolę więc sobie wprowadzić określenie „płciowość werbalna” jako
zróżnicowanie procesu wyrażania myśli, emocji i uczuć objawiające się doborem
słów i budowaniem wypowiedzi zależnym od płci słuchacza w celu osiągnięcia
lepszego zrozumienia.
Zakładając, że płeć naszego słuchacza ma wpływ na odbiór, zrozumienie i
przyswojenie wypowiedzi, pojawia się dodatkowy bardzo istotny czynnik w
komunikacji interpersonalnej. Każdy z nas spotkał się pewnie w życiu z trudnością w
zrozumieniu partnera/partnerki lub słyszał określenie „kobiety są z wenus, mężczyźni
z marsa”. Kobiety i mężczyźni inaczej doświadczają emocji. Najskuteczniejszymi
sposobami budowania emocji jest obraz i słowo. Czytamy książki i oglądamy filmy,
aby za pośrednictwem zawartych tam opowieści doznawać emocji. Zanim nastały
książki i kino ludzie opowiadali sobie ciekawe historie wywołując w słuchaczach
stan zasłuchania podobny do transu. Przy obecnej skrótowości, ilości spraw i braku
czasu komunikacja międzyludzka ogranicza się do komunikatów. Umiejętność
opowiadania prawdziwych opowieści poruszających wyobraźnię i wywołująych
emocje staje się zapomnianym rzemiosłem. A dla hipnoterapeuty jest to bardzo
ważne narzędzie. Wcześniej wspomniałem, że świadomość człowieka zasłuchana w
opowieści odblokowuje dostęp do podświadomości. Sugestie hipnotyczne
wbudowane w treść zdań składających się na opowieść są doskonale przyswajane i
tym samym skuteczniejsze.
Słowa są narzędziami pozwalającymi sprawić, że słuchający zacznie odczuwać
opisywane wrażenia, ponieważ jego podświadomość, aby móc je zrozumieć, musi się
z nimi najpierw zidentyfikować i odczuć je. Kobiety i mężczyźni reagują na inne
sygnały. Te właśnie sygnały powinny stać się wyznacznikiem sposobu budowania
wypowiedzi skierowanych do różnych płci. W badaniach mózgu przeprowadzonych
za pomocą rezonansu magnetycznego dotyczących rozumienia języka mówionego
przez kobiety i mężczyzn wyszła na jaw bardzo interesująca prawidłowość. Okazało
się, że kobiety do zrozumienia języka używają zasadniczo obu półkul mózgowych,
podczas gdy mężczyźni tylko lewej, która odpowiada za logikę. Z tego wynika, że
kobiety analizują mowę nie tylko jak mężczyźni, za pomocą logiki, ale także od razu
włączają w to emocje. Kobiety łączą logiczną interpretację słów z przeżywaniem
uczuciowym. Słowa potrafią w kobietach wywołać emocje i niektóre reakcje
fizyczne. Mężczyźni natomiast skupiają się na logicznej interpretacji opisywanych
obrazów i odczuć fizycznych.
Aby osiągnąć wyższą skuteczność wypowiedzi w stosunku do kobiet terapeuta
powinien używać intensywnego obrazowania bogatego w szczegóły dotyczące
koloru, kształtu, smaku itp, nawiązywać do abstrakcyjnych lub realnych podobieństw,
odzwierciedlać w wypowiedzi przekonania, emocje i idee oraz stosować abstrakcje i
ogólniki wzbudzające emocje i wrażenia, np:
Poczuj, jak wrota Twojej podświadomości otwierają się tak, jak nigdy przedtem się
nie otwierały, jak czujesz rozległą, ciepłą energię radości i szczęścia wypełniającą
wszystkie komórki Twojego ciała, znowu, i znowu, pewnie i wyraźnie, jak
wschodzące słońce poranka.
W przypadku mężczyzn sprawa wygląda o wiele prościej. Wystarczy budować
obrazowe wypowiedzi z domieszką opisu odczuć i emocji, np:
Poczuj, jak Twoja podświadomość otwiera się na uczucie radości i szczęścia,
wypełniające wszystkie komórki Twojego ciała ciepłem i spokojem.
Należy wspomnieć o zupełnie odmiennym i indywidualnym podejściu do dzieci,
które ze względu na bogactwo swojego wewnętrznego świata mogłyby stać się
tematem osobnego artykułu.
Opisane powyżej zagadnienia komunikacji werbalnej jedynie sygnalizują bogactwo
problematyki związanej z aspektem komunikacji interpersonalnej w hipnozie
terapeutycznej. Myślę, również, że osoby, które do tej pory nie spotkały się osobiście
z hipnozą zyskają sposobność do pogłębienia swojej wiedzy lub zmiany sposobu
postrzegania tej tematyki jako obiecującej dziedziny wiedzy wspomagającej rozwój
ludzkości.