Analiza ryzyka transakcji wykład 3

Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu
Wydział Ekonomii, Zarządzania i Turystyki
Katedra Ekonometrii i Informatyki
http://keii.ue.wroc.pl
Analiza ryzyka transakcji
– wykład –
– ćwiczenia –
Literatura
Uniwersytet
Ekonomiczny
we Wrocławiu
Literatura podstawowa:
1.
Kaczmarek T. (2005), Ryzyko i zarządzanie ryzykiem – ujęcie interdyscyplinarne, Difin,
Warszawa.
2.
Tarczyński W., Mojsiewicz M. (2001), Zarządzanie ryzykiem, PWE.
Literatura uzupełniająca:
1.
Tarczyński W., Mojsiewicz M. (1999), Inżynieria finansowa, Agencja Wydawnicza Placet,
Warszawa.
2.
Weron A., Weron R. (1998), Inżynieria finansowa, WNT, Warszawa.
3.
Holliwell J. (2001), Ryzyko finansowe: metody identyfikacji i zarządzania ryzykiem finansowym,
Liber, Warszawa.
4.
Zaleska M. (2002), Identyfikacja ryzyka upadłości przedsiębiorstwa i banku – systemy
wczesnego ostrzegania, Difin, Warszawa.
5.
Korzeniowski L. (2001), Firma w warunkach ryzyka gospodarczego, KTE, Kraków.
Zarządzanie ryzykiem w przedsiębiorstwie – wprowadzenie
Uniwersytet
Ekonomiczny
we Wrocławiu
Ryzyko występowało, występuje i będzie występować w życiu codziennym każdego człowieka.
Występuje ono również w działalności każdego podmiotu funkcjonującego w gospodarce.
Przeważająca większość ludzi widzi potrzebę zabezpieczania się przed różnymi rodzajami
ryzyka. Potrzeba ta występuje również w przypadku podmiotów gospodarczych
(przedsiębiorstw), a wynika ona bezpośrednio z celu działania każdego podmiotu. Mówiąc
bardziej ogólnie, podmiot gospodarczy staje przed koniecznością zarządzania ryzykiem.
Zarządzanie ryzykiem jest to podejmowanie decyzji i realizacja działań prowadzących do osiągnięcia
akceptowalnego poziomu ryzyka. Podmiotem, który zarządza ryzykiem może być np.
przedsiębiorstwo, instytucja finansowa, podmiot sektora publicznego, gospodarstwo domowe,
a także indywidualna jednostka.
Zarządzanie ryzykiem jest częścią składową zarządzania danym podmiotem i stanowi nieodłączny
element jego strategii. W przypadku przedsiębiorstwa, zarządzanie ryzykiem jest częścią procesu
kierowania tym przedsiębiorstwem. Co więcej, zarządzanie ryzykiem uznaje się za podsystem
zarządzania firmą. W związku z tym, w ramach zarządzania ryzykiem mówi się o specyficznym
procesie, który obejmuje planowanie wraz z kolejnymi fazami analizy ryzyka i poszukiwaniem
odpowiednich środków przeciwdziałania, a także ocenę oraz wybór właściwych narzędzi.
Dalsze elementy tego procesu obejmują kontrolę podjętych decyzji.
Zarządzanie ryzykiem w przedsiębiorstwie – rodzaje ryzyka
Uniwersytet
Ekonomiczny
we Wrocławiu
Ryzyko wewnętrzne – to ryzyko, które identyfikujemy wewnątrz organizacji (przedsiębiorstwa).
Jest ono z reguły zależne od nas samych, od sposobu zarządzania, doboru ludzi oraz
prowadzonej polityki finansowej.
Ryzyko wewnętrzne to ryzyko mające następujące cechy: jest losowe, nagłe, nieoczekiwane i
nieregularne, ale kalkulowane.
Ryzyko wewnętrzne może powstać w każdej części przedsiębiorstwa i może dotyczyć:
•
zapasów (przestarzałe produkty),
•
urządzeń (np. utrata linii produkcyjnej wskutek pożaru fabryki),
•
produkcji (odpady, poprawki itp.),
•
gwarancji (dostawa części zamiennych, upusty cenowe z tytułu napraw gwarancyjnych),
•
rozwoju (błędne eksperymenty, wadliwe konstrukcje),
•
zbytu, który obejmuje nieotrzymanie zapłaty.
Ryzyko wewnętrzne odnosi się głównie do produkcji i zbytu towarów.
Zarządzanie ryzykiem w przedsiębiorstwie – rodzaje ryzyka
Uniwersytet
Ekonomiczny
we Wrocławiu
Ryzyko zewnętrzne – to ryzyko, które identyfikujemy na zewnątrz organizacji (przedsiębiorstwa)
w otoczeniu w jakim organizacja funkcjonuje (trendy w branży, szeroko rozumiana polityka
społeczna, przepisy prawne, ludzie, itd.). Przedsiębiorstwo na ryzyko zewnętrzne z reguły nie ma
wpływu. Można je jedynie ograniczać poprzez wnikliwą obserwację i badanie rynku, na którym
firma funkcjonuje.
Ryzyko zewnętrzne to ryzyko zagrażające całemu przedsiębiorstwu i trudne do kwantyfikacji
(kalkulacji). Przychodzi ono z otoczenia przedsiębiorstwa i ma swoje źródło w złym stanie
całej gospodarki, światowym postępie technicznym i technologicznym, narastającej konkurencji
na rynkach, a także w możliwości utraty ważnych rynków zbytu. Ryzyko to i powstałe straty
muszą zostać pokryte z zysków przedsiębiorstwa na innych rynkach.
Ryzyko w przedsiębiorstwie może występować w postaci: ryzyka produkcyjnego, ryzyka logistycznego
oraz ryzyka w zakresie badań i rozwoju.
Zarządzanie ryzykiem w przedsiębiorstwie – ryzyko produkcyjne
Uniwersytet
Ekonomiczny
we Wrocławiu
Ryzyko w obszarze produkcji (ryzyko produkcyjne) można podzielić według różnych kryteriów, np.
według czynników produkcji, procesów produkcji, produktów i/lub według związków
przyczynowych i ich skutków. W każdej sytuacji ważny jest zakres i wielkość zagrożeń płynących
z procesu produkcji.
Inne kryteria podziału ryzyka związanego z produkcją, to organizacja procesu produkcji, system jej
planowania, sterowania, kontrolowania i informatycznego ujęcia. Mając na uwadze praktykę
ubezpieczeniową można zaproponować następujący podział:
•
ryzyko rzeczowe – obejmuje urządzenia produkcyjne, zapasy oraz wyroby gotowe i w
trakcie produkcji. Chodzi tu o ryzyko zniszczenia, uszkodzenia, ubytku i kradzieży,
•
ryzyko osobowe – dotyczy dostępności personelu, jego fachowych umiejętności i
integralności personelu kierowniczego, a także pracowników produkcyjnych;
ryzyko przerwy w produkcji – powoduje straty w przychodach i zyskach w postaci ryzyka
•
odpowiedzialności cywilnej. Wiąże się z obowiązkiem zapłacenia odszkodowania za szkody
powstałe wskutek działalności produkcyjnej, płynące z samych produktów, a także szkody
wyrządzone środowisku.
Zarządzanie ryzykiem w przedsiębiorstwie – ryzyko logistyczne
Uniwersytet
Ekonomiczny
we Wrocławiu
Dokonując próby usystematyzowania różnych rodzajów ryzyka związanego z logistyką należ wziąć
pod uwagę typowy łańcuch logistyczny w przedsiębiorstwie, obejmujący gospodarkę materiałową,
logistykę zaopatrzenia oraz dystrybucji. Oznacza to występowanie ryzyka związanego m.in. z
dostawcami, transportowaniem, magazynowaniem.
Ryzyko powstające w kontaktach z dostawcami jest wielopłaszczyznowe i dotyczy m.in. asortymentu
towarów, ich ilości, cen asortymentu. Ryzykiem tym można sterować, przy czym skuteczność
sterowania zależy od pracowników działu zakupów, którzy odpowiadają za wybór dostawców
towarów i usług oraz poziomu uzyskiwanych cen, sposobów obniżania kosztów, wybierania
towarów o wysokiej jakości, stosowania dostaw just-in-time, itd.
Przy ocenie ryzyka transportu brana jest pod uwagę możliwość wystąpienia szkód, opóźnień w
dostawie oraz sposób, długość, kompleksowość i jakość transportu.
W przypadku ryzyka magazynowania, jest ono duże w przypadku składowania przez długi okres i
kolejne fazy przekazywania zapasów z magazynu wyższego szczebla do niższego. Straty mogą
powstać wskutek ponadnormatywnych zapasów, których koszt utrzymania jest bardzo wysoki
oraz w następstwie możliwości zaistnienia szkód, wyrażających się m.in. w zniszczeniu towarów,
ich uszkodzeniu, ubytku, a nawet kradzieży.
Zarządzanie ryzykiem w przedsiębiorstwie – ryzyko B+R
Uniwersytet
Ekonomiczny
we Wrocławiu
Zadaniem obszaru działań badawczych i rozwojowych w przedsiębiorstwie jest tworzenie warunków
organizacyjnych, osobowych, technicznych i finansowych, które pozwolą zrealizować przyjęte w
przedsiębiorstwie cele. Badania i rozwój mają określić przyszły potencjał przedsiębiorstwa, co
pozwoli mu przynajmniej utrzymać dotychczasową pozycję na rynku w konfrontacji z konkurencją.
Ryzyko w badaniach i rozwoju to stan niepewności czy wysiłki poczynione na działania badawcze,
które spowodowały utworzenie nowego produktu, projektu czy procesu są adekwatne i czy
zgromadzoną wiedzę będzie można stosować w praktyce gospodarczej. Tym samym, głównym
zadaniem badań jest określenie potencjału przedsiębiorstw na przyszłość. W dużej mierze wiedza
wynikająca z badań związana jest z ryzykiem technologicznym i rynkowym. W zakresie ryzyka
technologicznego jesteśmy w stanie przewidzieć nie powodzenie wykorzystania w przyszłości
nowych rozwiązań ze względu na normy prawne to przewidujące, to w przypadku ryzyka
rynkowego tego przewidzieć nie możemy. Jest to związane z niepewnością czy rynek w ogóle
przyjmie nasze efekty badań, gdyż są nie znane i nierozpowszechnione na większą skalę.
Ryzyko B+R wiąże się z sytuacja kiedy w obszarze działań badawczych i rozwojowych mogą znaleźć
się produkty, projekty i procesy obarczone błędnymi rozwiązaniami, nieprawidłowymi
konstrukcjami itp., Nieudane produkty i rozwiązania mogą być powodem ogromnych strat dla
przedsiębiorstwa, a w skrajnej sytuacji przyczyną jego bankructwa.
Zarządzanie ryzykiem w przedsiębiorstwie – identyfikacja i ocena ryzyka
Uniwersytet
Ekonomiczny
we Wrocławiu
Potencjał zagrożeń w przedsiębiorstwie ustala się poprzez identyfikację występującego ryzyka.
Informacje nt. rodzajów i rozmiarów ryzyka „ukryte” są poszczególnych działach przedsiębiorstwa
(produkcji, logistyki, dziale B+R). W celu uzyskania informacji potrzebnych do oceny ryzyka
należy przeprowadzić: wizję lokalną, analizę dokumentów, analizę struktur organizacyjnych,
badanie otoczenia przedsiębiorstwa. Ryzykiem można zarządzać po dokonaniu jego oceny i
pomiaru. Wykorzystywanymi narzędziami identyfikacji ryzyka w przedsiębiorstwie mogą być:
wykres oceny wielkości szkody i prawdopodobieństwa wystąpienia ryzyka, analiza SWOT,
diagram Ishikawy, itd.
Zarządzanie ryzykiem w przedsiębiorstwie – narzędzia oceny ryzyka
Uniwersytet
Ekonomiczny
we Wrocławiu
Wykres
oceny
wielkości
i pr-wa
wystąpienia
ryzyka
Wielkość
szkody
potrzebna interwencja
Bardzo
duża
niepotrzebna
interwencja
Duża
Średnia
Mała
Bez
znaczenia
Niemożliwe
Nieprawdopo
dobne
Możliwe
Prawdopodo
bne
Bardzo
prawdopodo
bne
Prawdopodobieństwo
wystąpienia ryzyka
Zarządzanie ryzykiem w przedsiębiorstwie – narzędzia oceny ryzyka
Uniwersytet
Ekonomiczny
we Wrocławiu
Analiza SWOT
Zarządzanie ryzykiem w przedsiębiorstwie
Uniwersytet
Ekonomiczny
we Wrocławiu
Diagram
Ishikawy
Zarządzanie ryzykiem w przedsiębiorstwie – diagram Ishikawy
Uniwersytet
Ekonomiczny
we Wrocławiu
Diagram przyczynowo-skutkowy Ishikawy jest graficzną analizą wpływu różnych czynników (grup
czynników) oraz ich wzajemnych powiązań wywołujących określony problem jakościowy oraz
analizą rezultatów (skutków) spowodowanych działaniem tych powiązań. Metoda ta utworzona
została w celu rozpoznania zależności pomiędzy wymaganiami klienta a jakością finalnego
wyrobu i ułatwiającego ustalanie jego cech. Diagram porządkuje logicznie i chronologicznie
przyczyny lub czynności ze względu na zdefiniowany problem.
Zarządzanie ryzykiem w przedsiębiorstwie – diagram Ishikawy
Uniwersytet
Ekonomiczny
we Wrocławiu
Wśród przyczyn wymienił on 5 głównych składowych – określanych jako tzw. 5M: Manpower (ludzie),
Methods (metody), Machinery (maszyny), Materials (materiały), Management (zarządzanie).
Każda z tych składowych rozbija się na poszczególne przyczyny, które powinny być rozpatrywane
indywidualnie jako problemy do rozwiązania.
Za pomocą wykresu Ishikawy można wskazać wszelkie istotne związki zachodzące pomiędzy różnymi
przyczynami oraz odkryć źródło niepowodzenia lub nieprawidłowego przebiegu danego procesu.
Celem tej metody jest analiza wyników danego kierunku postępowania, czyli wykrycie
potencjalnych niepowodzeń przedsięwzięcia, uszeregowanie przyczyn problemów.
Zastosowanie diagramu umożliwia rozpoznanie i klasyfikację wszelkich przyczyn pewnego
zagadnienia i wskazanie przyczyny niedoskonałości procesu. Analiza przyczyn i skutków
przydatna jest szczególnie w pracy zespołowej ze względu na złożoność problemów oraz
zróżnicowanej wiedzy i doświadczeń członków zespołu dotyczących przyczyn problemów.
Przygotowywanie, tworzenie i analiza diagramu powinna odbywać się w grupie.
Zarządzanie ryzykiem w przedsiębiorstwie – narzędzia oceny ryzyka
Uniwersytet
Ekonomiczny
we Wrocławiu
Czynniki ryzyka – zadanie
Uniwersytet
Ekonomiczny
we Wrocławiu
Zadanie. Opracuj diagram Ishikawy („rybiej ości”) obrazujący ryzyko wystąpienia wypadków
przy pracy, wykorzystując standardowy diagram 5M, w którym jako główne kategorie
możliwych przyczyn (czynników) występują: Człowiek, Maszyna, Materiały, Metody oraz
Zarządzanie (w zadaniu rozumiane jako Organizacja pracy). W zadaniu należy założyć, iż
w przedsiębiorstwie praca odbywa się w systemie zmianowym, w kontakcie ze szkodliwymi
materiałami i na nie najnowszych maszynach, w sytuacji gdy tylko część załogi przeszła
odpowiednie szkolenia.
Zarządzanie ryzykiem w przedsiębiorstwie – narzędzia oceny ryzyka
Uniwersytet
Ekonomiczny
we Wrocławiu
Uniwersytet
Ekonomiczny
we Wrocławiu
Pytania?