Materiały DEMO IWEP

WSPÓLNA POLITYKA HANDLOWA
UNII EUROPEJSKIEJ
Niniejszy tom stanowi krótki, ale wyczerpujący przewodnik po instrumentach Wspólnej
Polityki Handlowej, jej mechanizmie instytucjonalnym, charakterze prawnym oraz zależnościach międzynarodowych, którym polityka ta podlega.
EP
Tom ten wchodzi w skład serii podręczników „System prawa Unii Europejskiej”, które
Instytut Wydawniczy EuroPrawo publikuje od 2009 r. Autorami wszystkich publikacji
są wybitni specjaliści z zakresu prawa UE i prawa międzynarodowego, wywodzący się
ze środowiska akademickiego oraz reprezentujący instytucje unijne i urzędy krajowe
zajmujące się w Polsce sprawami Unii Europejskiej.
EM
O
IW
Tom ten reprezentuje pierwszą grupę podręczników (tomy od I do IX), obejmujących
ustrój Unii Europejskiej. Pozostałe tomy tej grupy dotyczą: rozwoju podstaw prawnych integracji europejskiej, zasad ustrojowych Unii, systemu instytucjonalnego Unii,
systemu ochrony prawnej, obywatelstwa Unii, aspektów instytucjonalnych i prawnych
finansów Unii Europejskiej, stosunków zewnętrznych, prawnych aspektów członkostwa
Polski w Unii Europejskiej.
ły
ia
er
M
Więcej informacji można znaleźć w naszym serwisie internetowym www.iwep.pl
at
Zamiarem Instytutu Wydawniczego EuroPrawo oraz autorów serii jest przedstawienie
w sposób fachowy i nowoczesny – a zarazem przystępny i przejrzysty – najważniejszych
zagadnień ustrojowych oraz prawa rynku wewnętrznego i polityk Unii Europejskiej.
Podręczniki są dostosowane do potrzeb studentów prawa, administracji, zarządzania,
politologii, europeistyki i stosunków międzynarodowych – słuchaczy przedmiotów z zakresu prawa UE. Publikacje te mogą również stać się pomocą dla praktyków: prawników, urzędników, biznesmenów i polityków, pragnących pogłębić wiedzę na temat
poszczególnych dziedzin prawa Unii Europejskiej.
D
Druga grupa podręczników (tomy od X do XII) poświęcona jest Wspólnej Polityce Zagranicznej i Bezpieczeństwa, Przestrzeni Wolności, Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości
oraz Unii Gospodarczej i Walutowej. Grupa trzecia (tomy od XIII do XXVIII) obejmuje prawo rynku wewnętrznego i polityki UE.
PROFESJONALNY WYMIAR PUBLIKACJI
Książka do nabycia
księgarnia internetowa
www.iwep.pl
Numer katalogowy: 1064
www.iwep.pl
e-mail: [email protected]
tel. 22 494 34 63
9 788376 270760
IW
EP
Marcin Górski
ły
D
EM
O
WSPÓLNA
POLITYKA HANDLOWA
UNII EUROPEJSKIEJ
M
at
er
ia
Aspekty prawne i instytucjonalne
TOM XXV
Wydanie 1
© Instytut Wydawniczy EuroPrawo Sp. z o.o.
Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część niniejszej publikacji nie może
być reprodukowana, przechowywana i przetwarzana jako źródło danych
w jakiejkolwiek formie zapisu bez pisemnej zgody wydawcy.
IW
EP
Seria podręczników „System prawa Unii Europejskiej”
Redaktor naukowy
Jan Barcz
M
at
er
ia
ły
D
EM
O
Redaktor prowadzący
Magdalena Wanot
książka do nabycia:
księgarnia internetowa
www.iwep.pl
[email protected]
nr kat. 1064
Warszawa, październik 2012
ISBN: 978-83-7627-070-8
Informacje o autorze
M
at
er
ia
ły
D
EM
O
IW
EP
Marcin Górski – doktor nauk prawnych, adiunkt w Katedrze Europejskiego
Prawa Konstytucyjnego Uniwersytetu Łódzkiego.
IW
EP
Spis treści
Wykaz akronimów .......................................................................... ix
Wstęp .......................................................................................... xiii
EM
O
1. Wspólna Polityka Handlowa Unii Europejskiej
– zagadnienia ogólne ................................................................... 1
Literatura uzupełniająca .................................................................... 5
Pytania podsumowujące ..................................................................... 5
M
at
er
ia
ły
D
2. Wertykalny podział kompetencji zewnętrznych
w ramach Wspólnej Polityki Handlowej ........................................ 7
2.1. Uwagi wstępne ....................................................................... 7
2.2. Wczesne orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości ..................... 8
2.3. Opinia 1/94 i jej następstwa w zakresie
podziału kompetencji pomiędzy Wspólnotą Europejską
i państwami członkowskimi
w ramach Wspólnej Polityki Handlowej .................................... 10
2.3.1. Obrót usługami ............................................................. 13
2.3.2. Obrót prawami własności intelektualnej ........................... 14
2.4. Traktat z Nicei ...................................................................... 15
2.5. Traktat ustanawiający Konstytucję dla Europy .......................... 19
2.6. Traktat z Lizbony ................................................................... 20
Literatura uzupełniająca ................................................................... 20
Pytania podsumowujące .................................................................... 21
3. Podział kompetencji między instytucjami i organami
Unii Europejskiej w ramach Wspólnej Polityki Handlowej
(horyzontalny podział kompetencji) .............................................. 23
3.1. Uwagi wstępne ....................................................................... 23
3.2. Kompetencje Komisji, Rady i Parlamentu Europejskiego ............ 25
vi
Spis treści
3.3. Kompetencje Komitetu Ekonomiczno-Społecznego
i Komitetu Polityki Handlowej (Komitetu art. 207 TFUE) ......... 32
3.3.1. Komitet Ekonomiczno-Społeczny ................................... 32
3.3.2. Komitet Polityki Handlowej (Komitet Artykułu 207) ........ 32
Literatura uzupełniająca ................................................................... 35
Pytania podsumowujące .................................................................... 36
M
at
er
ia
ły
D
EM
O
IW
EP
4. Instrumenty formalne Wspólnej Polityki Handlowej ..................... 37
4.1. Instrumenty jednostronne Wspólnej Polityki Handlowej ............ 37
4.1.1. Zwalczanie dumpingu .................................................... 40
4.1.2. Zwalczanie barier handlowych ........................................ 47
4.3.3. Zwalczanie subsydiów .................................................... 50
4.1.4. Wspólne reguły eksportu ................................................ 52
4.1.5. Wspólne reguły importu ................................................. 55
4.1.6. Preferencje taryfowe ....................................................... 60
4.1.7. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne ............................... 61
4.1.8. Wspólna Taryfa Celna .................................................... 62
4.2. Umowy międzynarodowe jako instrumenty
Wspólnej Polityki Handlowej .................................................. 64
4.2.1. Porozumienie ustanawiające Światową Organizacji
Handlu oraz inne umowy WTO wiążące Unię ................... 64
4.2.1.1. Uwagi wstępne .................................................. 64
4.2.1.2. Konstrukcja regulacji Światowej Organizacji
Handlu ............................................................ 66
4.2.1.3. Porozumienie ustanawiające Światową
Organizacji Handlu .......................................... 67
4.2.1.4. Załącznik 1 – GATT 1994 .................................. 70
4.2.1.5. Protokół z Marrakeszu ....................................... 76
4.2.1.6. Porozumienie w sprawie rolnictwa ...................... 76
4.2.1.7. Porozumienie w sprawie stosowania środków
sanitarnych i fitosanitarnych .............................. 77
4.2.1.8. Porozumienie w sprawie towarów
włókienniczych i odzieżowych ........................... 78
4.2.1.9. Porozumienie w sprawie technicznych
barier w handlu ................................................. 79
4.2.1.10. Porozumienie w sprawie środków
odnoszących się do handlowych aspektów
inwestycji ......................................................... 80
4.2.1.11. Porozumienie w sprawie implementacji
artykułu VI GATT 1994 ..................................... 81
Spis treści
vii
at
er
ia
ły
D
EM
O
IW
EP
4.2.1.12. Porozumienie w sprawie implementacji
artykułu VII GATT 1994 ................................... 83
4.2.1.13. Porozumienie w sprawie inspekcji
przedwysyłkowej ............................................... 84
4.2.1.14. Porozumienie w sprawie reguł pochodzenia .......... 84
4.2.1.14. Porozumienie w sprawie procedur
licencjonowania importu .................................... 85
4.2.1.15. Porozumienie w sprawie subsydiów
i środków wyrównawczych ................................. 86
4.2.1.16. Porozumienie w sprawie środków ochronnych ...... 87
4.2.1.17. Układ ogólny w sprawie handlu usługami
(GATS) ............................................................ 88
4.2.1.18. Porozumienie w sprawie handlowych
aspektów własności intelektualnej (TRIPs) ........... 90
4.2.1.19. Mechanizm oceny polityki handlowej (MOPH) .... 91
4.2.1.20. Porozumienie w sprawie handlu samolotami
cywilnymi (PHSC) ............................................ 92
4.2.1.21. Porozumienie w sprawie zamówień
rządowych (PZR) .............................................. 92
4.2.2. Umowy handlowe Unii zawierane poza WTO ................... 93
4.2.2.1. Uwagi wstępne .................................................. 93
4.2.2.2. Europa ............................................................. 94
4.2.2.3. Ameryka Północna .......................................... 100
4.2.2.4. Ameryka Południowa ...................................... 101
4.2.2.5. Azja ............................................................... 103
4.2.2.6. Państwa Afryki, Karaibów i Pacyfiku (AKP) ...... 105
4.2.2.7. Oceania .......................................................... 106
Literatura uzupełniająca ................................................................. 108
Pytania podsumowujące .................................................................. 109
M
5. Skutek prawny umów GATT/WTO w prawie Unii ......................
5.1. Uwagi wstępne .....................................................................
5.2. Brak bezpośredniego skutku norm GATT/WTO
– wczesne orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości .................
5.3. Brak bezpośredniego skutku norm GATT/WTO
– orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości
od początku lat 90. ................................................................
5.4. Pośredni skutek norm prawa Światowej Organizacji Handlu .....
5.4.1. Wykładnia prawa Unii zgodna z prawem WTO
(pośrednie stosowanie) .................................................
111
111
113
116
120
120
viii
Spis treści
121
123
125
130
130
IW
EP
5.4.2. Możliwość badania legalności przepisów
implementujących normy GATT/WTO .........................
5.4.3. Skuteczność wynikająca z inkorporacji (odesłania)
przepisów GATT/WTO w prawie Unii Europejskiej ........
5.5. Konsekwencje związania Unii umowami GATS
i TRIPs ...............................................................................
Literatura uzupełniająca .................................................................
Pytania podsumowujące ..................................................................
ły
D
EM
O
6. Konsekwencje poddania się przez Unię Europejską
systemowi rozstrzygania sporów GATT/WTO ............................
6.1. System rozstrzygania sporów GATT .......................................
6.2. System rozstrzygania sporów WTO ........................................
6.3. Unia Europejska wobec systemu rozstrzygania sporów WTO .....
6.3.1. Postępowanie w przedmiocie środka spornego .................
6.3.2. Postępowanie w przedmiocie wykładni środka
niespornego ................................................................
6.4. Przykład funkcjonowania systemu rozstrzygania sporów
na gruncie GATT i WTO – sprawa bananów ...........................
6.5. Rozstrzygnięcia i zalecenia Organu Rozstrzygania Sporów
a Trybunał Sprawiedliwości ...................................................
6.6. Konsekwencje niewykonania orzeczenia .................................
Literatura uzupełniająca .................................................................
Pytania podsumowujące ..................................................................
132
132
132
135
136
137
137
142
145
146
146
er
ia
7. Instrumenty nieformalne Wspólnej Polityki Handlowej ............... 148
Literatura uzupełniająca ................................................................. 151
Pytania podsumowujące .................................................................. 152
M
at
Indeks .......................................................................................... 153
IW
EP
Wykaz akronimów
– państwa Afryki, Karaibów i Pacyfiku
– Komitet Stałych Przedstawicieli
– Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka
i Podstawowych Wolności
EOG
– Europejski Obszar Gospodarczy
EURATOM – Europejska Wspólnota Energii Atomowej
EWG
– Europejska Wspólnota Gospodarcza
GATS
– Układ Ogólny w sprawie handlu usługami
GATT
– Układ Ogólny w sprawie taryf i handlu
GSP
– ogólny system preferencji taryfowych
IP
– prawa własności intelektualnej
ITO
– Międzynarodowa Organizacja Handlu
KA
– porozumienie w sprawie implementacji artykułu VI GATT
1994 (Kodeks Antydumpingowy WTO)
KES
– Komitet Ekonomiczno-Społeczny
KNZ
– Karta Narodów Zjednoczonych
MOPH
– mechanizm oceny polityki handlowej (WTO)
NAFTA
– Północnoamerykańska Umowa o Wolnym Handlu
ORS
– Organ Rozstrzygania Sporów (WTO)
PE
– Parlament Europejski
PHAI
– porozumienie w sprawie środków odnoszących się
do handlowych aspektów inwestycji
PHSC
– porozumienie w sprawie handlu samolotami cywilnymi
(WTO)
M
at
er
ia
ły
D
EM
O
AKP
COREPER
EKPCz
Wykaz akronimów
PSO
PTB
PWC
PWO
er
ia
ły
PWTO
PZP
PZR
RB ONZ
RBH
RORS
IW
EP
PR
PRS
PSF
O
PPLI
– porozumienie w sprawie inspekcji przedwysyłkowej
(WTO)
– porozumienie w sprawie procedur licencjonowania
importu (WTO)
– porozumienie w sprawie rolnictwa (WTO)
– porozumienie w sprawie rozstrzygania sporów (WTO)
– porozumienie w sprawie stosowania środków sanitarnych
i fitosanitarnych (WTO)
– porozumienie w sprawie środków ochronnych (WTO)
– porozumienie w sprawie technicznych barier w handlu
(WTO)
– porozumienie w sprawie implementacji artykułu VII
GATT 1994 (w sprawie wartości celnej towarów)
– porozumienie w sprawie towarów włókienniczych i
odzieżowych (WTO)
– porozumienie ustanawiające Światową Organizację Handlu
– porozumienie w sprawie zasad pochodzenia (WTO)
– porozumienie w sprawie zamówień rządowych (WTO)
– Rada Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych
– rozporządzenie w sprawie barier handlowych
– rozporządzenie w sprawie środków podejmowanych
przez Wspólnotę wskutek raportu przyjętego przez Organ
Rozstrzygania Sporów WTO dotyczącego przeciwdziałania
dumpingowi i subsydiowaniu
– rozporządzenie stosujące system ogólnych preferencji
taryfowych
– Sąd Pierwszej Instancji
– Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii
Atomowej
– Traktat o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej
– Porozumienie w sprawie Handlowych Aspektów Własności
Intelektualnej
– Trybunał Sprawiedliwości (także jako Trybunał
Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich – do 30 listopada
2009 r. – oraz Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej
– od 1 grudnia 2009 r., zależnie od kontekstu)
– Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej
EM
PIP
D
x
SOPT
M
at
SPI
TEWEA
TFUE
TRIPs
TS
TSUE
Wykaz akronimów
Traktat o Unii Europejskiej
Traktat ustanawiający Konstytucję dla Europy
Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską
Unia Europejska
Wspólnota Europejska
wspólnotowy kodeks celny
Wspólna Polityka Handlowa
Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa
Wspólna Taryfa Celna
Światowa Organizacja Handlu
IW
EP
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
M
at
er
ia
ły
D
EM
O
TUE
TUKE
TWE
UE
WE
WKC
WPH
WPZiB
WTC
WTO
xi
IW
EP
Wstęp
M
at
er
ia
ły
D
EM
O
Wspólna Polityka Handlowa to newralgiczny obszar działania Unii Europejskiej. W polityce tej chodzi przecież o umiejętne równoważenie zobowiązań
międzynarodowych i interesów wewnętrznych, w szczególności związanych
z ochroną rodzimej gospodarki przed wpływem konkurencji z państw trzecich.
Przy jej prowadzeniu nakładają się interesy polityczne i gospodarcze, przy
czym w przypadku tych ostatnich chodzi o interesy zarówno poszczególnych
państw członkowskich, jak i wielkich korporacji. WPH ewoluowała od „koordynacji polityk” państw członkowskich w odniesieniu do handlu towarami, po
wyłączną kompetencję UE w obszarze wymiany handlowej i inwestycji zagranicznych. Dlatego WPH może stanowić exemplum całego procesu integracji:
stopniowego przeistaczania się, na początku stosunkowo słabo zintegrowanej,
organizacji gospodarczej w podmiot sui generis, noszący znamiona federacyjne.
Ta książka ma za zadanie stanowić krótki przewodnik po instrumentach WPH,
jej mechanizmie instytucjonalnym, charakterze prawnym oraz zależnościach
międzynarodowych, którym polityka ta podlega.
Autor pragnie podziękować recenzentom za wiele cennych uwag, które
pozwoliły chociaż trochę poprawić to, co próbował przekazać. Jednocześnie
pragnie on zadedykować tę książkę Pani Profesor Annie Wyrozumskiej – swojej
Mistrzyni i niedościgłemu wzorowi, najwybitniejszemu prawnikowi, jakiego
dane mu było spotkać na zawodowej drodze, a także wyjątkowemu człowiekowi.
Wszystkie błędy i nieścisłości, które może zawierać ta książka, obarczają
wyłącznie jej autora.
IW
EP
1.
O
Wspólna Polityka Handlowa Unii Europejskiej
– zagadnienia ogólne
M
at
er
ia
ły
D
EM
Wspólna Polityka Handlowa UE ustanawia reżim prawny dla stosunków
handlowych Unii Europejskiej z państwami trzecimi. U zarania procesu
integracji rola tej polityki była ograniczona. Należy zauważyć, że WPH zaczęła funkcjonować z upływem okresu przejściowego, co nastąpiło wraz
z wprowadzeniem w życie wspólnego rynku (wprowadzenie unii celnej, jako
fundamentu wspólnego rynku, nastąpiło dnia 1 lipca 1968 r.)1. Do tego momentu zasadnicza regulacja działania WPH określona była w art. 111 Traktatu
o EWG2. Zgodnie z tym przepisem państwa członkowskie były zobowiązane do
koordynacji stosunków handlowych z państwami trzecimi tak, aby stworzyć
warunki do wdrożenia polityki handlowej w zakresie handlu zewnętrznego.
Zadaniem Komisji było przedstawianie Radzie propozycji wspólnych działań,
które następnie miały być realizowane przez państwa członkowskie, celem
osiągnięcia jednolitości polityk handlowych. Państwa członkowskie miały, po
konsultacji z Komisją, podjąć wszelkie niezbędne środki, aby nie doszło do
opóźnienia wprowadzenia Wspólnej Taryfy Celnej, w szczególności zaś miały
dostosować do tego celu porozumienia taryfowe obowiązujące w ich relacjach
z państwami trzecimi.
Środki, którymi dysponowały Komisja i Rada w trakcie trwania okresu
przejściowego, to zalecenia (art. 111 ust. 5 Traktatu o EWG) oraz dyrektywy
(art. 112 ust. 1 Traktatu o EWG). Na państwach członkowskich spoczywał nadto
obowiązek koordynacji działań (art. 111 ust. 1 Traktatu o EWG) i współpracy
(art. 115 Traktatu o EWG).
1
Szerzej nt. historii Unii Europejskiej [w:] K. Popowicz, Rozwój podstaw prawnych
Unii Europejskiej, Warszawa 2009.
2 W brzmieniu ustalonym Traktatem rzymskim z 1957 r.
XXV-2
1. Wspólna Polityka Handlowa…
Wejście w życie wspólnego rynku spowodowało, że zawieranie umów handlowych w zakresie handlu towarami, będące dotąd kompetencją państw
członkowskich, stało się kompetencją wykonywaną przez Wspólnotę3. Z tej
przyczyny kompetencja Wspólnoty stała się wyłączną, co zostało potwierdzone
w orzecznictwie Trybunału.
EM
O
IW
EP
Opinia 1/75 w sprawie porozumienia OECD dotyczącego standardu
kosztów lokalnych (Zb.Orz 1975, s. 1362): „zaakceptowanie odmiennego
poglądu [tj. takiego, iżby państwa członkowskie zachowywały kompetencję
konkurencyjną do wykonywanej przez Wspólnotę w odniesieniu do umów
zawieranych w ramach art. 113 TEWG] oznaczałoby uznanie, że w relacjach z państwami trzecimi państwa członkowskie mogłyby zajmować
stanowiska różniące się od tych, których zajęcie jest intencją Wspólnoty
i w ten sposób naruszałyby ramy instytucjonalne, poddawały w wątpliwość wzajemne zaufanie w ramach Wspólnoty oraz uniemożliwiałyby jej
wykonywanie zadań podejmowanych dla ochrony wspólnego interesu”.
M
at
er
ia
ły
D
Skoro bowiem fundamentem wspólnego rynku jest unia celna, obejmująca
zniesienie ceł wewnętrznych i wprowadzenie wspólnej zewnętrznej taryfy celnej,
to tolerowanie przez państwa członkowskie możliwości zawierania umów dotyczących handlu towarami z państwami trzecimi prowadziłoby do (co najmniej)
zagrożenia spoistości owego fundamentu. Możliwość zawierania tego rodzaju
umów przez państwa członkowskie musiałaby oznaczać zgodę na fragmentację
regulacyjną unii celnej i w efekcie prowadziłaby do jej dekonstrukcji.
Zgodnie z art. 207 ust. 1 TFUE WPH obejmuje w szczególności zmiany
stawek celnych, zawieranie umów celnych i handlowych dotyczących handlu towarami, usługami i handlowych aspektów własności intelektualnej,
bezpośrednie inwestycje zagraniczne, ujednolicanie środków liberalizacyjnych, politykę eksportową i handlowe środki ochronne podejmowane
w przypadku dumpingu i subsydiów, a także jest zgodna z zasadami i celami
działań zewnętrznych Unii.
Zauważmy, że nie jest to wyliczenie wyczerpujące, lecz jedynie przykładowe.
Można też odnotować, że art. 207 ust. 1 TFUE zawiera nie tyle określenie zakresu WPH, ile listę instrumentów tej polityki. Stąd definicje WPH spotykane
3
Zgodnie z art. 113 ust. 1 TEWG, WPH, w odniesieniu do zawierania umów
celnych i handlowych, oparta została na jednolitych zasadach „po zakończeniu okresu
przejściowego”. Okres przejściowy został określony, zgodnie z art. 8 ust. 1 TEWG, na
12 lat. W trakcie trwania okresu przejściowego, jak wskazano w art. 111 ust. 1 TEWG,
państwa członkowskie zobowiązały się do koordynacji swoich stosunków handlowych
z państwami trzecimi tak, aby z upływem tego okresu były stworzone warunki do
wprowadzenia w życie wspólnej polityki w dziedzinie handlu pozawspólnotowego.
1. Wspólna Polityka Handlowa…
XXV-3
IW
EP
w doktrynie oparte są właśnie na tym „instrumentalnym” podejściu – można
więc tę politykę określić jako „zespół środków mających na celu regulowanie
stosunków gospodarczych z państwami trzecimi”, przy czym takie ujęcie WPH
budzi zastrzeżenia, jako że przedstawiona definicja obejmowałaby również
np. współpracę dla rozwoju, która ma wszak odrębną regulację traktatową
(art. 208 TFUE). Możliwe jest przyjęcie szerokiej definicji WPH, opartej na
treści art. 206 i 207 TFUE:
M
at
er
ia
ły
D
EM
O
Wspólna Polityka Handlowa to polityka UE pozostająca we współzależności z pozostałymi politykami wewnętrznymi i zewnętrznymi Unii,
stanowiąca element jej działań zewnętrznych, wykonywana w ramach
kompetencji wyłącznej, oparta na zespole środków konwencyjnych i autonomicznych, formalnych i nieformalnych i mająca na celu liberalizację
obrotu gospodarczego z państwami trzecimi i ich organizacjami z jednej strony, z drugiej zaś – ochronę interesów gospodarczych w sposób
uwzględniający wiążące Unię normy międzynarodowe.
Rozważania te były kluczowe dla określenia charakteru kompetencji
WE w zakresie WPH w stanie prawnym poprzedzającym wejście w życie
Traktatu z Lizbony. Jeśli bowiem uznamy, że WPH obejmowała wówczas
jedynie środki regulujące handel towarami (autonomiczne i konwencyjne),
wówczas można byłoby bez zastrzeżeń zgodzić się z poglądem, że WPH
była polem kompetencji wyłącznej WE. Jeśli natomiast uznamy, że WPH
obejmowała także handel usługami i handlowe aspekty własności intelektualnej, wówczas należałoby opowiedzieć się za tezą, że kompetencje
Wspólnoty miały tu charakter niewyłączny (dzielony, konkurencyjny).
W dogmatyce można było także spotkać pogląd, że choć Wspólna Polityka
Handlowa obejmowała wszelkie zewnętrzne relacje handlowe, to jednak
jako taka była objęta kompetencją wyłączną. Najwyraźniej definicję
WPH jako polityki obejmującej również „inne aspekty handlu międzynarodowego” aniżeli handel towarami przyjmowała (słusznie zresztą)
także Komisja Europejska. Należy przy tym uznać, że zamiarem Komisji
było usprawiedliwienie działań podejmowanych przezeń z powołaniem
na art. 133 TWE, których związek z polityką handlową był dość luźny.
Pozwalało to, wobec uznania wyłączności kompetencji WE w ramach
WPH, uniknąć zawierania niektórych umów jako mieszanych.
Kwestia zakresu kompetencji Wspólnoty w ramach WPH była sporna aż
do wejścia w życie Traktatu z Lizbony. Zagadnienie to było tym istotniejsze,
jeśli zważymy, że decyzje w ramach tej polityki były i są obecnie (zasadniczo)
podejmowane kwalifikowaną większością głosów, a w stanowieniu prawa WPH
instytucje Unii (zwłaszcza Komisja) wykonują władzę dyskrecjonalną (gdy
XXV-4
1. Wspólna Polityka Handlowa…
M
at
er
ia
ły
D
EM
O
IW
EP
idzie o ocenę uwarunkowań natury ekonomicznej uzasadniających potrzebę
skorzystania ze środków WPH).
W przedlizbońskim stanie prawnym kluczowe znaczenie dla delimitacji kompetencji UE w ramach WPH miała opinia 1/94. Zawarte w niej stanowisko TS,
dotyczące zakresu kompetencji Wspólnoty w ramach WPH, było jednak niejednoznaczne. Wypada bowiem zauważyć, że przykładowość wyliczenia zagadnień
wchodzących w zakres WPH, znajdującego się wówczas w art. 133 ust. 1 TWE,
nie pozwalała na automatyczne wyłączenie np. handlu usługami z zakresu tej
polityki (potwierdził to zresztą TS w punkcie 41 opinii). Jeśli więc handel usługami czy handlowe aspekty własności intelektualnej uznałoby się wówczas za
objęte kompetencją WE (dzieloną z państwami członkowskimi bądź wyłączną
kompetencją Wspólnoty), to biorąc pod uwagę brzmienie art. 133 ust. 1 TWE
należałoby uznać, że WPH obejmowała także wspomniane zagadnienia. Idąc dalej
tym tokiem rozumowania trzeba by następnie przyjąć, że WPH jest obszarem
kompetencji wyłącznej WE w zakresie handlu towarami oraz niektórych aspektów handlu usługami i własności intelektualnej, zaś w pozostałym zakresie jest
polem kompetencji konkurencyjnej Wspólnoty i państw członkowskich. Można
było też przyjąć, że WPH to w całości obszar kompetencji wyłącznej WE, jednak
w przypadku instrumentów konwencyjnych zakres przedmiotowy umowy wymaga
niekiedy, aby jej stroną były jednocześnie Wspólnota i państwa członkowskie.
Postępująca liberalizacja światowego handlu powodowała, że równocześnie
poszerzane było pole kompetencji Wspólnoty w zakresie WPH. Działo się to
w drodze ekstensywnej wykładni stosowanej przez TS (opartej na wykonywaniu
kompetencji wewnętrznej i na doktrynie paralelizmu). Kiedy jednak Komisja
wystąpiła podczas konferencji międzyrządowej poprzedzającej przyjęcie Traktatu z Maastricht z propozycją zupełnie nowego systemu norm traktatowych
dotyczących jednolitej polityki zewnętrznej, obejmującej m.in. zewnętrzny
wymiar polityk wspólnego rynku (swobód przepływu usług, kapitału, przedsiębiorczości, własności intelektualnej, inwestycji oraz polityki konkurencji),
nie udało jej się przekonać państw członkowskich do przedstawionej propozycji.
W efekcie art. 113 Traktatu nie został istotnie zmieniony w następstwie noweli
z Maastricht. Kodyfikacja acquis de la jurisprudence nie została zatem dokonana.
Traktat z Amsterdamu umożliwił Radzie (w drodze głosowania jednomyślnego,
na wniosek Komisji i po konsultacji z Parlamentem) rozszerzenie zastosowania
art. 133 ust. 1–4 TWE (d. art. 113 TEWG) na negocjacje w zakresie handlu usługami i handlowych aspektów własności intelektualnej. Wprowadzenie art. 133
ust. 5 TWE oceniane było jako „nader skromny” efekt zmiany amsterdamskiej.
Rada nigdy nie skorzystała z przewidzianej w nim możliwości. Nie mogło to
stanowić zaskoczenia, skoro rozszerzenie kompetencji Wspólnoty w ramach
WPH nie dokonało się podczas konferencji międzyrządowej. Interesujące jest
to, że tego rodzaju decyzja w istocie, jak się niekiedy podaje, musiałaby się
sytuować w obrębie prawa pierwotnego, skoro dotyczyłaby zmiany wertykalnej
delimitacji kompetencji.
Literatura uzupełniająca
XXV-5
IW
EP
Traktat z Nicei w art. 133 ust. 5 TWE rozszerzył zastosowanie art. 133
ust. 1–4 TWE na rokowania i zawieranie umów w dziedzinie handlu usługami
i handlowych aspektów własności intelektualnej, przy czym ust. 6 powołanego
artykułu pozwala Radzie na jednomyślne rozszerzenie zastosowania art. 133
ust. 1–4 TWE na rokowania i umowy międzynarodowe dotyczące praw własności intelektualnej w zakresie nieobjętym ustępem 5.
Zasadnicze zmiany przyniósł Traktat z Lizbony. Po pierwsze, nowe brzmienie art. 3 ust. 1 lit. e) TFUE przesądziło o wyłącznym charakterze kompetencji UE w całym zakresie WPH, po drugie zaś – doszło do rozszerzenia
kompetencji UE w ramach WPH o nowe obszary, wskutek nadania nowego
brzmienia art. 207 ust. 1 TFUE – wyłączna kompetencja UE w ramach WPH
objęła również zagadnienia bezpośrednich inwestycji zagranicznych.
O
Literatura uzupełniająca
M
at
er
ia
ły
D
EM
• Constitutional Law of the European Union, red. R. Bray, Londyn 2005.
• Dashwood A., Hillion Ch., The General Law of EC External Relations,
Londyn 2000.
• de Bùrca G., Scott J., The EU and the WTO. Legal and Constitutional Issues, Oksford 2001.
• Kaddous Ch., Le droit des relations extérieures dans la jurisprudence de la
Cour de justice des Communautés européennes, Bruksela 1998.
• Manin P., Droit constitutionnel de l’Union européenne, Paryż 2004.
• Ostrihansky R., Wspólna Polityka Handlowa [w:] Prawo Unii Europejskiej.
Prawo materialne i polityki, red. J. Barcz, Warszawa 2005.
• Saganek P., Podział kompetencji pomiędzy Wspólnoty Europejskie a państwa
członkowskie, Warszawa 2002.
• Verwey D., The European Community, the European Union and the International Law of Treaties, Haga 2004.
• Weiler J.H.H., The EU, The WTO and The NAFTA. Towards a Common
Law of International Trade, Oksford 2001.
Pytania podsumowujące
• Na czym polega Wspólna Polityka Handlowa UE?
• Jakie zmiany przynosiły kolejne traktaty zmieniające w odniesieniu do
Wspólnej Polityki Handlowej?
XXV-6
1. Wspólna Polityka Handlowa…
• Jakie jest znaczenie opinii 1/94 dla Wspólnej Polityki Handlowej UE?
• Jakie zmiany przyniósł Traktat z Lizbony w odniesieniu do kompetencji
UE w ramach WPH?
• Co wchodzi w zakres WPH zgodnie z art. 207 TFUE?
• Od kiedy zaczęła funkcjonować WPH?
M
at
er
ia
ły
D
EM
O
IW
EP
• Jaki charakter mają uprawnienia Komisji w ramach WPH?
IW
EP
2.
Wertykalny podział kompetencji zewnętrznych
w ramach Wspólnej Polityki Handlowej
O
2.1. Uwagi wstępne
M
at
er
ia
ły
D
EM
Pojęcie „wertykalnego podziału kompetencji” obejmuje podział kompetencji
pomiędzy Unię i państwa członkowskie w zakresie stanowienia jednostronnych
środków prawnych i zawierania umów z państwami trzecimi. Zgodnie z art. 207
ust. 1 TFUE, WPH – jako „zewnętrzna fasada” rynku wewnętrznego – oparta
jest na jednolitych zasadach. Artykuł 3 ust. 1 lit e) TFUE wymienia WPH jako
jeden z pięciu obszarów kompetencji wyłącznej UE – Traktatem z Lizbony
dokonano zatem kodyfikacji poglądu dotyczącego charakteru kompetencji
Wspólnoty w ramach WPH, który dominował w orzecznictwie Trybunału
Sprawiedliwości, chociaż nie było to stanowisko jednolicie podzielane1. Do
wejścia w życie Traktatu z Lizbony Traktaty założycielskie w żadnym miejscu
nie statuowały expressis verbis wyłączności kompetencji Wspólnoty w zakresie
WPH, a jej stwierdzenie było acquis jurisprudentiel. Wyłączność kompetencji
Wspólnoty w ramach WPH istniała od zawarcia Traktatu rzymskiego (o ustanowieniu EWG), jednak rozumienie zakresu owej wyłączności ewoluowało.
W dogmatyce wyrażany był pogląd, że przyczyną wyłączności kompetencji
Wspólnoty w zakresie WPH była „konieczność”.
Aby zapewnić efektywność działań (środków) Wspólnoty w relacjach zewnętrznych, musiał być spełniony warunek jednolitości norm wewnątrz Wspólnoty
i ich zastosowania, bowiem, gdy bariery handlowe (w ramach Wspólnoty) były
stopniowo znoszone, musiała występować korespondująca z tym jednolitość podejścia państw członkowskich w ich relacjach handlowych z państwami trzecimi.
Dodawano przy tym, że wyłączność kompetencji Wspólnoty w ramach WPH
1
Por. orzeczenia w sprawach 70/94 Fritz Werner Industrie-Ausruentungen
GmbH przeciwko Republika Federalna Niemiec, Zb.Orz. 1995, s. I-3189, 124/95
Królowa przeciwko Skarb Jej Królewskiej Mości i Bank Anglii, Zb.Orz. 1997, s. I-81.
Indeks
ACTA
27, 30
ERTA
AKP, zob. państwa Afryki, Karaibów
i Pacyfiku
art. 207 TFUE
8, 17
Europejska Strefa Wolnego Handlu
(EFTA) 94, 95, 96
23, 32, 93
O
F
B
96, 97
bilateral II
96, 97
ły
C
G
D
bilaterial I
39, 41, 44, 45,
er
ia
cła antydumpingowe
62, 72, 82, 121
GATS, zob. Układ ogólny w sprawie
handlu usługami) 10
GATT, zob. Układ Ogólny w sprawie
taryf i handlu
GSP, ogólny system preferencji
taryfowych 61
51, 52, 87
cła wyrównawcze
at
M
degresywna proporcjonalność
doktryna paralelizmu
(komplementarności)
Donckerwolcke
49, 123, 124, 125
EM
Fediol
bezpośrednie inwestycje
zagraniczne 20, 24, 39, 61
D
IW
EP
Europejski Obszar Gospodarczy
(EOG) 4, 95, 96
A
H
30
20
10
dumping 2, 38, 39, 40, 42, 43, 44, 51,
52, 72, 81
E
EFTA, zob. Europejska Strefa
Wolnego Handlu
handel prawami własności
intelektualnej 15
handel towarami
10
handel usługami
5, 13, 15, 24
handel usługami kulturalnymi
i audiowizualnymi 16, 24
handlowe aspekty własności
intelektualnej 5, 24
handel usługami społecznymi
24
horyzontalny podział kompetencji
23
XXV-154
Indeks
I
N
Indiamex
8, 9
Nakajima
instrumenty nieformalne Wspólnej
Polityki Handlowej 37, 148, 149,
150, 151
International Fruit Company
114, 116, 122, 125
41, 121, 122, 123, 125
O
obrót prawami własności
intelektualnej 14
112,
ogólny system preferencji taryfowych
(GSP) 61
32
Kodeks Antydumpingowy
121
40, 81–83,
Komisja Handlu Zagranicznego
24
Komitet Artykułu 207
26, 32, 33, 34, 35
Komitet Ekonomiczno-Społeczny
32
D
3, 4, 7, 9, 11,
ły
kompetencje dzielone
16, 17
er
ia
kompetencje instytucji i organów Unii
w ramach WPH 23
kompetencje niewyłączne
13
at
kompetencje państw
członkowskich 20
10, 11, 12, 13, 14
Organ Rozstrzygania Sporów
(ORS) 126, 133, 134, 135, 136, 137,
140, 141, 142, 143, 144
P
Parlament Europejski 15, 16, 24, 26,
28, 29, 30, 31, 61, 106
podkomitety wyspecjalizowane
polityka eksportowa Unii
preempcja
kompetencje wewnętrzne 8, 11
kompetencje Wspólnoty w zakresie
WPH 4, 15, 17
43
13, 15
procedura Luns
19, 20, 24
34
52
postępowanie antydumpingowe
preferencje taryfowe
M
kompetencje UE
opinia 1/94
państwa Afryki, Karaibów i Pacyfiku
(AKP) 66, 98, 105, 116, 138
kompetencja państw
członkowskich 16
kompetencja wyłączna
17, 19
2
EM
Komitet 133
28
opinia 1/75
O
K
KES
18
IW
EP
obrót usługami
38, 39, 60, 61
28
procedura Westerterp
28
procedury licencjonowania
– automatyczne 85
– nieautomatyczne 85
kompetencje zewnętrzne 8
konferencja międzyrządowa
R
redukcja taryf celnych
M
Massey-Ferguson
29
76
rozporządzenie eksportowe
8, 9
53
rozporządzenie w sprawie środków
Indeks
S
spécificité culturelle
subsydia
układ w sprawie handlowych aspektów
prawa własności intelektualnej
(TRIPs) 11, 14, 15, 67, 80, 90, 91,
125, 126, 127, 128
16, 17, 24
2, 38, 39, 50, 52, 62, 72, 73, 86
subsydia eksportowe
subsydia szczególne
Układ Ogólny w sprawie taryf i handlu
(GATT) 10, 19, 32, 40, 46–50, 60,
65–68, 70, 71–73, 80–87, 94, 101,
107, 113–117, 120, 122, 124, 133,
137–138, 150
86
W
IW
EP
podejmowanych przez Wspólnotę
wskutek raportu przyjętego przez
Organ Rozstrzygania Sporów WTO
dotyczącego przeciwdziałania
dumpingowi i subsydiowaniu
(RORS) 135, 136
wartość celna towaru
50
73
wertykalny podział kompetencji
w ramach WPH 7, 20, 61
Ś
40, 46
Wspólna Taryfa Celna (WTC)
61, 62, 63
EM
środki antydumpingowe
D
Światowa Organizacja Handlu (WTO)
29–33, 37–40, 46, 49, 50, 52, 56,
60–70, 79, 90, 91, 93, 101, 113–119,
123, 126, 133–139, 141–144, 151
ły
T
er
ia
Traktat ustanawiający Konstytucję dla
Europy (TUKE) 19, 29
7, 13
Traktat z Amsterdamu
4
3, 5, 20, 27, 31, 39
at
Traktat z Lizbony
5, 15, 16, 18, 23
M
Traktat z Nicei
U
umowa z Kotonu
3, 41, 51, 52
O
władza dyskrecjonalna
Traktatu z Lizbony
XXV-155
106
Układ Ogólny w sprawie handlu
usługami (GATS) 10, 11, 18, 88,
89, 125, 126
37, 38,
Wspólnotowy Kodeks Celny
(WKC) 64
wyjątek odesłania
125
Z
zakaz dyskryminacji faktycznej
zasada największego
uprzywilejowania
62, 89, 126
zasada niedyskryminacji
zasada „Pastis”
72
45, 52, 79
17
zasada proporcjonalności
27, 78, 87
WSPÓLNA POLITYKA HANDLOWA
UNII EUROPEJSKIEJ
Niniejszy tom stanowi krótki, ale wyczerpujący przewodnik po instrumentach Wspólnej
Polityki Handlowej, jej mechanizmie instytucjonalnym, charakterze prawnym oraz zależnościach międzynarodowych, którym polityka ta podlega.
EP
Tom ten wchodzi w skład serii podręczników „System prawa Unii Europejskiej”, które
Instytut Wydawniczy EuroPrawo publikuje od 2009 r. Autorami wszystkich publikacji
są wybitni specjaliści z zakresu prawa UE i prawa międzynarodowego, wywodzący się
ze środowiska akademickiego oraz reprezentujący instytucje unijne i urzędy krajowe
zajmujące się w Polsce sprawami Unii Europejskiej.
EM
O
IW
Tom ten reprezentuje pierwszą grupę podręczników (tomy od I do IX), obejmujących
ustrój Unii Europejskiej. Pozostałe tomy tej grupy dotyczą: rozwoju podstaw prawnych integracji europejskiej, zasad ustrojowych Unii, systemu instytucjonalnego Unii,
systemu ochrony prawnej, obywatelstwa Unii, aspektów instytucjonalnych i prawnych
finansów Unii Europejskiej, stosunków zewnętrznych, prawnych aspektów członkostwa
Polski w Unii Europejskiej.
D
Druga grupa podręczników (tomy od X do XII) poświęcona jest Wspólnej Polityce Zagranicznej i Bezpieczeństwa, Przestrzeni Wolności, Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości
oraz Unii Gospodarczej i Walutowej. Grupa trzecia (tomy od XIII do XXVIII) obejmuje prawo rynku wewnętrznego i polityki UE.
at
er
ia
ły
Zamiarem Instytutu Wydawniczego EuroPrawo oraz autorów serii jest przedstawienie
w sposób fachowy i nowoczesny – a zarazem przystępny i przejrzysty – najważniejszych
zagadnień ustrojowych oraz prawa rynku wewnętrznego i polityk Unii Europejskiej.
Podręczniki są dostosowane do potrzeb studentów prawa, administracji, zarządzania,
politologii, europeistyki i stosunków międzynarodowych – słuchaczy przedmiotów z zakresu prawa UE. Publikacje te mogą również stać się pomocą dla praktyków: prawników, urzędników, biznesmenów i polityków, pragnących pogłębić wiedzę na temat
poszczególnych dziedzin prawa Unii Europejskiej.
M
Więcej informacji można znaleźć w naszym serwisie internetowym www.iwep.pl
PROFESJONALNY WYMIAR PUBLIKACJI
Książka do nabycia
księgarnia internetowa
www.iwep.pl
Numer katalogowy: 1064
www.iwep.pl
e-mail: [email protected]
tel. 22 494 34 63
9 788376 270760