REZERWATY W KRAINIE EGO

REZERWATY W KRAINIE EGO
Ustawa o ochronie przyrody z 2004 r. stanowi, że rezerwat to obszar obejmujący zachowane
w stanie naturalnym lub mało zmienionym, ekosystemy, ostoje i siedliska przyrodnicze, a
także siedliska roślin, siedliska zwierząt i siedliska grzybów oraz twory i składniki przyrody
nieożywionej, wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi,
kulturowymi lub walorami krajobrazowymi. Przedmiotem ochrony może być całość przyrody
na terenie rezerwatu lub szczególne jej składniki: fauna, flora, twory przyrody nieożywionej.
REZERWATY W POWIECIE GOŁDAPSKIM
Rezerwat leśny Boczki powstały w 1974 r. chroni na obszarze 108,83 ha drzewostany
naturalnego pochodzenia, leszczynowo-świerkowy las mieszany. Występują także: lipa, wiąz,
grab, świerk, klon, jesion, bory bagienne i bór świerkowy. Część rezerwatu Boczki zajmują
kompleksy torfowisk. Rezerwat leży w kompleksie Puszczy Rominckiej, w jej środkowej
części.
Rezerwat florystyczny Czerwona Struga powstał w 1973 r., by na obszarze 3,59 ha chronić
pióropusznik strusi Matteucia struthiopteris, rzadką u nas paproć. Nazwa rezerwatu
nawiązuje do koloru wody, płynącej ok. 1,5 km doliną, w terenie bogatym w żelazowe rudy
limonitowe. Wartko płynący strumień uformował dolinę o stromych stokach, w wielogatunkowym lesie liściastym z domieszką świerka. Dno doliny zajmuje łęg gniazdnicowoolchowy z licznymi stanowiskami pióropusznika strusiego. Drzewostan tworzą: olcha czarna,
jesion wyniosły, wiąz górski. W runie prócz pióropusznika występuje też pokrzywa zwyczajna, ziarnopłon wiosenny, zawilec gajowy, zawilec żółty, gwiazdnica gajowa, czartawa
pośrednia. Rezerwat leży w kompleksie Puszczy Rominckiej, w jej środkowej części.
Rezerwat Dziki Kąt powstał w 1973 r., by na obszarze około 34 ha chronić - ze względów
naukowych i dydaktycznych - bór sosnowo-świerkowy naturalnego pochodzenia (cechy
charakterystyczne dla lasów naturalnych: układ piętrowy, odnowienie naturalne) i bory mieszane przypominające tajgę. Dominującym zespołem na terenie rezerwatu jest zbiorowisko
określone jako bór iglasty wilgotny Myceli-Piceetum. Dominuje w nim świerk, który jest w
rezerwacie gatunkiem bardzo dynamicznym i stopniowo wypiera towarzyszącą mu sosnę.
Większość drzew ma ponad 180 lat. Rezerwat leży w kompleksie Puszczy Rominckiej, w jej
północno-wschodniej części.
Rezerwat Mechacz Wielki (powstał w 1974 r.) – to jeden z największych rezerwatów
torfowiskowych w Europie, ma powierzchnię 146,72 ha. W słabo wykształconej warstwie
krzewów występuje pojedynczo świerk, brzoza omszona i podrost sosny. W runie dominuje
wełnianka pochwowata Eriophorum vaginatum, modrzewnica zwyczajna Andromeda polifolia, żurawina błotna, mniej licznie występuje rosiczka okrągłolistna Drosera rotundifolia,
żurawina drobnolistkowa, bażyna czarna Empetrum nigrum, malina moroszka. W obrębie
torfowiska wysokiego, reprezentującego zespół Sphagnetum magellanici, występują niewielkie płaty zespołów torfowisk mszysto-turzycowych: turzycy bagiennnej i przygiełki białej. Na
obwodzie torfowiska występują płaty boru bagiennego, świerczyny na torfach oraz olesu.
Rezerwat leży w kompleksie Puszczy Rominckiej, w jej zachodniej części.
Rezerwat „Uroczysko Kramnik” (utworzony w 2002 r. na terenie otuliny Parku) to rezerwat
leśno-torfowiskowy o powierzchni 75,96 ha, z licznymi stanowiskami rzadkich i reliktowych
gatunków roślin. Powołano go głównie dla zachowania i ochrony stanowisk maliny moroszki
(Rubus chamaemorus) oraz bagiennych zbiorowisk leśnych. Na jego terenie wyróżniono 227
gatunków roślin naczyniowych. Wśród nich znalazły się m.in.: stokłosa Benekena Bromus
benekenii; kukułka Fuchsa Dactylorhiza fuchsii; kukułka krwista Dactylorhiza incarnata;
kukułka plamista Dactylorhiza maculata; rosiczka okrągłolistna Drosera rotundifolia; bażyna
czarna Empetrum nigrum; kocanki piaskowe Helichrysum arenarium; groszek błotny
Lathyrus palustris; bagno zwyczajne Ledum palustre; widłak jałowcowaty Lycopodium
annotinum; widłak goździsty Lycopodium clavatum; czworolist pospolity Paris quadrifolia;
dziewięciornik błotny Parnassia palustris; biedrzeniec wielki Pimpinella major; podkolan
biały Platanthera bifolia; podkolan zielonawy Platanthera chlorantha; malina moroszka
Rubus chamaemorus; jeżogłówka najmniejsza Sparganium minimum; czarcikęs łąkowy
Succisa pratensis; rutewka orlikolistna Thalictrum aquilegiifolium. Rezerwat leży na
wschodniej krawędzi Puszczy Rominckiej.
Rezerwat florystyczno-faunistyczny „Żytkiejmska Struga” powstał w 1982 r. Jest bardzo
duży, na 467,07 ha zachowuje typowe siedliska Puszczy, reprezentując bogaty zestaw zespołów leśnych z naturalnym ciekiem i obszarami bagiennymi. Z ogólnej – prawie w całości
leśnej powierzchni - 91,3 ha zajmują torfowiska. Starodrzew buduje głównie świerk
pospolity, sosna zwyczajna, brzoza brodawkowata i omszona, miejscami olsza czarna, oraz
jednostkowo dąb szypułkowy, grab, lipa drobnolistna. Bogate jest runo leśne. Rośnie w nim
borówka czarna, borówka brusznica, widłak jałowcowaty, sałatnik leśny, turzyca palczasta,
skrzyp leśny, kostrzewa olbrzymia. W obniżeniach terenowych występuje niezapominajka
błotna i kuklik zwisły. W dolinach, szczególnie w miejscach wysięku wód, a także na obrzeżach Strugi Żytkiejmskiej, wykształciły się płaty łęgu Circaeo-Alnetum. Część gleb torfowych zalegających w dolinie Żytkiejmskiej Strugi porasta bór mieszany torfowcowy.
Rezerwat ma interesującą i zróżnicowaną fauną. Występuje tu jeleń, sarna, łoś, dzik, lis, kuna
leśna, jenot, borsuk, tchórz, łasica i wilk. W wodach żyje bóbr, wydra i piżmak. Rezerwat
leży w kompleksie Puszczy Rominckiej, w jej północno-wschodniej części.
REZERWATY W POWIECIE OLECKIM
Rezerwat leśny Borki utworzono w 1958 r. w celu zachowania naturalnych dobrze wykształconych lasów, lasów mieszanych i borów mieszanych bagiennych charakterystycznych dla
Puszczy Boreckiej. W rezerwacie występują grądy grabowo-lipowe, łęgi i świerczyny na
torfach. Lasy rezerwatu służyć mają celom naukowym i dydaktycznym. Rezerwat ma
powierzchnię 232,00 ha. Występują na jego terenie m.in. perkoz, bocian czarny, kania czarna,
bielik, kobuz, bekas, rybołów, słonka, żubr, ryś, łoś, jeleń, sarna, wilk, lis, jenot i dzik,
piżmak, zając, borsuk, kuna leśna, tchórz. Rezerwat położony jest w centralnej części Puszczy
Boreckiej, przy drodze prowadzącej z Kruklanek do Czerwonego Dworu.
Rezerwat Cisowy Jar utworzono w 1937 roku (i odnowiono w 1959) na powierzchni 10,68
ha. W terenie bogatym w strome wąwozy (nachylenie do 35 o przy szerokości do 100 m i
długości 900 m), porośniętym mieszanym lasem, rośnie około 1400 cisów. Rezerwat utworzony został dla ochrony krańcowego stanowiska cisa Taxus baccata leżącego na północno–
wschodniej granicy jego zasięgu. Jest to najbogatsze tego gatunku skupisko na Mazurach. Ale
ochrona tego gatunku sięga jeszcze dawniejszych lat. Władysław Jagiełło ustanowił: "Jeśliby
kto wszedłszy w las, drzewa które znajdują się być wielkiej ceny jako jest cis albo im podobne,
podrąbał, tedy może być przez pana albo dziedzica pojman, a na rękojemstwo tym, którzy oń
prosić będą, ma być dan". Cis zaliczany jest do najwolniej rosnących drzew iglastych. W
wieku 10 lat sięga raptem 1 m wysokości. Mając lat 30 dorasta 3-4 metrów. Potrafi dożyć
1000 lat. Cisy w „Cisowym Jarze” nie są okazałe, kilka najstarszych sięga 2-3 m, większość
ma ledwie 25-40 cm wysokości. Ich sąsiedztwo urozmaicają świerki, lipy drobnolistne, osiki,
dęby szypułkowe, graby, sosny, klony a także brzozy brodawkowate, wiązy górskie i świerki
pospolite. Z roślin chronionych można spotkać m.in. wawrzynek wilczełyko i podkolan biały.
Rezerwat znajduje się w gminie Kowale Oleckie, między wsiami Guzy i Szeszki.
Rezerwat Lipowy Jar powołano w roku 1981. Jest on częściowym rezerwatem leśnym, dla
ochrony i zachowania naturalnych drzewostanów oraz charakterystycznych dla Puszczy
Boreckiej form ukształtowania terenu. Najcenniejszym fragmentem rezerwatu jest dolina
krętego strumienia ze stromymi zboczami i licznymi wysiękami podziemnych źródeł zasilających strumień. Rezerwat położony jest po zachodniej stronie jeziora Pilwąg, w centralnej
części Puszczy Boreckiej.
Rezerwat leśny Mazury powstał w 1981 roku, na obszarze 372,69 ha. Obejmuje on fragmenty Puszczy Boreckiej z naturalnymi zbiorowiskami leśnymi i jezioro (95 ha - część jeziora
Pilwąg) stanowiące istotny element przyrodniczego krajobrazu. Głównym celem powołania
rezerwatu jest ochrona najcenniejszych fragmentów lasu wraz z przylegającymi
ekosystemami wodnymi. Szata roślinna rezerwatu jest bardzo zróżnicowana, ukształtowna w
ciągu kilku dziesięcioleci przed utworzeniem rezerwatu. Rezerwat położony jest na
wydłużonym wyniesieniu między jeziorami Szwałk Wielki, Pilwąg i Łaźno, na południe od
Czerwonego Dworu.
Rezerwat leśny Wyspa Lipowa na Jeziorze Szwałk Wielki utworzono w 1975 r. Obejmuje
on nieduży fragment (2,74 ha) lasu liściastego mieszanego na wyspie położonej na jeziorze
Szwałk Wielki. Jest to najmniejszy rezerwat w Krainie EGO. Powstał celem ochrony lasu
liściastego z udziałem lipy oraz rzadkimi roślinami porastającego wyspę. Z grupy roślin
chronionych i rzadkich na terenie rezerwatu spotkać można łanowo występującą miesięcznicę
trwałą Lunaria rediviva, która stanowi relikt polodowcowy. Roślina ta w niektórych krajach
jest uprawiana jako ozdobna zaś w Polsce jest gatunkiem rzadkim. Inną osobliwością flory
jest złoć mała Gagea minima, roślina z grupy gatunków narażonych na wyginięcie.
Drzewostan na wyspie ma charakter naturalny, bez śladów zniekształceń, albowiem przed
utworzeniem rezerwatu gospodarka na niej praktycznie nie była prowadzona. Większą część
powierzchni zajmuje grąd czyśćcowy a w obniżeniach terenu las łęgowy. Rezerwat stanowi
miejsce lęgowe ptaków wodnych.
REZERWATY W POWIECIE EŁCKIM
Na terenie powiatu ełckiego powołano dotychczas jeden rezerwat przyrody: faunistyczny
rezerwat częściowy Ostoja Bobrów Bartosze położony w nadleśnictwie Ełk. Powstał on w
1964 r., kiedy stwierdzono tu osiadłe pierwsze rodziny bobra europejskiego Castor fiber. Ma
powierzchnię 190,17 ha. Rezerwat obejmuje podtopione torfowisko niskie porośnięte brzozą,
z podszytem złożonym z wierzby, kruszyny i świerka. Na tym terenie, który zasiegiem dotyka
na południu jeziora Szarek, opisano ponad 270 roślin. Wokół rezerwatu rosną bory sosnowe.
Ze ścieżki biegnącej północno-wschodnim obrzeżem rezerwatu można przyglądać się faunie i
florze tego urokliwego miejsca.
Opr. Ryszard F. Dutkiewicz, 2011