Temat: Obserwujemy przyrod

1
Pomysły na zaj´cia terenowe
DZIAŁ 1. OBSERWUJEMY PRZYROD¢
Temat: Obserwujemy przyrod´
Słowa kluczowe
Składniki przyrody, kierunki Êwiata, pory roku, pogoda.
2.
Miejsce zaj´ç
Las lub park
Pora roku
Jesieƒ
3.
Czas trwania
Około 0,5 godziny lekcyjnej w klasie (przed wycieczkà) i 2,5
godziny lekcyjnej w terenie.
4.
Ârodki dydaktyczne i materiały pomocnicze
5.
Dla ka˝dej grupy: sztywna podkładka do pisania, karta
pracy, przybory do pisania, lupa, kompas, tekst przewodni
do gry Poszukiwacze skarbu przygotowany według wzoru
(załàcznik 1).
Dla całej klasy: termometr, barometr, higrometr, wiatromierz, miara krawiecka, „skarb” (np. ksià˝ka o tematyce
przyrodniczej).
CzynnoÊci poprzedzajàce lekcj´ w terenie
Nauczyciel uprzedza uczniów o wycieczce, podaje jej dat´
i prosi, aby w przeddzieƒ wysłuchali prognozy pogody dla
obszaru, na którym znajduje si´ cel wycieczki.
Na kilka dni przed wycieczkà informuje uczniów o celach
tych zaj´ç. Uczniowie b´dà m.in.:
• çwiczyli posługiwanie si´ kompasem,
• obserwowali przyrod´,
• okreÊlali składniki pogody.
Uczniowie wymieniajà przybory konieczne na zaj´ciach terenowych. Wybrany uczeƒ zapisuje sugestie na tablicy. Nast´pnie przy pomocy nauczyciela uczniowie sporzàdzajà
ostatecznà list´ niezb´dnych przyrzàdów. Sà to: sztywna
podkładka do pisania, przybory do pisania, lupa, lornetka,
kompas, termometr meteorologiczny, barometr, higrometr,
wiatromierz. Przyrzàdy meteorologiczne, kompasy, lupy
i podkładki do pisania zapewnia nauczyciel. Nauczyciel
przypomina, aby wszyscy odpowiednio si´ ubrali na zaj´cia
terenowe.
Przebieg zaj´ç terenowych
Cz´Êç 1.
Faza wprowadzajàca
1. Grupa w´druje do celu wycieczki – lasu lub parku.
Nauczyciel prosi uczniów, aby rozejrzeli si´ wokół
i spróbowali znaleêç pozornà lini´ zetkni´cia nieba
z ziemià. Kto pierwszy zauwa˝y widnokràg?
Rozwidlenia dróg nauczyciel wykorzystuje do çwiczenia umiej´tnoÊci posługiwania si´ kompasem. Uczniowie wskazujà i nazywajà główne oraz poÊrednie
kierunki Êwiata. Nauczyciel informuje, w którym kierunku ma si´ udaç klasa, a wybrani uczniowie wskazujà właÊciwà drog´.
Po dotarciu na główne miejsce zaj´ç uczniowie – metodà burzy mózgów – okreÊlajà cechy charakteru, które
powinien mieç obserwator przyrody. Nauczyciel podsumowuje wyniki pracy i ˝yczy wszystkim powodzenia
w obserwacjach.
Nauczyciel dzieli uczniów na szeÊç grup. Ka˝da grupa
otrzymuje niezb´dne przyrzàdy i materiały pomocnicze.
Nauczyciel opisuje przebieg zaj´ç, rozdaje karty pracy
i wyjaÊnia, jak nale˝y wykonaç poszczególne zadania.
Wyraênie okreÊla obszar, po którym mo˝na si´ poruszaç. Wskazuje baz´ (przy jakimÊ charakterystycznym
obiekcie, np. przy fontannie w parku lub przy starym
drzewie w lesie).
Faza realizacyjna
1. Uczniowie analizujà przydzielone zadania i planujà
swojà prac´.
2. Nast´pnie wykonujà zadania z karty pracy. Nauczyciel
słu˝y radà i pomocà.
Faza podsumowujàca
1. Wszyscy uczniowie spotykajà si´ w bazie. Nauczyciel
informuje, ˝e nadszedł moment podsumowania ich
pracy.
Zadania 1. i 2.
Przedstawiciele grup wymieniajà zaobserwowane elementy przyrody nieo˝ywionej i o˝ywionej. Nauczyciel podkreÊla, ˝e składniki przyrody nieo˝ywionej i o˝ywionej sà
ze sobà zwiàzane. Prosi uczniów o podanie przykładów takich zwiàzków, np.: do jaskiƒ nie dociera Êwiatło (przyroda
nieo˝ywiona), wi´c nie rosnà tam roÊliny (przyroda o˝ywiona), na skałach (przyroda nieo˝ywiona), gdzie nie ma
gleby (przyroda nieo˝ywiona), nie b´dà rosły krzewy (przyroda o˝ywiona).
Zadanie 3.
Wybrani uczniowie wskazujà i podajà nazwy drzew, które
zapisali w kartach pracy, i okreÊlajà poło˝enie tych drzew
w odniesieniu do bazy. Wszyscy uczniowie podajà przykłady sytuacji, w których mo˝e si´ przydaç umiej´tnoÊç korzystania z kompasu.
Pomysły na zaj´cia terenowe
Cz´Êç 2.
Zadanie 4.
Na zakoƒczenie zaj´ç nauczyciel proponuje gr´ Poszukiwacze skarbu. WczeÊniej musi ukryç skarb 50 m na północ
od bazy.
Nauczyciel informuje, ˝e podczas gry uczniowie przekonajà si´, czy potrafià korzystaç z kompasu.
Liderzy grup opowiadajà o oznakach jesieni.
Zadanie 5.
Wskazani uczniowie podajà daty rozpocz´cia kolejnych pór
roku. Opisujà, jak – wraz ze zmianà pory roku – zmieni si´
miejsce zaj´ç:
zimà – np. nie słychaç Êpiewu ptaków, na drzewach i krzewach liÊciastych nie ma liÊci, nie ma kwitnàcych roÊlin;
wiosnà – np. ptaki Êpiewajà, mo˝na zaobserwowaç owady,
kwitnà roÊliny, na drzewach i krzewach liÊciastych pojawiajà si´ liÊcie;
latem – np. wiele roÊlin wiosennych przekwita, pojawiajà
si´ owoce.
1. Uczniowie zostajà podzieleni na cztery grupy. Ka˝da
grupa otrzymuje opis trasy, którà musi pokonaç, aby
odnaleêç skarb.
2. Nauczyciel radzi, aby podanà odległoÊç odmierzała zawsze ta sama osoba, która najpierw powinna przeçwiczyç
długoÊç kroku, wykorzystujàc rozciàgni´tà na ziemi
miar´ krawieckà. Nauczyciel podpowiada, aby po wyznaczeniu kierunku geograficznego wybraç jakiÊ obiekt
le˝àcy na trasie marszu i – podà˝ajàc w jego kierunku
– odmierzaç podanà w tekÊcie przewodnim odległoÊç
(post´pujàc inaczej, mo˝na zboczyç z kursu). Która
grupa jako pierwsza odnajdzie skarb?
Zadania 6. i 7.
Liderzy grup opisujà pogod´ i jej składniki. Uczniowie
z pozostałych grup sprawdzajà, czy dane składniki pogody
zostały właÊciwie opisane. Wszyscy zapisujà wyniki obserwacji w kartach pracy (załàcznik 2). Uczniowie porównujà
aktualnà pogod´ z prognozowanà.
BHP
Podczas wycieczki nale˝y zachowaç ostro˝noÊç. Uczniowie
nie powinni si´ oddalaç od grupy i opuszczaç wyznaczonego terenu. Nale˝y ich ostrzec, aby nie dotykali zwierzàt,
nie zrywali roÊlin i grzybów.
Załàcznik 1
Wzór tekstu przewodniego do gry Poszukiwacze skarbu
Grupa poszukiwawcza 1.
Grupa poszukiwawcza 2.
START – BAZA
START – BAZA
Udajcie si´ 10 m na południe, nast´pnie kolejno: 20 m na wschód,
60 m na północ, na koniec 20 m na zachód.
Odnajdêcie ukryty tu SKARB.
Udajcie si´ 10 m na północ, nast´pnie kolejno: 30 m na wschód,
40 m na północ, na koniec 30 m na zachód.
Odnajdêcie ukryty tu SKARB.
Grupa poszukiwawcza 3.
Grupa poszukiwawcza 4.
START – BAZA
START – BAZA
Udajcie si´ 10 m na południe, nast´pnie kolejno: 20 m na zachód,
60 m na północ, na koniec 20 m na wschód.
Odnajdêcie ukryty tu SKARB.
Udajcie si´ 10 m na północ, nast´pnie kolejno: 30 m na zachód,
40 m na północ, na koniec 30 m na wschód.
Odnajdêcie ukryty tu SKARB.
2
Pomysły na zaj´cia terenowe
3
Załàcznik 2
Karta pracy
1 Wymieƒcie trzy zaobserwowane składniki przyrody nieo˝ywionej.
• ..................................................................................................................................................................................................
• ..................................................................................................................................................................................................
• ..................................................................................................................................................................................................
2 Wymieƒcie trzy zaobserwowane składniki przyrody o˝ywionej.
• ..................................................................................................................................................................................................
• ..................................................................................................................................................................................................
• ..................................................................................................................................................................................................
3 Uzupełnijcie tabel´, wpisujàc nazw´ wybranego drzewa rosnàcego w wskazanym kierunku, oraz skrót tego kierunku.
Kierunek
Skrót nazwy kierunku
Nazwa wybranego drzewa
na północ od bazy
na północny wschód od bazy
na wschód od bazy
na południowy wschód od bazy
na południe od bazy
na południowy zachód od bazy
na zachód od bazy
na północny zachód od bazy
4 Wymieƒcie przynajmniej trzy zaobserwowane oznaki jesieni.
........................................................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................................................
5 Uzupełnijcie tabel´. Wymieƒcie po trzy przykłady zmian, które zajdà w przyrodzie wokół bazy we wskazanych w tabeli
porach roku, i podajcie daty rozpocz´cia pór roku.
Zimà
Wiosnà
................................................................................................................ ................................................................................................................
................................................................................................................ ................................................................................................................
................................................................................................................ ................................................................................................................
Latem
Daty rozpocz´cia:
................................................................................................................ • wiosny ...............................................................................................
................................................................................................................ • lata .....................................................................................................
................................................................................................................ • jesieni .................................................................................................
• zimy ...................................................................................................
Pomysły na zaj´cia terenowe
6 Opiszcie aktualnà pogod´.
........................................................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................................................
7 Opiszcie lub podajcie wartoÊci składników pogody.
Grupa
Składnik pogody
1.
Temperatura powietrza
2.
Zachmurzenie
3.
Opady atmosferyczne
Osady atmosferyczne
4.
WilgotnoÊç powietrza
5.
CiÊnienie atmosferyczne
6.
Kierunek wiatru
Pr´dkoÊç wiatru
Opis
4