Centralne zagadnienia teologiczne 1. Chrystologia Ap jest

Teologia Apokalipsy
1
Centralne zagadnienia teologiczne
1. Chrystologia
Ap jest teocentryczna. Centralną postacią jest Bóg, który działa. Jego
działanie jest stwórcze: „Oto wszystko nowym czynię” (21, 5). Działanie
Boga jest doskonaleniem, zmierza do zwycięskiego końca.
Chrystus występuje jako wysłannik i pomocnik Boga (5). Autor przypisuje Mu te same cechy, co Bogu: pierwszy i ostatni (1, 17), żyjący (1,
18), święty (3, 7) itp. Te cechy określają Jego boską godność.
Synteza chrystologii zawarta jest w wizji wstępnej (1, 12-20): Chrystus
umarł i zmartwychwstał, a teraz żyje w swoim Kościele, kieruje nim, pociesza, napomina (2-3). Przez swoją ofiarę wyzwolił ludzi, przywrócił im
godność o poddał panowaniu Boga. Jego eschatologicznym zadaniem
jest zniszczenie bezbożnych narodów.
2. Eklezjologia
Kościół, to zgromadzenie liturgiczne, w którym obecny jest Chrystus.
Kościół jest ludem Boga. Przynależność do Kościoła opiera się na fakcie
odkupienia przez krew Chrystusa. Jezus Chrystus odkupił ludzi, tzn.
uwolnił ich od grzechów, ale napięcie pomiędzy obecnym już zbawieniem a jego pełną realizacją jest wciąż sprawą przyszłości. Kościół zmierza ku eschatologicznej przyszłości, a jego dzieje przebiegają wśród walk
z szatanem i jego mocami. Chrześcijanin ma jednak łaskę: „pieczęć na
czole”, która daje mu możliwość przetrwania.
Pomiędzy Kościołem w niebie i tym na ziemi istnieje łączność („świętych obcowanie”). Kościół w niebie opiekuje się tymi, którzy żyją na
ziemi i cierpią.
3. Etos chrześcijański
Etos, czyli doktryna moralna prezentowana przez Apokalipsę wynika z
konkretnej historycznej sytuacji, a jakiej znaleźli się chrześcijanie, w ja-
Teologia Apokalipsy
2
kiej znalazł się Kościół u schyłku I w. po Chr. Chrześcijanie znaleźli się
wśród zagrożeń moralnych, które towarzyszyły wydarzeniom I w. Potrzebowali konkretnych wskazań, jak żyć, jak aktualizować, dostosowywać do nowych warunków orędzie Chrystusa. Apokalipsa wychodzi naprzeciw tym potrzebom. Stara się wskazać nowe bodźce, aby obudzić
żarliwość wiary i miłości, pierwotną gorliwość, zachęcić do odwagi i męstwa
Czy pouczenia te mogą być aktualne dla współczesnego człowieka?
Żyjemy przecież w innych warunkach, mamy inne problemy. W poprzednim wykładzie zwróciliśmy uwagę na fakt, że sytuacje przedstawione w tej księdze są typowe, powtarzają się, chociaż szczegóły mogą
być różne. Inaczej Apokalipsa nie weszłaby do kanonu ksiąg natchnionych.
Aktualny jest przede wszystkim centralny motyw Apokalipsy: dramat
walki Chrystusa z Szatanem, inaczej: jest to dramat walki dobra ze złem.
Ten dramat rozgrywa się zawsze, nawet wówczas, gdy Kościół nie doznaje krwawych prześladowań.
a) Zagrożenia moralne
Kościół – adresat Apokalipsy – żyje i rozwija się wśród walk i prześladowań. Nie może się jednak w świecie przyjąć i w ten świat wrosnąć.
Ogromne, wręcz demoniczne siły złą chcą go odsunąć i zniweczyć. Rozwija się dramat walki Kościoła ze złem. Apokalipsa wskazuje zewnętrzne
i wewnętrzne siły zła.
(1) Zewnętrzne siły zła
W tym dramacie walki chrześcijanin znajduje się w sytuacji, która nie
zabezpiecza mu spokojnego w y z n a w a n i a Chrystusa. Chrześcijanin
zostaje z konieczności wciągnięty w tę walkę i za wierność Chrystusowi
jest dręczony i prześladowany aż do męczeństwa i śmierci.
Teologia Apokalipsy
3
(2) Wewnętrzne siły zła
Oprócz naporu zła z zewnątrz, również wewnątrz Kościoła, w życiu
chrześcijan zauważa się symptomy zła:
1) zanik silnej wiary: Ap 2-3;
2) kompromisy doktrynalne: Ap 2, 20-23;
3) tolerowanie kontaktów z czynnikami moralnie rozkładającymi: Ap
2, 14-16; 18, 4;
4) lęk przed prześladowaniami: Ap 2, 10;
5) osłabienie pierwotnej miłości: Ap 2, 4
6) oziębłość i rozwiązłość: Ap 3, 15-17;
7) fałszywe poczucie bezpieczeństwa: Ap 3, 15.
Ap 21, 8 i 22, 15 zestawia całe katalogi grzechów.
b) Wskazania moralne
(1) Świadectwo
Dawanie świadectwa usytuowane jest w kontekście prześladowania.
Wzorem świadka jest Jezus, którego chrześcijanin powinien naśladować.
Chodzi nie tyle o świadectwo o Chrystusie, co o świadectwo, które
Chrystus sam złożył (Ap 1, 9, 12, 17). Jezus jest świadkiem wiernym i
prawdomównym (1, 5; 3, 14). Lojalność wobec Chrystusa może wymagać nawet śmierci męczeńskiej (Ap 2, 13).
Znajdujemy tu pierwszy ślad procesu językowego, w wyniku którego
greckie słowo ma,rtur ‘świadek’ nabrało z czasem znaczenia: męczennik.
(2) Nawrócenie
Podstawowym elementem przetrwania i wyjścia z kryzysu moralnego
jest n a w r ó c e n i e – metanoia, czyli zmiana postawy, mentalności, nastawienia, zwrot duchowy: Ap 2, 14. 16. 20-21. Apokalipsa podaje różne
struktury aktu nawrócenia:
I.
Pamiętaj, więc skąd spadłeś, i nawróć się, i pierwsze czyny podejmij (Ap 2, 5).
Teologia Apokalipsy
4
Tekst wskazuje trzy etapy:
1) refleksja: pamiętaj, wspomnij;
2) zmiana: nawróć się, zmień się, przyznaj i żałuj;
3) czyn: pierwsze czyny podejmij.
II.
Pamiętaj więc, jak wziąłeś i usłyszałeś, strzeż tego i nawróć się! Jeśli więc czuwać nie będziesz, przyjdę jak złodziej, i nie poznasz, o której godzinie przyjdę
do ciebie (Ap 3, 3).
1) „Pamiętaj” Wspomnienie wielkiej radości przy pierwszy zetknięciu
się z Ewangelią. Życie przytępia wrażliwość. Gdy staniemy nad
grobem bliskiej osoby, przytłumiony po latach smutek na nowo
przenika nasze serca. Chrześcijanin musi stale stać pod krzyżem
Jezusa i przypominać sobie, co Jezus dla niego zrobił.
2) „Nawróć się”. W oryginale w formie gramatycznej: aoryst, czyli
czynność konkretna, punktowa. Musi być jasny, konkretny moment nawrócenia, zmiany życia.
3) „Strzeż nakazów Ewangelii”. Znowu inna forma: czas teraźniejszy,
tzn. nie wystarczy punkt nawrócenia, lecz całe życie inne. Ostrzeżenie przed spazmatycznym chrześcijaństwem, czyli chrześcijaństwem określonej chwili.
4) „Jeśli więc czuwać nie będziesz”. Łacińskie przysłowie mówi, że bogowie chodzą na nogach owiniętych w wełnę. Zbliżanie się Boga
jest ciche, bezszelestne i niezauważalne, dopóki człowiek nie stanie
twarzą twarz przed Bogiem. Inaczej jest, gdy się każdy dzień przeżywa w obecności Chrystusa
III.
Ja wszystkich, których kocham, karcę i ćwiczę. Bądź więc gorliwy i nawróć się!
Oto stoję u drzwi i kołaczę: jeśli kto posłyszy mój głos i drzwi otworzy, wejdę
do niego i będę z nim wieczerzał, a on ze Mną (Ap 3, 19-20).
1) Inicjatywa wychodzi od Chrystusa. On czeka na otwarcie się człowieka1.
Św. Bernard do zakonników: Jakkolwiek wcześnie wstaną do modlitwy: rano,
czy w środku nocy, zawsze z spotkają się z Bogiem, który na nich czeka. Co więcej,
to raczej On ich budzi, by szukali Jego oblicza.
1
Teologia Apokalipsy
5
4) Chrystus nawołuje do pokuty, jak przyjaciel. Po otwarciu drzwi
następuje symbol zażyłej wspólnoty, dobrze zrozumiały na Wschodzie: wieczerza, uczta i to wyjątkowo intymna, serdeczna, bo spożywana tylko we dwoje.
5) Odpowiedź; Tylko człowiek może odpowiedzieć na to pukanie Jezusa. Chrystus nie wchodzi na siłę, musi być zaproszony2.
6) Motyw: groźba kary w wypadku odrzucenia pokuty.
(3) Postulat czynu
Czyny są prawdziwą ozdobą Kościoła (Ap 19, 8). Przyozdabiają Kościół jak szata. Towarzyszą męczennikom (Ap 14, 13). Są sprawdzianem
czy chrześcijanin jest godny wejść do królestwa Bożego. Stanowią nieodłączną cząstkę chrześcijańskiej egzystencji. Są podstawą nagrody (Ap
2, 23; 20, 12-13; 22, 12). Chrześcijaństwo jest religią czynu.
Aktywność chrześcijanina nie polega jednak tylko na wypełnianiu
różnych nakazów. Apokalipsa wskazuje listę czynów w warunkach prześladowań i kryzysu Kościoła:
1) Zachowywanie słów Jezusa: Ap 3, 8.
2) Lektura Pisma św.: Ap 1, 3. Domaga się ona realizacji w życiu: Ap
22, 7.
3) Wytrwałość: Ap 1, 9. Greckie u`pomonh, nie oznacza biernego poddania się fali wydarzeń, lecz ducha odwagi i zwycięstwa, co prowadzi do działania. Wzorem Chrystus: „Skoro zachowałeś nakaz mojej
wytrwałości i Ja cię zachowam od próby, która ma nadejść na cały obszar
zamieszkany, by wypróbować mieszkańców ziem” (Ap 3, 10).
4) Trud apostolski: Ap 2, 2.
Miłość – najważniejsza. Jest ona siłą napędową całej chrześcijaństwa.
Dlatego Apokalipsa zwraca się w liście do Efezjan ze słowami nagany,
mimo wielu pozytywnych i godnych pochwały osiągnięć tamtejszego
Kościoła (Ap 2, 2-4). Pojęcie miłości jest oryginalne. Nie ogranicza się do
miłości Jezusa i miłości drugiego człowieka. Jest to pojęcie bardzo subtelne, a zarazem zasadnicze. Miłość jest czymś, co wypełnia i przenika
całą chrześcijańską egzystencję.
Holman Hunt namalował obraz, w którym drzwi ludzkiego serca nie mają na
zewnątrz klamki.
2
Teologia Apokalipsy
6
c) Motywacja etosu
Etyka nie może być zawieszona w próżni, musi być zakotwiczona w
doktrynie. Nowy Testament głęboko uzasadnia postępowanie chrześcijańskie. Np. u Pawła nie ma nakazów bezy motywacji. Charakterystyczny schemat napomnień w jego listach:
imperatyw + indykatyw
lub odwrotnie. Apokalipsa uzasadnia postępowanie chrześcijańskie,
przytaczając następujące motywy:
1) Oczekiwanie i tęsknota za paruzją, za spotkaniem z Chrystusem:
„Przyjdź, Panie Jezu” (Ap 22, 17. 20). Znamienna jest odpowiedź:
„Zaiste, przyjdę niebawem. Amen” (Ap 22, 20).
2) Naśladowanie Chrystusa.
3) Groźba sądu.
4) Nagroda dla zwycięzcy, zob. listy do siedmiu Kościołów); każda z
nagród ma wymiar chrystologiczny: sam Chrystus udziela się zwycięzcy (Ap 2, 28; 22, 16);
5) Zbawienie.
Warto zwrócić uwagę, że motyw nagrody nie wysuwa się na pierwszy
plan. Najważniejsze jest motyw zbawienia.