Nazwa zajęć Archeologia powszechna – wczesne średniowiecze

Nazwa zajęć
Prowadzący
Rok studiów
semestr
Forma zajęć
Forma
zaliczenia
Punkty ECTS
Program zajęć
Literatura
Archeologia powszechna – wczesne średniowiecze
dr hab. Krzysztof Jaworski
III (studia licencjackie), IV (studia 5-letnie)
6, 8 (letni)
wykład
egzamin ustny
4
Prezentacja kultury materialnej Słowiańszczyzny wczesnośredniowiecznej, ze
szczególnym uwzględnieniem obszaru ziem polskich, a zwłaszcza Śląska i krain
sąsiednich, na szerszym środkowoeuropejskim tle porównawczym. Dużo uwagi
poświęcono tym pozapolskim zjawiskom historycznym, które determinowały rytm
przemian i oblicze kulturowe Polski w VI-XIII w.
Program:
1. Pojęcie, podział i przedmiot archeologii średniowiecza – zakres
chronologiczny, problem definicji pojęcia „wczesne średniowiecze” i
odmienna jej wartość semantyczna w wielu krajach, „archeologia”
wczesnego średniowiecza a „historia” wczesnego średniowiecza
2. Archeologia wczesnego średniowiecza w Polsce i krajach
środkowoeuropejskich – stan badań i charakterystyka placówek naukowych
3. Kultura merowińska i karolińska oraz zachodnie oddziaływania kulturowe
na Słowiańszczyznę w VIII i IX w.
4. Awarowie i kultura Keszthely. Zabytki awarskie na ziemiach polskich
5. Bałtowie i ludy ugrofińskie
6. Węgrzy w Europie Środkowej. Elementy kultury wczesnowęgierskiej w
Polsce południowej
7. Wczesnośredniowieczna Skandynawia. Relacje skandynawsko-słowiańskie
8. Etnogeneza Słowian (przedstawienie polemiki między zwolennikami
koncepcji autochtonicznej oraz allochtonicznej). Kultura wczesnosłowiańska
9. Słowiańszczyzna Zachodnia – Państwo Wielkomorawskie (historia i kultura
materialna; elementy kultury wielkomorawskiej w Polsce)
10. Państwo Czeskie we wczesnym średniowieczu (historia, rozwój kulturowy,
wpływ na obszary ościenne)
11. Podziały plemienne Słowiańszczyzny Zachodniej (dyskusje historyków,
językoznawców i archeologów). Znaczenie archeologii w badaniach nad
wczesnośredniowieczną geografią plemienną
12. Kultura materialna Polski wczesnopiastowskiej
13. Słowianie Wschodni i Południowi
• Godłowski K., 1979, Z badań nad zagadnieniem rozprzestrzenienia Słowian w VII w.
n.e., Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków
• Kurnatowska Z., 1977, Słowiańszczyzna Południowa, Ossolineum, WrocławWarszawa-Kraków
• Leciejewicz L., 1989, Słowianie zachodni, Ossolineum, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk
• Lodowski J., 1980, Dolny Śląsk na początku średniowiecza (VI-X w.). Podstawy
osadnicze i gospodarcze, Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź
• Parczewski M., 1988, Najstarsza faza kultury wczesnosłowiańskiej w Polsce,
Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków
• Szymański W., 1973, Słowiańszczyzna Wschodnia, Ossolineum, WrocławWarszawa-Kraków
• Wachowski K., 1992, Kultura karolińska a Słowiańszczyzna Zachodnia, Studia
Archeologiczne, t. 23.
• Wachowski K., 1996, Śląsk w dobie przedpiastowskiej. Studium archeologiczne,
Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław
Nazwa zajęć
Prowadzący
Rok studiów
semestr
Forma zajęć
Forma
zaliczenia
Punkty ECTS
Program zajęć
Seminarium magisterskie
dr hab. Krzysztof Jaworski
III-V
5-10
seminarium
Przedstawienie gotowej pracy magisterskiej
12 za każdy rok
Celem seminarium jest przygotowanie studentów do zebrania odpowiednich
archeologicznych źródeł naukowych, pozyskanych podczas badań gabinetowych
(lektura zasobów bibliotecznych i archiwaliów) i ewentualnie własnych prac
wykopaliskowych, po których analizie zostanie zredagowana własna praca
magisterska. W seminarium uczestniczą studenci zainteresowani problematyką
średniowiecza.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Teoretyczne podstawy pracy naukowej. Typologia prac naukowych
Specyfika archeologicznych prac naukowych
Bibliografie archeologiczne i historyczne. Skorowidze czasopism naukowych
Archiwalia archeologiczne. Placówki w Polsce i na Śląsku z zasobami
archiwaliów archeologicznych
Etap pozyskiwania materiałów (źródeł), ich interpretacja i krytyka
Analogia w archeologii
Weryfikacja wniosków i ich ostateczna artykulacja
Redakcja pracy magisterskiej
Wycieczki terenowe i letnie ćwiczenia terenowe
Wycieczki terenowe, prowadzone przez dr hab. Krzysztofa Jaworskiego, przeprowadzane są
najczęściej w południowej części Dolnego Śląska (rejon sudecki) oraz na przyległych
obszarach Czech, Moraw i Łużyc. Podczas tych wycieczek zwiedzane są wczesno- i
późnośredniowieczne stanowiska archeologiczne oraz znajdujące się na trasie wycieczki
placówki muzealne, prowadzące własne badania archeologiczne lub mające ekspozycję
archeologiczną. K. Jaworski organizuje również wycieczki do Rumunii (Siedmiogród,
Mołdawia), podczas których studenci zapoznają się ze stanowiskami dackimi,
prowincjonalnorzymskimi i średniowiecznymi.
Letnie ćwiczenia terenowe, trwające przez cztery tygodnie, prowadzone są w Gilowie koło
Niemczy, na grodzisku z końca IX-początku X w., oraz na grodzisku na górze Gromnik koło
Strzelina (grodzisko z IX-1 poł. X w. oraz zamek z XV w.). W Gilowie odkryto największą
na ziemiach polskich liczbę zabytków o wielkomorawskiej proweniencji, które wskazują, że
południowa część Dolnego Śląska znalazła się w końcu IX w. w orbicie silnych wpływów
docierających tu z terenu Wielkich Moraw. W toku prowadzonych od 2005 r. badań na
Gromniku odkryto mającą być może wczesnośredniowieczną metrykę (IX-X w.?) murowaną
rotundę dwuabsydową. Prowadzone w latach 2007-2011 badania, w tym i ćwiczenia terenowe
dla studentów, mają ostatecznie wyjaśnić metrykę i genezę powstania w tej części Śląska tej
niezwykłej budowli.