tutaj

Renata Tybec
Odpowiedzialność i koncepcja zrównoważonego rozwoju.
1. Zrównoważony rozwój w programach społeczno - politycznych i prawie międzynarodowym.
-
rezolucja XIII Sesji Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych 1963r.. Raport
Sekretarza Generalnego ONZ U Thanda „ Człowiek i Jego środowisko, z 1969 roku
wskazujący na zagrożenia związane z zanieczyszczeniem środowiska naturalnego, szybkiej
eksploatacji zasobów naturalnych i nierównym rozwoju społeczeństw i krajów.
-
Konferencja w Sztokholmie 1972r.. Deklaracja Sztokholmska zakładała, że ochrona
środowiska jako element rozwoju zrównoważonego, jest działaniem z myślą o obecnych
jak i o przyszłych pokoleniach.
-
Raport Brundtlant 1987r. „ Nasza wspólna przyszłość” zawierał definicję zrównoważonego
rozwoju , która stwierdzała , że " na obecnym poziomie cywilizacyjnym możliwy jest
rozwój zrównoważony, to jest taki rozwój w którym potrzeby obecnego pokolenia mogą
być zaspokojone bez umniejszania szans przyszłych pokoleń na ich zaspokojenie."
-
Konferencja w Rio De Janeiro 1992r.- Program Agenda 21 - wskazano kierunki światowej
strategii w zakresie zrównoważonego rozwoju społeczno-gospodarczego: wymiar
społeczny i ekonomiczny problemów rozwoju, ochronę elementów środowiska
i gospodarowania nimi, działania które powinny podjąć rządy i grupy społeczne takie jak
organizacje pozarządowe, naukowcy, środki za pomocą , których wszystkie te plany
powinny zostać wdrożone.
Konferencja w Johannesburgu 2002r..
-
2. Odpowiedzialność w koncepcjach filozoficznych. Odpowiedzialność za przyszłe pokolenia w
zrównoważonym rozwoju.
Do konstytutywnych elementów koncepcji rozwoju zrównoważonego należy zaliczyć: rozwój
ekonomiczny, trwałość ekologiczną, sprawiedliwość społeczną miedzy i wewnątrz pokoleniową.
Wszystkie te elementy są osadzone na poczuciu odpowiedzialności za siebie i za następne pokolenia .
W literaturze etycznej zagadnienie odpowiedzialności wiązane jest z całym szeregiem kwestii
szczegółowych, w tym takich jak np.: wolność, determinizm, dialog, wiedza, rozwój, przyszłość,
decyzje, zło, wina, zadośćuczynienie, itd.
a) odpowiedzialność w filozofii F. Nietzschego, R. Ingardena.
b) zasada odpowiedzialności Hansa Jonasa,
- nowy imperatyw:„postępuj tylko w taki sposób, aby skutki twego działania dały się
pogodzić z ciągłością trwania autentycznego życia ludzkiego”, co w formie negatywnej
miałoby brzmieć: „postępuj tylko w taki sposób, aby skutki twojego działania nie były
destrukcyjne względem możliwości takiego życia w przyszłości” – imperatyw formułowany
w wymiarze społecznym w przeciwieństwie do imperatywu Kanta kierowanego raczej do
jednostki.
-
„Charity begins at home”- wymiar odpowiedzialności między jednostkowej w odniesieniu
do odpowiedzialności zbiorowej.
c) odpowiedzialność wg. D. Birnbacha,
- Birnbacher twierdzi, że normy etyczne są immanentnie odniesione do przyszłości min.
dlatego, że „powinno” odnosi się zawsze do tego, co powinno się dopiero stać, a także z
uwagi na charakterystyczne dla norm moralnych roszczenia do kierowania się ku
wszystkim osobom działającym.
-
Wskazał na wymiar podmiotowy „przyszłego pokolenia” – są to tylko te pokolenia,
które w żadnym wypadku nie żyją razem z pokoleniem mającym przejąć
odpowiedzialność za „ przyszłe pokolenia” . Pierwszym takim pokoleniem będzie
pokolenie n+3 (względem wyjściowego pokolenia n),czyli nieistniejąca jeszcze
generacja nienarodzonych.
-
J.G Fichte- analizował koncepcję odpowiedzialności zbiorowej, wspólnoty, narodu,
rodzaju ludzkiego za proces dziejowy ( Teoria Wiedzy ).
3. Prawa człowieka i odpowiedzialność w zrównoważonym rozwoju.
a) - nowe podstawy dla zasady sprawiedliwości międzypokoleniowej nastąpi poprzez rozwinięcie
(ewolucja) dotychczasowego systemu wolności praw człowieka i obywatela ,zwłaszcza prawa do
godnego życia, w imię uniwersalnej idei Człowieka (A. Papuziński1).
b) Amartya Sen- Development as Freedom-A. Sen podkreśla znaczenie praw człowieka w
koncepcji rozwoju. Zdaniem Sena, rozwój należy rozumieć w kategoriach rozwoju ludzkiego,
jako proces „zwiększania realnej wolności, z której ludzie mogą korzystać”.
- wskazał istotę praw -twierdzi on, że prawa należy rozumieć jako roszczenia, które
posiadają przypisane im powinności. „ Jeśli osoba A posiada prawo do X, wówczas powinna
istnieć jakaś instytucja, nazwijmy ją B, która ma obowiązek zaopatrzenia A w X.”. Teoria ta
nawiązuje do teorii klasycznej praw człowieka .
c) Trzy generacje praw człowieka - od indywidualizmu ( rights of man) do prawa solidarnościowych
( rights of human),
- prawo człowieka do czystego środowiska- problem braku norm materialnych
gwarantujących prawo do środowiska,
- prawo do rozwoju – raport z 2000r. Human rights and human development – prawa
człowieka i rozwój mają ten sam cel : zabezpieczyć wolność, dobrobyt i godność
człowieka. Wskazano na zależność praw człowieka i ludzkiego rozwoju.
d) Wolność i jej granice w prawach człowieka a odpowiedzialność.
e) Dylemat filozoficzny dotyczący praw człowieka włączony do koncepcji zrównoważonego
rozwoju: więcej wolności mniej równości , czy więcej równości mniej wolności- problem
polaryzujący scenę międzynarodową.
1
Filozoficzne aspekty zasady zrównoważonego rozwoju. Zrównoważony rozwój a iustitia socialis, [w:] Filozoficzne,
społeczne i ekonomiczne uwarunkowania zrównoważonego rozwoju, pod red. A. Pawłowskiego, Lublin 2004.