(wspomnienia z wycieczki na Ślężę)

ZAJĘCIA
EDUKACYJNE
W ŚLĘŻAŃSKIEM
PARKU
KRAJOBRAZOWYM
(wspomnienia z wycieczki na Ślężę)
W ramach działalności Koła Poznawania Dorobku Kultury część uczniów
naszej szkoły uczestniczyła w zajęciach prowadzonych na terenie Ślężańskiego
Parku Krajobrazowego. Mimo pochmurnej pogody i dużej mgły dzielnie
„zdobyliśmy” najwyższy szczyt i zrealizowaliśmy zaplanowane zajęcia.
Rys historyczny
Ślężański Park Krajobrazowy został utworzony 8 czerwca 1988 r.
Nazwa góry Ślęża pochodzi od słowiańskiego wyrazu „ślęg”
oznaczającego wilgoć.
W XIII w. na szczycie Ślęży istniał gród książęcy,
na miejscu którego w XIV w. wzniesiono murowany zamek.
Ten z kolei uległ zniszczeniu podczas wojen husyckich w 1428 r.
Walory kulturowe
Pierwsze ślady pobytu człowieka na obszarze leżącym w granicach
dzisiejszego Ślężańskiego Parku Krajobrazowego pochodzą z neolitu.
Jednak już w najbliższych okolicach, we wsi Grodziszcze u podnóża Wzgórz
Kiełczyńskich, odkryto relikty wcześniejszego bytowania ludzi. Odnaleziono
tam zespół narzędzi krzemiennych sprzed około 12000-10000 lat.
Pojawienie się pierwszych kultur rolniczych „rewolucji neolitycznej”,
doprowadziło do intensywniejszego zagospodarowania terenu. Przenikanie
nowej kultury z południa Europy, m.in. przełęczami Sudetów,
doprowadziło do pojawienia się nowych grup ludności również w rejonie
Ślęży. Uprawa ziemi i hodowla zwierząt, produkcja wyrobów z gliny,
przędzenie i tkanie, spowodowały konieczność zakładania stałych osiedli.
Osiedla lokowano w sąsiedztwie cieków wodnych, na stokach wzniesień i
teras rzecznych. Budowano ziemianki, półziemianki i w końcu
charakterystyczne domy trapezowe. Również na terenie dzisiejszego
Ślężańskiego Parku Krajobrazowego są stosunkowo liczne ślady tego
osadnictwa.
Warte zobaczenia
Masyw Ślęży zaliczany jest do głównych obszarów turystycznych Dolnego
Śląska. Na atrakcyjność tego terenu wpływa jego lokalizacja. Jest to
najbliżej położony od Wrocławia masyw górski, często odwiedzany przez
wrocławian w ramach sobotnio-niedzielnego wypoczynku. W Ślężańskim
Parku Krajobrazowym funkcjonuje pięć szlaków turystycznych, dwa szlaki
archeologiczne, cztery ścieżki dydaktyczne oraz dwie trasy rowerowe.
Głównym celem wycieczek na terenie Parku jest szczyt góry Ślęży. Masyw
Ślęży oprócz wspomnianej góry nazywanej również „Śląskim Olimpem” ma
do zaoferowania wiele innych atrakcyjnych miejsc i obiektów, które czekają
na odkrycie przez penetrujących ten obszar turystów. Przy czerwonym i
żółtym szlaku turystycznym z Sobótki na Ślężę można spotkać rzeźby
kultowe: „Pannę z Rybą” i „Niedźwiedzia”, napić się wody z licznych na tym
terenie źródełek ślężańskich.
Góra Ślęża jest najwyższym punktem w Ślężańskim PK, mierzy
718 m n.p.m. Jej wyspowy charakter, kształt oraz to, że góruje
nad przylegającym do niej terenem równinnym (różnica wysokości wynosi
około 500m) powoduje, że błędnie uważana jest za wygasły stożek
wulkaniczny. Powstała tak jak reszta masywu w wyniku nasunięcia się
fragmentu górnodewońskiej skorupy oceanicznej na płytę kontynentalną
w okresie orogenezy waryscyjskiej (zespół ofiolitowy). Ślęża stanowi główny cel
pieszych wędrówek turystów. Jej partie szczytowe objęte są dodatkową formą
ochrony w postaci rezerwatu przyrody, który nosi nazwę „Góra Ślęża.
Wierzchołek góry stanowi rozległa polana otoczona wałem kultowym. Obsługą
ruchu turystycznego na Ślęży zajmuje się Dom Turysty im. Romana
Zmorskiego. Na miejscu dawnego zamku książęcego znajduje się kościół pw.
Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny, którego obecny kształt zawdzięczamy
odbudowie po pożarze, przeprowadzonej w połowie XIX w. Aktualnie obiekt
ten jest niedostępny dla zwiedzających z powodu prowadzonych w jego
wnętrzu prac archeologicznych. Za świątynią i położoną tuż za nią grupą skalną
znajduje się ogólnodostępna wieża widokowa z 1913 r. Popularnym elementem
pamiątkowych fotografii ze Ślęży jest znajdujący się w pobliżu kościoła
„Niedźwiedź” – kamienna rzeźba kultowa, której metryka sięga czasów
przedchrześcijańskich.
Rzeźby kultowe
Kultowe rzeźby w okolicy góry Ślęży - oznaczone znakiem ukośnego
krzyża, powstały w okresie 700 - 400 lat p.n.e. Wszystkie rzeźby kultowe
są dziełem miejscowej ludności okresu kultury łużyckiej, która stawiała swoim
bóstwom pomniki wykuwając z miejscowego granitu kamienne ciosy lub figury
ludzi i zwierząt.




"Niedźwiedź"- często nazywany misiem ślężańskim - kamienna rzeźba
o doskonale uchwyconej charakterystyce gatunku zwierzęcia stojąca
na szczycie Ślęży obok kościoła. Na brzuchu ma znak ukośnego krzyża.
"Postać z rybą"- lub też panna z rybą - kamienna rzeźba pozbawiona głowy
i nóg, przedstawia człowieka odzianego w długą szatę, oburącz trzymającego
wielką rybę. Na ciele ryby widnieje ukośny znak. Ustawiona w połowie drogi
wiodącej z Sobótki na szczyt góry Ślęży przy czerwonym szlaku.
"Niedźwiedź"- z utrąconymi przednimi łapami - znajduje się obok postaci
z rybą. Ślad ukośnego krzyża wyryty na grzbiecie rzeźby.
"Grzyb"- fragment kamiennej rzeźby stojącej przy wschodniej ścianie
Sanktuarium Św. Anny w Sobótce. Najprawdopodobniej jest to dolna część
postaci człowieka w długiej szacie. Wyraźnie widoczny znak ukośnego krzyża.
 "Mnich"
- kamienna rzeźba o kształcie wysmukłego naczynia. W
miejscach niewidocznych: na podstawie bazy i na głowicy znajdują się znaki
ukośnego krzyża. Znajduje się przy ul. Armii Krajowej w Sobótce prowadzącej
do Domu Wycieczkowego "Pod Wieżycą".
Współczesność
Do najcenniejszych elementów należy niewątpliwie przepiękny krajobraz
oraz urozmaicona rzeźba terenu. O tym, że Ślężański PK jest ciekawy pod
względem przyrodniczym może świadczyć fakt, że krajową florę i faunę
reprezentują tu: 383 gatunki roślin naczyniowych, 70 gatunków motyli
dziennych, 7 gatunków chrząszczy, 13 gatunków ryb, płazy, gady, 100
gatunków ptaków oraz 40 gatunków ssaków. Znajdują się tu również gatunki
roślin prawnie chronionych. W obrębie Parku żyje coraz rzadsza w Polsce
salamandra plamista, a także beznoga jaszczurka – padalec zwyczajny.
Z chronionych ssaków na uwagę zasługują: jeż zachodni, ryjówki, rzęsorek
rzeczek, kret, kuna domowa, gronostaj, orzesznica. Blisko 60% obszaru parku
stanowią lasy mieszane z takimi gatunkami jak: świerk, buk, klony, brzoza
i modrzew. Wśród innych obiektów o charakterze historyczno-kulturowym
szczególną ochroną prawną objęte są zabytkowe zespoły pałacowo-parkowe
znajdujące się w pobliskich miejscowościach. Do ciekawostek historycznych
należą liczne rzeźby kultowe: „Mnich”, „Grzyb”, „Niedźwiedź”, „Panna z rybą”,
wały kultowe na Ślęży i Raduni oraz starożytne i średniowieczne
kamieniołomy.