Stanowisko EFNNMA na temat zarządzania systemami opieki

Stanowisko EFNNMA na temat zarządzania systemami opieki

Stanowisko EFNNMA
na temat zarządzania systemami opieki zdrowotnej
12 doroczna konferencja, Taszkient – Uzbekistan, 4-5.07.2008
Europejskie Forum Krajowych Stowarzyszeo Pielęgniarskich i Położniczych (EFNNMA) poparło
zasady przyjęte przez WHO i ONZ, według których zdrowie jest jednym z podstawowych praw
człowieka, a zapewnienie wszystkim obywatelom równego dostępu do opieki zdrowotnej wymaga
odpowiednich działao prawnych i politycznych.
EFNNMA popiera stanowisko WHO i ONZ, wzywające rządy poszczególnych paostw i
organizacje międzynarodowe do rewizji sposobów zarządzania i administrowania systemami opieki
zdrowotnej:

z pełną świadomością, że dobre zarządzanie systemem opieki zdrowotnej wymaga
odpowiednich
regulacji
prawnych,
podziału
odpowiedzialności,
stosowania
zasad
przejrzystości oraz posiadania wizji rozwoju, oraz że inwestycja w opiekę jest inwestycją w
zdrowy rozwój obywateli;

pamiętając, że przyjęcie odpowiedzialności za zarządzanie wiąże się z koniecznością
ustawicznego rozwoju zawodowego, tworzeniem nowych zadao, modeli opieki, dobrej
atmosfery i warunków pracy oraz opracowywaniem wewnętrznych regulacji i standardów
praktyki;

z pełną świadomością, że zadania te wymagają zarządzania środkami materialnymi
nienależącymi do zarządzającego, przewidywania trendów zmian i opracowywania planów;

podkreślając że pielęgniarki i położne posiadają odpowiednią wizję rozwoju, umiejętności
przywódcze oraz kompetencje stanowiące kluczowe czynniki zarządzania, a ochrona
społeczeostwa wymaga inwestowania w umiejętności przywódcze, konieczne dla rozwoju
tych grup zawodowych;

ze świadomością, że pielęgniarki i położne należą do grup kluczowych w zapewnianiu jakości
systemów opieki zdrowotnej, a także

podkreślając, że ustawiczny rozwój zawodowy jest warunkiem tworzenia dobrych środowisk
pracy.
EFNNMA wzywa władze poszczególnych paostw do:

uznania swojej odpowiedzialności za dobro ich mieszkaoców;

wyznaczenia „naczelnej pielęgniarki/położnej” w strukturach ministerstwa zdrowia;

zajęcia się problemami naboru i zwolnieo odpowiednio wykwalifikowanego personelu opieki
zdrowotnej oraz

informowania obywateli o ich prawach, odpowiedzialności i obowiązkach w odniesieniu do
korzystania z dostępnych usług.
EFNNMA wzywa organizacje różnego typu do zajęcia się podstawowymi problemami i wyzwaniami,
takimi jak:

zrównoważenie wzajemnych wpływów, wchodzenie w koalicje dla potrzeb realizacji
podstawowych celów opieki zdrowotnej;

wypracowanie jasnych priorytetów politycznych, z uwzględnieniem interesów społecznych;

opracowanie odpowiednich regulacji (dotyczących cen usług, wykształcenia i praktyki
zawodowej pracowników opieki zdrowotnej – np. poprzez system licencji i akredytacji itd.)
oraz

budowanie atmosfery wspólnej odpowiedzialności, przestrzeganie zasad (przejrzystośd) –
poprzez m.in. ocenę działalności i dostęp do potrzebnych danych.
EFNNMA zachęca pielęgniarki i położne do:

indywidualnego zaangażowania się w zarządzanie opieką zdrowotną, poprzez udział w
kształceniu ustawicznym, proponowanie nowych zadao i modeli opieki, tworzenie
pozytywnego środowiska pracy, udział w opracowywaniu regulacji prawnych, przestrzeganie
standardów praktyki.
„12 doroczna konferencja EFNNMA, Taszkient – Uzbekistan, 4-5.07.2008, Zarządzanie systemami opieki zdrowotnej”
Polskie Towarzystwo Pielęgniarskie luty 2010
12 doroczna konferencja EFNNMA,
Taszkient – Uzbekistan, 4-5.07.2008
Zarządzanie systemami opieki zdrowotnej
Region Europejski WHO uznał, że równośd obywateli w dostępie do ochrony zdrowia i
wdrażanie prawa do zdrowia jako jednego z podstawowych praw człowieka według ONZ wymaga
realizacji odpowiedniej polityki i podstaw prawnych. Punktem wyjścia działalności WHO w zakresie
praw pacjentów jest system podstawowych praw człowieka. (1)
Wprowadzenie
Termin
„zarządzanie/władanie”
(ang.
stewardship,
dosł.
posługiwanie,
przyjęcie
odpowiedzialności za określoną sferę działalności) można definiowad na kilka sposobów, czasami jest
on trudny do przetłumaczenia. WHO i ONZ uznały, że poprawa stanu zdrowia ludzkości wymaga od
władz paostwowych i organizacji międzynarodowej analizy sposobów zarządzania i administrowania
systemami opieki zdrowotnej.
Zarządzanie i administrowanie opieką pielęgniarską i położniczą zakłada współpracę władz
rządowych, społeczeostwa i wskazanych grup zawodowych w zakresie zapewniania jakości opieki (2).
Pielęgniarki i położne odgrywają w tych działaniach kluczową rolę.
Zarządzanie/władanie
Zarządzanie/władanie – pojęcie szersze niż „regulowanie” realizacji pewnych zadao – może
byd definiowane jako pełne troski przyjęcie odpowiedzialności za coś, co zostało powierzone czyjejś
opiece. Można je również interpretowad jako dobrą praktykę zarządzania, opartą na otwartości,
dzieleniu się informacją, zasadach etycznych.
Do zadao takiego zarządzania należy oddziaływanie na te decyzje polityczne i działania (w
obrębie wszystkich sektorów), które mogą wpłynąd na stan zdrowia populacji (3).
Tak rozumiane zarządzanie wiąże się z możliwością opracowywania strategii politycznej,
zapewnieniem dobrych podstaw prawnych, narzędzi ich realizacji, zgromadzenia odpowiednich
danych dotyczących funkcjonowania systemu opieki zdrowotnej.
Podstawowe problemy i wyzwania to:

zrównoważenie wzajemnych wpływów, wchodzenie w koalicje dla potrzeb realizacji
podstawowych celów opieki zdrowotnej;

wypracowanie jasnych priorytetów politycznych, z uwzględnieniem interesów społecznych;
„12 doroczna konferencja EFNNMA, Taszkient – Uzbekistan, 4-5.07.2008, Zarządzanie systemami opieki zdrowotnej”
Polskie Towarzystwo Pielęgniarskie luty 2010

opracowanie odpowiednich regulacji (dotyczących cen usług, wykształcenia i praktyki
zawodowej pracowników opieki zdrowotnej – np. poprzez system licencji i akredytacji itd.)
oraz

budowanie atmosfery wspólnej odpowiedzialności, przestrzeganie zasad (przejrzystośd) –
poprzez m.in. ocenę działalności i dostęp do potrzebnych danych.
Program Rozwoju ONZ (UNDP) definiuje zarządzanie jako realizację władzy politycznej,
ekonomicznej i administracyjnej w odniesieniu do życia kraju na wszystkich szczeblach (4).
Zarządzanie (w rozumieniu władania) jest traktowane jako nowy sposób jednoczesnej
realizacji skutecznej, taniej w funkcjonowaniu organizacji oraz etycznego reprezentowania interesów
środowiska (5). Wymaga skupienia uwagi raczej na indywidualnym rozwoju jego członków niż na
funkcjonowaniu organizacji jako całości.
Podstawowym celem wszystkich systemów opieki zdrowotnej jest poprawa stanu zdrowia
ludności (6) poprzez zapewnienie im dostosowanych do potrzeb usług, opartych na odpowiednich
zasobach finansowych (7).
Przy ocenie funkcjonowania systemów opieki zdrowotnej kluczowe znaczenie mają trzy
elementy zarządzania (8):

ustalanie, wdrażanie i kontrola zasad obowiązujących w danym systemie;

zapewnienie platformy współpracy wszystkich uczestników systemu (zwłaszcza nabywców,
dostawców i pacjentów) oraz

definiowanie strategicznych kierunków rozwoju systemu opieki zdrowotnej jako całości.
Realizacja tych trzech elementów zarządzania wymaga wydzielenia z nich 6 podfunkcji:

projekt ogólny systemu,

ocena działalności,

ustalanie priorytetów,

rzecznictwo wewnątrz sektora opieki,

regulacje prawne,

ochrona konsumenta.
Raport dotyczący stanu zdrowia na świecie w 2000 roku (ang. The Word health report 2000)
mówi, że zarządzanie ma na celu zapewnienie, iż władze paostwowe, organizacje i osoby
współtworzące system opieki zdrowotnej działają jako „włodarze” zasobów i powierzonego im
zaufania (7). „Docenianie takiej formy zarządzania prowadzi do zapewnienia jakości opieki i
bezpieczeostwa społeczeostwa, zwłaszcza pacjentów. Wymaga to wdrożenia odpowiednich
mechanizmów prawno-regulacyjnych, zwłaszcza w świetle postępującej globalizacji opieki
zdrowotnej i związanej z tym migracji pracowników” (2).
„12 doroczna konferencja EFNNMA, Taszkient – Uzbekistan, 4-5.07.2008, Zarządzanie systemami opieki zdrowotnej”
Polskie Towarzystwo Pielęgniarskie luty 2010
Władze paostwowe
Saltman i Ferrousier-Davis definiują zarządzanie systemem opieki zdrowotnej jako „funkcję
władz rządowych, odpowiedzialnych za dobro obywateli i zainteresowanych utrzymaniem
posiadanego zaufania i prawomocności swojej działalności” (5). Zasadniczą cechą zarządzania jest
„działanie władz w trosce o zdrowie obywateli oraz we współpracy z wszystkimi, których działalnośd
może mied na nie wpływ” (9). Zarządzanie opieką zdrowotną wymaga umiejętności planowania,
formułowania strategii, budowania podstaw prawnych, odpowiedzialności, przejrzystości (10),
ochrony społeczeostwa, inwestowania w rozwój umiejętności przywódczych pielęgniarek i położnych.
Dlatego tak ważne jest posiadanie w strukturach ministerstwa naczelnej pielęgniarki lub położnej.
WHO interpretuje także zarządzanie opieką zdrowotną jako skuteczne powiernictwo zdrowia narodu
(7). Polityka personalna wobec wykwalifikowanego personelu opieki zdrowotnej to jedno z wyzwao,
jakimi muszą się zajmowad władze rządowe.
Cassels twierdzi, że świadomośd i oczekiwania społeczeostwa w odniesieniu do realizacji
usług zdrowotnych rosną, podczas gdy jednocześnie w wielu krajach brakuje kadr, rosną koszty opieki
i ograniczenia finansowe (2). Priorytetem staje się informowanie społeczeostwa o jego prawach,
odpowiedzialności i obowiązkach – w świetle dostępnych zasobów.
Organizacje
Każda organizacja – publiczna lub prywatna – powinna byd zainteresowana sprawami zdrowia
i uczestniczyd w zarządzaniu systemem opieki. W tym aspekcie najważniejszą funkcja stają się
podstawy prawno-regulacyjne, definiujące zasady zaangażowania partnerów. Stosują się one do
organizacji uczestniczących w systemie opieki zdrowotnej, jego rozwoju finansowym, zapewnieniu
odpowiednich środków/ zasobów – m.in. poprzez określenie zasad oceny działalności i akredytacji.
Zakres odpowiedzialności organizacji obejmuje: ustawiczny rozwój zawodowy, nowe role i modele
opieki, tworzenie odpowiedniego środowiska pracy, monitorowanie przestrzegania zasad prawnych
i standardów praktyki.
Pracownicy
Wizja, przywództwo, dostęp do danych, możliwośd oddziaływania – to ważne elementy
zarządzania w pielęgniarstwie i położnictwie. Te kluczowe funkcje tak organizacji zawodowych, jak
i poszczególnych osób, można rozwijad dzięki współpracy z władzami rządowymi czy innymi
partnerami.
„12 doroczna konferencja EFNNMA, Taszkient – Uzbekistan, 4-5.07.2008, Zarządzanie systemami opieki zdrowotnej”
Polskie Towarzystwo Pielęgniarskie luty 2010
WHO twierdzi, że (2):
czy to indywidualnie, czy wspólnie przedstawiciele zawodów medycznych powinni odgrywad
ważną rolę w działalności prawno regulacyjnej własnego zawodu i ustalaniu standardów opieki.
Jako odpowiedzialny partner procesu opieki, personel zdrowotny (zwłaszcza pielęgniarki i położne)
musi mied świadomośd, jakie czynniki kształtują opiekę zdrowotną i bardziej angażowad się w procesy
polityczno-decyzyjne.
Osoby indywidualne
Możliwości zarządzania
Właściwe zarządzanie w pielęgniarstwie i położnictwie jest zależnego od dobrego
przywództwa, realizowanego na wszystkich szczeblach. W realiach systemów opieki zdrowotnej
wymaga to uwzględnienia zmieniających się potrzeb społeczeostwa, grup pacjentów i konsumentów,
zapewnienia odpowiednio tanich usług, na które całe społeczeostwo i poszczególne rodziny mogą
sobie pozwolid. Zarządzanie indywidualne oznacza wymóg ustawicznego kształcenia, projektowanie
nowych ról i modeli opieki, tworzenie sprzyjających warunków pracy, budowę podstaw prawnoregulacyjnych i wprowadzenie standardów praktyki opieki.
Wnioski
Celem zarządzania jest osiągnięcie stanu co najmniej tak dobrego – jeśli nie lepszego – niż
poprzedni. Wymaga to realizacji odpowiednich usług, posiadania długofalowej fuzji, podjęcia reform
uwzględniających włączenie innych w podejmowane prace i decyzje (11).
Zarządzanie wymaga przyjęcia odpowiedzialności za środki materialne nie będące nasza
własnością, przewidywania trendów i przygotowywania planów.
Zarządzanie ma na celu zmiany w systemach opieki zdrowotnej, z korzyścią dla wszystkich
zainteresowanych. Będzie je można wprowadzid wyłącznie wówczas, gdy wezmą w nich udział
wszystkie zainteresowane strony.
Liderzy pielęgniarstwa i położnictwa będą potrzebowad solidnych podstaw ekonomicznych w
opiece zdrowotnej, analiz statystycznych i finansowych, znajomości czynników wpływających na stan
zdrowia populacji i wyników zdrowotnych tejże – ponieważ zarządzanie opieką wymaga opracowania
nowej metryki. Zmiany polityczne, zapotrzebowanie na nowe modele opieki i zmiany w sposobie
pracy pielęgniarek i położnych – to okoliczności sprzyjające takiemu zarządzaniu.
Wreszcie – zarządzanie jest obowiązkiem nas wszystkich: „odpowiedzialna troska za coś
powierzonego naszej opiece” (12).
„12 doroczna konferencja EFNNMA, Taszkient – Uzbekistan, 4-5.07.2008, Zarządzanie systemami opieki zdrowotnej”
Polskie Towarzystwo Pielęgniarskie luty 2010
Piśmiennictwo:
1. McKee M, Janson S. Editorial. The challenge of stewardship.” European Journal of Public Health”
2001, s. 122–123 Tryb dostępu: http://eurpub.oxfordjournals.org/cgi/reprint/11/2/122.pdf
dostęp 8.04.2008.
2. Strategic direction for strengthening nursing and midwifery services. Geneva, World Health
Organization, 2002. Tryb dostępu: http://libdoc.who.int/publications/2002/924156217X.pdf
dostęp 6.06.2008.
3. Strengthened health systems save more lives. An insight into WHO’s European Health Systems’
Strategy. Copenhagen, WHO Regional Office for Europe, 2005. Tryb dostępu:
http://www.euro.who.int/document/HSM/healthsys_savelives.pdf dostęp 9.06.2008.
4. Fukudo-Parr S, Ponzio R. Governance: past, present, future. Setting the governance agenda for the
Millennium Declaration. New York, United Nations Development Programme, 1997. Tryb
dostępu: (http://www.undp.org/governance/eventsites/PAR_Bergen_2002/gov-past-presentfuture.pdf dostęp 15.07.2008.
5. Saltman R.B., Ferrousier-Davis O., The concept of stewardship in the health policy. Special Theme –
Health Systems. “Bulletin of the World Health Organization”, 2000, 78(6):732–739. Tryb dostępu:
http://www.scielosp.org/scielo.php?script=sci_pdf&pid=S004296862000000600005&lng=en&nrm=iso&tlng=en dostęp 8.04.2008.
6. The new Swedish public health policy. In: The European health report 2002. Copenhagen, WHO
Regional Office for Europe, 2002, s.129 Tryb dostępu:
http://www.euro.who.int/document/e76907.pdf dostęp 15.07.2008.
7. The world health report 2000 – Health systems: improving performance. Geneva, World Health
Organization, 2000. Tryb dostępu: http://www.who.int/whr/2000/en/whr00_en.pdf dostęp
15.07.2008.
8. Londono J.L., Frenk J., Structured pluralism: towards an innovative model for health system reform
in Latin America.” Health Policy”, 1997, 41:1–36.
9. Everybody’s business: strengthening health systems to improve health outcomes. WHO’s
framework for action. Geneva, World Health Organization, 2007, s. 23. Tryb dostępu:
http://www.searo.who.int/LinkFiles/Health_Systems_EverybodyBusinessHSS.pdf dostęp
15.07.2008.
10. Stewardship *online+. Copenhagen, WHO Regional Office for Europe, 2007. Tryb dostępu:
http://www.euro.who.int/healthsystems/stewardship/20061004_1 9.06.2008.
11. Haase-Herrick K., “Nursing Administration Quarterly”, 2005, 29(2):115–118.
12. Merriam Webster’s deluxe dictionary. Pleasantville, Reader’s Digest, 1998.
„12 doroczna konferencja EFNNMA, Taszkient – Uzbekistan, 4-5.07.2008, Zarządzanie systemami opieki zdrowotnej”
Polskie Towarzystwo Pielęgniarskie luty 2010