Orkiestra Filharmonii im. W. Lutosławskiego we Wrocławiu

Orkiestra Filharmonii im. W. Lutosławskiego we Wrocławiu

RZ_MFWC 12_09_21_30_Wroclaw 404-411:01
22.08.2008
5:35 Uhr
Seite 404
Muzyka na Wielką Sobotę / Music for Holy Saturday
The Cardinall’s Musick
Orkiestra Filharmonii im. W. Lutosławskiego we Wrocławiu
Fine Arts Brass Ensemble
Andrew Carwood kierownik artystyczny / artistic director
James MacMillan dyrygent / conductor
404
22.08.2008
5:35 Uhr
Seite 405
Piątek / Friday
Wrocław
12.09.2008
godz. 21.30 / 9.30 pm
Kolegiata Świętego Krzyża Pl. Kościelny 1
godz. 21.30 /
Muzyka na Wielką Sobotę / Music for Holy Saturday
9.30 pm
RZ_MFWC 12_09_21_30_Wroclaw 404-411:01
Wykonawcy / Performers
Pt / Fr
12.09.2008
The Cardinall’s Music
Orkiestra Filharmonii im. W. Lutosławskiego we Wrocławiu
Symphony Orchestra of W. Lutosławski Philharmonic in Wrocław
Fine Arts Brass Ensemble
Andrew Carwood kierownik artystyczny / artistic director
James MacMillan dyrygent / conductor
Program koncertu / Concert programme
Lamentacje na Wielką Sobotę / Lamentations for Holy Saturday
John Browne – Stabat Mater (1450-1498)
Robert White (c. 1538-1574) Lamentations I
James MacMillan (b. 1959) – “Triduum” part III – Symphony “Vigil”
Czas trwania koncertu / duration of the concert c. 1:20
SPONSOR
405
RZ_MFWC 12_09_21_30_Wroclaw 404-411:01
Wrocław
22.08.2008
5:36 Uhr
Seite 406
Kolegiata Świętego Krzyża
Triduum
James MacMillan
Czy we współczesnym świecie artysta może kształtować
Can an artist in the modern world shape art according
sztukę w zależności od swoich przekonań religijnych?
to religious belief and practice? Many people in the West
Wielu mieszkańców Zachodu jest temu przeciwnych
think not, and that it is a strange and undesirable mo-
i uważa podobne działania za dziwaczne i niestosowne.
tivation. Can liturgical experience be the catalyst for
Czy doświadczenia religijne mogą być siłą napędową
further artistic exploration and creativity? Again many
twórczości artystycznej? Znów wielu jest temu przeciw-
think not, seeing the whole intention and inclination as
nych, uważając intencje podobnych działań za wątpliwe.
a dubious business. How then, must now we view the ar-
Jak więc obecnie należy traktować artystyczne tradycje
tistic traditions of Europe, deeply rooted as they are in
Europy, głęboko zakorzenione w wierze i tradycji chrze-
Christian belief and tradition? Are the profoundly reli-
ścijańskiej? Czy zatem głęboko religijne w swym cha-
gious sensibilities of Josquin, Palestrina, Bach, Mozart
rakterze dzieła Josquina, Palestriny, Bacha, Mozarta,
Schubert, Bruckner and all now merely to be appraised
Schuberta, Brucknera i im podobnych artystów mają być
through the dusty detachment of the museum? Can we
podziwiane jedynie w zakurzonych muzeach? Czy te dzieła
only see their work now through the prism of modern or
powinniśmy oceniać wyłącznie przez pryzmat współczes-
post-modern aesthetics, where the original “extra-mu-
nej czy też postmodernistycznej estetyki, w której pier-
sical” motivations are dismissed as the inevitably pri-
wotne, pozamuzyczne inspiracje są lekceważone jako
mitive instincts of a redundant sensibility?
prymitywny wyraz nadmiernej wrażliwości?
If so, then the arrogance and ignorance of modernity
Jeśli tak, to arogancja i ignorancja współczesności z całą
has surely triumphed. It is imperative to the secular pro-
pewnością zatriumfowała. Konieczne jest, by w każdym
ject that our Christian heritage must be seen through
świeckim projekcie dziedzictwo chrześcijańskie trakto-
objective separation, where the object can be appraised
wano jako coś odrębnego, gdzie dana rzecz może być
without ever having to consider its historical and philo-
podziwiana bez konieczności brania pod uwagę histo-
sophical shaping ingredients. This allows the cultural
rycznych i filozoficznych tradycji, które ją ukształtowały.
elites to put our religious heritage in the dustbin of
Pozwala to elitom kulturalnym wyrzucić swoje religijne
history, while robbing its grave of all its beautiful arte-
dziedzictwo na śmietnik historii i jednocześnie zawłasz-
facts. This is the modern incarnation of the colonial spirit
czyć wszystkie jego piękne świadectwa. Jest to wyraźnie
writ large. It is as depressing in its nihilism as it is skewed
współczesne wcielenie kolonialnego ducha, zarówno
in its monumental propagandistic bias.
przygnębiające w swym nihilizmie, jak i spaczone przez
There is another way to see the tradition and practice of
swoje ogromne uprzedzenia propagandowe.
shaping art according to religious belief, and that is to
406
RZ_MFWC 12_09_21_30_Wroclaw 404-411:01
22.08.2008
5:36 Uhr
Seite 407
12.09.2008
godz. 21.30 / 9.30 pm
has not withered when we come to analyse the steady
dostrzeganie ciągłego rozwoju i ewolucji kultury. Anali-
and constant search for the sacred in modernity, and
zując nieustające poszukiwanie świętości w nowoczes-
especially in the music of the last 100 years or so. In music,
ności, a szczególnie w muzyce ostatnich 100 lat, mo-
more than the other arts, there has been a constant
żemy dojść do wniosku, że wiara nie umarła. W muzyce,
stream of composers who were, and still are, profoundly
bardziej niż w innych dziedzinach sztuki, istnieje stała
religious men and women. In different ways we see a
liczba kompozytorów, którzy byli i nadal są osobami
core unity in the widespread search for sanctity in the
głęboko wierzącymi. Na różne sposoby, w dziełach takich
work of Stravinsky, Schoenberg, Messiaen, Cage, Britten,
artystów jak choćby Strawiński, Schönberg, Messiaen,
Poulenc, Schnittke, Gubaidulina, Ustvolskaya, Pender-
Cage, Britten, Poulenc, Schnittke, Gubaidulina, Ustwolskaja,
ecki, Gorecki, Paert, Kanchelli, Tavener and many others.
Penderecki, Górecki, Pärt, Kanchelli czy Tavener można
In this view we can see the religious principle as being
zaobserwować jedność w szeroko zakrojonym poszuki-
part of the mainstream of musical modernity, and the
waniu świętości. Ta religijna zasada jawi się jako część
search for a spiritual paradigm seems entirely natural
głównego nurtu muzycznego czasów współczesnych,
and part of a continuum in that musical history.
a poszukiwanie duchowego paradygmatu wydaje się
To the militant atheist who dominates the command
naturalnym elementem ciągłości historycznej w muzyce.
heights and control positions of European culture all
Dla zdeklarowanego ateisty, zajmującego w europejskiej
this may seem undesirable, but in this wider context of
kulturze naczelne miejsce, wszystko to może być niepo-
the past, and various prevailing modern trends, it is
żądane, jednakże we wspomnianym szerszym kontekście
hardly strange. Christian liturgy, it has been said, becomes
dziejowym, jak również na tle rozmaitych dominujących
an ideal model for the artist where a special kind of per-
obecnie trendów, nie jest wcale niezwykłe. Mówi się,
fection before God, which can be captured in the highest
że liturgia chrześcijańska stała się doskonałym wzorem
form of ritual praise, can be seen as a guiding principle
dla artystów poszukujących wyjątkowej perfekcji, jaka
in much else that can be achieved in art. In retrospect
należy się dziełom poświęconym Bogu, a którą odnaleźć
this is what I think was going on in the composition of
można w najwyższej formie obrzędów pochwalnych.
my Triduum, where the original rituals become the kernel,
Patrząc wstecz, tym właśnie kierowałem się komponując
the guiding light and inspiration point, from where a
moje „Triduum”, w którym oryginalny rytuał stał się
freer, concert form takes off.
istotą, myślą przewodnią i inspiracją dla swobodniejszej
In a very imperfect and roughly-hewn exploration, there
formy koncertowej.
407
12.09.2008
see a living culture still in evolution and growth. Faith
sztuki zgodnie z przekonaniami religijnymi – mianowicie
Pt / Fr
Jest jeszcze jeden sposób postrzegania tradycji i tworzenia
godz. 21.30 /
9.30 pm
Piątek / Friday
RZ_MFWC 12_09_21_30_Wroclaw 404-411:01
Wrocław
22.08.2008
5:36 Uhr
Seite 408
Kolegiata Świętego Krzyża
To bardzo niedoskonałe i chaotyczne poszukiwanie było
was an attempt in these three works to build large-scale
próbą zbudowania w trzech dziełach olbrzymich struk-
edifices out of the memory and motivation behind litur-
tur z pamięci i motywacji, kryjących się za wydarzeniami
gical action. The music, in all three cases, deliberately
religijnymi. W tych trzech przypadkach muzyka celowo
goes beyond the model. The forms no longer function as
wykracza poza swój wzór. Formy nie służą już jako części
liturgy, but have become something else – a mode of
liturgii, ale są czymś innym – wyrazem muzycznej
musical expression in the form of concerti and sym-
ekspresji, przedstawionej w formie koncertów i symfonii,
phony, which nevertheless have religious ritual and
które jednak mają swoje dramatyczne i muzyczne korze-
practice as their dramatic and musical DNA. And of
nie w religijnych obrzędach. Cały autorski talent chrześci-
course, because there is narrative at the heart of the
jańskiego artysty skupia się na narracji w centrum
Crucifixion story, all the story-telling instincts of the
historii Ukrzyżowania, a wspiera go silna muzyczna tra-
Christian artist are galvanised towards that purpose.
dycja snucia opowieści z dźwiękowych analogii.
It also helps that there is a strong tradition in music
Uważam, że to właśnie stanowi złożone zaplecze dźwię-
of spinning sonic analogies to the art of telling tales.
kowego świata „The World’s Ransoming”, Koncertu Wiolon-
This, I believe, constitutes the complex hinterland to the
czelowego i symfonii „Vigil”. Rezultat, choć niekompletny
sound world of The World’s Ransoming, The Cello Con-
i niedoskonały, przez lata zmuszał mnie do myślenia.
certo and Symphony; Vigil. The result, although incom-
Uświadomił mi, że inspiracje religijne są wciąż żywe
plete and imperfect has given me years of thought and
i mają się dobrze w naszych czasach, oraz że w XXI w.
reflection. For me it opened up possibilities that the reli-
mogą odgrywać nie mniejszą rolę w tworzeniu muzyki
gious instinct was alive and well in our time and could
niż miało to miejsce w przeszłości.
be just as important as a shaping factor in the music of
the 21st century, as it has been in the past.
The Cardinall’s Musick
Andrew Carwood
Noty przy koncercie 10.09.2008, godz. 21.30 we Wrocławiu / See notes 10.09.2008, 9.30 pm in Wrocław
Orkiestra Filharmonii im. W. Lutosławskiego we Wrocławiu
Nota przy koncercie 4.09.2008, godz. 20.00 we Wrocławiu / See note 4.09.2008, 8.00 pm in Wrocław
Fine Arts Brass Ensemble
Nota przy koncercie 10.09.2008, godz. 19.00 we Lwówku Śląskim / See note 10.09.2008, 7.00 pm in Lwówek Śląski
James MacMillan
Nota przy koncercie 8.09.2008, godz. 19.00 we Wrocławiu / See note 8.09.2008, 7.00 pm in Wrocław
408
Seite 409
12.09.2008
Stabat Mater dolorosa
John Browne
Stała Matka bolejąca
John Browne
Stabat Mater dolorosa
Juxta crucem lacrimosa
Dum pendebat Filius.
Stała Matka bolejąca,
obok krzyża łzy lejąca,
Gdy umierał tak jej Syn.
Cujus animam gementem
Contristantem et dolentem
Pertransivit gladius.
Jakże w duszy jest zmartwiona,
Zasmucona, zachmurzona,
Jakby ją przeszywał miecz.
O quam tristis et afflicta
Fuit illa benedicta
Mater unigeniti!
Jakże smutna i strapiona
Matka ta Błogosławiona
to jej syn Jednorodzony
Quae maerebat et dolebat,
Pia Mater, dum videbat
Poenas nati incliti.
Co za człowiek, co nie płacze,
Kiedy Matkę tę zobaczy
W udręczeniu – w takim, och.
Quis est homo qui non fleret,
Matrem Christi si videret
In tanto supplicio?
Gdzie jest człowiek, co łzę wstrzyma
gdy mu stanie przed oczyma
W mękach Matka ta bez skaz?
Quis non potest contristari,
Piam Matrem contemplari
Dolentem cum Filio?
Kto się smutkiem nie poruszy,
Gdy rozważy boleść duszy
Matki z jej Dziecięciem wraz?
Eia Mater, fons amoris
Me sentire vim doloris
Fac, ut tecum lugeam.
Matko, źródło ukochania,
Daj mi siłę współodczuwania
Tylu bólów, żalów Twych.
Fac, ut ardeat cor meum
In amando Christum Deum
Ut sibi complaceam.
Serce sobie upodoba,
U Chrystusa kochać Boga;
Sercu memu spraw to Ty.
Stabat Mater, rubens rosa,
Juxta crucem lacrimosa,
Videns ferre criminosa,
Nullum reum crimine.
Stoi Matka, w ogniu róży
Tuż u krzyża w łzach się nuży,
Widzi głowę Niewinnego,
w niewinności, w bólu Jego.
godz. 21.30 / 9.30 pm
9.30 pm
Piątek / Friday
godz. 21.30 /
5:36 Uhr
12.09.2008
22.08.2008
Pt / Fr
RZ_MFWC 12_09_21_30_Wroclaw 404-411:01
409
RZ_MFWC 12_09_21_30_Wroclaw 404-411:01
Wrocław
22.08.2008
14:25 Uhr
Seite 410
Kolegiata Świętego Krzyża
Et dum stetit generosa
Juxta natum dolorosa,
Plebs tunc canit clamorosa,
"Crucifige, crucifige!"
I tak stoi gorejąca
Jest w żałobie bolejąca
Tłum pamięta rozkrzyczany:
„Na krzyż” – i jest krzyżowany.
O quam gravis illa poena,
Tibi, Virgo poenae plena,
Commemorans praeamoena,
Jam versa in maestitiam.
Jaki ból cierpienia Twego
Panno pełna smutku Jego,
I wspomina dni radości
Tutaj wszyscy są w żałości.
Color erat non inventus
In te, Mater, dum detentus
Stabat natus, sic contentus
Ad debellandum Sathanam.
Całe życie płynie z Ciebie
Matko Święta, tutaj w biedzie,
Stoisz z bólem jego w Sobie
szatan zginie w Twej ozdobie.
Per haec nata praeamata,
Natum tuum qui peccata,
Delet cuncta perpetrata,
Deprecare dulciflue.
Przez Synowskie Ukochanie,
uproś z grzechem dziś rozstanie,
Twoje słodkie wymodlenie
zdejmie z nas nieczyste brzemię.
Ut nostra, tergens ingrata,
In nobis plantet firme grata,
Per quem dando praelibata,
Praestet aeterna requie. Amen.
On nasze grzechy osądzi,
I w nas dobro, co nie zbłądzi,
Przez to spełni obietnice
W Jego wieczystej winnicy. Amen.
Lamentations
Robert White
Lamentacje
Robert White
HETH. Peccatum peccavit Jerusalem propterea instabilis facta est:
omnes qui glorificabant eam spreverunt ilam, quia viderunt ignominiam eius: ipsa autem gemens et conversa est retrorsum.
CHET Jerozolima ciężko zgrzeszyła,
stąd budzi odrazę, kto cenił ją - [teraz] nią gardzi, gdyż widać jej
nagość; ona również wzdycha i chce się wycofać.
TETH. Sordes eius in pedibus eius,
nec recordata est finis sui: deposita est vehementer,
non habens consolatorem: Vide Domine afflictionem,
quoniam erectus est inimicus.
TET W fałdach jej sukni plugastwo:
niepomna była przyszłości; wielce ją poniżono,
nikt nie spieszy z pociechą:
„Spojrzyj na nędzę mą, Panie, bo wróg bierze górę".
JOD. Manum suam misit hostis ad omnia desiderabilia eius,
quia vidit gentes ingressas sanctuarium suum de quibus preceperas
JOD Ciemiężca rękę wyciągnął po wszystkie jej skarby,
a ona patrzyła na pogan, jak do świątyni się wdarli.
410
Seite 411
12.09.2008
godz. 21.30 / 9.30 pm
ne intrarent in ecclesiam tuam. Jerusalem, Jerusalem,
Convertere ad Dominum Deum tuum.
Jeruzalem, Jeruzalem
nawróć się do Pana Boga twego.
CAPH. Omnis populous eius gemens,
et querens panem, dederunt preciosa quaeque pro cibo ad refociliandam animam:
VideDomine et considera quoniam facta sum vilis.
KAF Jęczy cały jej lud, szukając chleba,
na żywność swoje skarby wydali, by siły przywrócić:
„Wejrzyj, przypatrz się, Panie,
jak mnie znieważono“.
LAMED. O vos omnes qui transitis per viam,
attendite et videte sicut dolor meus:
quoniam vindemiavit me ut locutus est Dominus
in die irae furores sui.
LAMED Wszyscy, co drogą zdążacie,
przyjrzyjcie się, patrzcie,
czy jest boleść podobna do tej, co mnie przytłacza,
którą doświadczył mnie Pan, gdy gniewem wybuchnął.
MEM. De excelso misit ignem in ossibus meis et erudivit me:
expandit rete pedibus meis, convertit me retrorsum,
posuit me desolationem tota die merore confectam.
Jerusalem, Jerusalem,
Convertere ad Dominum Deum tuum.
MEM Zesłał ogień z wysoka, kazał mu wejść w moje kości;
zastawił sieć na me nogi, sprawił, że się cofnęłam;
uczynił mnie spustoszoną, cierpiącą dzień cały.
Jeruzalem, Jeruzalem
nawróć się do Pana Boga twego.
9.30 pm
Piątek / Friday
godz. 21.30 /
5:36 Uhr
12.09.2008
22.08.2008
Pt / Fr
RZ_MFWC 12_09_21_30_Wroclaw 404-411:01
Tłumaczenie: Agnieszka Jędrusyna
411