Technika Informatyczna Badania nad modelem uniwersalnego

Technika Informatyczna
DOI: 10.15199/13.2015.1.7
Badania nad modelem uniwersalnego interfejsu
urządzeń z ekranem dotykowym zwiększającego
ich dostępność dla niewidomych użytkowników
dr inż. Jolanta Brzostek-Pawłowska
Instytut Maszyn Matematycznych, Warszawa
Zgodnie z wieloma opiniami osób niewidomych (dalej:
ONWD), które są prezentowane na różnego rodzaju forach
dyskusyjnych, (np. forum typhlos, strona WWW tyflopodcast,
lista dyskusyjna Fundacji Trakt), w dedykowanej dla niewidomych prasie środowiskowej (np. Tyfloświat), dostosowanie
coraz częściej pojawiających się urządzeń z ekranami dotykowymi (dalej UED) do potrzeb tej grupy użytkowników jest
bardzo słabe. O ile jeszcze ONWD mogą w bardzo ograniczonym stopniu korzystać z urządzeń mobilnych z systemami
IOS i Android dzięki oprogramowaniu udostępniającemu ich
funkcje, to cała gama UED powszechnego użytku takich jak
bankomaty, elektroniczne rozkłady jazdy, systemy ewidencji
pracowników czy automaty spożywcze są dla nich całkowicie
niedostosowane, podobna sytuacja ma miejsce dla urządzeń
gospodarstwa domowego (AGD) coraz częściej wyposażanych w ekrany dotykowe.
Badania nad dostępnością wyłącznie mobilnych UED są
prowadzone na całym świecie (np. ostatnie badania Barbary
Leporini we Włoszech [9], Joao Oliveira w Portugalii [2], Shiri
Azenkot w Stanach Zjednoczonych [5] i innych, podane w p.
C4) potwierdziły częściową niedostępność mobilnych UED
dla niewidomych i wskazały na potrzeby wprowadzania ulepszeń istniejących rozwiązań asystujących oraz opracowywania nowych technologii. Według naszej wiedzy badania szerokiej gamy UED powszechnego użytku pod tym kątem nie
były prowadzone, w szczególności -nie w Polsce. Znane nam
obecnie publikacje naukowe (przegląd z 2013 r.) nie wykazują podejmowanych badań nad kompleksowym rozwiązaniem
dostępności interfejsu UED. Nie podjęte zostały, jak dotąd,
próby standaryzacji, czy specyfikacji zaleceń, również przez
takie organizacje jak np. W3C.
Zgodnie z naszą wiedzą oraz opiniami niewidomych prezentowanymi w różnych gremiach, występuje całkowity brak
rozwiązań umożliwiających użytkowanie przez te osoby UED
powszechnego domowego i publicznego zastosowania.
Również technologie asystujące, które są opracowywane
dla mobilnych UED (z systemem Android TalkBack czy z systemem iOS – VoiceOver), wg. opinii niewidomych, jak również zgodnie z wynikami prowadzonych międzynarodowych
badań, wymagają kontynuowania ich rozwoju. Publikowane
prace badawcze prowadzone za granicą (nie ma badań krajowych) odnoszą się do jednostkowych aspektów asystującego interfejsu np. badania nad przyjaznymi grupami gestów
na ekranach dotykowych, badania dotyczące wspomagania
wprowadzania tekstu na mobilnych UED przy pomocy wirtu-
40
alnych i fizycznych klawiatur brajlowskich, badania nad rozszerzaniem wirtualnej klawiatury qwerty elementami pomocowymi „augmented reality”. Wyniki tych badań waloryzowano
na mało liczebnych grupach testerów (4, 8, 12, 22 osoby),
można powiedzieć w warunkach laboratoryjnych. W związku z tym należy bardzo ostrożnie podchodzić do wyprowadzonych z nich uogólnień. Ponieważ zarówno problemy jak
i podjęte w ślad za nimi badania (zagraniczne) dotyczące
dostępności dotykowych ekranów są relatywnie nowe, nie
podjęto, jak dotąd, badań kompleksowych, które uwzględniałyby ich dotychczasowe pozytywne wyniki. Nie opracowano
też statystycznie uwiarygodnionych rozwiązań całkowicie
dostępnych dla niewidomych interfejsów, alternatywnych dla
aktualnie istniejących w UED, z możliwością ich profilowania
przez użytkownika zgodnie z jego preferencjami i potrzebami. Nie ma też dostępnych rynkowych implementacji publikowanych wyników. Dlatego istnieje potrzeba, po pierwsze,
opracowania ogólnych, spójnych specyfikacji, które mogłyby
posłużyć jako “przewodniki” dla producentów UED chcących
lub zobowiązanych udostępniać produkowany sprzęt niewidomym. Po drugie, opracowania gotowych pełnych modeli
dostępnego dla niewidomych interfejsu i ich implementacji,
które w praktyczny sposób potwierdziłyby poprawność i statystyczną akceptowalność technologii przez niewidomych
odbiorców. Taka uniwersalna technologia, na którą składałyby się specyfikacje, modele i ich implementacje, stanowić będzie gotowe rozwiązanie obejmujące znaczną grupę różnego
rodzaju UED, ułatwiające producentom wdrożenia w produktach UED. W projekcie podejmujemy się próby rozwiązania
tego problemu. Proponujemy:
– przeprowadzenie badań dotyczących dostępności aktualnie istniejących UED i implementowanych dla nich rozwiązań interfejsu na statystycznej próbie 80 osób,
– opracowanie ogólnej, możliwie uniwersalnej specyfikacji
modelu interfejsu dotykowego UED dla niewidomych,
– opracowanie przykładowych, prototypowych implementacji modelu (1 dla mobilnych i 1 dla stacjonarnych UED),
– przeprowadzenie badań waloryzacyjnych prototypowych
implementacji i badań porównawczych w celu oceny stopnia poprawy dostępności UED i zadowolenia użytkowników,
– opracowanie zaleceń normalizacyjnych dla budowy dostępnych interfejsów UED,
– przygotowanie prototypu do wdrożenia na rynku społeczności polskich niewidomych.
Elektronika 1/2015
Istota problemu badawczego
Wyniki planowanych w projekcie badań i prac rozwojowych,
m.in. model dostępnego interfejsu, pozwolą na wyspecyfikowanie i zweryfikowanie zaleceń dla budowy interfejsów UED
dostępnych dla niewidomych. Podejmiemy też próby nawiązania międzynarodowej współpracy w celu rozwinięcia tych
zaleceń w kierunku ich standaryzacji.
Celem głównym badań jest przyczynienie się do zmniejszenia marginalizacji ONWD w dostępie do urządzeń mobilnych i stacjonarnych z dotykowymi ekranami, które w coraz
większym stopniu opanowują rynek, zarówno w zastosowaniach komputerowych, niewystarczająco przyjaznych dla niewidomych, jak również publicznych i domowych, praktycznie
zupełnie niedostępnych. Cel ten zostanie osiągnięty przez
opracowanie i wdrożenie technologii przyjaznych interfejsów
użytkownika dla tych urządzeń. Wyzwaniami badawczymi
i upowszechniajacymi są:
1. Uzyskanie wiedzy na temat dostępności aktualnie istniejących na rynku mobilnych i stacjonarnych UED i sposobów
znacznego zwiększenia tej dostępności, akceptowanych
przez niewidomych.
2. Zwiększenie dostępności UED publicznego i domowego
użytku poprzez opracowanie kompleksowej technologii
umożliwiającej ich użytkowanie przez osoby niewidome za
pośrednictwem m.in. mowy syntetycznej, gestów akceptowanych przez niewidomych, haptycznych reakcji sprzętu
(sygnały audio, wibracje), elementów ułatwiających orientację na powierzchni ekranu (haptyczne punkty kontrolne,
logika nawigacji, logika przyjaznej dla niewidomych lokalizacji elementów na ekranie), wirtualnej lub fizycznej klawiatury brajlowskiej, komunikacji z UED za pośrednictwem
notatników brajlowskich i asystującego oprogramowania
odpowiednio „animującego” te elementy w przyjazny dla
niewidomych interfejs UED.
3. Zwiększenie dostępności najpopularniejszych, wg wyników poprowadzonych w projekcie badań, mobilnych UED
(z systemem Android) poprzez opracowanie prototypowej
implementacji opracowanej technologii i przygotowanie jej
do dystrybucji i sprzedaży wśród odbiorców końcowych
z grupy docelowej projektu.
4. Przyczynienie się do wdrożeń opracowanej technologii przez polskich producentów UED powszechnego domowego i publicznego zastosowania poprzez działania
upowszechniające oraz udostępnienie specyfikacji i kodu
technologii jako open source na licencji GPL.
Planowane i rozpoczęte badania
Zgodnie z nielicznymi aktualnie prowadzonymi badaniami
dotyczącymi dostępności UED dla ONWD, oraz wieloma opiniami wyrażanymi przez niewidomych, dostosowanie wielu
rodzajów UED do potrzeb tej grupy użytkowników jest bardzo
słabe. Podjęliśmy przeprowadzenie, nie podejmowanych jak
dotąd, badań dotyczących dostępności aktualnie istniejących
UED i statystycznego zbadania różnych wskaźników efektywności ich użytkowania przez ONWD oraz implementowanych
dla nich rozwiązań interfejsu. Badania będą przeprowadzone
na statystycznej próbie 80 osób przy pomocy opracowanych
w tym celu narzędzi. Badania te mogą w wypadku osiągnięcia dobrych rezultatów przyczynić się do rozwoju dziedziny
asistive technologies, stając się pierwszym kompleksowym
Elektronika 1/2015
krokiem w kierunku usystematyzowanego rozwoju i optymalizacji dalszych prac w stronę udostępniania różnego rodzaju
urządzeń dla różnych grup użytkowników o specjalnych potrzebach.
Badania planujemy przeprowadzić wykorzystując innowacyjną gradacyjną metodę prof. Elżbiety Pleszczyńskiej [10].
Mówiąc bardzo skrótowo, polega ona na zastąpieniu tradycyjnych wskaźników statystycznych takich jak np. współczynnik
korelacji lub krzywa regresji liniowej, których zestaw nie jest
wewnętrznie spójny, a oparte na nich procedury wnioskowania często prowadzą na manowce, spójnym zestawem podstawowych pojęć opisujących dwudzielne tablice. Jednym
z podstawowych pojęć analizy gradacyjnej jest maksymalna
regularność tablicy, którą uzyskuje się po wielu krokach polegających na przestawianiu jej wierszy i/lub kolumn, w wyniku czego identyczne globalne zróżnicowania warunkowych
profili tak wierszy jak i kolumn systematycznie wzrastają,
a wraz z nimi rośnie regularność całości. A to z kolei umożliwia wyróżnianie sąsiadujących ze sobą rozłącznych podzbiorów wierszy i/lub rozłącznych podzbiorów kolumn o możliwie
małych wewnętrznych zróżnicowaniach profili. W problemie
optymalizacji przyjazności UED rozpatrywanym w niniejszym
wniosku zostaną użyte modele i procedury analizy gradacyjnej. Będzie to wymagało stopniowych redukcji zebranych informacji, dokonywanych na podstawie intuicji i doświadczenia
testerów i informatyków w dochodzeniu do celu metodą prób
i błędów. Dodatkowym utrudnieniem będzie przy tym borykanie się z missing data, czyli brakiem informacji, których z różnych przyczyn nie zarejestrowano według pierwotnego planu
badań. Będą one uzupełniane przy wykorzystaniu metody
prof. W. Szczęsnego, której użył on poprzednio przy badaniu
urządzeń szyfrujących. Polegała ona na stworzeniu losowego
wzorca dla ciągu par elementów pochodzących z dwu generatorów liczb losowych i porównaniu go z ciągiem par mieszanych, w których jeden element pochodził z badanej próby,
a drugi element z trzeciego losowego generatora. Pozwoliło to
na wykrywanie nawet bardzo nieznacznych odchyleń między
elementami pierwszej pary i elementami drugiej pary. Metody
te w rezultacie pozwolą na wyciągnięcie wniosków na podstawie nawet bardzo niepełnych danych pochodzących od
testerów.
Na podstawie wyników tych statystycznych badań w toku
dalszych prac proponujemy opracowanie ogólnej, możliwie
uniwersalnej specyfikacji, statystycznie optymalnego dla niewidomych, modelu interfejsu dotykowego UED oraz wariantów tego modelu dla różnych rodzajów UED i różnych profili
użytkownika. Dla praktycznego potwierdzenia tych badań podejmiemy próbę zrealizowania przykładowych, prototypowych
implementacji tych modeli (1 dla mobilnych i 1 dla stacjonarnych UED). Implementacje poddamy następnie badaniom
waloryzacyjnym oraz badaniom porównawczym z dotychczasowymi rozwiązaniami. Podejmiemy też próbę statystycznego
pomiaru wpływu wprowadzenia nowej technologii na efektywność posługiwania się UED przez niewidomych a także porównania tej efektywności (mierzonej takimi miernikami jak
czas, stopa błędów itd.) z efektywnością pracy na UED przez
osoby widzące. W wyniku tych badań podejmiemy próbę opracowania zaleceń normalizacyjnych dla budowy dostępnych
interfejsów UED. W fazie pilotażowej projektu proponujemy
przygotowanie prototypu do wdrożenia na rynku społeczności
polskich niewidomych.
41
Model interfejsu dla niewidomych
użytkowników w urządzeniach z ekranami
dotykowymi
Jednym z kluczowych elementów nowej technologii będzie
model dostępnego dla ONWD interfejsu UED, który nazywamy interfejsem liniowym. Będzie on uwzględniać zarówno elementy wspólne, jak też takie, które będzie można implementować dla dedykowanych rodzajów UED, połączenia
z notatnikami brajlowskimi lub konkretnych preferencji (profili)
użytkownika. Struktura opracowywanego modelu przedstawia
się następująco: (Uwaga: w nawiasach przy każdym elemencie podajemy możliwość jego występowania w jądrze modelu
(j) bądź w profilach (p), zaznaczamy też elementy aktywne
będące oprogramowaniem (a), pozostałe przez domniemanie są pasywne). Model będzie implementowany w postaci
2 głównych komponentów: jądro interfejsu (j) – niezmienne,
obecne w każdej implementacji, oraz elementy profilowe interfejsu (p) – wybierane z pośród alternatywnych propozycji,
zależne od ograniczeń sprzętu lub wynikające z konfiguracji
użytkownika. Struktura modelu będzie obejmować:
1. techniki przyjaznej nawigacji:
a. zbiór dedykowanych interakcji przy pomocy gestów, np.
skanowanie palcem dla przeglądania list obiektów,
b. techniki szybkiego przeglądania zawartości widoku
ekranu, np: przebieganie palcem po ekranie dla uzyskania tekstowej informacji,.,
c. intuicyjne mapowanie gestów, np. (potarcie w prawo
otwiera menu),
d. dźwiękowe i wypukłe znaczniki wspomagające orientację: (j) (p),
e. nawigacyjne i podstawowe elementy interfejsu umieszczone zawsze w stałych lokalizacjach ekranu, np. przycisk wyłączający zawsze w lewym dolnym rogu ekranu;
(p),
f. przyjazne gesty zamiast przycisków do wykonywania
operacji.
2. elementy przyjaznej edycji:
a. jedno- i wielowierszowe pola edycyjne o ustandaryzowanym rozmiarze, (j),
b. przyjazna klawiatura wirtualna qwerty, (j),
c. statyczna wirtualna klawiatura brajlowska,
d. fizyczna klawiatura notatnika brajlowskiego, (p).
3. elementy efektywnej identyfikacji i wyboru:
a. programowe syntezatory mowy w UED, (j) (p),
b. syntezator mowy w notatniku brajlowskim, (p),
c. linijka brajlowska w notatniku brajlowskim, (p).
4. elementy sprzężenia zwrotnego:
a. oprogramowanie wspomagające mowę (przesyłające
opisy dźwiękowe elementów, (j) (a),
b. oprogramowanie wspomagające mowę (przesyłające
oznaczenia brajlowskie elementów do NBR, (p) (a),
c. sygnały dźwiękowe (np. przejścia pomiędzy elementami interfejsu graficznego) generowane z głośnika UED,
(j) (p) (a),
d. wibracje UED sygnalizujące operacje (p) (a).
Model interfejsu liniowo-dźwiękowego zgodny z powyższą
strukturą zostanie uszczegółowiony na podstawie statystycznych badań potrzeb i preferencji i formalnie zdefiniowany przy
pomocy wybranej techniki modelowania w zależności od jego
złożoności i potrzeb w zakresie poszczególnych jego ele-
42
mentów i relacji między nimi. Jako technologie opisu modelu
zostaną wzięte pod uwagę języki takie jak XML/XSD, XSLT,
UML, OWL. Wyspecyfikowany formalnie model zostanie zaimplementowany w formie 2 głównych modułów prototypowego systemu o przyjętej nazwie Touch4All. Elementy wspólne
dla wszystkich instancji (oznaczone jako (j) w powyższym
opisie modelu) będą zaimplementowane w jądrze systemu,
natomiast elementy profilowe (oznaczone jako (p)) będą komponentami implementacji sprofilowanych instancji modeli interfejsów dla konkretnych UED, notatników brajlowskich bądź
profili zgodnych z preferencjami użytkownika. Na podstawie
formalnych definicji modelu zostanie opracowana specyfikacja będąca zbiorem zaleceń dotyczących implementowania
liniowo-dźwiękowych interfejsów udostępniających funkcjonalności stacjonarnych i mobilnych UED powszechnego publicznego i domowego użytku dla ONWD. Spodziewamy się,
że doświadczenia zebrane w czasie etapu implementacyjnego posłużą do opracowania zbioru „dobrych praktyk” dotyczących implementowania przyjaznych interfejsów UED, które
będą stanowić część opracowywanych zaleceń.
Na podstawie częściowych wyników przeprowadzonych
dotychczas badań potrzeb i preferencji opracowaliśmy pilotażowo fragment modelu i jego implementację [11], obejmujący
wybrane funkcje systemu Android i przetestowaliśmy na 7 niewidomych testerach jego efektywność. Wyniki są zachęcające do kontynuacji pełnych badań i implementacji. Planujemy
przygotowanie prototypowych implementacji do ich wprowadzenia na rynek, a także rozpowszechnienie zbioru zaleceń
i specyfikacji wśród producentów popularnych UED. Zostaną
podjęte również próby skierowania tych zaleceń do organizacji standaryzacyjnych.
Innowacyjność proponowanego rozwiązania
Innowacyjnym rozwiązaniem powstałym w wyniku realizacji
badań będzie opracowana kompleksowa technologia dostępnych dla niewidomych interfejsów UED, akceptowana przez
możliwie dużą, statystycznie zbadaną grupę niewidomych.
Będzie ona rozwiązaniem gotowym do wykorzystania przez
producentów popularnego sprzętu z ekranami dotykowymi
nie tylko w Polsce, ale również na świecie. Ta gotowa implementacja będzie udostępniana krajowej społeczności niewidomych i jej organizacjom.
Ulepszenie istniejących rozwiązań i nowość
proponowanego podejścia
Opracowana technologia będzie stanowić ulepszenie istniejących rozwiązań (np. lepsze dostosowanie zestawu gestów
do potrzeb niewidomych), a jednocześnie kluczowe elementy
technologii będą całkowicie nowymi rozwiązaniami (jak transformacja „stylu” przestrzennie rozlokowanych na ekranie elementów na „styl” liniowo-dźwiękowy, porządkujący elementy
ekranu w listy, patrz [11]). Ogólna specyfikacja wraz z modelem interfejsu liniowo-dźwiękowego opracowana w projekcie
jest nowym, nie istniejącym dotąd podejściem do problemu
dostępności UED, które będzie można zastosować dla szerokiej gamy tych urządzeń. Prototypowe implementacje modelu
dla mobilnych UED z systemem Android będą ulepszeniem
„asystujących” rozwiązań istniejących w tych urządzeniach.
Zaś prototypowa implementacja opracowanego modelu dla
UED produkowanego w IMM – czytnika kart zbliżeniowych,
Elektronika 1/2015
będzie innowacyjną „jaskółką” dla UED typu stacjonarnych
UED powszechnego użytku (publicznego, domowego). Planujemy, że w implementacji modelu dla mobilnych UED
z Android niektóre producenckie implementacje elementów
asystujących zostaną w niej wykorzystane np. moduły mowy
syntetycznej. Zakładamy też wykorzystanie funkcjonalności
istniejącego w Android zestawu usług TalkBack. Przewidywanymi elementami, jakie trzeba będzie opracować mogą być:
brakujące gesty w zestawie gestów „producenckich”, ujednolicenie rozmiaru i odstępów między ikonami, algorytmy łatwiejszej nawigacji, mechanizmy wspomagające orientację na
ekranie i inne. Kluczowym, innowacyjnym, elementem nowej
technologii będzie także możliwość komunikacji z UED z poziomu bardzo popularnych wśród niewidomych notatników
brajlowskich. Pilotażowo taka komunikacja między smartfonem Samsung Galaxy II i notatnikiem brajlowskim Kajetek
została zaimplementowana i poddana testom przez niewidomych testerów, z obiecującymi wynikami [12].
Podsumowując najważniejsze elementy innowacyjności w badaniach i w wynikach:
1. Innowacyjne badania:
a. We właściwej dla wiarygodności wniosków statystycznych skali – 80 testerów (nie było w takiej skali badań
na świecie);
b. Badania statystyczne będą prowadzone innowacyjną
gradacyjną metodą właściwą dla uzyskania wiarygodnych wniosków z danych obarczonych ryzykiem (niepełność danych – co na ogół ma miejsce);
2. Innowacyjność rozwiązań:
a. kompleksowość – nowy, alternatywny dla graficznego,
dostępny dla niewidomych interfejs liniowo-dźwiękowy
konfigurowany przez użytkownika pod jego potrzeby
poprzez wybór tych elementów asystujących, które
użytkownik preferuje;
b. dostępność do funkcji UED z poziomu notatników brajlowskich, co ma istotne znaczenie dla niewidomych
preferujących komunikacje za pomocą technik brajlowskich;
c. statystycznie udokumentowana wiarygodność przyjazności rozwiązań dla niewidomych.
Podsumowanie
Podsumowując problemy związane z dostępnością UED dla
osób niewidomych, należy wypunktować te najważniejsze:
– mobilne UED, zwłaszcza relatywnie drogie, jak na możliwości nabywcze polskich niewidomych, urządzenia np.
Apple’a są wyposażone co prawda w asystujące technologie, które zapobiegają kompletnemu wykluczeniu niewidomych, ale nie zapewniają efektywnej pracy z tymi urządzeniami. Biorąc pod uwagę częstotliwość korzystania w ciągu
doby z tych UED i całkowity czas na dobę spędzany przez
użytkowników w kontakcie z mobilnymi urządzeniami, to
niski poziom przyjazności interfejsu stanowi bardzo duży
problem dla niewidomych. Wpływa on na obniżoną efektywność zarówno w sferze zawodowej jak i ogólnego funkcjonowania w codziennym życiu;
– stacjonarne UED publicznego i domowego zastosowania
są w Polsce obecnie zupełnie niedostępne dla niewidomych; problem z roku na rok ilościowo rośnie, automatycznie zmniejszając udział niewidomych w życiu społecznoElektronika 1/2015
publicznym i rodzinnym. Przykładowo, lodówki takie jak np.
Samsung T9000 z kolorowym ekranem dotykowym wielkości iPad’a, oparte na systemie Android, niedługo będą
stanowić powszechny sprzęt AGD, produkowany również
przez polskich producentów (Polar, Amica, Indesit).
Problemy te wymagają badań i nowych rozwiązań, w ścisłej współpracy z liczną grupą niewidomych, reprezentantów
grupy docelowej projektu i, co ważne, z producentami urządzeń z ekranami dotykowymi.
Literatura
[1] Kane, S.K., Wobbrock, J.O., Ladner, R.E. Usable gestures for blind
people: Understanding preference and performance. In Conference
on Human Factors in Computing Systems – Proceedings, CHI’11,
ACM (2011), 413–422.
[2] Oliveira, J., Guerreiro, T., Nicolau, H., Jorge, J., Gonçalves, D. Blind
people and mobile touch-based text-entry: acknowledging the need
for different flavors. In The proceedings of the 13th international
ACM SIGACCESS conference on Computers and accessibility, ASSETS ‘11, ACM (2011), 179–186.
[3] Preferences and Practices Among Students Who Read Braille and
Use Assistive Technology. Journal of Visual Impairment & Blindness, Volume 106, Year 2012, October-Novem. 2012, 585–596.
[4] Southern, C., Clawson, J., Frey, B., Abowd, G.D., Romero, M. An
Evaluation of BrailleTouch: Mobile Touchscreen Text Entry for the
Visually Impaired. In Proceedings of the 14th International Conference on Human Computer Interaction with Mobile Devices and
Services, MobileHCI’12, ACM (2012), 317–326.
[5] Azenkot, S., Wobbrock, J.O., Prasain, S., Ladner, R.E. Input finger detection for nonvisual touch screen text entry in Perkinput. In
Proceedings – Graphics Interfac, Canadian Information Processing
Society (2012), 121–129.
[6] Findlater, L., Lee, B.Q., Wobbrock, J.O. Beyond QWERTY: Augmenting Touch-Screen Keyboards with Multi-Touch Gestures for
Non-Alphanumeric Input. In Conference on Human Factors in Computing Systems – Proceedings, CHI’21, ACM (2012), 2679–2682
[7] Costagliola, G., Fuccella, V., Di Capua, M. Text Entry with KeyScretch. International Conference on Intelligent User Interfaces,
Proceedings IUI, ACM (2011), 277–286.
[8] Ruamviboonsuk, V., Azenkot, S., Ladner, R.E. Tapulator: A NonVisual Calculator using Natural Prefix-Free Codes. Proceedings of
the 14th International ACM SIGACCESS Conference on Computers and Accessibility, ASSETS’12, ACM (2012), 221–222.
[9] Chiti, S., Leporini, B. Accessibility of Android-Based Mobile Devices:A Prototype to Investigate Interaction with Blind Users, Lecture
Notes in Computer Science (including subseries Lecture Notes
[10] Pleszczyńska E., Szczęsny W., Dunicz-Sokołowska A., ….,Models
and Methods of Grade Data Analysis: Recent Developments, IPI
PAN (2012)
[11] Kocieliński D., Brzostek-Pawłowska J., Linear Interface for Graphical Interface of Touch-Screen: a Pilot Study on Improving Accessibility of the Android-Based Mobile Devices, Proceedings of the
2013 ACM International Conference on Human-Computer Interaction with Mobile Devices and Services (MobileHCI 2013), (ACM
2013), 546–551.
[12] Kocieliński D., Brzostek-Pawłowska J., Improving the accessibility
of touchscreen-based mobile devices: Integrating Android-based
devices and Braille notetakers, Proceedings of the Federated Conference on Computer Science and Information Systems (FedCSIS
2013), (IEEE 2013), 659–662.
[13] Brzostek-Pawłowska J., Mikułowski D.: Wprowadzenie w problemy,
badania i rozwój informatycznych technologii wspomagających
komunikację osób niewidomych i widzących w obszarze matematyki. Elektronika – konstrukcje, technologie, zastosowania, nr
10/2012, str. 124–127.
[14] Brzostek-Pawłowska J., Mikułowski D.: Techniki multimodalne
zwiększające dostępność grafiki na stronach WWW i w elektronicznych dokumentach. Elektronika – konstrukcje, technologie, zastosowania, nr 11/2012, str. 77–84.
[15] Brzostek-Pawłowska J.: Technologie asystujące zwiększające
dostępność formuł matematycznych dla niewidomych: stan obecny
i podjęte badania. Elektronika – konstrukcje, technologie, zastosowania, 2013, nr 10/2013, str. 112–115.
43