Narody i stereotypy 25 lat później. Nowe granice, nowe horyzonty 6

Narody i stereotypy 25 lat później. Nowe granice, nowe horyzonty
6 czerwca
Debata III. Czy wszyscy mieszkamy nad Morzem Śródziemnym?
R. Manchin, Y. Bar On, K. Pędziwiatr, S. Silvestri, K. Hroub, Sh. Avineri, H. C. Malik. Fot. M. Chrabąszcz
Trzeciej konferencyjnej debacie, którą poprowadził dr Konrad Pędziwiatr, przyświecało przewrotne
pytanie: czy wszyscy mieszkamy nad Morzem Śródziemnym? Współczesna geografia polityczna
pokazuje wyraźnie, że Polska – jako członek Unii Europejskiej – swoimi granicami sięga Morza
Śródziemnego. Sąsiedztwo z krajami Północnej Afryki i Bliskiego Wschodu nie jest zatem jedynie
symboliczne, lecz jak najbardziej rzeczywiste i pragmatyczne, o czym świadczy choćby udział Polski w
pracach Unii dla Śródziemnomorza – szerokim projekcie politycznej, gospodarczej i kulturalnej
współpracy krajów UE z państwami leżącymi w południowej i wschodniej części basenu Morza
Śródziemnego. Biorący udział w dyskusji prof. Shlomo Avineri (Izrael), prof. Yaarah Bar-On (Izrael), dr
Khaled Hroub (Palestyna/Katar), prof. Habib C. Malik (Liban), Robert Manchin (Węgry), dr Krzysztof
Olendzki (Polska) i dr Sara Silvestri (Wielka Brytania) zastanawiali się, czy możemy mówić o
zasadniczym zwrocie w zakresie relacji pomiędzy Polską i państwami UE a krajami basenu Morza
Śródziemnego? Czy zbliżenie geograficzne, polityczne i ekonomiczne idzie dziś w parze z kulturową
separacją i oporem wobec wpływów? Zwłaszcza teraz, gdy serce Śródziemnomorza, bardziej niż w
Rzymie czy Atenach, bije w Kairze i Tunisie. Co łączy, a co dzieli mieszkańców śródziemnomorskiego
wybrzeża? Czy słusznie postrzegani są przez północnych Europejczyków jako zagrożenie dla
integralności Europy? Jak oni sami postrzegają Europę i jakie miejsce chcą w niej zajmować?
Podstawą dyskusji była zaprezentowana po raz pierwszy w Polsce najnowsza edycja Raportu Fundacji
im. Anny Lindh o trendach międzykulturowych, przygotowana przez Fundację oraz Instytut Gallupa.
Jego celem jest identyfikacja najnowszych trendów we wzajemnym postrzeganiu, wartościach i
zachowaniach ludzi mieszkających po obu stronach Morza Śródziemnego. Wśród państw objętych
badaniem znalazła się także Polska.
Rozwijając tytuł debaty, dr Pędziwiatr przekonywał słuchaczy, że Polska – chociaż mapa tego nie
potwierdza – w istocie leży nad Morzem Śródziemnym. Świadczą o tym liczne związki Polski z krajami
basenu Morza Śródziemnego, sięgające wiele wieków wstecz. Starali się je uchwycić autorzy wydanej
przez MCK w 2012 r. książki Czy Polska leży nad Morzem Śródziemnym?. Pretekstem do rozpoczęcia
dyskusji było przywołanie ostatnich badań Eurobarometru, z których wynika, że mieszkańcy Europy
Północnej postrzegają kulturową, religijną i społeczną różnorodność Śródziemnomorza jako
zagrożenie. Chodzi tu zarówno o rosnący fundamentalizm niektórych krajów arabskich, jak i o stale
zwiększającą się liczbę imigrantów w krajach Unii. Robert Manchin zauważył jednak, że kraje
północnej Europy oraz USA utraciły swoją atrakcyjność dla potencjalnych imigrantów z Południa oraz
że coraz częściej jako cel emigracji wybierają oni kraje sąsiednie, na przykład państw Zatoki Perskiej.
Wg badań tzw. państwa Zachodu tracą swój status „ziemi obiecanej”, szczególnie w kontekście
kryzysu gospodarczego i, co ciekawe, to właśnie Południe (np. Ameryka Południowa) staje się
regionem, do którego coraz chętniej migrują Europejczycy. Lęk przed Południem byłby więc niczym
innym, jak projekcją europocentryzmu. Co więcej, podobnie jak w XIX wieku, wzrasta
zainteresowanie szeroko rozumianym Orientem jako ostoją duchowości i wartości pozamaterialnych,
które stopniowo zanikają w krajach północnych. Prof. Silvestri zauważyła natomiast, że niechęć
Północy do Południa jest bardzo często podyktowana czynnikami wyznaniowymi, ale jest niemal
wprost proporcjonalna do zaangażowania obywateli w życie kościoła (najczęściej) katolickiego – im
jest ono mniejsze, tym większa otwartość na przedstawicieli innych wyznań.
Na koniec prof. Avineri przypomniał rzymski rodowód Śródziemnomorza, Mare Nostrum – basenu
imperium rzymskiego, znaną sentencję Hannibal ante portas i zachęcił do zastanowienia się, co by
było, gdyby to Kartagińczycy wygrali wojnę – jak wtedy wyglądałaby Europa i basen Morza
Śródziemnego?
Zobacz całą debatę w serwisie You Tube