Porównanie wiedzy kobiet po 40 roku życia i studentek

Zamojskie Studia i Materiały
Rok wyd. XIV, zeszyt 1(35) ZAMOŚĆ 2012
Fizjoterapia
Aleksandra Ochota, Małgorzata Mroczek
Studenckie Koło Naukowe Fizjoterapeutów „Radiatus” w Wyższej Szkole Zarządzania
i Administracji w Zamościu; opiekun naukowy: dr Krzysztof Mataczyński
Porównanie wiedzy kobiet po 40
roku życia i studentek fizjoterapii
na temat osteoporozy
Streszczenie
Celem pracy było porównanie wiedzy oraz zachowań prozdrowotnych kobiet po 40
roku życia oraz studentek fizjoterapii na temat osteoporozy. Badana grupa charakteryzuje się wysoką znajomością czynników wpływających na osteoporozę oraz podstawowych objawów. Kobiety po 40 roku życia częściej mają problemy z wymienieniem
objawów choroby, niż studentki. Należy zwiększyć działania edukacyjne w zakresie
objawów oraz profilaktyki osteoporozy, a także promocji aktywności ruchowej.
Słowa kluczowe: osteoporoza, czynniki ryzyka, aktywność fizyczna, edukacja prozdrowotna
Wstęp
Osteoporoza jest układową chorobą szkieletu. To choroba charakteryzująca się zmniejszeniem gęstości kości, zaburzoną mikroarchitekturą tkanki kostnej [1], a przez to
zmniejszeniem wytrzymałości kości, co powoduje słabość całego szkieletu oraz
zwiększenie występowania złamań w szczególności kręgosłupa, kości: promieniowej,
udowej, ramiennej. Mimo że choroba ta dotyczy obu płci, największym ryzykiem
jej wystąpienia zagrożone są kobiety rasy białej po menopauzie, ponieważ wtedy
dochodzi do gwałtownego przyspieszenia utraty masy kostnej wskutek deficytu estrogenów [2]. Najlepszą obroną przed osteoporozą jest stosowanie zaleceń zgodnie
z profilaktyką pierwotną, która polega na spożyciu odpowiedniej ilości soli wapnia,
eliminacji używek, a także na zwiększeniu aktywności ruchowej. W profilaktyce
wtórnej zaleca się dietę pokrywającą pełne zapotrzebowanie na wapń i witaminę
D3, nie należy zapominać również o racjonalnych ćwiczeniach [3]. Celem rehabilitacji w leczeniu osteoporozy jest zapobieganie ubytkowi masy kostnej, zmniejszenie
ryzyka upadku oraz zapobieganie i korekcję deformacji wynikających ze złamań.
Do uzyskania efektów przeciwbólowych stosuje się również gorsety ortopedyczne,
szybką pionizację oraz farmakoterapię [1].
Zamojskie Studia i Materiały
Cel pracy
Celem pracy było porównanie wiedzy oraz zachowań prozdrowotnych kobiet po 40
roku życia oraz studentek fizjoterapii na temat osteoporozy.
Materiał i metoda
Badania ankietowe przeprowadzone zostały wśród studentek pierwszego i drugiego
roku fizjoterapii Wyższej Szkoły Zarządzania i Administracji w Zamościu oraz pacjentek hospitalizowanych w Zamojskiej Klinice Rehabilitacji WSZiA w Zamościu.
Badania odbyły się w marcu 2012 roku. Anonimowa ankieta zawierała 16 pytań dotyczących danych osobowych, wiedzy na temat osteoporozy oraz zachowań
prozdrowotnych. Łącznie udział w ankiecie wzięło 112 osób, w tym 50 studentek
w wieku od 17 – 35 lat oraz 62 kobiet w wieku od 40 do 77 lat.
Wyniki
Studentki posiadały w większości wykształcenie średnie (94%), pozostałe (6%) miały wykształcenie wyższe. Kobiety po 40 roku życia legitymowały się najczęściej
średnim wykształceniem (46,77%) oraz wyższym (37,10%). Respondentki pochodziły w większości z miasta (55%) oraz ze środowiska wiejskiego (45%).
Na pytanie: „Czego dotyczy osteoporoza? ”, 58% studentek i 51,61% kobiet odpowiedziało, że zdecydowanie wiedzą czego dotyczy osteoporoza i na dowód tego
padło najwięcej odpowiedzi iż jest to układ kostny. Znaczna część zarówno studentek (86%) i kobiet (88,91%) wie, że na osteoporozę chorują najczęściej kobiety.
Pozostały odsetek badanych nie wie u kogo najczęściej pojawia się ta choroba.
Studentki w znacznym (28%) lub umiarkowanym (50%) stopniu znają przyczyny
i główne czynniki rozwoju osteoporozy, pozostałym trudno jest określić stan swojej
wiedzy (20%). Tylko nieliczne (4%) nie znają przyczyn tej choroby. Wśród studentek
padło najwięcej odpowiedzi, że osteoporozę powoduje: podeszły wiek (68%), menopauza (60%) oraz predyspozycje genetyczne (40%). Wśród kobiet powyżej 40 roku
życia 56,46% w umiarkowany sposób zna przyczyny i główne czynniki rozwoju osteoporozy i aż 22,56% kobiet nie do końca wie co może powodować tę chorobę. Najwięcej padło odpowiedzi iż osteoporoza może być spowodowana: menopauzą (69,35%),
podeszłym wiekiem (67,74%) oraz predyspozycjami genetycznymi (46,77%).
Kolejne pytanie dotyczyło znajomości objawów osteoporozy. Tylko 50% studentek oraz 59,68% kobiet w umiarkowany sposób wie jak objawia się osteoporoza.
Najczęściej padały odpowiedzi iż są to: bóle mięśniowe i kotne (studentki — 54%,
kobiety — 62,90%), ograniczenie ruchomości (studentki — 74%, kobiety — 61,29%),
zniekształcenie sylwetki (studentki — 28%, kobiety — 41,94%) oraz zmniejszenie
sylwetki (studentki — 22%, kobiety — 27,42%).
W ankiecie zapytano również o spędzanie wolnego czasu oraz stosowanie używek, ponieważ ma to ważny wpływ na profilaktykę osteoporozy. Respondentki
dużo czasu poświęcają na świeżym powietrzu, ale również dosyć często wypoczywają biernie. Wśród studentek 95% nie pali papierosów i sporadycznie pije alkohol
58%. Spędzają one najwięcej czasu biernie lub chodząc na spacery. 75,81% kobiet
po 40 roku życia nie pali papierosów, 58,06% nie pije alkoholu. Swój wolny czas
spędzają na świeżym powietrzu lub biernie.
128
Aleksandra Ochota, Małgorzata Mroczek Porównanie
wiedzy kobiet po
40
roku życia i…
Tab. 1. Znajomość czynników wpływających na rozwój osteoporozy
Czynniki osteoporozy
Nadużywanie leków
Studentki
Liczebność
Kobiety po 40 roku życia
%
Liczebność
%
6
12
14
22,58
Menopauza
30
60
43
69,35
Używki
12
24
19
30,65
Złe warunki bytowe
12
24
20
32,26
0
0
3
4,84
Podeszły wiek
Zanieczyszczenia środowiska
34
68
42
67,74
Predyspozycje genetyczne
20
40
29
46,77
Tab. 2. Znajomość głównych objawów osteoporozy
Objawy osteoporozy
Bóle mięśniowe i kostne
Studentki
Kobiety po 40 roku życia
Liczebność
%
Liczebność
%
27
54
39
62,90
Ograniczenie ruchomości
37
74
38
61,29
Trzeszczenie w stawach
22
44
16
25,81
8
16
9
14,52
Zniekształcenie sylwetki
14
28
26
41,94
Zmniejszenie wzrostu
11
22
17
27,42
Obrzęk stawów
Zwiększeniu apetytu
0
0
1
1,61
Nie wiem
1
2
6
9,68
Omówienie wyników i dyskusja
Złamania osteoporotyczne należą do najpoważniejszych dolegliwości starszego wieku obu płci. W Polsce zagrożonych osteoporozą jest około 9 milionów osób. Złamania osteoporotyczne występują u co czwartej kobiety w wieku 60 lat, a u co drugiej po 70 roku życia. W związku z wydłużaniem okresu życia, problem stale
narasta. Działania profilaktyczne należy rozpocząć już u dzieci i młodzieży. Silne
kości w okresie młodzieńczym stanowią najlepsze zabezpieczenie przed osteoporozą.
W przypadku osteoporozy zdecydowane działanie profilaktyczne może ograniczyć
do minimum ryzyko zachorowania i późniejszych złamań. Chorobie tej można zapobiegać poprzez eliminację czynników ryzyka, a jednym z nich jest zmniejszona
aktywność fizyczna. Ma ona ogromne znaczenie w rozwoju tej choroby.
W Polsce wciąż za mało uwagi poświęca się edukacji w profilaktyce osteoporozy,
dlatego też należy zwiększyć działania edukacyjne w zakresie podstawowej wiedzy
na temat osteoporozy, profilaktyki a także stylu życia. Z przeprowadzonych badań wynika, że kobiety mieszkające na wsi które osiągnęły jedynie wykształcenie
podstawowe, czy też zasadnicze zawodowe miały problem z podaniem właściwych
odpowiedzi, niż kobiety o wykształceniu co najmniej średnim. Zadowalający jest
fakt że duża grupa badanych zna podstawowe informacje na temat osteoporozy —
czynniki ryzyka, główne objawy. Jednocześnie niepokoi fakt że 9,68% kobiet po 40
roku życia nie potrafi podać nawet jednego objawu choroby.
129
Zamojskie Studia i Materiały
W badaniach Szczygielskiej-Majewskiej i wsp., przeprowadzonych w jednym
z warszawskich szpitali wśród grupy 120 osób, tylko nieliczni potrafili wymienić
poprawne czynniki ryzyka osteoporozy. Częstym czynnikiem prozdrowotnym w tej
grupie badanych była niedostateczna aktywność ruchowa [4].
Wnioski
Badana grupa charakteryzuje się wysoką znajomością czynników wpływających na
osteoporozę oraz podstawowych objawów. Kobiety po 40 roku życia częściej mają
problemy z wymienieniem podstawowych objawów choroby, niż studentki. Należy
zwiększyć działania edukacyjne w zakresie objawów oraz profilaktyki osteoporozy,
a także promocji aktywności ruchowej.
Literatura
1. Szwarczyk W., Frańczuk B., Złamania kręgosłupa w przebiegu osteoporozy, Rehabilitacja medyczna, 2003, nr 7, s. 20–21.
2. Jabłońska B., Rehabilitacja w osteoporozie, Problemy lekarskie, 2003, s. 287
3. Marcinowska-Suchowierska E. (red.), Osteoporoza, wyd. PZWL Warszawa 2002, s. 13.
4. Szczygielska-Majewska M., Majcher P., Papis E., Stawińska T., Zapotrzebowanie na
edukację w zakresie profilaktyki osteoporozy, Annales UMCS, sectio D Medicina, 2005,
s. 364–365.
Compare to knowledge of
women over 40 years old
and the physiotherapy students
on osteoporosis
Abstract
The aim of this study was to compare the knowledge and health-seeking behaviour of
women over 40 years old and the physiotherapy students on osteoporosis. The study
group is characterized by high knowledge of the factors affecting osteoporosis and
the basic symptoms. Women over the age of 40 more often have problems with mention of the symptoms than students. We should increase the educational activities
in symptoms and prevention of osteoporosis as well as the promotion of physical
activity.
Keywords: osteoporosis, risk factors, physical activity, health education
130