choroby metaboliczne - Vit-Tra

CHOROBY METABOLICZNE
W STADACH KRÓW MLECZNYCH
Intensyfikacja produkcji bydła mlecznego w kierunku uzyskiwania coraz
wyższych wydajności mlecznych sprawia, że krowa staje się zwierzęciem o
ogromnym obciążeniu metabolicznym.
Zmienność wskaźników produkcyjnych i zdrowotnych oceniana na
podstawie wielu
badań i obserwacji przeprowadzonych w ostatnich latach,
skłoniły do zweryfikowania poglądów, że osiągane wysokie wydajności
mleczne krów nie stanowią bezpośredniej przyczyny występowania chorób, lecz
sprawiają, że zwierzęta stają się bardziej wrażliwe na błędy
żywienia ,
utrzymania i pielęgnacji. Wypływa stąd wniosek, że wysoką wydajność mleczną
można
uzyskać
przede
wszystkim
przez
dostosowanie
środowiska
produkcyjnego do genetyczno-fizjologicznych i osobniczych potrzeb organizmu
zwierząt.
W praktyce często popełniany jest błąd polegający, na przecenianiu
konieczności
dostosowania
składu
dawki
pokarmowej
do
planowanej
wydajności mlecznej z równoczesnym ignorowaniem podstawowych potrzeb
przeżuwaczy w zakresie fizjologicznych aspektów trawienia w przedżołądkach.
Wiele zaburzeń równowagi metabolicznej nie wywołuje żadnych objawów
somatycznych, a jedynym zewnętrznym dowodem na istnienie odchyleń jest
obniżenie wskaźników wydajności i osłabienie funkcji rozrodczych.
Wraz ze wzrostem wydajności mlecznej rosną wymagania w stosunku do
hodowcy, który musi wykazać się dużymi umiejętnościami w organizowaniu
dobrej jakości bazy paszowej, bilansowaniu dawek pokarmowych i umiejętnym
żywieniu w poszczególnych grupach technologicznych. Chcąc uzyskać wysoką i
stabilną produkcję mleka należy produkować bardzo dobrej jakości pasze
objętościowe, aby zużywać stosunkowo mniej pasz treściwych. W żywieniu
należy
przestrzegać
zasady,
„że
krowa
powinna
zjadać
tyle
pasz
objętościowych, ile jest to możliwe i tyle pasz treściwych ile to jest konieczne”.
Warunkuje to prawidłowe funkcjonowanie żwacza, zdrowotność, efekty
produkcyjne i ekonomiczne. Dobra jakość i strawność oraz struktura
pasz
wpływają na szybkość przechodzenia przez żwacz. Znajomość własnych pasz
objętościowych, w określonych optymalnych warunkach zbioru, warunkuje
właściwy dobór oraz witalne właściwości składu i ilości mieszanki treściwej.
Istotnym okresem w czasie, którego hodowcy powinni zwracać
szczególna uwagę na apetyt krów, jest okres przejściowy tj. 3 tygodnie przed
wycieleniem.
Specyficzne właściwości biologiczne
krów rasy holsztyno-fryzyjskiej
wymagają odpowiedniego przygotowania do laktacji. Bardzo ważnym celem
żywieniowym jest utrzymanie dobrego apetytu, co jest szczególnie trudne,
ponieważ płód oraz wody płodowe wypełniają jamę brzuszną i utrudniają pracę
żwacza. W okresie przejściowym pobranie suchej masy spada do 10-11 kg.
Większa utrata apetytu może świadczyć o różnych procesach metabolicznych i
często jest wynikiem błędów z poprzedniej laktacji, a szczególnie nadmiernego
otłuszczenia. W porównaniu do okresu zasuszenia zapotrzebowanie na energię
w okresie przejściowym wzrasta o około 20%.
Dawka pokarmowa w tym okresie
powinna umożliwiać odpowiedni
rozwój cielęcia, sekrecję jakościowo dobrej siary i łagodny poród. Między 20 a
7 dniem przed porodem miąższ gruczołu mlekowego rozrasta się o 50%, a
ciężar zwiększa się z 14 do 20 kg. Również zmiany hormonalne i zbliżający się
poród wpływają negatywnie na pobranie paszy (nawet o 20-30%).
Krowa w okresie okołoporodowym, ze względu na zachodzące zmiany
metaboliczne, hormonalne i immunologiczne, jest szczególnie narażona na
zachwianie
równowagi
między
wytwarzaniem
aktywnych
form
tlenu
(rodników), a możliwościami antyoksydacyjnymi komórek. Ma to istotny
wpływ na osłabienie odporności, ponieważ aktywne postacie tlenu hamują
aktywność limfocytów T i ograniczają migracje makrofagów. We krwi wzrasta
liczba leukocytów, limfocytów, monocytów, a w mleku komórki somatyczne.
Żywienie w okresie przejściowym powinno stymulować rozwój błony
śluzowej żwacza, a przede wszystkim brodawek. Efektem jest wzrost
powierzchni wchłaniania lotnych kwasów tłuszczowych ze żwacza i obniżenie
zagrożenia chorobami metabolicznymi. W dawce pokarmowej powinno się
umieścić pasze, które krowa będzie otrzymywała po porodzie, ponieważ żwacz
„uczy się” trawienia nowych pasz. Stopniowe zwiększanie koncentracji energii
powinno niwelować obniżone pobranie paszy. Należy jednak pamiętać, że
zwiększenie koncentracji energii, przy stosowaniu tylko pasz treściwych, może
powodować problemy z fermentacją w żwaczu. Dlatego za optymalne uważa
się stopniowe zwiększanie ilości zadawanych pasz treściwych przed porodem:
 3 tygodnie przed porodem
- 1,0 – 1,5 kg
 2 tygodnie przed porodem
- 2,0 – 3,0 kg
 1tydzień
- 3,0 – 5,0 kg
przed porodem
Powyższy sposób zadawania pasz pozwala mikroflorze żwacza na
przystosowanie się do pasz skarmianych po wycieleniu, jak również w pewnym
stopniu do zapobieżenia wystąpienia pierwotnych schorzeń metabolicznych. W
okresie tym nie należy stosować suszonych wysłodków buraczanych, melasy,
kwaśnego węglanu sodu oraz kredy pastewnej, które podnoszą dodatnia wartość
bilansu kationowo-anionowego (DCAB).
Bardzo ważne jest dostarczenie w okresie przejściowym odpowiedniej ilości
białka dobrej jakości, którego celem jest maksymalna synteza białka
mikroorganizmów żwacza , jak również dobry status immunologiczny siary.
Niezbędne
jest
prawidłowe
zbilansowanie
składników
mineralnych
i
witaminowych. Wynika to z intensywnego wzrostu płodu oraz rozpoczętej
produkcji siary. Organizm do porodu przygotowuje się hormonalnie ,
zwiększając wydzielanie parahormonu (PTH) przez przytarczyce oraz produkcję
w nerkach aktywnej formy witaminy D3.
Na kilka dni przed ocieleniem należy stopniowo zwiększać dawkę wapnia i
magnezu, jak również ograniczyć pasze zawierające dużę ilości potasu. Dodatek
sodu zwiększa spożycie i wykorzystanie pasz oraz produkcję mleka. Dlatego
lizawki solne dla krów w okresie przejściowym są niezbędne. Pierwiastek ten
sprzyja wchłanianiu magnezu, co zapobiega porażeniu poporodowemu,
zatrzymaniu łożyska oraz innym zaburzeniom metabolicznym.
Najważniejszym w tym okresie mikroelementem jest selen, od którego
zależy aktywność enzymu peroksydazy glutationowej. Jest jedynym z
czynników odporności komórkowej i hormonalnej, ponieważ zwiększa liczbę
limfocytów T i B oraz produkcję immunoglobulin klasy M i G. Ważną rolę
odgrywa kobalt, ponieważ jest niezbędny do syntezy wit. B 12 oraz istotnym
składnikiem enzymów białkowych i przemian kwasów nukleinowych.
Istotną rolę w okresie przejściowym odgrywają witaminy. Szczególne
znaczenie przypisuje się witaminie E, która bierze czynny udział w niwelowaniu
wolnych rodników i odpowiedzi immunologicznej. Ważny jest również udział
beta-karotenu, który spełnia podobna rolę jak wit. E, a ponadto wykazuje
pozytywny efekt w profilaktyce zatrzymania łożyska i mastitis oraz w
zawartości tej prowitaminy w siarze.
Przygotowując krowę do porodu należy bezwzględnie zabezpieczyć ją
przed zakażeniem wymion bakteriami środowiskowymi. Zbierająca się w
wymieniu siara „powiększa” wymię i otwiera kanały strzykowe. Stwarza to
możliwość wnikania zarazków do wnętrza strzyków. Bardzo dobre rezultaty,
zabezpieczające przed poporodowym zakażeniem, szczególnie bakteriami
środowiskowymi, osiągane są przy zastosowaniu osłonek zewnętrznych
strzyków preparatem o nazwie DRY DIP. Zabieg ten należy przeprowadzić na
10-14 dni przed porodem.