PDF 450 KB - batory.org.pl

Warszawa, 27 kwietnia 2011 r.
Szanowny Pan
Jacek Kapica
Szef Służby Celnej
Ministerstwo Finansów
ul. Świętokrzyska 12
00-916 Warszawa
Szanowny Panie Ministrze,
Kontynuując naszą współpracę nawiązaną w trakcie opiniowania Programu antykorupcyjnego polskiej
Służby Celnej 2010-2013+ pragniemy się z Panem podzielid naszymi spostrzeżeniami poczynionymi w trakcie
prowadzenia trzech warsztatów dla funkcjonariuszy Służby Celnej. W ramach projektu „Profesjonalny
funkcjonariusz celny zapewnia ochronę interesów Unii Europejskiej” (OLAF/2010/D7/032) pracownicy
Programu Przeciw Korupcji Fundacji im. Stefana Batorego przeprowadzili w dniach 16, 23 i 30 marca
2011 r., na zaproszenie Izby Celnej w Olsztynie zajęcia warsztatowe pt. „Wsparcie dla funkcjonariusza
celnego narażonego w codziennej pracy na propozycje korupcyjne”. Celem warsztatów
było
zdiagnozowanie funkcjonujących w Służbie Celnej rozwiązao wspierających funkcjonariuszy w radzeniu
sobie z sytuacjami korupcyjnymi oraz zaproponowanie niezbędnych usprawnieo w tym zakresie.
W trakcie warsztatów zostały wypracowane propozycje rozwiązao, które w ocenie funkcjonariuszy SC
byłyby dla nich wsparciem w sytuacjach związanych z pojawieniem się zagrożeo korupcyjnych oraz takie,
które ograniczyłyby korupcję w SC. Przesyłamy poniżej najciekawsze propozycje. Mamy nadzieję, że
spotkają się one z Pana zainteresowaniem, jak również będą pomocne przy wdrażaniu „Programu
antykorupcyjnego polskiej Służby Celnej 2010-2013+”.
Zaproponowane rozwiązania dotyczące wsparcia funkcjonariuszy w sytuacjach związanych z pojawieniem
się zagrożeo korupcyjnych można podzielid na te, które dotyczą zmian prawnych oraz te, które proponują
zmiany natury organizacyjnej w ramach Służbie Celnej.
I. Propozycje rozwiązao prawnych:
1. Nadanie funkcjonariuszom Służby Celnej uprawnieo operacyjno-rozpoznawczych, w tym przede
wszystkim jednostkom kontroli wewnętrznej. W ocenie uczestników warsztatów brak tych
uprawnieo jest istotną przeszkodą w skutecznej walce z przestępczością graniczną oraz w
ograniczaniu korupcji w szeregach SC.
2. Wprowadzenie zmiany w ustawie o Służbie Celnej zwiększającej ochronę celnika np. polegającą na
udzieleniu wsparcia prawnego (np. adwokata) ze strony SC dla funkcjonariusza oskarżonego w
sprawach dyscyplinarnych, karnych i cywilnych w związku z pełnieniem obowiązków służbowych. W
ocenie funkcjonariuszy brak takiego wsparcia jest bardzo dolegliwy zwłaszcza w sprawach
będących następstwem fałszywych oskarżeo.
3. Inną propozycją zwiększająca ochronę celnika byłoby obligatoryjne przywracanie zawieszonego
celnika do służby w przypadku gdy po określonym czasie (np. 2 latach) od postawienia mu zarzutu o
korupcję prokuratura wciąż nie skieruje sprawy do sądu. Wprowadzenie tego rozwiązania
umożliwiłoby powrót do pracy funkcjonariuszom, którzy obecnie ze względu na przewlekłe
postępowanie prokuratorskie są zawieszeni w obowiązkach, czasem na wiele lat. Wydaje się też
prawdopodobne, że rozwiązanie to zmotywowałoby prokuraturę do szybszego rozpatrywania
postępowao wobec celników.
4. Wprowadzenie rozporządzeniem Ministra Finansów taryfikatora mandatów za naruszenia
przepisów celnych. Takie rozwiązanie ograniczyłoby uznaniowośd celników w określaniu wysokości
mandatów nakładanych na kontrolowane podmioty.
5. Wprowadzenie nowego, zdaniem uczestników szkolenia, skuteczniejszego rodzaju sankcji wobec
podmiotów dokonujących przemytu. W przypadku przewożenia przez granicę towarów w ilości
przekraczającej dozwolony limit powinno byd nakładane cło i akcyza od tych towarów, zamiast
stosowanej obecnie konfiskaty. Wprowadzenie tego rozwiązania (na wzór obowiązującego w
Niemczech) wpłynęłoby zniechęcająco na osoby próbujące dokonad przemytu – naliczone cło i
akcyza przekracza wielokrotnie wartośd konfiskowanych dóbr np. papierosów.
II. Propozycje rozwiązao organizacyjnych:
1. Możliwośd doraźnego zwiększania obsady na przejściach, tak aby w sytuacji zwiększonego ruchu
podróżnych uniknąd wyboru między utrzymaniem przepustowości przejścia a skutecznością kontroli
celnej. Uczestnicy szkoleo wskazywali również na koniecznośd zwiększenia liczby przejśd
granicznych, bądź rozbudowy już istniejących oraz upowszechnienia profesjonalnego, dobrze
działającego monitoringu wizyjnego na stanowiskach odpraw.
2. Powołanie w ramach Służby Celnej, na poziomie poszczególnych jednostek instytucji męża zaufania
lub doradcy etycznego, który mógłby służyd radą funkcjonariuszom w przypadku wątpliwości
etycznych bądź proceduralnych związanych ze zwalczaniem korupcji. Funkcje te powinny pełnid
osoby mające zaufanie funkcjonariuszy, jednocześnie nie powinni to byd pracownicy pionów
kontroli wewnętrznej.
3. Wprowadzenie wsparcia psychologicznego dla funkcjonariuszy SC – w Służbie Celnej powinna byd
większa liczba psychologów, którzy mogliby byd realnym wsparciem dla funkcjonariuszy narażonych
w swojej pracy często na ogromny stres i naciski. W opinii funkcjonariuszy rola psychologa obecnie
ograniczona jest do udziału w procesie rekrutacji do SC. Za modelowe rozwiązanie uznano
funkcjonowanie wsparcia psychologicznego w Policji.
W trakcie warsztatów przeprowadziliśmy również dyskusje nt. rozwiązao, których wprowadzenie
ograniczyłoby podatnośd funkcjonariuszy Służby Celnej na korupcję. Wśród wymienionych przez
uczestników szkoleo rozwiązao i postulatów warto wymienid:
1. Zmiana systemu wynagradzania funkcjonariuszy SC, a w szczególności: ustalenie zarobków na
poziome pozwalającym utrzymad rodzinę, wprowadzenie dużych dodatków za pracę na
stanowiskach związanych z bezpośrednią obsługą klienta, zmiana obecnie obowiązującego systemu
wartościowania, wprowadzenie przywilejów np. emerytalnych dla funkcjonariuszy przy
jednoczesnym założeniu, że w przypadku udowodnienia korupcji lub innego poważnego
przewinienia następuje całkowita ich utrata.
2. Wzmocnienie prawne, techniczne i osobowe wydziałów kontroli wewnętrznej Służby Celnej oraz
uzyskanie możliwości stosowania prowokacji w celu oczyszczania szeregów SC ze skorumpowanych
celników.
3. Ograniczenie uznaniowości decyzji podejmowanych przez celników poprzez doprecyzowanie
przepisów celnych.
4. Zbudowanie autentycznej i mocnej rola opiekuna nowoprzyjmowanych funkcjonariuszy w procesie
przygotowawczym.
5. Wprowadzenie systemu szkoleo stacjonarnych np. na wzór prowadzonych w Policji przez Wyższą
Szkołę Policji w Szczytnie.
6. Koniecznośd stałego, systematycznego a nie tylko akcyjnego zapobiegania korupcji w Służbie Celnej.
Do ww. postulatów należałoby dodad jeszcze dwa , których funkcjonariusze nie zgłaszali, ale które w naszej
ocenie mogłyby przyczynid się do poprawy istniejącej sytuacji . Po pierwsze wprowadzenie rotacji między
osobami pracującymi na stanowiskach merytorycznych, zwłaszcza mających bezpośredni kontakt z
klientami wewnątrz poszczególnych jednostek SC, okresowe zmienianie typu wykonywanej pracy.
Zapobiegałoby to tworzeniu się niewłaściwych zależności między klientami SC a funkcjonariuszami
zajmującymi się tym samym typem działao przez wiele lat. Zdajemy sobie sprawę z problemów jakie rodzi
wprowadzanie tego rozwiązanie, np. potrzeba dodatkowych szkoleo, niemniej uważamy, że dałoby to
najlepsze efekty w zapobieganiu korupcji w stosunkowo krótkim czasie. Druga propozycja to taka zmiana
organizacji służby celników, aby funkcjonariusze nie pracowali na przejściach znajdujących się blisko ich
miejsc zamieszkania. Wobec masowości zjawiska tzw. „mrówek”, którzy są często sąsiadami, a nawet
członkami rodziny celników, zamieszkiwanie w pobliżu przejścia granicznego rodzi dla nich trudne i
potencjalnie korupcjogenne sytuacje. Praca na przejściu odległym już o 50 km od domu zmniejsza ryzyko
występowania tego typu zagrożeo.
Mamy nadzieję, że przedstawione powyżej uwagi i sugestie funkcjonariuszy Służby Celnej oraz nasze –
uznane zostaną przez Pana Ministra za przydatne w realizacji Programu antykorupcyjnego polskiej Służby
Celnej 2010-2013+.
Z wyrazami szacunku
/-/
/-/
Adam Sawicki
Grażyna Kopioska
Koordynator Programu Przeciw Korupcji
Dyrektor Programu Przeciw Korupcji
Fundacji im. Stefana Batorego
Fundacji im. Stefana Batorego
Do wiadomości:
1. p. Robert Torenc, Dyrektor Izby Celnej w Olsztynie
2. p. Ryszard Kalisz, Przewodniczący sejmowej Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka (SPC)
3. p. Marek Biernacki, Przewodniczący sejmowej Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych (ASW)
4. p. Mariusz Sebastian Witczak, Przewodniczący senackiej Komisji Samorządu Terytorialnego i
Administracji Paostwowej
5. p. Stanisław Piotrowicz, Przewodniczący senackiej Komisji Praw Człowieka, Praworządności i Petycji