Informacja nt. funkcjonowania publicznych i

Informacja nt. funkcjonowania
publicznych i prywatnych rejestrów
dłużników w Niemczech
2015-12-25 21:22:30
2
Pochodzące jeszcze z drugiej połowy XIX wieku niemieckie prawo o egzekucji komorniczej i kodeks postępowania
cywilnego zostały zasadniczo znowelizowane w 2009 r. poprzez ustawę o reformie zasad ustalania stanu
faktycznego w postępowaniu egzekucyjnym.
Informacja nt. funkcjonowania publicznych i prywatnych rejestrów dłużników w Niemczech
Pochodzące jeszcze z drugiej połowy XIX wieku niemieckie prawo o egzekucji komorniczej i kodeks postępowania
cywilnego zostały zasadniczo znowelizowane w 2009 r. poprzez ustawę o reformie zasad ustalania stanu
faktycznego w postępowaniu egzekucyjnym. Jednym z ważniejszych elementów tej nowelizacji była zmiana
zasad prowadzenia i dostępu do sądowego rejestru dłużników, które to zasady weszły w życie od 1.01.2013 r.
Oprócz rejestru publicznego istnieją także prywatne rejestry i wywiadownie gospodarcze, które korzystają m.in. z
sądowego rejestru dłużników. Największą z nich jest spółka akcyjna Schufa Holding AG, której głównymi
udziałowcami (68%) są banki kredytowe i spółdzielcze oraz kasy oszczędnościowe. Schufa ma zgromadzone
informacje kredytowe o ponad 66 mln osób, podczas gdy na sądowych rejestrach znajduje się ich ok. 650
tysięcy. O ile informacje w rejestrze sądowym są faktycznie danymi o dłużniku, to dane gromadzone w Schufa w
90% są tzw. pozytywnymi informacjami o kredytobiorcy i jego zdolności kredytowej. Posiadanie informacji o
dłużniku ma sprzyjać bezpieczeństwu obrotu gospodarczego i kredytowego, a samego dłużnika/konsumenta
chronić przed nadmiernym zadłużeniem się.
1. Podstawy prawne funkcjonowania publicznych i prywatnych rejestrów dłużników
Podstawą prawną funkcjonowania sądowego rejestru dłużników są znowelizowane w 2009 r. i obowiązujące od
1.01.2013 r. §§ 882b-882h kodeksu postępowania cywilnego. Na podstawie §882h Federalne Ministerstwo
Sprawiedliwości wydało 26.07.2012r. rozporządzenia o zasadach prowadzania rejestru dłużników (niem.
Verordnung über die Führung des Schuldnerverzeichnisses –SchuFV) przez tzw. centralny sąd egzekucyjny.
Rozwiązanie to polega na wyznaczeniu w każdym landzie jednego sądu rejonowego jako centralnego sądu
egzekucyjnego dla danego landu i który redaguje oraz zarządza rejestrem landowym na podstawie danych
otrzymanych z innych sądów rejonowych (wydziałów komorniczych) danego landu. Razem wszystkie 16
centralnych sądów egzekucyjnych landów połączyło od 1.01.2013r. swe rejestry w centralnym internetowym
portalu egzekucyjnym (https://www.vollstreckungsportal.de). Stąd można więc mówić także i o centralnym
rejestrze. Wcześniej bowiem każdy land posiadał osobny rejestr, ale informacje trzeba było uzyskać osobno z 16
takich rejestrów. O sądzie właściwym do wpisania dłużnika do rejestru decyduje miejsce zamieszkania w
przypadku osób fizycznych lub miejsce siedziby w przypadku osób prawnych. Prywatne natomiast rejestry
działają w oparciu o zasady prawa handlowego, chociaż od 1927 r. do 2000 r. np. Schufa działała jako
zrejestrowane stowarzyszenie.
2. Zasady podejmowania działalności jako prywatny rejestr dłużników i nadzoru państwa w tym zakresie
Istotnymi natomiast regulacjami dla prywatnych rejestrów są odpowiednie zapisy w federalnej ustawie o
ochronie danych osobowych, a w szczególności §28a ustawy dot. warunków przekazywania danych do rejestrów i
wywiadowni gospodarczych. Jednym z tych warunków jest wyczerpanie procedury dwukrotnego
wezwania/upomnienia do zapłaty. Jednocześnie od pierwszego upomnienia do przekazania informacji do rejestru
muszą minąć 4 tygodnie. Prywatne rejestry podlegając nadzorowi pełnomocnika landowego ds. ochrony danych
osobowych, chyba, że same zatrudnią osobę odpowiedzialną za ochronę danych osobowych. Zasadą jest
3
pisemna zgoda zainteresowanego zawarta w umowie na przekazywanie czy zasięganie informacji o nim przez
kredytodawcę.
3. Osoby uprawnione do zgłaszania informacji do rejestrów
Do rejestru sądowego zostają wpisane osoby prawne i fizyczne na wniosek komornika sądowego bądź na
wniosek sądu upadłościowego.
W przypadku prywatnych rejestrów współpraca z firmami oparta jest na zasadzie wzajemności – partnerzy
informują Schufa o zawieranych umowach lub o problemach z wypłacalnością kontrahentów, a w zamian dostają
informację o potencjalnych klientach. Klient ze względu na ochronę danych osobowych jest zobowiązany do
podpisania w umowie tzw. klauzuli Schufa, czyli ww. zgody na przekazanie czy uzyskanie informacji o nim z
rejestru dłużników. Schufa współpracuje z bankami, kasami oszczędnościowymi, operatorami telefonicznymi,
domami wysyłkowymi lub innymi instytucjami, które mają kontakt z transakcjami opartymi na kredycie. Firmy
przekazują informację np. o otwarciu konta lub zawarciu abonamentu telefonicznego. Schufa gromadzi takie
dane jak dane: imię i nazwisko, datę urodzenie (ewentualnie miejsce), adres i inne, wcześniejsze adresy
zamieszkania oraz prowadzi tzw. osobisty indeks podstawowy (scoring). Jest to punktowa informacja o
wiarygodności osoby na podstawie zgromadzonych informacji w systemie, aktualizowany co 3 miesiące i jest
dostępny dla stałych partnerów bezpłatnie. Oprócz tego indeksu istnieją indeksy branżowe np. dla instytucji
kredytowych czy operatorów sieci komórkowych, które aktualizowane są codziennie. Np. indeks 100% wskazuje,
że dana osoba/firma jest zaufanym partnerem. Od swoich partnerów dostaje natomiast informacje o m.in. koncie
bankowym, wydanych kartach kredytowych, udzielonych umowach leasingowych, zawartych umowach o
abonament telefoniczny, kontach w domach wysyłkowych, które sprzedają na kredyt, zakupach na raty,
żyrowaniu kredytów i innych umowach powiązanych z odroczoną płatnością. Schufa nie gromadzi zaś danych o
posiadanym kapitale, zarobkach, zawodzie, narodowości, stanie cywilnym, danych marketingowych czy
wyznawanej religii. Dane mogą mieć charakter pozytywny tj. stwierdzające zaufanie firmy do klienta (np.
udzielenie kredytu) lub negatywny oznaczający problemy z wypłacalnością (np. zaległość w spłacaniu rat).
4. Zasady ujawniania, przechowywania, aktualizacji oraz usuwania informacji zgromadzonych w rejestrach,
odpowiedzialność za przekazanie nieaktualnych informacji.
Informacje w rejestrze sądowym mogę być udostępniane każdemu, kto zgodnie z §882f kodeksu postępowania
cywilnego uzasadni potrzebę ich uzyskania, ale tylko w sześciu, ściśle określonych sytuacjach: dla celów
postępowania egzekucyjnego, dla sprawdzenia ekonomicznej wiarygodności zainteresowanego (np. w przypadku
zawodów regulowanych ustawowy obowiązek takiego sprawdzenia mają izby przemysłowo-handlowe, izby
rzemieślnicze czy korporacje zawodowe), dla sprawdzenia spełnienia warunków przy wykonywaniu usług
publicznych (np. władze gminy), dla uniknięcia strat gospodarczych, jeśli dłużnik nie może regulować swych
zobowiązań (zapis ten jest podstawa do korzystania z danych przez prywatne rejestry), dla celów dochodzenia
prokuratorsko-sądowego i egzekucji sądowniczej oraz dla uzyskania informacji o wpisie o sobie przez samego
pytającego.
Dane uzyskuje się poprzez rejestrację na ww. portalu, a dostęp do nich jest płatny (poza danymi dla np. celów
sądowych. Dane w rejestrze sądowym są zapisane na okres 3 lat i nie mogą być usunięte bez spłacenia
zaległych zobowiązań przez dłużnika. Ponadto, aby to udowodnić nie wystarczą potwierdzenia przelewów. Sąd
usuwa dłużnika z rejestru po otrzymaniu wiarygodnego dowodu, że całość zobowiązania, włącznie z należnymi
odsetkami oraz kosztami egzekucyjnymi zostało zwrócone. Najczęściej musi to być poparte oświadczeniem lub
dokumentem wystawionym przez wierzyciela lub jego przedstawiciela. W takim przypadku dłużnik dostaje
zaświadczenie od sądu, że został usunięty z sądowego rejestru. Dane są usuwane także w przypadku zaistnienia
okoliczności nieuzasadniających wcześniejszy wpis do rejestru lub w przypadku uchylenia prawomocnego wyroku
4
czy nakazu zapłaty. O złożeniu wniosku o wpis do rejestru powiadamiany jest dłużnik, który ma 2 tygodniu czasu
na wniesienie sprzeciwu. Jeśli nie zgłosi sprzeciwu, po 2 tygodniach wpis trafia do centralnego rejestru danego
landu i automatycznie dostępny jest on-line na ww. internetowym portalu egzekucyjno/dłużniczym.
W przypadku prywatnego rejestru dłużników, każda osoba ma prawo do wglądu do wszystkich danych
zapisanych w rejestrze Schufa, ale dotyczących własnej osoby. W takim przypadku dostaje potwierdzenie
składające się z dwóch części. Pierwsza część zawiera informacje ogólne, ale wystarczające do wywołania
zaufania np. pomiędzy wynajmującym a lokatorem. Druga część zawiera wszystkie informacje zapisane w
systemie i jest do użytku prywatnego. Usługa ta jest płatna. Firmy, które współpracuję z Schufa również nie
dostają wszystkich danych zapisanych w Schufa o danej osobie. Nie udziela się np. informacji, z jakimi firmami
osoba taka ma zawarte umowy. Czas, przez który informacje istnieją w rejestrze, jest różny w zależności o
rodzaju informacji, np. informacja o posiadaniu konta bankowego jest wymazywana bezzwłocznie po rozwiązaniu
umowy. Większość informacji jest jednak wymazywana po 3 latach. Wg szacunków instytucji ok. 1% danych jest
błędnych, 8% przestarzałych, a aż 28% danych brakuje. Ma na to wpływ głównie konstrukcja Schufa, która opiera
się przede wszystkim na współpracy banków i przedsiębiorstw z Schufa.
Opracował: Jan Masalski, Radca WPHI Berlin, 15.02.2013 r.
5