Streszczenie/Summary

6. WNIOSKI
Na podstawie wyników przeprowadzonego badania w zakresie kształtowania się trendów
zachorowalności na raka szyjki macicy w województwie świętokrzyskim w latach
1999-2013 sformułowano następujące wnioski:
1. W analizowanym okresie zachorowalność na raka szyjki macicy uległa obniżeniu,
pomimo niekorzystnego trendu demograficznego związanego ze zmniejszaniem się
i starzeniem populacji kobiet województwa.
2. Obserwowane trendy czasowe zachorowalności na raka szyki macicy wskazywały
istotną tendencję spadkową. Ich prognoza na lata 2014-2023 przewiduje kontynuację
pozytywnych zmian. Przewidywane tempo spadku wartości współczynników
zachorowalności będzie wolniejsze niż obserwowane w latach 1999-2013.
3. W okresie analizy zagrożenie chorobą było wyższe w mieście niż na wsi.
Obserwowana u kobiet w mieście większa redukcja zachorowalności wpłynęła na
niewielkie zmniejszenie dysproporcji w obciążeniu rakiem szyjki macicy pomiędzy
miastem a wsią.
4. Wprowadzenie w 2006 roku skriningu cytologicznego skutecznie wpłynęło na wzrost
liczby diagnoz raka szyjki macicy w stadium przedinwazyjnym i ich spadek
w stadium inwazyjnym.
5. Pomimo redukcji zachorowalności na raka szyjki macicy istnieje potrzeba intensyfikacji
działań prewencyjnych w kierunku wczesnego wykrywania choroby, szczególnie
w zakresie zwiększania świadomości kobiet na temat konieczności systematycznego
udziału w badaniach cytologicznych.
115
STRESZCZENIE
Wstęp
Rak szyjki macicy (RSM) jest jednym z głównych problemów zdrowia publicznego na
świecie. Polskie statystyki epidemiologiczne, mimo obserwowanego od kilkudziesięciu
lat powolnego spadku zachorowalności i umieralności z powodu RSM, nadal nie są
zadowalające. Polska na tle Europy należy do krajów o średniej zachorowalności, jest
jednak przodującym krajem europejskim pod względem umieralności z powodu tego
nowotworu złośliwego. Rak szyjki macicy to choroba o znanej etiologii i czynnikach
ryzyka. Najistotniejszym, choć nie jedynym czynnikiem ryzyka rozwoju RSM jest
przetrwałe zakażenie wysokoonkogennymi typami wirusa brodawczaka ludzkiego
(HPV HR). Znajomość innych, głównych i prawdopodobnych, czynników zwiększających ryzyko zachorowania, umożliwia skuteczną prewencję choroby. Jej działania
obejmują profilaktykę pierwotną, opartą o szczepienia przeciwko HPV HR i profilaktykę
wtórną, prowadzoną w ramach przesiewowych badań cytologicznych, pozwalającą na
wczesne wykrywanie i leczenie stanów przednowotworowych i wczesnych postaci raka
szyjki macicy. Problemem działań prewencyjnych w Polsce jest niski wskaźnik szczepień
i zbyt mała zgłaszalność na przesiewowe badania cytologiczne. Wysoka zachorowalność
oraz opóźniona diagnostyka wpływająca na możliwość skutecznego leczenia RSM,
stanowią istotną przesłankę do intensyfikacji działań prewencyjnych ograniczających
występowanie i skutki choroby w Polsce.
Cel pracy
Głównym celem pracy była analiza kształtowania się trendów zachorowalności na raka
szyjki macicy w województwie świętokrzyskim w latach 1999-2013.
Materiał i metody
Materiał do badania stanowiły informacje o 1 668 zachorowaniach kobiet na inwazyjnego RSM oraz o 530 zachorowaniach na raka in situ (do oceny średniego wieku
zachorowania oraz wczesnych stadiów choroby) uzyskane ze Świętokrzyskiego Biura
Rejestracji Nowotworów ŚCO. Analizę wskaźników epidemiologicznych, dotyczących
występowania RSM, z uwzględnieniem miejsca zamieszkania (miasto-wieś) i przedziałów wiekowych (u kobiet ogółem i w wieku skriningowym) przeprowadzono z zastosowaniem metodyki wykorzystywanej w wiodących badaniach epidemiologicznych. Ocenie
116
podlegały liczby diagnoz, surowe i standaryzowane według wieku standardowej populacji
świata współczynniki zachorowalności i ich obserwowana i prognozowana dynamika
zmian (trendy czasowe) oraz miary nierówności w zdrowiu (wskaźniki proporcji
i różnicy). Analizie poddano również skuteczność skriningu w badanym województwie
(w tym zgłaszalność na badania przesiewowe) i wybrane czynniki rokownicze (wiek
i stadium zaawansowania choroby w momencie jej diagnozy).
Wyniki
W 2013 roku, w porównaniu z rokiem 1999, w województwie świętokrzyskim odnotowano spadek diagnoz RSM o 59 przypadków (-44,0%). Wartość standaryzowanych
współczynników zachorowalności zmniejszyła się z 14,7/105 do 6,9/105 (-53,1%).
W całym okresie analizy odnotowano malejący trend zachorowalności na RSM, a istotne
statystycznie tempo tej zmiany wyniosło -4,7% rocznie. Krótkoterminowe prognozy na
lata 2014-2023 przewidują utrzymanie istotnego trendu spadkowego zachorowalności
w badanym województwie, a jego średnioroczne tempo ulegnie spowolnieniu do -3,9%.
Zaobserwowano również zróżnicowanie standaryzowanej zachorowalności na RSM
z uwzględnieniem miejsca zamieszkania. W 1999 roku była ona o 57%, a w roku 2013
o 41% większa w mieście niż na wsi. Z kolei obserwowana i prognozowana dynamika
zmian zachorowalności była/będzie większa w mieście niż na wsi. W okresie realizacji
skriningu cytologicznego zgłaszalność kobiet na przesiewową cytologię w Programie
wzrosło, a średni jej poziom do 2013 roku wyniósł 21,9%. Po wprowadzeniu badań
przesiewowych odnotowano zmniejszenie częstości występowania inwazyjnego RSM
i częstsze wykrycia raka in situ. Średnia ich liczba była wyższa po wprowadzeniu
skriningu cytologicznego (54 vs 14). Uwzględniając zaś cały okres przeprowadzonego
badania częstość występowania inwazyjnego raka szyjki macicy uległa redukcji o 44%,
a raka przedinwazyjnego zwiększyła się o 983%. Przyrost diagnoz raka in situ był
szczególnie znaczący od roku 2006. Na przestrzeni 15 lat analizy średni wiek kobiet,
u których zdiagnozowano raka in situ obniżył się o ponad 5 lat (z 45,8 do 40,4), a raka
inwazyjnego wzrósł o blisko 5 lat (z 55,1 do 59,8). W całym okresie badania kobiety
z diagnozą raka inwazyjnego były o 12,5 roku starsze niż kobiety z diagnozą raka in situ.
Zaobserwowano również wzrost udziału diagnozowanych przypadków RSM o dobrym
rokowaniu (w stadium in situ i miejscowym zaawansowaniu choroby) w stosunku do
późnych stadiów choroby. Na poziomie badanego województwa wzrost ten w skrajnych
latach analizy wyniósł 61,0%.
117
Wnioski
W województwie świętokrzyskim w latach 1999-2013 zachorowalność na raka szyjki
macicy uległa obniżeniu, pomimo niekorzystnego trendu demograficznego związanego ze
zmniejszaniem się i starzeniem populacji kobiet województwa. Obserwowane trendy
czasowe zachorowalności na RSM wskazywały istotną tendencję spadkową. Ich prognoza
na lata 2014-2023 przewiduje kontynuację pozytywnych zmian. Przewidywane tempo
spadku wartości współczynników zachorowalności będzie wolniejsze niż obserwowane
w latach 1999-2013. W okresie analizy zagrożenie chorobą było wyższe w mieście niż na
wsi. Obserwowana u kobiet w mieście większa redukcja zachorowalności wpłynęła na
niewielkie zmniejszenie dysproporcji w obciążeniu rakiem szyjki macicy pomiędzy
miastem a wsią. Wprowadzenie w 2006 roku skriningu cytologicznego skutecznie
wpłynęło na wzrost liczby diagnoz raka szyjki macicy w stadium przedinwazyjnym i ich
spadek w stadium inwazyjnym. Pomimo redukcji zachorowalności na RSM istnieje
potrzeba intensyfikacji działań prewencyjnych w kierunku wczesnego wykrywania choroby,
szczególnie w zakresie zwiększania świadomości kobiet na temat konieczności systematycznego udziału w badaniach cytologicznych.
Słowa kluczowe
rak szyjki macicy, zachorowalność, trendy zachorowalności, epidemiologia, województwo świętokrzyskie.
118
SUMMARY
Introduction
Cervical cancer (CC) is one of the principal public health problems worldwide. Despite
slow decrease in cervical cancer incidence and mortality observed since several decades,
Polish epidemiological statistics are still not satisfactory. Poland versus Europe belongs
to countries of average incidence, it is however one of the leading European countries
in terms of mortality of this type of malignant cancer. Cervical cancer is a disease of
known etiology and risk factors. The most important, but not the only risk factor of
cervical cancer development, is persistent infection with high-risk types of human
papillomavirus (HPV HR). The knowledge, of other, main and possible factors increasing the risk of developing cervical cancer, enables effective prevention of the disease.
These activities include primary prevention, based on HPV HR vaccination and secondary prevention, conducted carried out under cervical cancer screening with cervical
cytology, which enables for early detection and treatment of pre-cancerous changes and
early stages of cervical cancer. The problem of preventive actions in Poland is low
vaccination rate and too small participation in preventive cervical cytology examination.
High incidence and delayed diagnosis which affects the possibility of efficient treatment
of cervical cancer are important reasons for intensifying preventive actions which limit
the incidence and consequences of cervical cancer in Poland.
Aim of the study
The main aim of this study was to analyze of shaping the cervical cancer incidence
trends in Świętokrzyskie Voivodeship in years 1999-2013.
Materials and methods
The materials used in this study were information regarding 1 668 cases of invasive
cervical cancer and 530 cases of carcinoma in situ (for evaluation of the mean age of
onset and for assessing the early stages of the disease). The data were obtained from the
Holycross Office of Cancer Registration of the Holycross Cancer Center. The analysis
of epidemiological indicators, regarding occurrence of cervical cancer, was conducted
using methods applied in leading epidemiological research, with taking into account the
place of residence (urban-rural area) and age ranges among general population of women
and among women at screening age. The parameters assessed included number of
119
diagnoses, crude and age-standardised incidence rates, using the age structure of world
standard population, observed and predicted dynamics of changes in incidence rates
(time trends) and measures of health disparities (proportion and difference indicators).
The efficiency of cervical screening in analyzed voivodeship (including participation in
preventive examinations) and selected prognostic factors (age and staging in time of
diagnosis) were also analysed.
Results
In Świętokrzyskie Voivodeship, the number of diagnoses of cervical cancer decreased
by 59 cases (-44.0%) in 2013 in comparison to 1999. The value of age-standardised
incidence rates decreased from 14.7/105 to 6.9/105 (-53.1%). Downward trend of
cervical cancer incidence was observed in the whole analysed period and statistically
significant rate of change was -4.7% per year. Short-term projections for 2014-2023
predict that the significant downward incidence trend in the analysed voivodeship will
continue and it will slow to an average of -3.9% per year. Differentiation of agestandardised cervical cancer incidence was also observed when taking into account the
place of residence. The age-standardised incidence rates were by 57% higher in 1999
and by 41% higher in 2013 for urban areas compared to rural ones. In turn, the observed
and predicted changes in incidence dynamics was/will be higher in urban areas than in
rural areas. During the implementation of cervical screening, the participation in
preventive examinations in the Program among women increased, with its mean level of
21.9% until 2013. After introduction of screening tests, a reduction in frequency of new
cases of invasive cervical cancer was observed, with more frequent detection of
carcinoma in situ. The average number of new cases was higher after introduction of
cervical screening (54 vs 14). Taking into account the whole assessed period, the
frequency of incidence of invasive cervical cancer reduced by 44% and increased by
983% in the case of pre-invasive cervical cancer. The rise in number of diagnoses of
carcinoma in situ has been particularly significant since 2006. Over 15 years, the mean
age of women diagnosed with carcinoma in situ, decreased by more than 5 years (from
45.8 to 40.4) and increased by nearly 5 years (from 55.1 to 59.8) for women diagnosed
with invasive cancer. In the whole analysed period, the women diagnosed with invasive
cancer were 12.5 years older than those with diagnosis of carcinoma in situ. The increase
in proportion of diagnosed cervical cancer cases with good prognosis (carcinoma in situ
and locally advanced cancer) in relation to late stage cancer was also observed. On the
120
analysed voivodeship level the aforementioned increase in border years of the analysis
was 61.0%.
Conclusions
In years 1999-2013 cervical cancer incidence decreased in Świętokrzyskie Voivodeship,
despite adverse demographic trend, associated with ageing and decreasing of female
population in the analysed voivodeship. The observed CC incidence trends showed
significant downward tendency. The 2014-2023 projection predicts continuation of
positive changes. The expected rate of decrease in incidence rate value will be slower
than the one observed in years 1999-2013. In the analysed period the risk of disease was
higher in urban areas than in rural areas. Greater reduction of incidence, observed in
women in urban areas, influenced the slight decrease disparities in the burden of
cervical cancer between urban and rural areas. Introduction of cervical screening in
Świętokrzyskie Voivodeship in 2006 efficiently affected the increase of the number of
cervical cancer diagnoses in pre-invasive stage and their decrease in invasive stage.
Despite the reduction in the CC incidence there is a need for intensify preventive actions
towards the early detection of disease, especially in terms of increasing women’s
awareness of the need of systematically participate in cytological screening.
Keywords
cervical cancer, incidence, incidence trends, epidemiology, Świętokrzyskie Voivodeship.
121