Szlaki Greenways w Polsce i na świecie Zielone szlaki
Transkrypt
Szlaki Greenways w Polsce i na świecie Zielone szlaki
Szlaki Greenways w Polsce i na świecie Zielone szlaki (greenways) to trasy dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego, które są tworzone wzdłuż tras o znaczeniu historycznym, rzek, oraz wzdłuż zamkniętych tras kolejowych. Powstały dla osób lubiących aktywny i zdrowy tryb życia i uprawiających sporty: rowerowe, piesze, biegowe, konne, etc. Dodatkowo, powstanie szlaków dało możliwość realizowania lokalnych projektów i inicjatyw które mają na celu zachowania dziedzictwa kulturowego, rozwoju turystyki w regionie, ochrony przyrody, wzmacniania lokalnej tożsamości oraz promowania lokalnych produktów. „Zielone szlaki odpowiadają [również] na potrzeby zarówno mieszkańców jak i zwiedzających oraz wnoszą pozytywny wkład w ożywianie lokalnej gospodarki i pobudzanie przedsiębiorczości” (1) poprzez tworzenie nowych miejsc pracy. Za prekursora ruchu greenways na świecie uważa się Stany Zjednoczone gdzie ta koncepcja pojawiła się po raz pierwszy w latach 50. XX wieku. Pomysł miał na celu stworzenie, głównie w miastach, tras rekreacyjnych służących promocji aktywnego stylu życia. Jednak dopiero pod koniec lat 80 ogłoszono długofalowy cel utworzenia sieci greenways która obejmowałaby cały obszar USA. Obecnie na terenie USA istnieją setki organizacji NGO które zajmują się promocją i zarządzaniem ponad 18 tysiącami km szlaków. Dodatkowo starają się propagować ideę i wszelkie inicjatywy greenways na wszystkich szczeblach tamtejszej administracji publicznej oraz inicjować i podtrzymywać współpracę sektora publicznego, biznesowego i pozarządowego. W krajach Europy Zachodniej idea greenways została rozpowszechniona z końcem lat 80 i w latach 90. W wielu krajach zdecydowano żeby szlaki wytyczano na bazie nieużytkowanych, opuszczonych linii kolejowych. W 1997 r. w Namur, w Belgii powstało Europejskie Stowarzyszenie na rzecz Greenways (European Greenways Association - EGWA). Skupia ono na dzień dzisiejszy 35 członków którymi są organizacje i instytucje zajmujące się tworzeniem i promocją greenways w wielu krajach europejskich. W Europie Środkowo-Wschodniej ideę greenways zapoczątkowali Czesi na początku lat 90. Wówczas postanowiono zaadoptować z USA świetnie rozwijającą się tam koncepcję greenways. Pierwszym utworzonym szlakiem była trasa łączącą Wiedeń z Pragą (PragaWiedeń Greenways). „W roku 1998 zarządzanie programem przejęła czeska Fundacja Partnerstwo dla Środowiska – Nadace Partnerství z Brna wzbogacając go o aspekty środowiskowe i społeczne”(2). Obecnie Program Greenways w Europie Środkowo-wschodniej (CEG – Central & Eastern European Greenways) jest realizowany w ramach międzynarodowego Stowarzyszenia "Environmental Partnership for Sustainable Development". Jest to konsorcjum fundacji działających w „Polsce, Republice Czeskiej, na Słowacji, Węgrzech, w Rumunii i Bułgarii. Do sieci greenways CEG należy obecnie 9 długodystansowych zielonych szlaków oraz kilkanaście szlaków lokalnych i miejskich które są realizowane zgodnie ze wspólnymi kryteriami”(3) W Polsce, bardzo ważnym efektem działań związanych z utworzeniem Zielonych szlaków jest rozwój lokalnej przedsiębiorczości oraz zwiększenie świadomości ekologicznej zarówno lokalnych mieszkańców jak i turystów, którzy pod wpływem zwiększonego zainteresowania regionem, zaczynają uczestniczyć w działaniach mających na celu ochronę i promocję tamtejszych bogactw naturalnych i walorów przyrodniczych. Bardzo dużym wsparciem w tych działaniach są lokalni liderzy (gospodarstwa agroturystyczne, organizacje pozarządowe, szkoły), oraz lokalne biura turystyczne które zachęcają indywidualnych turystów jak i grupy zorganizowane do odwiedzenia regionu poprzez zróżnicowane oferty turystyczne. „Wśród propozycji są zajęcia w warsztatach twórców ludowych, zielone szkoły, aktywne i poznawcze oferty pobytowe w regionie, a także krajowe oraz międzynarodowe eskapady wzdłuż całego zielonego szlaku lub jego odcinków.”(4) Dodatkowym ważnym elementem szlaków Greenways są lokalne produkty turystyczne które wykorzystują lokalny potencjał i wspierają lokalne społeczności. Kluczowym elementem tworzenia produktu są usługi turystyczne, oferta kulturalna regionu, lokalne produkty oraz inicjatywy społeczne. Dzięki temu „podróżowanie szlakami dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego(…), jest zwiedzaniem o charakterze poznawczym. Umożliwia zapoznanie się z problematyką i specyfiką regionu pod względem przyrodniczym, kulturowym, etnicznym i społeczno-ekonomicznym.”(5) Do głównych zadań realizowanych w ramach krajowego Programu "Zielone Szlaki Greenways" należy: „budowanie krajowej sieci zielonych szlaków, w tym szlaków transgranicznych, rozpoznawalnych na rynku krajowym i zagranicznym, koordynacja Forum Greenways i Ekomuzeów w ramach Krajowej Sieci Grup Partnerskich, włączanie polskiej sieci greenways w programy i przedsięwzięcia krajowe związane z turystyką, dziedzictwem i ochroną środowiska, promocja zielonych szlaków w Polsce i za granicą, gromadzenie i upowszechnianie informacji oraz know-how o zielonych szlakach, tworzenie markowych produktów związanych z ekoturystyką i turystyką dziedzictwa w oparciu o zielone szlaki (…), inicjowanie i wspieranie lokalnych inicjatyw na rzecz zrównoważonego rozwoju(…), włączanie polskiej inicjatywy zielonych szlaków w programy i przedsięwzięcia międzynarodowe, w tym udział w pracach programu CEG na szczeblu europejskim i transatlantyckim, przenoszenie polskich doświadczeń zielonych szlaków do krajów Europy Wschodniej (m.in. Białoruś i Ukraina).”(6) Koordynacją programu "Zielone Szlaki - Greenways" w Polsce zajmowała się „Fundacja Partnerstwo dla Środowiska wspólnie z Zespołem Koordynatorów Greenways (Forum Zielonych Szlaków Greenways i Ekomuzeów w ramach Krajowej Sieci Grup Partnerskich)”(7). Obecnie koordynacją szlaków zajmuje się nowoutworzone Stowarzyszenie Greenways Polska z siedzibą w Kośminie w województwie Lubelskim. (1) (www.greenways.org.pl) (2),(3) (www.greenways.by) (4),(5) (www.greenways.org.pl/ekoturystyka.html) (6),(7) (www.ekoexpo.pl/pl/greenways_co_to_takiego)