Strategie ludyczne a aktywność językowa uczniów w świetle

Strategie ludyczne a aktywność językowa uczniów w świetle literatury i realnej
rzeczywistości szkolnej
Powszechnie wiadomo, że w zawodzie nauczycielskim ważna jest skuteczność
nauczania. Kluczem do efektywnego pedagogicznego i dydaktycznego działania jest
niewątpliwie ustawicznie wyzwalanie w sobie kreatywności , poszukiwanie najlepszych
rozwiązań metodycznych i dostosowanie ich do możliwości intelektualnych i emocjonalnych
zespołu klasowego. Obecnie nauczyciel ma duży wpływ na wybór materiałów dydaktycznych
i form ich realizacji odpowiadających jego zamierzeniom. Należy jednak pamiętać, że
wszelkie adaptowane lub wykreowane własne techniki nauczania powinny być dostosowane
do wieku uczniów. Dobór odpowiednich technik powinien opierać się zatem również na
znajomości funkcjonowania obu półkul mózgowych na różnych etapach rozwoju dziecka, a
później młodego człowieka. Stąd właśnie ogromne zainteresowanie w ostatnim czasie
kinezjologią edukacyjną Paula Dennisona, możliwościami wykorzystania wiedzy teoretycznej
i praktycznych rozwiązań w doskonaleniu procesu nauczania języków obcych
Mózg ludzki jest wyspecjalizowany , jak twierdzi Paul Dennison tzn. każda z półkul
odpowiada za przetwarzanie innych danych "lewa półkula, która w dzieciństwie jest mniejsza,
a zaczyna zwiększać się około 7 roku życia, zajmuje się liczeniem i różnymi abstrakcyjnymi
operacjami myślowymi[…]Natomiast prawa półkula, o której mówi się, że jest twórcza,
intuicyjna, odpowiedzialna za wyobraźnie[…]Specjalizuje się przede wszystkim w zadaniach
organizacyjnych, pełni funkcje przestrzenno-wzrokowe[…]"s.70 Stwierdzono zwiększoną
aktywność prawej półkuli na początkowych etapach przyswajania języka drugiego. Badania
wskazują na ogromne znaczenie prawej półkuli w przypadku późnego przyswajania języka i
to zarówno w warunkach naturalnych, jak i sztucznych.(s.71) Nauczyciel języka obcego
"wyposażony" w taką wiedzę łatwiej będzie dobierał i stosował optymalnie strategie i
techniki nauczania.
Od dawna znaną i z powodzeniem funkcjonującą w warsztatowej pracy nauczyciela
języka obcego jest strategia ludyczna. "Termin "ludyczny" oznacza odnoszący się do zabawy
i wywodzi się z języka łacińskiego(s.19) Działania ludyczne tzn. zabawy językowe, gry
dydaktyczne, symulacje, techniki teatralne, muzyka i śpiew nie są przecież absolutną
nowością, ale rozwijane i ciągle doskonalone znajdują niebanalne zastosowanie w
nauczycielskiej praktyce. Przy tym są akceptowane przez uczniów na każdym etapie
edukacyjnym stwarzając im możliwość zdobycia określonej wiedzy i opanowania sprawności
językowych w sposób przyjemny i niekonwencjonalny. Gry i zabawy na lekcjach języka
obcego rozwijają umiejętność słuchania, koncentracji, improwizacji i ekspresji oraz
przyczyniają się do integracji w zespole klasowym. Gra pobudza przecież zachowania
werbalne i niewerbalne, rozwija zdolności poznawcze.
Teresa Piskozub proponuje swoistą klasyfikacje oddziaływań ludycznych ze względu
na grupę wiekową uczących się. Do 10 roku życia dziecko preferuje i o wiele bardziej
zapamiętuje materiał obrazowy i słuchowy niż werbalny. Najodpowiedniejsze zatem w tym
przedziale wiekowym wydają się być następujące językowe techniki ludyczne: zabawy
muzyczne, literackie, tematyczne, gry karciane i planszowe.
Autorka proponuje stosowanie ćwiczeń gimnastycznych z komentarzem w języku obcym,
klasyfikowanie słów, konkursy na znajomość słów, łączenie słów w kategorie, zastosowanie
wylosowanego słowa w kontekście, zgadywanki, rymowanki, wyliczanki itd.
W wieku 11-15lat zmieniają się proporcje na rzecz koncepcyjnego uczenia się. Dzieci
charakteryzują się większą samodzielnością myślenia i działania. Poczucie odpowiedzialności
za wykonanie zadania jest znacznie większe. Lepiej zatem proponować działania ludyczne w
małych grupach umożliwiając uczestnikom rozwój inicjatywy i pomysłowości, dokonanie
porównań i uogólnień między językiem polskim a obcym, formułowanie zasady i reguły.
Proponowane techniki ludyczne odpowiednie dla tej grupy to odgrywanie ról zgodnie ze
scenariuszem, dydaktyzacja piosenek, filmów edukacyjnych i fabularnych.
W kolejnym przedziale wiekowym(16-22lata) jeszcze bardziej wzrasta potrzeba
rozumienia poznawanej wiedzy, świadomego przyswajania materiału gramatycznego,
szukanie związków i zależności. nieznaczny to jednak, że techniki ludyczne nie mają
zastosowania. Zmienia się tylko nieco forma ich realizacji. Uczniowie są w stanie
samodzielnie przygotować okolicznościowe wierszyki, rebusy, quizy lub krzyżówki w języku
obcym, zwłaszcza w obrębie interesujących ich kręgów tematycznych(muzyka, sport, kino,
spotkania towarzyskie itd.).
Jako nauczycielka szkoły ponadgimnazjalnej największe doświadczenie mam w pracy
z uczniami właśnie w tej grupie wiekowej i przyjemnością mogę podzielić się swoim ponad
20-letnim doświadczeniem w stosowaniu technik ludycznych na lekcjach języka obcego.
Tradycyjny sposób pracy z piosenką ustąpił miejsca ćwiczeniom komunikacyjnym wokół
treści utworu, a także prezentacji i dyskusji na temat ulubionych zespołów i przebojów.
Uczniowie z zadowoleniem przyjmują role prezenterów, spikerów czy DJ. dyskotekowych.
Muzyka może też stanowić tło do innych działań językowych na lekcji, co stwarza bardziej
naturalne warunki podczas procesu komunikowanie się w języku obcym.
Dużym zainteresowaniem cieszy się zawsze lekcja podsumowująca pracę w zakresie
jednostki tematycznej "Charakterystyka osoby". Uczniowie po szczegółowym zapoznaniu się
z leksyką dotyczącą wyglądu zewnętrznego, cech charakteru i sposobów zachowań człowieka
z prawdziwym entuzjazmem organizują "Randkę w ciemno" . Do udziału w lekcji zapraszani
są uczniowie z innej równoległej klasy , którym przydzielone zostają role wybierających
partnera na randkę. Znają oni zasady jednocześnie pozostają anonimowi dla "wybieranych".
Role są oczywiście przydzielane w zależności od umiejętności językowych poszczególnych
uczniów . Najlepsi zostają wytypowani do najtrudniejszych ról, kandydatów na randkę. Jest
oczywiście grupa ekspertów - komentatorów , która streszcza wypowiedzi kandydatów i
przygotowuje krótką ich charakterystykę tuż przed dokonaniem wyboru. Publiczność ,czyli
pozostała grupa uczniów ma możliwość nie tylko doskonalić swoje umiejętności
audytywne ,ale również opiniować wybór kandydata lub kandydatki. "Dziennikarze" z grupy
ekspertów przeprowadzają z nimi mini-wywiady. Należy nadmienić ,że nagrodą dla dobranej
pary są bilety do kina, a po obejrzeniu filmu ich zadaniem jest zrelacjonowanie jego treści w
języku obcym.
Zastosowanie symulacji na lekcji zdecydowanie sprzyja zwiększeniu motywacji
uczniów w wyszukiwaniu, zapamiętywaniu i przyswajaniu znacznie większej ilości nowych
słów, wyrażeń i zwrotów językowych. Efekty są zdumiewające. Osiągnięciu celów
językowych towarzyszy zrealizowanie celu ludycznego- doświadczenia uczucia
przyjemności, rozbawienia, uczestniczenia w zabawie, która swe treści czerpie z realnego
życia i zainteresowań młodych ludzi jednocześnie zachowując swą spontaniczność.
Podsumowując, jeszcze raz należy zwrócić uwagę, że stosowanie technik ludycznych
sprawdza się na wszystkich etapach nauczania. Wybór właściwej techniki ludycznej
uzależniony jest od wieku ucznia, poziomu znajomości języka, czasu, jaki jest przeznaczony
w trakcie lekcji na zabawę oraz liczebności grupy. Niezależnie jednak od zastosowanej
techniki ludycznej istotny jest sam fakt jej wykorzystania na lekcjach języka obcego. Bawiąc
się w języku obcym nie marnujemy przecież lekcji. Jest to okazja do sprawdzenia w jakim
stopniu materiał, który uczniowie przyswoili jest funkcjonalny i czy są oni w stanie
zastosować go w innych niż do tej pory kontekstach.
bibliografia:
-T.Siek-Piskozub, Strategie ludyczne na lekcjach języka obcego
-M. Bogdanowicz, B.Kisiel, M.Przasnyka- Metoda Weroniki Sherbone w terapii i
wspomaganiu rozwoju dziecka, WSiP, Warszawa 1990
-E. Druszczyk-Kolczyńska, K. dobosz, E. Zielińska- Jak nauczyć dzieci sztuki
konstruktowania gier? WSiP, Warszawa, 1996
-W. Semmerling-Gry i zabawy dydaktyczne,WsiP,Warszawa,1984
-H. Moroz - Zabawy i gry dydaktyczne.BGW, Warszawam 1991