opinie dyskusje analizy

08
Nr
listopad 2012
Opinie
Dyskusje
Analizy
Seria „ODA - Opinie, Dyskusje, Analizy”
jest publikowana przez Grupę Zagranica, polską
platformę organizacji pozarządowych, zaangażowanych
we współpracę rozwojową, wspieranie demokracji,
pomoc humanitarna i edukację globalną. Głównym
celem Grupy jest budowanie efektywnego
i kompetentnego sektora organizacji działających za
granicą, który jest traktowany jako ważny aktor polskiej
i europejskiej polityki rozwojowej.
Edukacja globalna
Społeczeństwo świadome
globalnych zależności
Edukacja globalna jako element edukacji nieformalnej i formalnej, ma za zadanie
objaśniać współzależności współczesnego świata i zachęcać do krytycznego
myślenia na temat jego funkcjonowania. Jest to fundamentalny warunek
kształtowania obywateli, którzy interesują się otaczającą ich rzeczywistością, chcą
mieć dostęp do rzetelnych informacji o sytuacji innych społeczeństw oraz mieć
wpływ na losy świata i swojego kraju. Polsce, jako państwu demokratycznemu,
członkowi Unii Europejskiej czyli szerszej wielokulturowej wspólnoty, szczególnie
powinno zależeć na realizacji w praktyce idei społeczeństwa obywatelskiego
i otwartego. Służy temu między innymi edukacja globalna.
Czym jest edukacja globalna?
E
dukacja globalna pokazuje jak funkcjonuje współczesny świat, pokazuje globalne
współzależności łączące kraje globalnej
Północy i globalnego Południa. Edukacja globalna pokazuje co łączy nas – Polaków – z innymi
regionami świata, jak wpływamy na życie ludzi
mieszkających w odległych krajach, i jak oni
wpływają na naszą codzienność i przyszłość.
Edukacja globalna tłumaczy zjawiska migracji,
ubóstwa, handlu międzynarodowego, praw
człowieka, zmian klimatu, konsumpcji czy przepływu informacji, łącząc perspektywę lokalną
i globalną. Poprzez wyjaśnianie tych zjawisk
edukacja globalna zachęca do zaangażowania
na rzecz świata bardziej sprawiedliwego dla
wszystkich jego mieszkańców.
Edukacja globalna
to część kształcenia obywatelskiego i wychowania, która
rozszerza ich zakres przez uświadamianie istnienia zjawisk i współzależności globalnych.
Jej głównym celem jest przygotowanie odbiorców do stawiania czoła wyzwaniom
dotyczącym całej ludzkości. Przez współzależności rozumiemy wzajemne powiązania
i przenikanie systemów kulturowych, środowiskowych, ekonomicznych, społecznych,
politycznych i technologicznych.
Grupa Zagranica
ul. Noakowskiego 10/6A, 00-666 Warszawa
tel +48 22 299 01 05, fax +48 22 207 25 60
[email protected]
Do aktualnych wyzwań globalnych zaliczyć można m.in.:
• zapewnienie pokoju i bezpieczeństwa na świecie,
• poprawa jakości życia w krajach globalnego Południa,
• ochronę praw człowieka,
• zapewnienie zrównoważonego rozwoju,
• budowanie partnerskich relacji gospodarczych i społecznych pomiędzy krajami globalnej
Północy i globalnego Południa.
Porozumienie międzysektorowe dot. edukacji globalnej, Warszawa, 26.10.2011r.
NR 08/ listopad 2012
Podnoszenie świadomości
(ang. awareness raising) rozumiemy jako
wszelkie działania (kampanie informacyjne i edukacyjne) mające na celu podnoszenie
świadomości społeczeństwa na temat wyzwań rozwojowych współczesnego świata,
takich jak zapewnienie pokoju i bezpieczeństwa na świecie, poprawa jakości życia
w krajach globalnego Południa, ochrona praw człowieka, zrównoważony rozwój czy
budowanie partnerskich relacji gospodarczych i społecznych pomiędzy krajami globalnej
Północy i globalnego Południa.
Dlaczego powinniśmy zajmować się
edukacją globalną w Polsce?
1
2
3
4
Poziom świadomości polskiego społeczeństwa na temat globalnego rozwoju jest stosunkowo niski. Tylko 19% Polaków wie czym są
Milenijne Cele Rozwoju, większość z nas nie
potrafi orientacyjnie wskazać krajów, które
są uboższe od Polski. Jednocześnie w roku 2011
ponad 59% respondentów popierało udzielanie
pomocy krajom najuboższym, dostrzegając
tym samym problem globalnych nierówności
społecznych(źródło: TNS OBOP dla MSZ, grudzień 2010).
Edukacja globalna kształtuje postawę zaangażowanego obywatela, który aktywnie
uczestniczy w życiu społecznym na poziomie
lokalnym i regionalnym.
Edukacja globalna jest jednym ze sposobów
podnoszenia świadomości nt. globalnego rozwoju – przyczynia się do rozumienia zjawisk
i procesów ekonomicznych, społecznych
i politycznych, które bezpośrednio oddziaływują na nasz kraj.
Bez wysokiej świadomości społecznej współczesnych problemów i wyzwań rozwojowych,
polska polityka rozwojowa nie ma solidnych
podstaw, polscy obywatele nie rozumieją dlaczego ich pieniądze mają być wydawane w odległych regionach świata.
2
Dlaczego warto zwiększać dostęp do edukacji
globalnej, między innymi poprzez programy
szkolne i edukację nieformalną?
Dzięki edukacji globalnej ludzie w każdym
wieku:
•m
ogą zrozumieć zależności łączące
ludzi na całym świcie, w tym wielowymiarowe zależności pomiędzy globalną
Północą a globalnym Południem;
• uczą się empatii dla innych, poznają
praktyczne znaczenie tolerancji i szacunku dla drugiego człowieka, innych
kultur, środowiska;
• poznają różnorodność otaczającego ich
świata;
• są w stanie samodzielnie wypracować
samodzielnie własną opinię o otaczającym ich świecie;
• poznają zróżnicowane formy zaangażowania w akcje społeczne bliskie ich
wartościom i przekonaniom;
• z yskują umiejętności niezbędne do
podjęcia wspólnych działań zarówno
w szkole jak i poza nią;
• stają się bardziej ciekawi otaczającego
ich świata, uczą się sami zdobywać
informacje na interesujące ich tematy.
Najlepszą przestrzenią dla edukacji
globalnej skierowanej do młodych ludzi
jest szkoła, dlatego organizacje zrzeszone
w Grupie Zagranica postulują, aby edukacja
globalna, która jest już obecna w podstawie
programowej, była konsekwentnie realizowana. Edukacja globalna i podnoszenie
świadomości na temat współzależności
globalnej to niezbędny warunek funkcjonowania obywatelskiego w nowoczesnym
świecie.
Edukacja globalna w Polsce
W 2008 roku Minister Edukacji Narodowej przygotował rozporządzenie z dnia
23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy
programowej wychowania przedszkolnego
oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z 2009 r. Nr 4, poz.
17) wprowadzające podstawę programową
kształcenia ogólnego w polskich szkołach.
Zgodnie z tym dokumentem na wszystkich
etapach kształcenia (głównie w gimnazjum
i szkołach ponadgimnazjalnych) nauczyciele powinni uczyć o globalnych współzależnościach w ramach obowiązkowych zajęć
(m.in. WOS, geografii, historii i biologii). Niestety jak do tej pory, organizacje pozarządowe obserwują rozbieżność pomiędzy założeniami rozporządzenia a jego realizacją
w praktyce szkolnej.
Nowa podstawa programowa stwarza
korzystne ramy dla wdrażania edukacji globalnej. Jednocześnie wiele organizacji pozarządowych samodzielnie przygotowuje
materiały i programy szkoleniowe, wspierające nauczycieli w tym zadaniu.
Dodatkowo, edukacja globalna jest interesującą tematyką wszelkiego rodzaju zajęć
pozaszkolnych. Specyficzną cechą większości zajęć z obszaru edukacji globalnej
jest ich włączający i interaktywny charakter,
co podnosi jakość edukacji i jest wyzwaniem samokształceniowym dla edukatorów
i nauczycieli.
W roku 2011 zakończył się proces konsultacji międzysektorowych, angażujący przedstawicieli MEN, MSZ, MŚ, Ośrodka Rozwoju
Edukacji, uniwersytetów, ośrodków doskonalenia nauczycieli, nauczycieli i organizacji
pozarządowych, który doprowadził do podpisania Porozumienia w sprawie wspierania rozwoju edukacji globalnej w Polsce.
Proces ten i dalsze działania mają doprowadzić do zintegrowania działań instytucji
odpowiedzialnych za edukację globalną,
a w konsekwencji doprowadzić do tego, by
wszystkie zainteresowane osoby w każdym
wieku w Polsce miały dostęp do dobrej
jakości edukacji globalnej.
Z kolei w grudniu 2010 roku MEN pozytywnie zaopiniowało postulat organizacji
pozarządowych dotyczący powołania przy
ministrze edukacji narodowej ciała konsultacyjnego zajmującego się kwestiami edukacji
globalnej, które będzie integrowało działania
tego sektora w Polsce. Powstanie takiej grupy
z pewnością pomogłoby w promocji edukacji
globalnej w Polsce i przyczyniłoby się do tego,
że większa liczba uczniów uczyłaby się rozumieć otaczający ich świat.
Co równie ważne, obowiązująca od
1 stycznia 2012 Ustawa o współpracy rozwojowej nakłada na MSZ obowiązek zaangażowania w edukację globalną. Ustawa definiuje czym jest edukacja globalna, i bardzo
wyraźnie precyzuje jej rolę jako elementu
działań prowadzonych przez polską administrację w ramach współpracy rozwojowej.
Edukacja globalna na poziomie europejskim
Edukacja globalna i podnoszenie świadomości na temat współzależności globalnych z każdym rokiem zyskuje coraz więcej
rozgłosu na poziomie europejskim.
Przykładowe działania:
Od roku 1999 Centrum Północ –
– Południe przy Radzie Europy
organizuje Tydzień Edukacji Globalnej,
w czasie którego wspiera i zachęca
różne podmioty i instytucje, jak
i osoby indywidualne do organizacji
działań z zakresu edukacji globalnej.
Jednocześnie celem Tygodnia
jest wielopoziomowa refleksja
nad możliwością rozwiązania
problemów związanych z globalizacją,
nierównościami społecznymi
w wymiarze globalnym. Dotychczas
w ramach Tygodnia odbyły się setki
spotkań, warsztatów, wykładów i akcji
w wielu krajach.
W roku 2010, Komisja Europejska
wydała Raport nt. Edukacji
Rozwojowej i Podnoszenia
Świadomości (ang. DEAR Study),
opracowany na podstawie ewaluacji
dotychczas finansowanych przez
nią wieloletnich projektów z zakresu
edukacja globalnej. Raport dogłębnie
analizował nie tylko zarządzanie
finansowaniem, ale też potrzeby
i refleksje organizacji wdrażających te
projekty oraz zestaw rekomendacji dla
Komisji Europejskiej.
3
W lipcu 2012 Parlament Europejski
przyjął pisemną deklarację dotyczącą
edukacji globalnej i aktywnego
obywatelstwa, stwierdzającą m.in.
potrzebę przyjęcia na poziomie
krajowym strategii dotyczących
edukacji globalnej, potrzebę
zwiększenia indywidualnego
zaangażowania obywatelskiego na
rzecz rozwoju, czy wreszcie potrzebę
stworzenia strategii wdrażania
edukacji globalnej na poziomie
europejskim.
NR 08/ listopad 2012
Rekomendacje organizacji skupionych w Grupie Roboczej
ds. Edukacji Globalnej przy Grupie Zagranica:
Obecnie wyzwaniem jest doprowadzenie do realizacji zapisów rozporządzenia z 2008 oraz konsekwentna realizacja Porozumienia
międzysektorowego z 2011 roku. Aby było to możliwe konieczne jest:
Ze strony MSZ:
• s precyzowanie (w porozumieniu z innymi resortami i instytucjami odpowiedzialnymi za
EG) w osobnym dokumencie swojej roli i zakresu kompetencji jako koordynatora Edukacji
Globalnej (rola ta wynika z funkcjonującej od początku 2012 roku Ustawy o współpracy
rozwojowej),
• aktywne, systematyczne włączanie innych aktorów, takich jak MEN, MNiSW, MŚ czy inne
resorty w prace nad upowszechnianiem i podnoszeniem jakości działań edukacji globalnej,
• przeprowadzenie ewaluacji działań finansowanych w przez MSZ w ramach konkursów
Edukacja rozwojowa i Edukacja globalna oraz edukacyjnych komponentów projektów rozwojowych i wolontariackich oraz wdrożenie wniosków z ewaluacji przy kolejnym finansowaniu projektów,
• usprawnienie programu wolontariuszy Polska Pomoc w celu bardziej skutecznego i bardziej trwałego zaangażowania ich w działania EG,
• zbadanie efektywności zaangażowania wolontariuszy programu Polska Pomoc po
powrocie z projektów,
• promocja i zaangażowanie na forum publicznym w obchody Tygodnia Edukacji Globalnej,
• aktywne promowanie EG i zachęcanie innych instytucji-donorów do finansowania działań
z zakresu EG.
Ze strony pozostałych
interesariuszy (inne
resorty oraz agendy
rządowe):
• a ktywne, systematyczne włączanie się
w prace nad upowszechnianiem i podnoszeniem jakości działań edukacji
globalnej,
• uwzględnienie kwestii edukacji globalnej podczas posiedzeń Rady Programowej Współpracy Rozwojowej.
Ze strony MEN i MNiSW
oraz podlegających im
instytucji:
•w
łączenie wątków edukacji globalnej do kształcenia i doskonalenia
nauczycieli,
• zapewnienie zgodności podręczników
szkolnych z podstawą programową
w zakresie edukacji globalnej,
• p romocję edukacji globalnej wśród
nauczycieli i dyrektorów.
Ze strony Parlamentu:
•w
iększe zaangażowanie i wsparcie działań EG, również na poziomie lokalnym w swoich
okręgach wyborczych; w szczególności oczekiwalibyśmy tego od posłów Komisji Spraw
Zagranicznych,
•u
względnienie kwestii edukacji globalnej podczas posiedzeń Rady Programowej Współpracy Rozwojowej,
•u
względnienie kwestii edukacji globalnej podczas corocznego wysłuchania w Parlamencie
na temat polityki zagranicznej (współpraca rozwojowa i edukacja globalna leżą w zakresie
działań Ministerstwa Spraw Zagranicznych),
•p
romowanie idei EG wśród parlamentarzystów.
Grupa Robocza ds. Edukacji Globalnej działa w ramach Grupy Zagranica od 2006 r. Celem funkcjonowania grupy roboczej ds. edukacji globalnej jest
promowanie i rozwijanie tej formy edukacji oraz podejmowanie działań wspierających organizacje pozarządowe oraz innych aktorów zaangażowanych
w prowadzeniu edukacji globalnej. W lutym i marcu 2012 roku Grupa przeprowadziła proces partnerskiego przeglądu realizowanych w Polsce inicjatyw
z zakresu edukacji globalnej, dzięki któremu wspólnie wypracowano szereg rekomendacji odnośnie jakości działań edukacyjnych. Grupa prowadzi też działania
rzecznicze, aby poprzez stały dialog z administracją publiczną zmierzać do stworzenia w Polsce warunków sprzyjających rozwojowi edukacji globalnej.
Więcej informacji: http://zagranica.org.pl/Grupy-robocze