OECD-FAO Agricultural Outlook 2008–2017 Przegląd rolniczy

OECD-FAO Agricultural Outlook 2008–2017
Summary in Polish
Przegląd rolniczy OECD-FAO: 2008–2017
Podsumowanie w języku polskim
Niniejsze czternaste wydanie corocznego Przeglądu rolniczego – czwarte przygotowane
wspólnie z FAO – zawiera ocenę perspektyw dla rynku rolnego na podstawie sięgających
roku 2017 przewidywań dotyczących produkcji, konsumpcji, handlu, zapasów i cen
produktów rolnych, głównie w strefach klimatu umiarkowanego. U podstaw takich
przewidywań leżą konkretne założenia odnoszące się do globalnych warunków
makroekonomicznych, wzrostu populacji, krajowej polityki rolnej i handlowej,
technologii produkcyjnych i warunków pogodowych. Przegląd rolniczy pokazuje, w jaki
sposób rozwój gospodarczy i polityki rządów wpływają na rynki rolne, oraz zwraca
uwagę na niektóre rodzaje ryzyka i niepewności, które mogą oddziaływać na sytuację
rynkową.
Zakres raportu obejmuje 39 państw i 19 regionów, w tym wszystkie kraje OECD oraz
kilku kluczowych producentów artykułów rolnych spoza obszaru OECD, takich jak
Chiny, Indie, Federacja Rosyjska, Brazylia i Argentyna.
CZY WIESZ, ŻE? Produkcja BIOETANOLU wzrosła trzykrotnie w latach 2000–2007.
OECD-FAO AGRICULTURAL OUTLOOK 2008–2017 ISBN 978-92-64-045910 © OECD-FAO 2008 –
1

Światowe ceny referencyjne niemal wszystkich produktów rolnych objętych niniejszym raportem kształtują się na poprzednim
rekordowym poziomie lub nawet wyższym, przynajmniej w ujęciu
nominalnym. Taka tendencja nie utrzyma się długo, a ceny zaczną
stopniowo spadać ze względu na przejściowy charakter niektórych
czynników odpowiadających za ostatnie wzrosty cen. Istnieją
jednak podstawy do przypuszczeń, że na kształtowanie się cen
wpływają obecnie także stałe czynniki, które spowodują ich
utrzymanie się na średnim poziomie wyższym niż w przeszłości
oraz realnie zmniejszą ich spadek w perspektywie długoterminowej. Niezależnie od tego, czy czynniki te mają przejściowy czy też stały charakter, odpowiednie działania mające na celu
rozwój rolnictwa oraz zaspokojenie potrzeb głodujących i ubogich
muszą uwzględniać obie możliwości.

Gwałtowny wzrost cen od roku 2005/06 częściowo wynika z niekorzystnych warunków pogodowych w najważniejszych na świecie regionach produkcji zboża oraz z wpływu sektora zbożowego
na pokrewne sektory upraw rolnych i hodowli, z którymi konkuruje on na tych samych terenach. W kontekście niskich zapasów
w skali globalnej taka sytuacja, rozpatrywana w odosobnieniu,
spowodowałaby poważne zmiany cenowe. Omawiane okolicz–
ności nie są w rzeczywistości niczym nowym. Do podobnych
sytuacji dochodziło w przeszłości, zaś ceny spadały po przywróceniu stosunkowo normalnych warunków, a z czasem też wielkości podaży. Z niniejszego Przeglądu nie wynika, że takie uwarunkowania nie wystąpią ponownie w ciągu kilku najbliższych lat.

Pomimo spadku cen z obecnego szczytowego poziomu, utrzymają
się one na wyższym średnim poziomie w perspektywie średnioterminowej w stosunku do sytuacji obserwowanej w ciągu
ostatnich dziesięciu lat. Jednak podstawowe czynniki wpływające
na podaż produktów rolnych (ogólnie rzecz biorąc wzrost
produktywności) ostatecznie przeważą nad czynnikami, które
warunkują większy popyt, zarówno na rynku żywności i pasz, jak
i ze strony przemysłu, zwłaszcza w przypadku produkcji biopaliw.
W związku z tym ceny w ujęciu realnym zaczną spadać, jednak
prawdopodobnie w mniejszym stopniu niż w przeszłości.

Według Przeglądu, można oczekiwać, że w określaniu podaży
upraw rolnych ważniejszy będzie stały wzrost plonów niż
zajmowanie nowych obszarów pod uprawę. Powolne zwiększanie
wydajności produkcji mleczarskiej i inwentarza żywego także
wspiera wzrost produkcji mleka i mięsa. Głównym założeniem,
jakie przyjęto w Przeglądzie, jest wzmocnienie dolara
amerykańskiego względem większości walut. W krajach, które
odczują tę zmianę, wzmocni ona istniejące w nich zachęty cenowe
Rys. 1.1. Światowe ceny
produktów rolnych na
wyższych średnich
poziomach
do zwiększenia produkcji. Łącznie czynniki te przyczynią się do
OECD-FAO AGRICULTURAL OUTLOOK 2008–2017 ISBN 978-92-64-045910 © OECD-FAO 2008 –
2
utrzymania wzrostu globalnej produkcji rolnej, jednak jego tempo
zostanie częściowo zahamowane po stronie podaży wskutek
wysokich cen ropy naftowej, które zwiększą koszty produkcji.

Po stronie popytu zmiany dietetyczne, urbanizacja, rozwój
gospodarczy i wzrost populacji zwiększają popyt na żywność
i pasze w krajach rozwijających się. W skali globalnej i w ujęciu
bezwzględnym żywność i pasze pozostają najważniejszym
czynnikiem wzrostu popytu na rynku rolnym. Jednak obecnie
obserwuje się szybki wzrost popytu na surowce do produkcji
biopaliw ze strony rosnącego sektora bioenergetycznego. Mimo że
popyt na biopaliwa jest mniejszy w porównaniu ze wzrostem
wykorzystania żywności i paszy, od kilkudziesięciu lat stanowi on
największe nowe źródło popytu i ważny czynnik odpowiadający
za zwyżkową tendencję cen produktów rolnych.

W związku z takimi zmianami po stronie popytu i podaży
Przegląd sugeruje, że średnie ceny produktów rolnych, w ujęciu
nominalnym,
będą
w
perspektywie
średnioterminowej
utrzymywać się na poziomie wyższym niż w ciągu ostatnich
dziesięciu lat. Porównując średnie ceny dla okresu 2008–2017
z odpowiednimi cenami z okresu 1998–2007, ceny wołowiny
i wieprzowiny mogą być wyższe o około 20%, cukru
nierafinowanego i białego rafinowanego o około 30%, pszenicy,
kukurydzy i odtłuszczonego mleka w proszku o 40 do 60%, masła
i nasion oleistych o ponad 60% a olejów roślinnych o ponad 80%.
Jednak po osiągnięciu tak wysokiego poziomu ceny w ujęciu
realnym zaczną spadać, choć w wolniejszym tempie.

Ponadto, zmienność cen może być także wyższa niż w przeszłości:
nie przewiduje się znaczącego uzupełnienia zapasów w okresie
objętym Przeglądem; popyt staje się mniej wrażliwy na zmiany
cen na poziomie gospodarstw rolnych, gdyż udział wydatków na
produkty rolne w łącznych wydatkach na żywność spada w miarę
wzrostu popytu ze strony przemysłu; wraz ze zmianami
klimatycznymi warunki pogodowe i podaż produktów rolnych
mogą wykazywać większą zmienność, natomiast spekulacyjne,
niekomercyjne fundusze inwestycyjne wchodzą na rynki rolnych
kontraktów futures lub opuszczają je, zgodnie z prognozami
opłacalności.

Rys. 1.2. Ogólny znaczący
wzrost wielkości światowego
handlu
Rys. 1.3. Wzrost wielkości
światowego eksportu
zdominowanego przez kraje
rozwijające się
W takim kontekście ogólnym punkt ciężkości światowego
rolnictwa przesunie się dalej z obszaru OECD do krajów
rozwijających się. Wzrost konsumpcji i produkcji w takich krajach
jest szybszy w odniesieniu do wszystkich produktów oprócz
pszenicy. Oczekuje się, że do roku 2017 zdominują one produkcję
i konsumpcję większości produktów rolnych, z wyjątkiem zbóż
gruboziarnistych, sera i odtłuszczonego mleka w proszku.
OECD-FAO AGRICULTURAL OUTLOOK 2008–2017 ISBN 978-92-64-045910 © OECD-FAO 2008 –
3

Podobne zmiany są widoczne także w globalnych tendencjach
handlowych. Wielkość importu rośnie najbardziej w krajach
rozwijających się, a coraz większy udział w tym wzroście ma
wyższy poziom eksportu z innych krajów wschodzących
i rozwijających się. Wzrost eksportu w krajach rozwijających się
jest wyższy, a niekiedy bardzo duży dla niemal wszystkich
produktów. Podczas gdy udział krajów OECD w światowym
eksporcie spada, nadal jednak zajmują one dominującą pozycję
w eksporcie pszenicy, zbóż gruboziarnistych, wieprzowiny
i wszystkich produktów mleczarskich.

Wysokie ceny przynoszą korzyści niektórym uczestnikom rynku,
a dla pozostałych są niekorzystne. Korzystne są dla wielu
producentów komercyjnych zarówno w krajach rozwiniętych, jak
i rozwijających się. Jednak wielu rolników w krajach
rozwijających się nie ma bezpośredniego dostępu do rynku i nie
czerpie korzyści z obecnego poziomu cen lub czerpie je
w niewielkim stopniu. Wzrost cen bardziej dotkliwie odczują
osoby ubogie, w szczególności w miastach, w importujących
żywność krajach rozwijających się. W wielu krajach o niskim
poziomie dochodów wydatki na żywność pochłaniają około 50%
dochodów, a wzrost cen przewidywany w niniejszym Przeglądzie
spowoduje niedożywienie większej liczby osób.

W przypadku najmniej rozwiniętych krajów, szczególnie krajów
o deficycie żywności, prognozy wskazują na większą wrażliwość
i niepewność podaży żywności w okresie wysokich cen
produktów rolnych i dużej zmienności cen. Podkreśla to znaczenie
poprawy krajowych zdolności podażowych, a cel ten można
osiągnąć poprzez inwestowanie w edukację, szkolenia
i upowszechnianie wiedzy rolniczej, badania i rozwój oraz
infrastrukturę materialną. Takie rozwiązania spełnią swój cel
w perspektywie długoterminowej, jednak w perspektywie
krótkoterminowej istotne znaczenie ma sprawne funkcjonowanie
handlu produktami rolnymi w celu zapewnienia możliwości
odpowiedniego podziału dostępnych dostaw takich produktów.

Wnioski przedstawione w Przeglądzie opierają się na założeniu,
że polityki rolne i handlowe nie ulegną zmianie. Jednak faktyczne
zmiany cen produktów rolnych i żywności w dużej mierze zależą
od przyszłych reform politycznych. W celu zmniejszenia
negatywnego wpływu wzrostu cen na osoby bardzo ubogie
wymagane jest zwiększenie pomocy humanitarnej, co można
zrealizować bez poważniejszego oddziaływania na rynki.

W tym celu należałoby jednak wprowadzić środki ograniczające
handel, na przykład podatki eksportowe i embarga.
W perspektywie krótkoterminowej mogą one w pewnym stopniu
złagodzić sytuację konsumentów krajowych, lecz nakładają
obciążenie na producentów krajowych i ograniczają ich
Rys. 2.1. Ceny artykułów
żywnościowych w latach
1971–2007,
z prognozami do roku 2017,
USD na tonę
Uwaga: Ceny rzeczywiste
poddane deflacji deflatorem PKB
USA 2007 = 1.
OECD-FAO AGRICULTURAL OUTLOOK 2008–2017 ISBN 978-92-64-045910 © OECD-FAO 2008 –
4
możliwości dostaw, a ponadto mogą się przyczynić do wzrostu
niepewności na globalnych rynkach produktów rolnych. Podobnie,
stosowane na granicach państwowych środki mające na celu
ochronę krajowych producentów produktów rolnych nakładają
obciążenia na konsumentów w danym kraju. Hamują one także
możliwości rozwoju producentów zagranicznych, ograniczając
wzrost globalnej podaży produktów rolnych.

Wsparcie polityczne oraz zmiany cen ropy naftowej silnie wpłyną
na kształtowanie się przyszłego popytu na surowce do produkcji
biopaliw pochodzące z sektora rolnego. Obie wspomniane zmiany
lub nowe rozwiązania technologiczne będą miały także silny
wpływ na prognozowane światowe ceny produktów rolnych oraz
na dostępność żywności i paszy.

Ponadto, w dłuższej perspektywie na podaży produktów rolnych
może się odbić rosnąca niepewność i ograniczenie liczby
obszarów, które można zająć pod uprawę. Inwestycje sektora
publicznego i prywatnego w innowacje oraz wzrost wydajności
rolnictwa, szczególnie w krajach rozwijających się, mogą znacznie
poprawić prognozy podaży, wspierając poszerzanie bazy
produkcyjnej oraz zmniejszając szanse na powtórzenie się
gwałtownych wzrostów cen produktów rolnych.
Pełny tekst publikacji można znaleźć na stronie www.agri-outlook.org
Podsumowanie zawiera łącza StatLink, usługi umożliwiającej zapisywanie
drukowanych stron w postaci plików ExcelTM!
OECD-FAO AGRICULTURAL OUTLOOK 2008–2017 ISBN 978-92-64-045910 © OECD-FAO 2008 –
5
© OECD/FAO 2008
Niniejsze podsumowanie nie jest oficjalnym tłumaczeniem materiałów OECD.
Kopiowanie niniejszego podsumowania jest dozwolone pod warunkiem zamieszczenia informacji
o prawach autorskich OECD i tytułu oryginalnej publikacji.
Wielojęzyczne podsumowania są tłumaczeniami fragmentów dokumentów OECD,
pierwotnie opublikowanych w językach angielskim i francuskim.
Są one dostępne bezpłatnie w internetowej księgarni OECD: www.oecd.org/bookshop/
Dokładniejsze informacje można uzyskać, kontaktując się z Działem Praw Autorskich i Tłumaczeń
w Dyrektoriacie do Spraw Publicznych i Komunikacji: [email protected], faks: +33 (0)1 45 24 99
30.
OECD Rights and Translation unit (PAC)
2 rue André-Pascal, 75116
Paris, France
Zachęcamy do odwiedzania naszej strony internetowej: www.oecd.org/rights/
OECD-FAO AGRICULTURAL OUTLOOK 2008–2017 ISBN 978-92-64-045910 © OECD-FAO 2008 –
6