5 Etyczna argumentacja przeciw ochronie praw majątkowych

5. ETYCZNA ARGUMENTACJA PRZECIW OCHRONIE MAJĄTKOWYCH PRAW AUTORSKICH I
PATENTOWYCH
5.1. Kluczowe argumenty przemawiające przeciw ochronie praw majątkowych
♦ Idee (pomysły, odkrycia, wynalazki, receptury, programy komputerowe, dzieła sztuki itp.) są
bytami niematerialnymi, a więc nie mogą być chronione tak, jak przedmioty materialne:
−
W wyniku kopiowania twórca idei nie traci żadnego przedmiotu materialnego lub prawa do
niego; ergo: nie może być mowy o kradzieży.
−
Dzieło materialne związane z ideą jest chronione przed kradzieżą, ale jego kopiowanie nie
narusza prawa własności ich właściciela.
−
Długość okresu ochronnego i inne prawa są wyznaczone arbitralnie przez ustawodawcę; są
więc subiektywne, podczas gdy ochrona mienia materialnego jest jednoznaczna i niezmienna
w czasie.
♦ Istnieje teoretyczna
superkomputer:
możliwość
wygenerowania
wszystkich
potencjalnych
idei
przez
−
Twórca idei jest więc raczej jej odkrywcą, ponieważ stworzył coś, co potencjalnie już istniało.
−
Idee nie są więc własnością odkrywcy, lecz właściwością Wszechświata (nowo odkryta
gwiazda nie staje się własnością odkrywcy).
−
Publikując nową ideę, nie mamy nigdy pewności, że nikt jej wcześniej nie odkrył.
R. Z. Morawski: "Etyczne aspekty prawnej ochrony własności intelektualnej – 5. Etyczna argumentacja przeciw ochronie...", semestr zimowy 2008/2009
5-1
5.2. Polemika z kluczowymi argumentami przemawiającymi za ochroną praw majątkowych
♦ Patenty służą promocji innowacyjności, ale:
Nierzadkie są przykłady ich wykorzystywania w celu zablokowania innowacyjności:
−
AT&T od 1875 r. skupuje patenty w celu zapewnienia sobie monopolu na rynku
telefonicznym (kiedyś opóźniło to w USA to upowszechnieni radia, ostatnio rozwój telefonii
komórkowej).
−
Podobne działania General Electric w zakresie patentów dotyczących oświetlenia
fluorescencyjnego opóźniły upowszechnienie tej technologii.
−
Patenty dotyczące transgenicznych form takich gatunków roślin jak soja czy bawełna:
o zablokowały na 20 lat badania prowadzone przez ośrodki nie posiadające patentów (w
USA sekwencje genów spotykane "w naturze" mogą być patentowane, o ile ich
wyizolowanie wymaga użycia środków nie występujących "w naturze";
o zmusiły mieszkańców Trzeciego Świata do płacenia za licencje na przetwarzanie tych
roślin, mimo że były one używane przez ich przodków od stuleci.
♦ Dochody z WI służą stymulacji indywidualnej kreatywności, ale:
−
Większość twórców nie ma w na ogół istotnych korzyści materialnych z tytułu WI, ponieważ
należy ona do ich pracodawców (w przypadku utworów i wynalazków wartych ochrony).
−
Ochrona WI służy wytworzeniu sytuacji niedostępności pewnego dobra w celu
wynagrodzenia wybrańców kosztem ogółu wyrobników nauki i inżynierii.
R. Z. Morawski: "Etyczne aspekty prawnej ochrony własności intelektualnej – 5. Etyczna argumentacja przeciw ochronie...", semestr zimowy 2008/2009
5-2
♦ Człowiek ma prawo posiadać i osobiście używać dóbr, które sam stworzył, ale:
−
Produkty intelektualne są nie tylko wynikiem pracy, ale też pochodną okoliczności
pozostających poza kontrolą zainteresowanego (talent, fart itp.).
−
Na ogół nie są też produktami indywidualnymi, lecz społecznymi.
−
Korzyść z wyniku własnej pracy powinna pozostawać w sensownej relacji do nakładu pracy i
ponoszonego ryzyka.
♦ Człowiek ma prawo do prywatności i osobistej autonomii, ale:
♦ Prywatność chroniona jest przez nieujawnianie informacji, a nie przez jej posiadanie.
♦ Prawo do prywatności nie może chronić sekretów handlowych, bo firma nie jest osobą.
♦ Prawo autorskie i patentowe nie jest niezbędne do ochrony osobistej autonomii.
R. Z. Morawski: "Etyczne aspekty prawnej ochrony własności intelektualnej – 5. Etyczna argumentacja przeciw ochronie...", semestr zimowy 2008/2009
5-3
♦ Ochrona WI jest niezbędna do promocji nowych idei i intensyfikacji ich generacji, ale:
−
Jest logiczna sprzeczność w promowaniu nowych idei poprzez ograniczanie wolności ich
wykorzystania.
−
Nie ma logicznej konieczności, aby forum wymiany idei musiało być forum wymiany idei
będących w posiadaniu osób lub grup osób.
♦ Prawo autorskie chroni przed plagiatem, ale:
−
Nie chroni przed plagiatem idei.
−
Na ogół nie chroni przed plagiatem typu "słowo w słowo", gdy właścicielem "copyright" jest
wydawca a nie autor.
−
Nie chroni przed plagiatem instytucjonalnym.
R. Z. Morawski: "Etyczne aspekty prawnej ochrony własności intelektualnej – 5. Etyczna argumentacja przeciw ochronie...", semestr zimowy 2008/2009
5-4
5.3. Informacje uzupełniające
♦ Stosowane metody legalnej walki z prawną ochroną własności intelektualnej:
−
promocja informacji nie posiadającej właściciela (np. "freeware");
−
"shareright": "You may reproduce this material if your recipients may also reproduce it";
−
publicystyka, działalność partyjna (np. Partia Piratów).
♦ Więcej argumentów przeciw prawnej ochronie WI znaleźć można w:
−
B. Martin: "Against intellectual property", Philosophy and Social Action, Vol. 21, No. 3, 1995,
pp. 7-22 (także http://www.uow.edu.au/arts/sts/bmartin/pubs/95psa.html)
−
Program Partii Piratów, str. 1-33 (http://www.partiapiratow.org.pl/)
R. Z. Morawski: "Etyczne aspekty prawnej ochrony własności intelektualnej – 5. Etyczna argumentacja przeciw ochronie...", semestr zimowy 2008/2009
5-5