Recenzja 3 - BIOL

Prof. dr hab. Alicja Kosakowska
Instytut Oceanologii Polskiej Akademii Nauk
Zakład Chemii i Biochemii Morza
ul. Powstańców Warszawy 55
81-712 Sopot
Recenzja
dorobku naukowego, dydaktycznego i organizacyjnego
dr Andrzeja Bajguza
z Instytutu Biologii Wydziału Biologiczno-Chemicznego Uniwersytetu w Białymstoku,
w związku z wszczęciem postępowania kwalifikacyjnego w sprawie
nadania stopnia naukowego doktora habilitowanego
w dziedzinie nauk biologicznych w dyscyplinie biologia
Podstaw: decyzja Centralnej Komisji do spraw Stopni i Tytułów o powołaniu na recenzenta
NR BCK-III-L_6091/2011 z dnia 26 marca 2012 .r
Pan dr Andrzej Bajguz złożył następującą dokumentację:
1.Dyplom doktora nauk biologicznych (załącznik1)
2.Autoreferat przedstawiający opis dorobku i osiągnięć naukowych ( załącznik 2),
3.Wykaz opublikowanych prac naukowych wraz z dołączonymi publikacjami do oceny
osiągnięć naukowych i oświadczeniami współautorów (załącznik nr 3)
oraz załączniki 4-6
4. Informacja o osiągnięciach dydaktycznych
5. Informacja o współpracy z instytucjami, organizacjami i towarzystwami naukowymi
6. Informacja o działalności popularyzującej naukę
oraz na prośbę recenzenta dokumentację uzupełniająca (odbitki publikacji, monografii)
pozwalającą na dokonanie oceny całokształtu Jego dorobku naukowego.
Po zapoznaniu się z w/w materiałami nadesłanymi przez Dziekana Wydziału BiologicznoChemicznego Uniwersytetu w Białymstoku prof. dr hab. Anatola Kojło i ich analizie zgodnie
z wymogami Ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz stopniach i tytule w
zakresie sztuki (Dz. U. z 2003 r., nr 65, poz.595, Dz. U. z 3005 r., nr 164, poz. 1365, Dz. U. z
2011 r., nr 84, poz. 455) wrażam opinię, że mogą one stanowić podstawę wniosku nadania
dr Andrzejowi Bajguzowi stopnia naukowego doktora habilitowanego w dziedzinie nauk
biologicznych w dyscyplinie biologia. Podstawą takiej opinii jest przedstawiona poniżej
ocena formalna i merytoryczna nadesłanych dokumentów.
Niestety z przykrością muszę podkreślić, że dokumentacja została przygotowana w sposób
nie ułatwiający pracy recenzenta. W autoreferacie (zał. 2) wprowadzanie w formie przypisów
dowolnej numeracji prac wchodzących w skład osiągnięć naukowych (8 prac) skutkuje tym,
że ta sama publikacja ma różną numerację na kolejnych stronach autoreferatu. A przecież jest
załącznik nr 3, w który w sposób chronologiczny systematyzuje wykaz publikacji zgodnie z
rokiem ich wydania, czy też wykaz z numeracją publikacji jaki przedstawił Habilitant na
stronie 6 autoreferatu. Również informacja o sylwetce Habilitanta, Jego kolejnym awansie i
rozwoju została mało przejrzyście przygotowana.
2
Formalne podstawy wniosku
Pan dr Andrzej Bajguz jest absolwentem Wydziału Matematyczno- Przyrodniczego
Filii Uniwersytetu Warszawskiego w Białymstoku. Tytuł magistra biologii uzyskał 6 stycznia
1994 roku. Pracę magisterską pt.: „Zmiany w zawartości białek i monosacharydów oraz ich
sekrecji w Chlorella vulgaris pod wpływem estradiolu i testosteronu” wykonywał pod
kierunkiem p. prof. dr hab. Romualda Czerpaka.
Z dniem 1 lutego 1994 roku został zatrudniony w Zakładzie Biochemii Instytutu
Biologii Filii Uniwersytetu Warszawskiego w Białymstoku, a od 1997 roku w Uniwersytecie
w Białymstoku na stanowisku asystenta.
Pracę doktorską pt.: „ Zależność pomiędzy strukturą chemiczną i aktywnością
biologiczną brassinosteroidów w glonie Chlorella vulgaris” obronił 29 maja 1998 roku na
Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Promotorem pracy był p. prof. dr hab.
Romuald Czerpak. Postanowieniem Rady Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi UMK w Toruniu
otrzymał stopień naukowy doktora biologii. Praca ta została wyróżniona zarówno decyzją
Rady BiNoZ UMK w Toruniu oraz nagrodą Rektora Uniwersytetu w Białymstoku.
Od 1999 roku Habilitant pracuje w Zakładzie Biochemii i Toksykologii Roślin,
Instytutu Biologii na Wydziale Biologiczno-Chemicznym Uniwersytetu w Białymstoku, w
zespole p. prof. dr hab. Romualda Czerpaka na stanowisku adiunkta.
Na wniosek dr A. Bajguza otwarte zostało postępowanie habilitacyjne na Wydziale
BiNoZ UMK w Toruniu, na podstawie monografii „ Wpływ brassinosteroidów na kultury
glonu Chlorella vulgaris poddane działaniu wybranych fitohormonów i czynników
stresowych”. Z powodów osobistych Habilitanta w/w postępowanie zostało za zgodą Rady
Naukowej Wydziału BiNoZ UMK w Toruniu zamknięte. Mam wątpliwości co do podanego
terminu otwarcia 1997 rok i zamknięcia 1998 rok w/w sprawy w odniesieniu do 2007 roku w
którym to opublikowana została monografia.
W dniu 30 listopada 2011 r. dr Andrzej Bajguz przedłożył Centralnej Komisji do Spraw
Stopni i Tytułów podanie o wszczęcie postępowania habilitacyjnego wraz z materiałami
dokumentującymi Jego dorobek naukowy. Centralna Komisja 30 stycznia 2012r. oraz z
późniejszymi zmianami z 26 marca 2012r. powołała komisję habilitacyjną w celu
przeprowadzenia postępowania habilitacyjnego dr A. Bajguza, wszczętego w dniu 1 grudnia
2011r. w dziedzinie nauk biologicznych w dyscyplinie biologia.
Ocena Osiągnięć Naukowych
zgodnie z art. 16, ust. 2 Ustawy z dnia 18 marca 2011 r. o zmianie ustawy – Prawo o szkolnictwie
wyższym, ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie
sztuki oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2011 r. Nr 84, poz. 455)
Przedstawiony do oceny materiał ma charakter zbioru ośmiu publikacji, które ukazały
się drukiem w latach 2000-2011(wykaz publikacji poniżej). Zestaw publikacji wydzielony z
dorobku naukowego Habilitanta jest właściwie dobrany, stanowiąc zwartą merytorycznie
całość. Habilitant nadaje im wspólny tytuł „Występowanie brassinosteroidów oraz ich
egzogenny wpływ na kultury Chlorella vulgaris narażone na działanie metali ciężkich”.
1. Bajguz A. (2000) Blockade of heavy metals accumulation in Chlorella vulgaris cells by 24epibrassinolide. Plant Physiol. Biochem., 38: 797-801.
2. Bajguz A. (2002) Brassinosteroids and lead as stimulators of phytochelatins synthesis in
Chlorella vulgaris. J. Plant Physiol., 159: 321-324.
3. Bajguz A., Tretyn A. (2003) The chemical characteristic and distribution of brassinosteroids
in plants. Phytochemistry, 62: 1027-1046.
3
4. Bajguz A., Asami T. (2004) Effects of brassinazole, an inhibitor of brassinosteroid
biosynthesis, on light- and dark-grown Chlorella vulgaris. Planta, 218: 869-877
5. Bajguz A., Hayat S. (2009) Effects of brassinosteroids on the plant responses to
environmental stresses. Plant Physiol. Biochem., 47: 1-8.
6. Bajguz A. (2009) Isolation and characterization of brassinosteroids from algal cultures of
Chlorella vulgaris Beijerinck (Trebouxiophycaea). J. Plant Physiol., 166: 1946-1949
7. Bajguz A. (2010) An enhancing effect of exogenous brassinolide on the growth and
antioxidant activity in Chlorella vulgaris cultures under heavy metals stress. Environ. Exp.
Bot., 68: 175-179.
8. Bajguz A. (2011) Suppression of Chlorella vulgaris growth by cadmium, lead and copper
stress and its restoration by endogenous brassinolide. Arch. Environ. Contam. Toxicol., 60:
406-416, 2011.
Tematyka badawcza rozprawy habilitacyjnej przedstawionej jako zbiór publikacji
dotyczy wybranych zagadnień z zakresu szeroko pojętej tematyki hormonów roślinnych oraz
reakcji roślin na stres. Kluczowy przedmiot badań Habilitanta stanowiła grupa związków
określanych terminem brassinosteroidów a obiektem badań
był przedstawiciel
jednokomórkowych glonów, zielenica Chlorella vulgaris.
Problematyka
badawcza niniejszej rozprawy dotyczy poznania mechanizmów
adaptacyjnych do warunków stresowych jakim jest działanie metali ciężkich w kulturach
glonu Chlorella vulgaris, w tym udziału hormonów roślinnych- brassinosteroidów, ich
występowania oraz regulacji biosyntezy.
Realizacja celu głównego jaki postawił w swoich badaniach Habilitant wymagała
realizacji celów cząstkowych obejmujących:
- hormonalną regulację wzrostu i rozwoju Chlorella vulgaris
- występowanie ,izolację i identyfikację brassinosteroidów w komórkach zielenicy C.vulgaris
- określenie szlaków biosyntezy brassinosteroidów w glonie C. vulgaris
- poznanie oddziaływania brassinosteroidów na wzrost i rozwój Chlorella vulgaris oraz
określenie ich wpływu na skład biochemiczny komórek testowanej zielenicy
- określenie oddziaływania metali ciężkich w obecności brassinosteroidów na Chlorella
vulgaris oraz
- określenie aktywności biologicznej brassinosteroidów.
Zrealizowanie powyższych celów cząstkowych wymagało od habilitanta opanowania i
zastosowania nowoczesnych technik analitycznych z zakresu technik chromatograficznychchromatografii kolumnowej, wysokosprawnej chromatografii cieczowej (HPLC),
chromatografii gazowej sprzężonej ze spektrometrią masową (GC/MS), czy też metodę GCSIM/MS-SIM z zastosowaniem standardów znakowanych stabilnymi izotopami (2H) oraz
atomowej spektrometrii absorbcyjnej (AAS) oraz zastosowania testów immunologicznych RIA- test radioimmunologiczny oraz ELISA- test enzymatyczny.
Brassinosteroidy są pierwszymi fitohormonami steroidowymi (sterydowymi)
wyizolowanymi z roślin. Są szeroko rozpowszechnione w świecie roślin. Brassinosteroidy
wyizolowano z ok. 60 gatunków roślin, zarówno jedno- jak i dwuliściennych, a także
nagonasiennych. Ich obecność wykazano w roślinach ważnych gospodarczo (np. rzepak, ryż,
herbata, groch). Natomiast dane literaturowe dotyczące występowania brassinosteroidów w
świecie roślin niższych są nieliczne. Obecność tej grupy związków (teasteron, 3hydroteasteron, i tyfasterol) wykazał Park z zespołem w 1999 roku u wątrobowca
Marchantia polymorpha (Porostnica wielokształtna). Świat glonów jest w tym zakresie
równie ubogi. Badania Yokata i współpracowników (1987) były jedynym doniesieniem
występowania dwóch brassinosteroidów: 24-epikastasteronu i 28-homokastasteronu u
wielokomórkowej zielenicy Hydrodyction reticulatum.
4
Tak więc podjęcie przez Habilitanta badań w tym zakresie uważam za w pełni
uzasadnione, tak ze względów poznawczych jak i potencjalnego praktycznego wykorzystania
w rolnictwie, ogrodnictwie czy kulturach in vitro przedstawicieli brassinosteroidów.
W pracy przeglądowej opublikowanej w Phytochemistry (Bajguz ,Tretyn 2003)
(pub.3 str.6 autoreferat). Habilitant przedstawił stan wiedzy na temat chemicznej
charakterystyki brassinosteroidów oraz ich występowania w świecie roślin zarówno
wyższych jak i glonów. Związki te wykazują dużą różnorodność w budowie chemicznej.
Biorąc pod uwagę liczbę atomów węgla czy też obecność różnych podstawników- grupy
metylenowej, metylowej, etylidenowej, etylowej- w pozycji węgla C-24 łańcucha bocznego,
brak lub występowanie w C-25 dodatkowej grupy metylowej. W strukturze steroli roślinnych
występują wyżej wymienione podstawniki, co wskazuje że brassinosteroidy są pochodnymi
odpowiednich steroli posiadających taki sam łańcuch boczny.
W kolejnym etapie badań Habilitant wykazał występowanie w komórkach zielenicy C.
vulgaris siedmiu brassinosteroidów należących do 3-ch różnych typów w zależności od
zróżnicowania w budowie pierścienia B szkieletu steroidowego.
Udowodnił po raz pierwszy obecność w badanej jednokomórkowej zielenicy brassinolidu
zaliczanego do steroidów typu 7-oksalaktonu, teasteronu, kastastronu i tyfasterolu związków
należących do typu 6-okso-(6-Ketone) oraz 3 brassinosteroidów typu 6-deokso- (nonoxidized) takich jak 6-deoksoteasteronu, 6-deoksotyfasteronu i 6-deoksokastasteronu.
Spośród oznaczonych brassinosteroidów najwyższe stężenie w komórkach C. vulgaris
notowano w przypadku kastasteronu- 0,47 ng g-1 świeżej masy a najniższe dla brassinolidu0,07 ng g-1 świeżej masy.
Wyniki zostały opublikowane w prestiżowym czasopiśmie J. Plant Physiology w 2009 roku.
(Bajguz,2009) (pub.6 str.6 autoreferat)
Na podkreślenie zasługuje fakt, że są to pionierskie prace w zakresie izolacji i identyfikacji tej
grupy związków z wodnych roślin niższych tj.zielenicy przedstawiciwla jednokomórkowych
glonów.
Uzyskane wyniki wskazują, że glon C.vulgaris jest jedną z roślin bardziej zasobnych w
steroidowe hormony roślinne (7 związków). Dotychczas wykazano, że najwięcej
zidentyfikowanych brassinosteroidów posiadają niedojrzałe nasiona fasoli zwykłej (25
związków), barwinek różyczkowy Catharanthus roseus (19 związków) czy Arabidopsis
thaliana (18 związków) (Bajguz i Tretyn,2003). (pub.3 str.6 autoreferat).
Następny etap pracy Habilitanta dotyczy badań mających na celu określenie szlaków
biosyntezy brassinosteroidów u przedstawiciela zielenicy C.vulgaris. Biosynteza steroli
roślinnych może zachodzić równolegle dwoma szlakami lub jednym z nichniemewalonowym i/lub mewalonowym. Dr Bajguz w celu wyjaśnienia szlaków biosyntezy
zastosował specyficzne inhibitory, takie jak:
mewinolin, który blokuje reakcję
przekształcania hydroksymetyloglutarylo~CoA w kwas mewalonowy oraz klomazon, który
hamuje reakcję przekształcania pirogronianu i aldehydu 3-fosfoglicerynowego w 1-deoksyD-ksylulozo-5-fosforan. Klomazon wykazywał hamujące działanie na wzrost kultur
C.vulgaris, które było zniesione po dodaniu egzogennego brassinolidu. Natomiast w
przypadku działania mewinolinu stwierdził brak reakcji zielenicy C.vulgrais na działanie
tego inhibitora.
Na podstawie przeprowadzonych badań, Habilitant
wykazał, że biosynteza
brassinosteroidów w glonie Chlorella vulgaris zachodzi przez niemewalonowy szlak
biosyntezy steroli. Wyizolowane brassinosteroidy należą do związków typu C28.
5
Habilitant udowodnił również, że w komórkach Chlorella vulgaris występują równolegle
dwa szlaki biosyntezy brassinosteroidów tzw. późny i wczesny C6 utleniania. Wspólnym
związkiem obu szlaków jest kastasteron, który jest bezpośrednim prekursorem brassinolidu.
Przekształcenie kastasteronu w brassinolid odbywa się poprzez reakcję typu Baeyer-Villigera
tj. włączania atomu tlenu w pierścień B pomiędzy atomy węgla C-6 i C-7. Konwersja ta była
stwierdzona wyłącznie w kulturach komórkowych i sadzonkach roślin wyższych.
Habilitant potwierdził po raz pierwszy tę przemianę w kulturach komórkowych glonu
C.vulgaris. Dodatkowo obecność brassinosteroidów w C.vulgaris udokumentował badając
działanie specyficznego inhibitora ich biosyntezy- brassinazolu. Związek ten zablokował
proces utleniania brassinosteroidów w pozycji C-22 zarówno w szlaku wczesnego jak i
późnego C-6 utleniania. Obecność w hodowli zielenicy inhibitora-brassinazolu powodowała
ok. 70% zmniejszenie zawartości brassinosteroidów w komórkach C.vulgaris. W obecności
brassinazolu w stężeniach od 10-7 do 10-5 mol dm-3 obserwowano w kulturach glonu również
zahamowanie wzrostu oraz obniżenie poziomu chlorofili, cukrów i białek w odniesieniu do
próbki kontrolnej. Zastosowanie łączne brassinazolu i brassinolidu spowodowało zniesienie
hamującego działania inhibitora. Obecność brassinosteroidu powodowała stymulację wzrostu
komórek jak i zwiększenie w n nich zawartości składników biochemicznych.
Habilitant wykazał brak hamującego działania brassinazolu na wzrost i rozwój glonu
rosnącego w ciemności. W badaniach swoich dowodzi, ze endogenne brassinosteroidy są
niezbędne do prawidłowego wzrostu i rozwoju glonu rosnącego na świetle. Natomiast w
ciemności brassinolid może zastąpić efekt światła białego, które jest niezbędne do
zapoczątkowania procesów zachodzących w jego obecności jak np. podziałów komórkowych
C.vulgaris. Wyniki z przeprowadzonych badań zostały opublikowane w Planta oraz J. Plant
Physiology (Bajguz, Asami 2004) (Bajguz,2009) ( pub.4; pub.6 str.6 autoreferat).
Należy podkreślić że, wyniki uzyskane przez Habilitanta dotyczące biosyntezy
brassinosteroidów typu C28 w glonie Chlorella vulgaris są jak dotąd jedynym doniesieniem
występującym w roślinach niższych.
Kolejny etap badań obejmuje zagadnienia
dotyczące określenia wpływu
egzogennych brassinosteroidów na komórki zielenicy Chlorella vulgaris narażone na
działanie metali ciężkich. Habilitant wykazał antystresową rolę tej grupy fitohormonów w
kulturach badanego glonu eksponowanego na działanie miedzi, kadmu i ołowiu. Egzogenne
brassinosteroidy powodowały zmniejszenie akumulacji metali ciężkich w komórkach
C.vulgaris oraz działały stymulująco na procesy wzrostu i rozwoju glonu. Stres oksydacyjny
może być indukowany poprzez różne czynniki np. metale ciężkie, niską lub wysoką
temperaturę czy też wysokie natężenie światła. Wzrasta wtedy poziom reaktywnych form
tlenu takich jak: wolnorodnikowy anion ponadtlenkowy, nadtlenek wodoru i rodnik
hydroksylowy. Organizmy są chronione poprzez antyoksydacyjny system obronny w skład,
którego wchodzą enzymy dysmutaza ponadtlenkowa, katalazy, peroksydaza askorbinowa i
reduktaza glutationowa oraz składniki nieenzymatyczne: askorbinian i glutation.
Obserwowano wzrost aktywności mechanizmów obronnych w obecności brassinosteroidów
w komórkach zielenicy Chlorella vulgaris narażonych na działanie metali ciężkich.
Brassinosteroidy zwiększały syntezę zarówno ftochelatyn, peptydowych związków biorących
udział w detoksykacji metali oraz w/w antyutleniaczy w kulturach Chlorella vulgaris.
Wyniki powyższych badań Habilitant udokumentował w cyklu kolejnych publikacji w
czasopismach z listy filadelfijskie w J. Plant Physiology (Bajguz 2002; Bajguz, Hayat 2009)
(pub.2 i 6 str.6 autoreferat), Plant Physiology Biochemistry (Bajguz 2000) (pub.1 str.6
autoreferat), Environ. Exp. Botany (Bajguz 2010) (pub.7 str.6 autoreferat) i w
Arch.Environ.Contam. Toxicology ( Bajguz 2011) (pub.3 str.6 autoreferat).
6
Ponadto Habilitant wykazał , że egzogenny brassinolid nie wpływa na zmianę stężenia
endogennego brassinolidu niezależnie czy komórki zielenicy były eksponowane czy też nie na
działanie metali ciężkich. Co może świadczyć, że nie dochodzi do bezpośredniej aktywacji
biosyntezy brassinosteroidów w roślinach poddanych działaniu metali ciężkich. Natomist
stwierdził zwiększenie stężenia kwasu indolilo-3-octowego, zeatyny i kwasu abscysynowego
przez egzogenny brassinolid w kulturach traktowanych metalami ciężkimi.
Wskazuje to na współdziałanie brassinosteroidów z innymi hormonami w roślinach w
odpowiedzi na stres metalami ciężkimi, które odpowiedzialne są za uruchomienie i
przyśpieszenie mechanizmów obronnych. Należy podkreślić, że jest to pierwsze, jedyne
doniesienie na ten temat. ( Bajguz 2011) (pub.3 str.6 autoreferat).
Publikacje tworzące rozprawę habilitacyjną zostały
opublikowane w liczących się
czasopismach naukowych o zasięgu międzynarodowym, o czym świadczą wysokie wartości
Impact Factor od 1,93-3,15. Łączna zliczana punktacja MNiSW wynosi 251, a
sumaryczny I.F. 21.035.
Autor umie właściwie formułować problemy badawcze, dobierać narzędzia naukowe do ich
rozwiązywania. W większość publikacji (5 z ośmiu) Dr Bajguz jest jedynym autorem. Trzy
prace są efektem pracy zespołowej. Należy jednak podkreślić, że p. dr A. Bajguz jest
pierwszym autorem, co wraz z oświadczeniami pozostałych autorów jednoznacznie wskazuje
na Jego wiodąca rolę w opracowaniu koncepcji i prowadzeniu badań oraz przygotowaniu
publikacji. O istotnym znaczeniu naukowym tej części dorobku świadczy także liczba
cytowań wynosząca 170 (ISI Web of Science Citation Index Expanded (SCIE); bez
autocytowań).
Prace te były cytowane (numer pub. wg wykazu str.6 autoreferat) odpowiednio:
1pub.-21; 2pub.-5; 3pub.-97; 4pub.-6; 5pub.-37; 6pub.-2; 7pub.-2 razy. Publikacja 8 (2011)
nie jest jeszcze cytowana, co wynika zapewne z faktu, że znajduje się w obiegu naukowym
dość krótko.
Reasumując stwierdzam, że rozprawa habilitacyjna (jako zbiór 8 wybranych
publikacji) pt„ Występowanie brassinosteroidów oraz ich egzogenny wpływ na kultury
Chlorella vulgaris narażone na działanie metali ciężkich” stanowi oryginalny dorobek
badawczy i wnosi wkład do nauki w zakresie wiedzy podstawowej jak i potencjalnie
praktycznej. Oceniam ją bardzo wysoko, co zresztą uczynili już wcześniej recenzenci
poszczególnych publikacji wchodzących w skład zbioru, decydując o przyjęciu ich do druku
w znakomitych czasopismach
Wnosi również nową jakość w poznaniu i wyjaśnieniu roli hormonów roślinnych w
organizmach wodnych, w glonach, poddanych działaniu czynników stresowych jak metale
ciężkie, temperatura czy światło. Wyjaśnienie mechanizmów detoksykacji metali ciężkich w
glonach, będących pierwszym ogniwem w łańcuchu troficznym, jest szczególnie ważne w
kontekście zmian zachodzących w środowisku wodnym z uwagi na działalność gospodarczą
człowieka.
Ocena całokształtu dorobku naukowego
Dorobek naukowy dr Andrzeja Bajguza jest bardzo znaczący. Już przed doktoratem
opublikował on 11 artykułów i 9 doniesień konferencyjnych. Zwraca uwagę fakt, że już
wówczas 5 prac ukazało się w czasopismach z tzw. listy filadelfijskiej, przy czym dwie z
nich w Plant Physiology&Biochemistry oraz J.Plant Growth Regul. należą do wysoko
punktowanych czasopism biologicznych (32 p. MNiSW). Habilitant był pierwszym autorem
7
tych publikacji publikacji, co świadczy o Jego dużym wkładzie w przygotowanie pracy.
Sumaryczna ilość punktów MNiSW wynosi 158 a wartość I.F. 7,046.
Z obowiązku recenzenta, musze wykazać, że w wykazie prac opublikowanych po
uzyskaniu stopnia doktora mylnie znalazła się praca z 1998 roku (zał.3. B.1.-, poz. 1- Bajguz ,
Czerpak-J. Plant Growth Regul. 1998; accepted 18April.).
Dorobek naukowy Habilitanta, po uzyskaniu stopnia doktora nauk biologicznych,
dotyczy szeroko pojętej tematyki hormonów roślinnych. Badania nad wpływem naturalnych
fitohormonów, ich analogów chemicznych i innych regulatorów wzrostu i rozwoju roślin:
auksyn, giberelin, cytokinin, steroidów, głównie brassinosteridów jak i ekdysteroidów,
izoflawonoidów, fenolowych kwasów, benzoesowego, salicylowego oraz di- i poliamin na
biochemiczno-fizjologiczne procesy u glonów jednokomórkowych zielenic (Chlorella), a
także wyższych roślin wodnych Wolffia arrhiza z rzęsowatych (Lemnaceae) to pole
naukowego działania Pana Dr Andrzeja Bajguza.
Aktywność fitohormonów determinują także czynniki wewnętrzne, które obejmują procesy
ich biosyntezy, koniugacji, degradacji, transportu oraz zewnętrzne czynniki środowiskowe,
m.in. światło, temperatura, działanie patogenów czy metali ciężkich. Badania Habilitant
realizuje również w aspekcie określenia roli fitohormonów w adaptacji roślin do czynników o
różnorodnych właściwościach troficznych, stresowych, a także ksenobiotycznych
zanieczyszczających środowisko wodne.
Na dorobek naukowy p. dr Andrzeja Bajguza (po uzyskaniu stopnia doktora)
składa się 25(17+8-publikacje wybrane) oryginalnych prac eksperymentalnych,
publikowanych w recenzowanych czasopismach o zasięgu światowym, 12 prac
przeglądowych, 2-wie monografie opublikowane w języku polskim a zatem o zasięgu
krajowym, 4 anglojęzyczne rozdziały w książkach wydane przez czołowe wydawnictwa
naukowe, podręcznik dla studentów oraz 27 doniesień zjazdowych, prezentowanych na
sympozjach i konferencjach w kraju m.in. Zjazdy Polskiego Towarzystwa Biochemicznego
Zjazdy Hydrobiologów Polskich i zagranicą jak Kongresy FESPP (Federacji Europejskich
Towarzystw Fizjologii Roślin), Sympozjum „Phytohormones and Signal Transduction” czy
Międzynarodowa Konferencja Substancji Wzrostu Roślin (IPGSA).
Prace oryginalne zostały opublikowane w międzynarodowych czasopismach takich jak:
Acta Physiologiae Plantarum, Archives Environmental Contamination and Toxycology,
Environmental and Experimental Botany, J. Plant Physiology, Journal of Plant Growth
Regulation, Phytochemistry, Plant Physiology&Biochemistry, Analtical Letters, Physiologia
Plantarum oraz Pol. J. Environmental o wysokich wartościach wskaźników Impact Factor i
tzw. Punktów MNiSW.
Po uzyskaniu stopnia doktora sumaryczna ilość punktów MNiSW wynosi 833 (458 +251
pub. wybrane +124), a wartość I.F. = 56,599.
O istotnym znaczeniu naukowym dorobku świadczy także liczba cytowań wynosząca 397,
zaś h- indeks (Hirscha) wynosi 11.
Współpraca z instytucjami, organizacjami i towarzystwami naukowymi
Ocena aktywność na forum międzynarodowym
W celu podniesienia kwalifikacji naukowych dr A. Bajguz odbył dwa trzymiesięczne
staże zagraniczne: 1997roku w Instytucie Biochemii Roślin w Halle w Niemczech oraz
2005r. w Uniwersytecie w Exeter w Wielkiej Brytanii . Współpracował z zespołem prof.
Adama Guntera (Instytut Biochemii Roślin w Halle) oraz zespołem prof. Laurence’a Dinana
(Uniwersytet w Exeter). To tam zdobywał szlify i doskonalił swój warsztat naukowy w
8
zakresie metod izolacji i charakterystyki fitohormonów – brassinosteroidów z udziałem
technik chromatograficznych HPLC, GC-MS z zastosowaniem izotopów.
Od szeregu lat Habilitant współpracuje z prof. Tadao Asami z RIKEN (Institute of Physical
and Chemical Research) w Saitama w Japonii oraz z Uniwersytetu w Tokio (Graduate
School of Agricultural and Life Sciences) oraz prof. Shamsulem Hayat z Aligarh Muslim
University z Indii. Także kontynuowana jest współpraca z profesorem Laurencem Dinanen z
Uniwersytetu w Exeter. Efektem tej współpracy są publikacje w międzynarodowych
czasopismach naukowych o uznanej renomie: Planta, Phytochemistry, Physiologia Plantarum
oraz Indian Journal of Plant Physiology.
Dr Anrzej Bajguz od 1994 roku jestem członkiem towarzystw naukowych:
-Polskiego Towarzystwa Botanicznego,- Polskiego Towarzystwa Biochemicznego,
-The Federation of European Societies of Plant Biology, - The Federation of European
Biochemical Societies oraz Polskiego Towarzystwa Biologii Eksperymentalnej Roślin.
Od 2010 roku pełni funkcję sekretarza w Oddziale Białostockiego PolskiegoTowarzystwa
Botanicznego.
Chciałabym podkreślić wysoką rangę badań prowadzonych przez Habilitanta i istotny
wkład jaki wnoszą do nauki światowej. W 2010 roku Habilitant został powołany jako ekspert
międzynarodowy w ocenie pracy doktorskiej Sangeeta Yadav pt.:” Effect of nitric oxide and
brassinosteroids on salinity induced changes in tomato (Lycopersicon esculentum) ‘ z
Department Botany, Aligarh Musilm University, India.
O rozpoznawalności p. dr Andrzeja Bajguza i znaczeniu Jego dorobku świadczą także
recenzje prac, które wykonywał na zaproszenie redakcji międzynarodowych i krajowych
czasopism naukowych o uznanej renomie: Acta Physiologiae Plantarum, Annals of Applied
Biology, Archives Environmental Contamination and Toxycology, Chemisphere, Current
Medicinal Chemistry, Environmental and Experimental Botany, Environmental Pollution,
Enzyme and Microbial Technology , Horti Sciences, Journal of Experimental Botany, Journal
of Hazardous Materials, Journal of Plant Growth Regulation, Pesticide Biochemistry and
Physiology, Photosythetica, Phytochemistry, Plant Physiology and Biochemistry.
Ocena działalności dydaktycznej
Dr Andrzej Bajguz jest także uznanym dydaktykiem. Od 1994 roku był opiekunem 62
prac magisterskich i 10 prac licencjackich realizowanych w Zakładzie Biochemii Roślin i
Toksykologii pod kierunkiem prof. dr hab. Romualda Czerpaka. W okresie 2001-2009 był
promotorem 7 prac magisterskich i 1pracy licencjackiej. Od 2006 roku recenzuje prace
licencjackie i magisterskie wykonywane w Instytucie Biologii. Dotychczas był recenzentem
15 prac licencjackich i magisterskich.
Prowadził i aktualnie prowadzi szereg zajęć dydaktycznych w Uniwersytecie w Białymstoku,
na Wydziale Biologiczno-Chemicznym na kierunku biologia oraz ochrona środowiska. Są to
zarówno zajęcia laboratoryjne jak i wykłady kursowe oraz monograficzne z zakresu
biochemii, biochemii strukturalnej, biochemii środowiska, fitohormonów, biotechnologii oraz
toksykologii.
Jest więc on doświadczonym dydaktykiem, umiejącym skutecznie
zainteresować studentów problematyką naukową będącą Jego przedmiotem badań, na co
wskazują tematy prac magisterskich, licencjackich przez Niego prowadzone.
Dr A. Bajguz jest współautorem podręcznika „Ćwiczenia z toksykologii środowiska” dla
studentów kierunku „Ochrona Środowiska” i „Biologia”. Uczestniczy w kształceniu
podyplomowym na kierunku „ Nauczyciel Przyrody”.
9
Ponadto nie stronił od zajęć dydaktycznych poza uczelnią i popularyzacji nauki aktywnie
uczestnicząc w Podlaskim Festiwalu Nauki i Sztuki prezentując pokazy multimedialne i
doświadczenia z praktycznej biochemii roślin czy też przedstawiając tematykę roślin
trujących.
Ocena działalności organizacyjnej
W zakresie działalności organizatorskiej ma także ważkie osiągnięcia. Dr A.Bajguz był
członkiem komisji rekrutacyjnej (1994r.) na studia biologiczne w Instytucie Biologii Filii
Uniwersytetu Warszawskiego oraz komisji egzaminacyjnej na studia biologiczne w Instytucie
Biologii Uniwersytetu w Białymstoku. W okresie 1999-2002 brał udział w pracach
Wydziałowej oraz Instytutowej Komisji Wyborczej na Uniwersytecie w Białymstoku.
Habilitant uczestniczy również w przygotowaniu planów, materiałów, instrukcji do zajęć
dydaktycznych odbywających się na kierunkach studiów stacjonarnych: Biologia i Ochrona
Środowiska na Wydziale Biologiczno-Chemicznym Uniwersytetu w Białymstoku.
Podsumowanie oceny
Biorąc pod uwagę całokształt dorobku naukowego, organizacyjnego, dydaktycznego
należy uznać, że Habilitant jest dojrzałym pracownikiem naukowym, zdolnym do
samodzielnego prowadzenia i kierowania pracami naukowymi.
W podsumowaniu recenzji stwierdzam, że przedłożone do oceny prace eksperymentalne
opublikowane w czasopismach międzynarodowych jak i krajowych, składające się na
dorobek naukowy, oraz zbiór prac wchodzących w skład rozprawy habilitacyjnej są
znaczącymi pozycjami w dziedzinie nauk biologicznych i stanowią istotny wkład do nauki
światowej. Oceniana rozprawa jak i dorobek Habilitanta nie budzi żadnych wątpliwości
dotyczących kwalifikacji i kompetencji jej Autora i w pełni uzasadnia nadanie panu
dr Andrzejowi Bajguzowi stopnia naukowego doktora habilitowanego w dziedzinie nauk
biologicznych w dyscyplinie biologia.
Wniosek końcowy
Przedstawione mi do recenzji: dorobek naukowy, organizacyjny i dydaktyczny oraz
publikacje przedstawione do oceny osiągnięć naukowych art. 16, ust. 2 Ustawy z dnia 18
marca 2011 r.; Dz. U. z 2011 r. Nr 84, poz. 45 jako zbiór ośmiu publikacji pt.:’Występowanie
brassinosteroidów oraz ich egzogenny wpływ na kultury Chlorella vulgaris narażone na
działanie metali ciężkich” dr Andrzeja Bajguza odpowiadają wymaganiom stawianym
Kandydatom do stopnia naukowego doktora habilitowanego. Wnioskuję zatem, by Rada
Naukowa Wydziału Biologiczno-Chemicznego Uniwersytetu w Białymstoku dopuściła
dr Andrzeja Bajguza do dalszych etapów przewodu habilitacyjnego.
Sopot, 28.05.2012r.
Prof. dr hab. Alicja Kosakowska