Metody aktywizujące w nauczaniu.

Metody aktywizujące w nauczaniu.
Organizując proces nauczania – uczenia się nauczyciel określa: tematykę, cele,
przewidywane efekty, sposoby sprawdzania i oceny osiągnięć uczniów. Do realizacji
określonych celów dobiera odpowiednie metody.
Metoda nauczania jest sposobem kierowania przez nauczyciela procesem uczenia się dla
osiągnięcia podstawowych celów w zakresie wiadomości, umiejętności, postaw. Wielostronne
uczenie się oparte na przyswajaniu informacji z różnych źródeł, odkrywaniu, przeżywaniu i
działaniu wymaga doboru zróżnicowanych metod nauczania.
Metody aktywizujące – to sposób działania grup i prowadzącego umożliwiający
aktywne uczenie się, czyli uczenie się poprzez działania i przeżywanie. Charakteryzują się
one dużą siłą stymulowania aktywności uczniów i nauczycieli, wysoką skutecznością, dużą
różnorodnością i atrakcyjnością działania.
Metody aktywizujące pozwalają nie tylko rozbudzić w uczniu zainteresowanie przedmiotem
czy sprawdzić jego wiedzę. Główna zaleta tych metod polega na doskonaleniu umiejętności
przydatnych nie tylko podczas lekcji, ale również w codziennym życiu np. umiejętności
wyciągania wniosków, myślenia analitycznego i krytycznego, łączenia zdarzeń i faktów w
związki przyczynowo – skutkowe, umiejętności właściwego zachowania się w nowej sytuacji,
komunikatywności, dyskutowania, kreatywności.
Stosowanie metod aktywizujących w procesie dydaktycznym sprzyja pogłębianiu
zdobytej wiedzy, jej operatywności i trwałości.
Nauczyciel pracujący metodami aktywizującymi w dość krótkim czasie odchodzi od swojej
dotychczasowej roli nauczyciela – eksperta w kierunku nauczyciela:
· doradcy - który jest do dyspozycji, gdy uczniowie maja problem z rozwiązywaniem
trudnego zadania lub czegoś nie rozumieją a także wtedy gdy nie są pewni;
· animatora – który inicjuje metody i objaśnia ich znaczenie dla procesu uczenia się
przedstawia cele i przygotowuje materiał do pracy;
· obserwatora i słuchacza – który obserwuje uczniów przy pracy i dzieli się z nimi tymi
obserwacjami;
· uczestnika procesu dydaktycznego – który nie musi być doskonały i jest przykładem osoby,
która uczy się przez cale życie;
· partnera – który jest gotowy modyfikować przygotowana wcześniej lekcję w zależności od
sytuacji w klasie;
Nauczyciel pracujący w sposób kreatywny przeżywa „ wewnętrzne odrodzenie’,
odnajduje w sobie inspirację i motywację do podejmowania nowych wyzwań, odkrywa nowe
możliwości pedagogiczne, doznaje dowartościowania. Eksperymentowanie, tworzenie
nowych koncepcji, twórcze dyskusje, innowacje to wszystko wzmacnia nauczyciela także
dlatego, że dzięki jego działaniom zmieniają się uczniowie.
Uczniowie stają się bardziej samodzielni, rozwijają własne strategie uczenia się, wyzwalają
w sobie autentyczną motywację i ciekawość uczenia się.
Oto kilka przykładów metod aktywizujących:
Drzewko decyzyjne
Metoda ta stanowi graficzne przedstawienie procesu podejmowania decyzji w określonej
sprawie. Uczniowie pracują w grupach i wspólnie pokonują kolejne etapy procesu
decyzyjnego.
Etapy:
ˇ Zdefiniowanie problemu, który będzie przedmiotem rozważań
ˇ Określenie celów i wartości, istotnych dla osób podejmujących decyzję.
ˇ Znalezienie rożnych możliwości rozwiązań – ich ilość odpowiada liczbie ‘ gałęzi drzewa’.
ˇ Określenie pozytywnych i negatywnych skutków każdego możliwego rozwiązania.
ˇ Podjecie ostatecznej decyzji.
Metoda ta ma charakter uniwersalny i może znaleźć zastosowanie na rożnych przedmiotach.
Dzięki niej uczniowie ćwiczą następujące umiejętności: wyrażania własnych opinii, doboru
argumentów, obrony własnego zdania, słuchania innych, krytycznego myślenia,
konstruowania kontrargumentów, przewidywania skutków proponowanych rozwiązań,
dokonywania wyboru, grupowego podejmowania decyzji.
Przebieg
1. Nauczyciel określa problem, który będzie przedmiotem analizy metodą drzewa
decyzyjnego.
2. Uczniowie zostają podzieleni na grupy. Każda grupa otrzymuje duży arkusz papieru z
narysowanym schematem drzewa. Nauczyciel udziela instrukcji, jak należy wypełnić
schemat oraz określa czas pracy dla grup.
3. Uczniowie w grupach rozpatrują rożne możliwości rozwiązania problemu. Wypisują
plusy i minusy każdego rozwiązania.
4. Następuje prezentacja efektów pracy poszczególnych grup.
5. Nauczyciel komentuje efekty pracy uczniów.
Moja koszulka
Metoda planowania, organizowania i oceniania własnej nauki – jak się uczyć?
Skutecznego porozumiewania się w różnych sytuacjach, prezentacji własnego punktu
widzenia, przygotowania się do publicznych wystąpień, rozwijania sprawności umysłowych
oraz osobistych zainteresowań.
Cel, zastosowanie:
· Ćwiczenie ma na celu określenie nastawienia uczniów do danego tematu, problemu.
· Pokazuje, że ludzie w tej samej sprawie maja różne poglądy.
· Zachęca do wypowiadania się na temat własnej opinii i szukania argumentów broniących
osobistego zdania.
Przebieg:
1. Dla każdego ucznia przygotuj kontury koszulki. Zadaniem uczniów jest
zaprojektowanie znaków, symboli, napisów na koszulkę, które będą wyrażały
stosunek jej właściciela do danego tematu.
2. Wyjaśnij najpierw, na czym polega ćwiczenie, rozdaj karty pracy i poproś uczniów o
zaprojektowanie koszulek.
3. Gdy wszyscy będą gotowi, wywieście prace w klasie. Uczniowie oglądają je, a
następnie każda osoba komentuje, co chciałaby wyrazić za pomocą takiej prezentacji
graficznej.
Warianty:
1. Dzielisz koszulkę na trzy części. W górnej uczniowie zapisują, z czego są najbardziej
dumni w swojej klasie. W środkowej, co chcieliby zmienić w swojej klasie. W dolnej
– jakich zmian życzyliby sobie w ciągu najbliższego roku.
2. Uczniowie łączą się w grupy czteroosobowe i na podstawie swoich własnych
projektów malują wspólna koszulkę, która następnie jest prezentowana.
3. Uczniowie malują „ grupową koszulkę’ na bawełnianym podkoszulku. Potrzebne są
mazaki lub farby do malowania na tkaninie.
4. Uczniowie tworzą kolaż na konturach koszulki, wykorzystując wycinki z gazet.
Mocne strony: metoda twórca, pozwala na wyrażenie własnych poglądów
Słabe strony: Niektórzy uczniowie mogą mieć opór przez prezentowaniem się w formie
graficznej. Jeżeli nauczyciel będzie zwracał uwagę na wartość plastyczną pracy,
najbardziej eksponować się będą uczniowie uzdolnieni w tym kierunku.
Drama
Metoda rozwijająca sprawności umysłowych oraz osobistych zainteresowań
Cele:
Służy rozumieniu i interpretacji tekstów, wydarzeń itp.
Metoda ma zastosowanie w praktycznym ćwiczeniu umiejętności społecznych, takich jak;
negocjowanie, podejmowanie decyzji, komunikowanie się. Uczniowie uczą się poprzez
doświadczenie i przeżywanie. Można ja wykorzystać w pracy wychowawczej.
Przebieg:
1. Przedstaw uczniom temat i cele zajęć, wyjaśnij dlaczego zastosujesz tę metodę.
2. Wprowadź uczniów w sytuację dramową poprzez opowiadanie zdarzenia,
przedstawienie sytuacji fikcyjnej, problemu wychowawczego.
3. Przedstaw uczniom scenariusz. Daj czas na zapoznanie się z nim.
4. Przedstaw role. Pozwól uczniom samodzielnie je wybrać. Możesz je sam wybrać, ale
wówczas trzeba poinformować uczniów, że mają prawo do rezygnacji z powierzonej
roli jeżeli ona nie daje im satysfakcji. Wybierz osoby które będą obserwatorami.
Określ czas na przygotowanie się do roli.
5. Ustal miejsce i czas akcji. Wspólnie z klasą przygotujcie dekoracje i rekwizyty. Po
tych przygotowaniach rozpoczynasz dramę.
6. Po zakończeniu gry poproś wszystkich do dyskusji, w której uczestniczą również
obserwatorzy. Porozmawiajcie o odczuciach osób uczestniczących w grze.
Wysłuchajcie refleksji i spostrzeżeń obserwatorów.
7. Dokonaj podsumowania całej dramy.
Rybi szkielet
Metoda planowania, organizowania i oceniania własnej nauki – jak się uczyć? Efektywnego
współdziałania i pracy w grupie, budowania więzi międzyludzkich, podejmowania
indywidualnych i grupowych decyzji.
Cel:
Nazwa metody pochodzi od formy graficznej przypominającej rybi szkielet. Służy
poszukiwaniu przyczyn powstania danego problemu, planowaniu działań, które maja dać
określone wyniki.
Przebieg:
1. Narysuj na tablicy lub przygotuj dużą planszę przedstawiającą szkielet ryby.
2. W głowę ryby wpisz problem
3. Za pomocą metody burzy mózgów ustal z uczniami główne czynniki, które mogą być
odpowiedzialne za powstanie problemu. Zapisz pomysły uczniów. Wybierz wspólnie
z klasa 4-6 spośród nich, które mają charakter czynników głównych i wpisz na duże
ości schematu.
4. Podziel klasę na tyle zespołów, ile ustaliliście czynników głównych. Każdy zespół
otrzymuje jedną ość i poszukuje przyczyn, które mają wpływ na ten czynnik.
5. Rozdaj zespołom paski papieru i mazaki. Poproś, aby zapisali na nich ustalone
przyczyny – są to małe ości, które uczniowie przypinają do dużych ości.
6. Poproś uczniów, aby przyjrzeli się wynikom swojej pracy i spośród przedstawionych
przyczyn wybrali najistotniejsze.
7. Następnym etapem powinno być opracowanie planu zmierzających do rozwiązania
problemu.
Dyskusja panelowa
Metoda ta przygotowuje uczniów do wyrażania własnych opinii i prezentowania własnego
stanowiska na forum publicznym. Dyskusje prowadzą wybrani uczniowie, skupieni w grupie
dyskusyjnej
Przebieg:
1. Nauczyciel przedstawia problem do rozstrzygnięcia np.: Czy w filmie potrzebna jest
muzyka?
2. Wyznaczeni przez nauczyciela uczniowie tworzą grupę dyskusyjną. Każdy wciela się
w role eksperta na przykład: reżysera, kompozytora oraz jurora Akademii Filmowej.
Reszta klasy przysłuchuje się dyskusji, pełniąc role forum.
3. Poszczególni specjaliści po zebraniu informacji przygotowują swoje stanowiska i
prezentują je w formie wystąpienia.
4. Grupa ekspertów w trakcie dyskusji analizuje wszystkie wyrażone opinie. Forum
ustosunkowuje się do proponowanych rozwiązań problemu.
5. Nauczyciel podsumowuje dyskusje, a następnie ocenia pracę uczniów.
Przedstawione tu niektóre metody aktywizujące uatrakcyjniają przekazywane na lekcjach
treści, ułatwiają ich przyswajanie i pomagają nawiązać bliższe kontakty z uczniami. Uczniom
dają możliwość dzielenia się doświadczeniami i pomysłami, uczą przestrzegania zasad,
rozwijają wiarę we własne siły.
Bibliografia:
1.Brudnik E. Moszczyńska A. „ Ja i mój uczeń pracujemy aktywnie” Kielce 2000.
2.Krzyżewska J. „ Aktywizujące metody i techniki w edukacji”
3.Taszkiewicz M. „ Jak uczyć lepiej” Warszawa 2000
Opracowała mgr Paulina Moraczewska