Sprawozdanie na temat edukacji technicznej oraz

Sprawozdanie na temat
edukacji technicznej oraz szkolenia zawodowego
w regionie Morza Śródziemnego
CDR9113-2012_00_02_TRA_TCD EN – WN,DW(DW,WN)/mr
PL
-1-
Niniejsze sprawozdanie jest owocem pracy Nihal El-Megharbel, byłej członkini ARLEM-u, oraz
obecnego sprawozdawcy – Petera Bosmana (Piran/SI). Zostało skonsolidowane na podstawie dyskusji
przeprowadzonych na posiedzeniu Komisji ECOTER w dniu 19 listopada 2012 r. i przyjęte w drodze
konsensu na 4. sesji plenarnej ARLEM-u w dniu 18 lutego 2013 r.
CDR9113-2012_00_02_TRA_TCD EN – WN,DW(DW,WN)/mr
.../...
-21.
12
Wstęp
Tworzenie bardziej godnych, wydajniejszych miejsc pracy to najważniejsze wyzwanie, przed którym
stoją obecnie kraje eurośródziemnomorskie i z którym będą się borykać przez kilka następnych lat.
Mimo obserwowanych przed 2008 r. okresów względnie wysokiego wzrostu gospodarczego, miejsca
pracy tworzone były w niewystarczającej liczbie, aby można było znacząco zmniejszyć bezrobocie
czy wchłonąć napływ osób wchodzących na rynek pracy w kilku krajach regionu. Tworzenie
zatrudnienia stało się jeszcze trudniejsze w związku z pogorszeniem koniunktury i niepokojami
politycznymi, które dotykają dziś liczne kraje. Utrzymuje się wysoki wskaźnik bezrobocia młodzieży,
absolwentów szkół i wyższych uczelni, zwłaszcza w krajach położonych na południowym wybrzeżu
Morza Śródziemnego. Większość nowych miejsc pracy powstaje w sektorze nieformalnym, który
cechuje niska wydajność i z którego korzystają na ogół osoby najsłabiej wykształcone.
Większość krajów regionu dokonała postępów w budowaniu podstawy kapitału ludzkiego, jednak
nadal utrzymuje się niedopasowanie między podażą umiejętności a zapotrzebowaniem krajowych
i regionalnych rynków pracy. Jednym ze sposobów rozwiązania tego problemu jest reforma edukacji
technicznej i szkolenia zawodowego, tak aby w większym stopniu odpowiadały potrzebom, były
atrakcyjniejsze i silniej wiązały się z innymi ścieżkami kształcenia, dzięki czemu wszystkie by się
wzajemnie uzupełniały. Umożliwiłoby to wzrost jakości kapitału ludzkiego i ułatwiło mobilność siły
roboczej w obrębie poszczególnych krajów i ponad granicami.
Stworzenie nowoczesnego systemu edukacji technicznej i szkolenia zawodowego, który będzie
w stanie przyczyniać się do ciągłego rozwoju umiejętności młodzieży i dorosłych (podejście oparte na
uczeniu się przez całe życie), oznacza ulepszenie zarządzania tymi dziedzinami, podniesienie jakości
nauczania i uczenia się oraz rozwój bardziej zrównoważonego systemu finansowania. Inne reformy
obejmują opracowanie wykazu kwalifikacji i standardów, rozwój potencjału i umiejętności kadry
nauczycielskiej oraz osób prowadzących szkolenia, sprzyjanie udziałowi partnerów społecznych
i społeczności lokalnych w procesie świadczenia edukacji technicznej oraz szkoleń zawodowych,
a także stworzenie równych możliwości dla wszystkich.
Niniejsze sprawozdanie ma na celu podjęcie trzech głównych problemów. Pierwszy to kryzys
zatrudnienia w regionie eurośródziemnomorskim, ze zwróceniem szczególnej uwagi na rolę systemu
edukacji technicznej i szkolenia zawodowego w redukowaniu bezrobocia. Drugi wiąże się
1
2
Procedura: Na sesji plenarnej ARLEM-u w Bari w dniu 30 stycznia 2012 r. powołano Nihal El-Megharbel na sprawozdawczynię
niniejszego sprawozdania. W międzyczasie zrezygnowała ona ze swojej funkcji i od tego czasu nie jest już członkiem
ARLEM-u. Przygotowała ona wstępną wersję sprawozdania, która została omówiona na posiedzeniu Komisji ECOTER-u
19 listopada 2012 r. w Piranie w Słowenii. W dniu 3 grudnia 2012 r. Prezydium ARLEM-u powołało na sprawozdawcę tego
sprawozdania Petera Bosmana (Piran/SI), współprzewodniczącego Komisji ECOTER.
W niniejszym sprawozdaniu zwraca się uwagę na istotne znaczenie edukacji technicznej i szkolenia zawodowego jako
kluczowych elementów, które można wykorzystać do rozwiązania problemów społeczno-gospodarczych w regionie Morza
Śródziemnego, zwłaszcza bezrobocia. Szczegółowe informacje na temat sytuacji w państwach członkowskich Unii dla
Śródziemnomorza, dowody techniczne oraz szczegółowe dane dotyczące opisywanych problemów można znaleźć w raportach
i publikacjach organizacji międzynarodowych, takich jak Bank Światowy, OECD, UNESCO, Międzynarodowa Organizacja
Pracy itd. Sprawozdawca pragnie podziękować Europejskiej Fundacji Kształcenia za pomoc w sporządzeniu niniejszego
dokumentu. Liczne dokumenty Fundacji dostarczają popartych dowodami analiz dotyczących edukacji technicznej i szkolenia
zawodowego oraz zdolności do zatrudnienia w regionie.
CDR9113-2012_00_02_TRA_TCD EN – WN,DW(DW,WN)/mr
.../...
-3z szeregiem zaleceń dotyczących ulepszenia i rozwoju wspomnianego systemu, zwłaszcza
w południowych krajach basenu Morza Śródziemnego, oraz wykorzystanie zgromadzonych
w północnych państwach tego regionu sprawdzonych rozwiązań i doświadczeń z udanych
przedsięwzięć. Trzecia kwestia dotyczy dziedzin, gdzie ARLEM może odegrać rolę we wspieraniu
współpracy południe-południe i północ-południe z myślą o rozwoju lepszego systemu edukacji
technicznej i szkolenia zawodowego, który będzie w stanie rozwiązać problem bezrobocia w regionie
Morza Śródziemnego.
2.
Kryzys zatrudnienia w regionie eurośródziemnomorskim
Kryzys zatrudnienia w regionie Śródziemnomorza wiąże się przede wszystkim z niedopasowaniem
między popytem na siłę roboczą a jej podażą. Po stronie popytu istnieje niewiele możliwości godnego
zatrudnienia, zwłaszcza w przypadku młodzieży i kobiet. Co więcej, siłę roboczą charakteryzuje niska
zdolność do zatrudnienia, którą trzeba zwiększać, szczególnie poprzez kształcenie, szkolenie
i przekwalifikowanie. Ponadto obecne strategie polityczne rynku pracy nie nadają się do naprawiania
tych niedopasowań na rynku pracy.
W związku z powyższym jest niezbędne, aby powiązać kształcenie ze zdolnością do zatrudnienia.
Należy odnotować, że na sesji plenarnej w styczniu 2012 r. ARLEM przyjął opracowane przez
Fathallaha Oualalou, burmistrza Rabatu (Maroko), sprawozdanie na temat roli małych i średnich
przedsiębiorstw w basenie Morza Śródziemnego, w którym podkreślono wagę promowania
przedsiębiorczego społeczeństwa i kultury przedsiębiorczości w południowej części basenu Morza
Śródziemnego, rozwijania kompetencji przedsiębiorców, zwłaszcza poprzez kształcenie i szkolenie,
jak również pobudzania innowacyjności i kreatywności.
Od roku 2006 Europejska Fundacja Kształcenia, wspólnie z Komisją Europejską i innymi partnerami,
promuje kulturę przedsiębiorczości i potrzebę nauki przedsiębiorczości.
Na początku 2011 r., w odpowiedzi na wydarzenia Arabskiej Wiosny Ludów, Komisja Europejska
zainicjowała opracowanie programu Small Business Act dla basenu Morza Śródziemnego w celu
wspierania przedsiębiorczości i ożywienia gospodarki.
Unia dla Śródziemnomorza umieściła kwestię wspierania tworzenia miejsc pracy wśród głównych
priorytetów swojego programu działań na rok 2013. Sekretariat uruchomi śródziemnomorską
inicjatywę na rzecz zatrudnienia (M4J) – program, który ma na celu promocję i powielanie szeregu
realizowanych w południowej i wschodniej części Śródziemnomorza, widocznych projektów
tworzenia miejsc pracy w sektorze prywatnym. Opierając się na założeniu, że wzrost w regionie
Śródziemnomorza w ostatnich latach nie umożliwił utworzenia wystarczającej liczby miejsc pracy,
program ma na celu umieścić kwestię zwiększania zatrudnienia w samym centrum debaty wokół
rozwoju społeczno-gospodarczego, a konkretniej rzucić światło na zatrudnienie na poziomie
lokalnym/krajowym.
CDR9113-2012_00_02_TRA_TCD EN – WN,DW(DW,WN)/mr
.../...
-4Jest oczywiste, że powodzenie tych inicjatyw zależy w znacznym stopniu od umiejętności siły
roboczej i osób poszukujących pracy, które z kolei można ulepszyć m.in. poprzez zmodernizowany,
lepiej dostosowany do potrzeb sposób świadczenia edukacji technicznej i szkolenia zawodowego.
2.1
Strona popytu: ograniczone możliwości zatrudnienia
W ostatnich kilku dziesięcioleciach większość państw w tym regionie podjęła znaczne reformy
w szeregu dziedzin, w tym w zakresie polityki fiskalnej, pieniężnej, handlowej, inwestycyjnej
i polityki rynku pracy. Wdrożyły też politykę ukierunkowaną na kluczowe sektory, włączając w to
rolnictwo, przemysł i usługi. Reformy te przyniosły względnie pozytywne wyniki w aspekcie
ekonomicznym. Niemniej podjęto tylko bardzo ograniczone reformy polityczne i społeczne, co
wywołało poważne bezrobocie w krajach południowego wybrzeża Morza Śródziemnego i nielegalną
migrację do krajów położonych na jego północnym wybrzeżu. Przedłużające się spowolnienie
gospodarcze doprowadziło do pogorszenia się perspektyw zatrudnienia, zwłaszcza w przypadku
względnie wykwalifikowanych pracowników. Kryzys w strefie euro i polityczne rozruchy w krajach
objętych Arabską Wiosną dodatkowo zaostrzyły problem bezrobocia w regionie.
Przyjęty przez kilka państw regionu model wzrostu sprzyja głównie nastawionym na eksport
sektorom zaawansowanych technologii oraz kapitałochłonnym rodzajom działalności. Te strategie
ukierunkowane na eksport pozytywnie przyczyniły się do wzrostu PKB, jednak nie zdołały zapewnić
godnych miejsc pracy rosnącej sile roboczej. Ostra konkurencja ze strony zagranicznych
pracowników, której ludność ta musi stawiać czoła w swoim kraju i za granicą, przyczyniła się do
ograniczenia możliwości zatrudnienia dostępnych słabo wykwalifikowanym i niewykwalifikowanym
pracownikom. Kilka krajów odnotowuje niski wskaźnik udziału kobiet w rynku pracy jako
bezpośrednie następstwo prywatyzacji. Osoby, które ukończyły edukację techniczną i szkolenia
zawodowe, są szczególnie skoncentrowane w dużym i rozrastającym się sektorze nieformalnym.
Słabe egzekwowanie przepisów prawa pracy dodatkowo zwiększa bezbronność pracowników.
Mimo pewnych usprawnień dokonanych w otoczeniu biznesowym, kraje leżące na południu basenu
Morza Śródziemnego łączy klimat inwestycyjny, który sprzyja przedsiębiorcom z koneksjami
i zniechęca do konkurencji. Otoczenie to niestety nie sprzyja rozwojowi mikroprzedsiębiorstw oraz
małych i średnich przedsiębiorstw, który jest niezbędny do tworzenia miejsc pracy w regionie. Tego
typu przedsiębiorstwa borykają się z szeregiem ograniczeń dotyczących m.in. dostępu do
finansowania, nieadekwatności kluczowej infrastruktury, niewydolnej administracji i nadmiernej
biurokracji, braku przejrzystości, wpływów politycznych i korupcji. Cierpią z powodu arbitralności
wdrażania polityki i z powodu niepewności strategii politycznych.
W wielu państwach regionu dominuje wielki sektor nieformalny, który zapewnia niskiej jakości
miejsca pracy – oraz pozwalające zaledwie na przetrwanie płace – słabo wykwalifikowanej
i niewykwalifikowanej sile roboczej. Niemniej gospodarka nieformalna wnosi znaczący wkład do
zatrudnienia w regionie. Cechują ją również takie zjawiska, jak uchylanie się od opodatkowania
i omijanie przepisów prawnych. Ponadto nieformalne zatrudnienie jest powiązane z niskimi
zarobkami, ubóstwem i słabszą pozycją społeczną. W ostatnich latach obserwuje się tendencję
CDR9113-2012_00_02_TRA_TCD EN – WN,DW(DW,WN)/mr
.../...
-5wzrostową samozatrudnienia. Ani gospodarka nieformalna, ani samozatrudnienie nie zapewnia
jakiegokolwiek szkolenia.
2.2
Strona podaży: rosnąca podaż siły roboczej, która nie spełnia wymagań rynku
Kraje na południu regionu Morza Śródziemnego przeżywają wyż demograficzny dotyczący
młodzieży, ponieważ 30% ludności jest w wieku 15–30 lat. Znaczny wskaźnik obciążenia
demograficznego skutkuje spowolnieniem wzrostu i zwiększeniem ubóstwa. Efektem tej sytuacji
demograficznej jest wydłużenie okresu przejścia od kształcenia do zatrudnienia, wzrost szarej strefy
w gospodarce, a możliwe, że także polityczna niestabilność. Znaczny odsetek ludzi młodych
w regionie nie pracuje, nie kształci się ani nie szkoli (tzw. NEET). Co więcej, okres przejściowy
między kształceniem a pracą jest długi, trudny i zależy od osobistych kontaktów.
Mimo niezwykłego rozwoju edukacji w ostatnich latach3, w wielu krajach śródziemnomorskich
kształcenie nie zapewnia umiejętności, które odpowiadałyby wymogom rynków lokalnych
i międzynarodowych. W kilku krajach odnotowano znaczny wzrost odsetka osób kończących szkołę
średnią, jednak wzrosły i tak już wysokie wskaźniki bezrobocia wśród absolwentów kształcenia
policealnego. Skutkiem tego procesu w wielu częściach regionu były poczucie wyobcowania
i niestabilność. System edukacji technicznej i szkolenia zawodowego ma bardzo ważne znaczenie dla
przełamania kryzysu zatrudnienia w regionie eurośródziemnomorskim. Odgrywa doniosłą rolę
w ograniczaniu bezrobocia i stwarzaniu możliwości zatrudnienia młodym ludziom. Same reformy
tego systemu nie wystarczą jednak do rozwiązania aktualnych problemów. Trzeba je opracować
w szerszym kontekście reformy polityki kształcenia i powiązania jej z polityką pracy, polityką
socjalną i środkami gospodarczymi.
Niemniej zmodernizowane edukacja techniczna i szkolenie zawodowe stanowią obiecujący czynnik
korygowania niedopasowań między podażą i popytem na rynku pracy w regionie
eurośródziemnomorskim. Obecnie jednak opierają się one na przestarzałych programach nauczania,
metodach nauczania i uczenia się, zaś słaba infrastruktura w dalszym ciągu ogranicza efektywność
systemu. W wielu krajach nie są one integralnym elementem krajowych strategii w zakresie uczenia
się przez całe życie. Nie wyposażają też młodych ludzi w umiejętności odpowiadające wymaganiom
rynku pracy. Potencjalny uczeń postrzega edukację techniczną i szkolenie zawodowe jako ostatnią
deskę ratunku. Ich systemy nie stanowią elastycznych ścieżek edukacji, które umożliwiałyby gładkie
przechodzenie od wstępnego etapu edukacji technicznej i szkolenia zawodowego do kształcenia
policealnego i wyższego, co zwiększałoby równowagę między systemem edukacji technicznej
i systemem kształcenia ogólnego. Dychotomia między tymi dwoma systemami negatywnie wpływa
na spójność społeczną. Istnieje potrzeba zreformowania całości systemów kształcenia, w tym edukacji
technicznej i szkolenia zawodowego, oraz zwiększenia ich użyteczności i jakości. Należy tego
dokonać w skoordynowany sposób, tak aby różne ścieżki kształcenia mogły stać się nieodłączną
częścią systemu oferującego komplementarne umiejętności i wiedzę.
3
Ukazuje to obserwowany w ostatnich kliku dekadach wzrost średniej liczby lat nauki szkolnej wśród populacji liczącej 15 lat
i więcej (Barro and Lee, 2010).
CDR9113-2012_00_02_TRA_TCD EN – WN,DW(DW,WN)/mr
.../...
-62.3
Nieadekwatna polityka rynku pracy
Fakt, że nie udało się rozwiązać problemu niedopasowania między podażą i popytem na rynku pracy,
można w znacznym stopniu wyjaśnić nieadekwatnością polityki rynku pracy. Środki tej polityki
obejmują dopłaty do uposażeń, ułatwianie i finansowanie rozpoczynania działalności gospodarczej,
szkolenia oraz pośrednictwo pracy. W większości wypadków politykę tę trzeba postrzegać jako zbiór
krótkofalowych działań mających rozwiązać problem niewydolności rynku pracy. Sukces polityki
rynku pracy zależy przede wszystkim od przeznaczanych na nią funduszy oraz od właściwych,
skutecznych mechanizmów koordynacji. Połączenie tej polityki z polityką i programami socjalnymi
ma na celu ograniczenie ubóstwa. Konieczne jest uzgodnienie polityki rynku pracy z polityką
makroekonomiczną, fiskalną, handlową, przemysłową i polityką zatrudnienia w kontekście ogólnych
ram krajowej strategii zatrudnienia. Polityka rynku pracy jest trudna do realizacji z administracyjnego
punktu widzenia, a czasami też kosztowna.
Większość krajów eurośródziemnomorskich oferuje zestaw środków polityki rynku pracy
zmierzających do ułatwienia pracownikom dostępu do rynku pracy. Niektóre kraje podjęły w tej
dziedzinie imponujące wysiłki, dlatego też należy wspierać możliwość wymiany wiedzy południepołudnie. Państwa regionu tradycyjnie łączą silną ochronę zatrudnienia ze względnie słabą ochroną
dochodów osób bezrobotnych.
3.
Udoskonalenie edukacji
eurośródziemnomorskim
technicznej
i
szkolenia
zawodowego
w
regionie
Udoskonalenie systemów edukacji technicznej i szkolenia zawodowego oraz powiązanie reformy
polityki kształcenia z polityką społeczno-gospodarczą w ramach zintegrowanego podejścia w regionie
eurośródziemnomorskim ma kluczowe znaczenie dla zwiększenia zdolności tamtejszej młodzieży do
zatrudnienia. Poniżej zaproponowano szereg sposobów umożliwiających rozwój nowoczesnego
i skutecznego systemu edukacji technicznej i szkolenia zawodowego, który będzie w większej mierze
odpowiadał na potrzeby krajowego i międzynarodowego rynku pracy:
•
•
•
•
stworzenie dobrych programów edukacji technicznej i szkolenia zawodowego jako
atrakcyjnej alternatywy dla programów kształcenia ogólnego, dzięki zmodernizowanym
programom nauczania pozwalającym wyposażyć młodzież w ogólne, łatwo adaptowalne
umiejętności, tak aby wspierać mobilność zawodową, uczenie się przez całe życie oraz
rozwój kariery zawodowej;
podnoszenie kompetencji nauczycieli i osób prowadzących szkolenia oraz zapewnienie, że
będą oni dobrze zaznajomieni z potrzebami współczesnego przemysłu;
wspieranie wymiany i współpracy między instytucjami edukacji technicznej i szkolenia
zawodowego a przemysłem;
tworzenie ścisłych i mocnych powiązań między nauczycielami prowadzącymi edukację
techniczną i szkolenia zawodowe oraz podmiotami prowadzącymi szkolenia w tej dziedzinie
a zakładami przemysłowymi i przedsiębiorstwami z myślą o identyfikowaniu umiejętności
zawodowych odpowiadających bezpośrednim potrzebom pracodawców;
CDR9113-2012_00_02_TRA_TCD EN – WN,DW(DW,WN)/mr
.../...
-7•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
włączanie przedsiębiorstw (publicznych i prywatnych), pracodawców i związków
zawodowych w proces identyfikowania deficytu umiejętności oraz opracowywania
programów nauczania i szkolenia w celu zagwarantowania, by kształcone umiejętności
odpowiadały zapotrzebowaniu istniejącemu w miejscu pracy;
zainicjowanie dialogu społecznego, aby zmieniać wyobrażenia uczniów i rodziców na temat
edukacji technicznej i szkolenia zawodowego;
wprowadzenie systemów monitorowania i oceny oraz zastosowanie narzędzi oceny wpływu
jako element działań na rzecz właściwego zarządzania, zarówno na poziomie krajowym, jak
i lokalnym;
podkreślanie znaczenia dostępności, wymiany i rozpowszechniania danych na poziomie
krajowym, lokalnym i regionalnym;
przyjęcie podejścia lepiej uwzględniającego płeć w systemie edukacji technicznej i szkolenia
zawodowego, aby zwiększyć proporcjonalny udział kobiet w rynku pracy;
wspieranie przygotowania zawodowego oraz innych praktycznych, elastycznych i bardziej
przystępnych cenowo systemów szkolenia, aby zwiększać zdolność młodzieży do
zatrudnienia;
opracowanie krajowych ram kwalifikacji w zakresie edukacji technicznej i szkolenia
zawodowego;
koordynacja między systemem edukacji technicznej i szkolenia zawodowego, agencjami
inwestycyjnymi oraz organizacjami zajmującymi się rozwojem małych i średnich
przedsiębiorstw oraz mikroprzedsiębiorstw;
stworzenie bezpośrednich powiązań między systemem edukacji technicznej i szkolenia
zawodowego, publicznymi biurami i służbami zatrudnienia oraz pracodawcami z myślą
o tym, by wspierać poradnictwo zawodowe i usługi doradztwa dla młodych ludzi;
ulepszenie zarządzania edukacją techniczną i szkoleniem zawodowym, zasobów ludzkich
oraz systemów monitorowania i oceny (zob. załącznik 1), w szczególności poprzez
promowanie wielopoziomowego zarządzania w dziedzinie kształcenia, w tym edukacji
technicznej i szkolenia zawodowego, tak aby zapewnić skuteczniejsze, przejrzystsze
i bardziej oparte na uczestnictwie zarządzanie publiczną polityką kształcenia i szkoleń
w regionach sąsiadujących z UE;
promowanie koncepcji opartej na współpracy między różnymi poziomami administracyjnymi
systemu edukacji technicznej i szkolenia zawodowego;
promowanie zdecentralizowanych modeli świadczenia edukacji technicznej i szkolenia
zawodowego, stosujących podejścia partycypacyjne i oparte na zapotrzebowaniu, ponieważ
kształtują się one w odpowiedzi na konkretne zapotrzebowanie ze strony lokalnych
przedsiębiorstw; głównym celem decentralizacji jest uelastycznienie systemów edukacji
technicznej i szkolenia zawodowego oraz lepsze ukierunkowanie ich na wymogi lokalne;
wspieranie inicjatyw lokalnych i regionalnych, obejmujących władze lokalne, usługodawców,
organizacje pozarządowe, agencje rozwoju, instytucje finansowe, uczniów, rodziców, media
lokalne itd., umożliwiających współpracę między podmiotami społeczno-gospodarczymi
zaangażowanymi w proces edukacji technicznej i szkolenia zawodowego, od fazy planowania
po ocenę wpływu, w ramach podejścia oddolnego.
CDR9113-2012_00_02_TRA_TCD EN – WN,DW(DW,WN)/mr
.../...
-84.
Zalecenia i dalsze działania w celu wzmocnienia roli ARLEM-u w propagowaniu
edukacji technicznej i szkolenia zawodowego
ARLEM może odegrać istotną rolę we wspieraniu współpracy regionalnej w zakresie edukacji
technicznej i szkolenia zawodowego. Współpraca ta może przyjmować szereg form:
•
•
•
współpraca północ-południe – stwarzanie możliwości współpracy podmiotów
odpowiedzialnych za edukację techniczną i szkolenie zawodowe w tym regionie,
prowadzących do powstawania miejsc pracy i wzrostu gospodarczego;
współpraca południe-południe – zachęcanie do rozwoju tego szerokiego nurtu współpracy
opartego na wspólnych wyzwaniach i podobieństwie sytuacji, o ogromnym
niewykorzystanym potencjale;
współpraca między regionami – promowanie inicjatyw współpracy zdecentralizowanej,
takich jak portal współpracy zdecentralizowanej Komitetu Regionów4.
Rozwój regionalny znalazł uznanie różnych instytucji międzynarodowych. Poparła go także poprzez
szereg różnych forów Unia dla Śródziemnomorza, za pośrednictwem prac Komitetu Regionów.
ARLEM należy właśnie do tych forów, które mogłyby bezpośrednio wspierać kraje członkowskie
w propagowaniu rozwoju kapitału ludzkiego na poziomie regionalnym. ARLEM nawołuje do
zwiększenia komplementarności i pomocniczości między szczeblem krajowym, który odpowiada za
politykę rozwoju kapitału ludzkiego, a szczeblem regionalnym i/lub lokalnym, do którego
obowiązków należy wdrażanie kapitału ludzkiego, a zatem reforma edukacji technicznej i szkolenia
zawodowego.
W tym zakresie, w ramach tzw. procesu turyńskiego – opracowanego i propagowanego przez
Europejską Fundację Kształcenia – uznaje się znaczenie rozwoju regionalnego jako nieodzownej
składowej krajowej konkurencyjności gospodarczej i rozwoju społecznego. W tym kontekście
edukacja techniczna i szkolenie zawodowe są narzędziem, które może przyczynić się do zwiększenia
spójności społecznej i terytorialnej, tj. do realizacji celu hołubionego przez ARLEM. Jednym z celów
listu intencyjnego, jaki mają podpisać ARLEM i Europejska Fundacja Kształcenia, będzie wspieranie
idei wielopoziomowego sprawowania rządów w procesach podejmowania decyzji w zakresie edukacji
i szkoleń, z myślą o zachęcaniu do strategicznego rozwoju kompleksowej polityki kształcenia
zintegrowanego w krajach eurośródziemnomorskich oraz o propagowaniu wkładu, jaki rozwój
kapitału ludzkiego wnosi w spójny rozwój terytorialny w krajach partnerskich, w których Europejska
Fundacja Kształcenia realizuje swoje projekty.
4
Portal ten jest wspólną inicjatywą Komitetu Regionów i Komisji Europejskiej, mającą na celu gromadzenie i rozpowszechnianie
informacji na temat współpracy unijnych samorządów lokalnych i regionalnych na rzecz rozwoju. Elementem portalu jest giełda
współpracy zdecentralizowanej, tj. instrument zaprojektowany z myślą o umożliwieniu kontaktów samorządów lokalnych
i regionalnych UE z tymi podmiotami będącymi ich odpowiednikami w krajach rozwijających się, które pragną zaangażować się
w projekty dotyczące współpracy rozwojowej. Więcej informacji na ten temat znaleźć można pod adresem:
http://lra4dev.cor.europa.eu/portal.
CDR9113-2012_00_02_TRA_TCD EN – WN,DW(DW,WN)/mr
.../...
-9Komitet Regionów oraz ARLEM podkreślają także znaczenie wielopoziomowego sprawowania
rządów w kształtowaniu i wdrażaniu polityki. W wypadku edukacji technicznej i szkolenia
zawodowego oznacza to partnerstwo między różnymi zainteresowanymi stronami na poziomie
krajowym i samorządowym w kształtowaniu i wdrażaniu polityki.
Ideę dobrych rządów oraz koncepcję wielopoziomowego zarządzania w polityce edukacji propaguje
także Europejska Fundacja Kształcenia, która nawołuje do zwiększenia roli podmiotów regionalnych
i lokalnych, partnerów społecznych i organizacji społeczeństwa obywatelskiego w kształtowaniu
polityki w zakresie edukacji i szkolenia w celu poprawy skuteczności, spójności, przejrzystości
i odpowiedzialności w polityce.
W kilku krajach w tym regionie podjęto reformy zmierzające do utworzenia regionalnych i/lub
lokalnych instytucji odpowiedzialnych za rozwój edukacji technicznej i szkolenia zawodowego.
Odpowiedzialność za wdrażanie krajowej polityki w tej dziedzinie przejmuje na siebie coraz więcej
samorządów lokalnych. W innych krajach zapoczątkowano proces decentralizacji budżetu, natomiast
w krajach położonych na południu basenu Morza Śródziemnego w wyniku Arabskiej Wiosny rozwój
regionalny zaliczony został do najważniejszych priorytetów polityki.
Do dziedzin, w których ARLEM może odegrać istotną rolę, jeśli chodzi o kształtowanie
i propagowanie edukacji technicznej i szkolenia zawodowego, należą:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
zachęcanie do przyjęcia zasad pomocniczości i proporcjonalności;
zachęcanie właściwych władz do wspierania wzajemnego uznawania dyplomów i kwalifikacji;
zachęcanie właściwych władz do wpierania działań zmierzających do przyjęcia standardów
jakości i skuteczności systemów edukacji i szkolenia;
zachęcanie państw członkowskich do przyjęcia systemów uczenia się poprzez praktykę
i edukacji zorientowanej na praktykę w celu zapewnienia partnerstwa między organami
władzy, instytucjami prywatnymi, organizacjami pozarządowymi, agencjami rozwoju itd.;
propagowanie znaczenia rozwoju kompleksowych systemów informacji w regionie;
wspieranie tworzenia regulacyjnych i instytucjonalnych ram na rzecz współpracy
i partnerstwa społecznego między krajami członkowskimi;
koordynowanie wysiłków z Sekretariatem Unii dla Śródziemnomorza, tak by polityka
w zakresie edukacji i szkolenia wpierała zrównoważony rozwój regionalny;
działania informacyjne na temat znaczenia, jakie ma zapewnienie odpowiednich środków
finansowych przez międzynarodowe instytucje finansowe na potrzeby realizacji w regionie
Morza Śródziemnego projektów w dziedzinie edukacji i szkolenia, zwłaszcza inicjatyw
oddolnych i na niewielką skalę;
zachęcanie do wymiany wiedzy i sprawdzonych rozwiązań oraz rozpowszechnianie
wniosków i doświadczeń za pośrednictwem realizowanych w tym regionie projektów
w dziedzinie edukacji technicznej i szkolenia zawodowego;
promowanie dialogu społecznego podmiotów zaangażowanych w edukację i szkolenia
w północnych i południowych krajach basenu Morza Śródziemnego.
CDR9113-2012_00_02_TRA_TCD EN – WN,DW(DW,WN)/mr
.../...
- 10 ARLEM zachęca swoich współprzewodniczących do przesłania niniejszego sprawozdania szefom
państw lub rządów w krajach należących do Unii dla Śródziemnomorza, sekretarzowi generalnemu
Unii dla Śródziemnomorza oraz przewodniczącemu Rady Europejskiej, a także przewodniczącym
instytucji i organów UE.
CDR9113-2012_00_02_TRA_TCD EN – WN,DW(DW,WN)/mr
.../...
- 11 Załącznik 1: System zarządzania edukacją techniczną i szkoleniem zawodowym
System zarządzania edukacją techniczną i szkoleniem zawodowym podnosi znaczenie i jakość
polityki publicznej i związanej z tym odpowiedzialności.
Tworzenie sieci kontaktów
Elementy dobrego zarządzania
Odpowiedzialność
Skuteczność
Wydajność
Równość
Zdolność reagowania
Spójność
Przejrzystość
Różne podmioty
Uczestnictwo
Koordynacja
Reforma funkcjonalna
Kilka
poziomów
Administracja publiczna
Usługodawcy publiczni
i prywatni
Centralny
Regionalny
Lokalny
Partnerzy społeczni
Agencje rozwoju
Instytucje badawcze
Instytucje finansowe
Źródło: Opracowane przez Nihal El-Megharbel, pierwotną sprawozdawczynię i autorkę projektu
sprawozdania, w celu przedstawienia sposobu funkcjonowania systemu zarządzania edukacją
techniczną i szkoleniem zawodowym.
_____________
CDR9113-2012_00_02_TRA_TCD EN – WN,DW(DW,WN)/mr