Historia sztuki - prezentacja cz. I

Historia sztuki
PREHISTORIA, STAROŻYTNOŚĆ, ŚREDNIOWIECZE
malarstwo prehistoryczne
Malarstwo to zostało odkryte właściwie dopiero w XIX w. (np. Altamira),
a najbardziej istotne odkrycia pochodzą z XX w. – np.
jaskinia Lascaux (odkryte w 1940). Najczęstszym tematem malowideł
prehistorycznych są zwierzęta i postaci ludzkie, składające się m.in. ze
scen polowań. Malowidła te urzekają swoją siłą i naturalizmem – ale
jedynie w przypadku zwierząt: postaci ludzkie są zazwyczaj bardzo
uproszczone i zgeometryzowane. Podłożem dla malarstwa była skała
jaskiń, na której prostymi farbami z pigmentów i gliny zarysowywano
kontury obiektów, a czasem wypełniano je ziemistymi barwami. Farby
nanoszono rękoma, za pomocą mchu, a czasami pryskano
barwnikiem z wydrążonych kości. Do prymitywnych technik malarskich
wrócono w XX wieku; niektórzy eksprasjonisci malowali rękami,
a Jackson Pollock stosował podobną do wspomnianej wyżej technikę
pryskania farbą.
Jaskinia Lascaux (Francja)
Czas powstania malowideł określany jest na wczesny okres (17 000 – 15 000 lat
p.n.e.). Zespół malowideł zdobiący ściany jaskini pochodzi z różnych epok i
przedstawia przede wszystkim zwierzęta.
Jaskinia Altamira (Hiszpania)
Jest to jedno z największych osiągnięć sztuki paleolitu górnego (ok. 40 tys. – ok. 14
tys. lat p.n.e.) Badacze chętnie przypisują rysunkom charakter magiczny, ale
wydaje się, że lepiej jest traktować je jako wyraz dążenia do poznawania świata:
umiejętność odzwierciedlenia rzeczywistości, początek sztuki, nauki, a nawet
pisma. Jaskinię odkryto w 1879 roku.
Starożytność
Antyk (400 p.n.e. – 400 n.e.) przyniósł udoskonalenie technik malarskich. Pojawiły się
też małe szczoteczki z włosia służące do nanoszenia farby, czyli pędzle. Jednak
niewiele z ówczesnych dzieł pozostało do naszych czasów. Powstawały liczne
obrazy dekoracyjne, przedstawiające bóstwa i herosów (także na różnych
naczyniach i przedmiotach użytkowych). Istnieją przesłanki świadczące o tym, że
niektórzy myśliciele greccy rozważali malarską perspektywę.
-
Malarstwo starożytnego Egiptu
-
Malarstwo Pompejańskie
-
Sztuka Grecji
-
Sztuka Rzymu
Malarstwo starożytnego Egiptu
Malarstwo to nie jest artystyczną wizją otaczającego świata.
To rodzaj specyficznego "pisma", które symbolem postaci,
zdarzenia i koloru ma wyczarować świat, w którym zmarły
ma zaistnieć w otoczeniu bogów. Stosowano perspektywę
pasową.
Architektura Egiptu
Od czwartego tysiąclecia p.n.e. do I stulecia p.n.e.
Najwspanialsze dzieła, świadczące równocześnie o potędze kraju, powstają w okresie Starego
Państwa(2683–2181 p.n.e.). To przede wszystkim ogromne piramidy, z których najważniejszymi są piramidy
Cheopsa, Chefrena i Mykerinosa w Gizie. Powstają również okazałe świątynie. Do budowy używało się
wtedy kamienia.
W okresie Średniego Państwa (2133–1786 p.n.e.) nadal występuje ten sam typ architektury, ale budulcem
– w przypadku piramid – jest już raczej cegła. Popularne są jednocześnie grobowce kute w skale, z
których najsłynniejsze znajdują się w Beni Hassan.
W czasach Nowego Państwa (1567–1085 p.n.e.) duży nacisk kładzie się na architekturę świątynną. ą z
najbardziej znanych i najwybitniejszych świątyń Nowego Państwa, w zabudowie której wprowadzono
liczne innowacje, jest świątynia Amona w Karnaku( na zdj. mastaba, piramida schodkowa, Piramida
Cheopsa i Sfinks, świątynia Amona w Karnaku)
Sztuka starożytnej Grecji
powstała i rozwijała się po upadku kultury Mykeńskiej, spowodowanym w głównym
stopniu najazdem Dorów Za czas jej trwania przyjmuje się okres od ok. 1200 p.n.e. do I
w.p.n.e. czyli do czasu podboju Grecji przez Rzymian. Jednak wraz z podbojem
rzymskim, nie skończył się definitywnie okres sztuki greckiej. Artyści nadal tworzyli, ale
przede wszystkim na potrzeby kolekcjonerów rzymskich. Najczęściej ich dzieła były
kopiami znanych wcześniej dzieł greckich. Dzięki tej działalności znamy wygląd wielu
rzeźb, których oryginały zaginęły lub zostały zniszczone. Sztuka grecka (m.in. właśnie
dzięki kopiom) wywarła ogromny wpływ na sztukę rzymską, jednak wraz ze zmianami
politycznymi skończyła się jej samodzielność.
Rzeźba Grecka
Rzeźba Archaiczna Pierwsze posągi powstały w okresie archaicznym, w czasach
ożywionego handlu z Egiptem. Początkowo Grecy kopiowali jedynie rzeźby
przywiezione z Egiptu. Stąd też wyraźne podobieństwa do sztuki egipskiej:
wyprostowane ciała, ręce ułożone wzdłuż tułowia, dłonie przyciśnięte do ud,
a pięści zaciśnięte. Rzeźby archaiczne stanowią pierwsze studium anatomii. Do
najwspanialszych zabytków epoki archaicznej należy m.in. statua Woźnica z Delf.
Rzeźby klasyczne były już idealnie proporcjonalne, zachwycały szczegółami
i bijącym z nich dynamizmem. Często były wyidealizowane. Najsłynniejszym
rzeźbiarzem klasycznym był Fidiasz, twórca posągu Zeusa ( 13 m. wysokości )
Rzeźba Hellenistyczna ukierunkowała się na przedstawianie postaci i scen z życia
codziennego ale również sceny i postacie hellenistyczne. Do najsłynniejszych
przykładów rzeźby hellenistycznej należy: Nike z Samotraki, Wenus z Milo, Grupa
Laokoona
Architektura Grecji

Architektura starożytnej Grecji to przede wszystkim liczne świątynie budowane na cześć różnych bóstw. Mimo,
że były one rozległe i okazałe, to jednak celli, czyli pomieszczenia kultowe były bardzo wąskie. Uzasadniono to
tym, że świątynia spełniała rolę domu bóstwa, a nie jak w chrześcijaństwie miejsca, w którym gromadzili się
wierni, aby uczestniczyć w nabożeństwie. Były one miejscami kultu, gdzie składano ofiary (dobra materialne,
jedzienie, zwierzęta, a czasami ofiarą stawał się człowiek). Składano je na ołtarzu przed świątynią. Gdy dary
były kosztowniejsze to zawieszano je na ścianach celli lub składano do skarbca. Klasyczne świątynie starożytnej
Grecji budowano zgodnie z wiarą, że pewne kształty i proporcje są miłe bogom. Istnieją trzy główne
antyczne porządki architektoniczne, które różnią się ornamentyką i proporcjami kolumn, a której konstrukcje
opierają się na głowicach.
Akropol
Partenon – Atena
Teatr Dionizosa
Porządki architektoniczne
Trzy podstawowe porządki wykształciły się w starożytnej Grecji: dorycki i joński około 600r. p.n.e. oraz koryncki około 200 lat później. Najłatwiej je rozpoznać po
kształtach głowic kolumn (kapitel).
Sztuka starożytnego Rzymu ( VI w p.n.e. do IV w n.e.)
W miarę upływu czasu państwo rzymskie stopniowo się powiększało.
Sami Rzymianie zetknęli się z kulturami rozmaitych ludów. Wiele z
nich reprezentowało kultury starsze i bardziej atrakcyjne od rzymskiej.
Rzymianie nie wykształcili nowej, odrębnej kultury, a jedynie przejęli
wzorce innych kultur. Dziedziną sztuki, w której Rzymianie osiągnęli
wybitne zdolności, była architektura. Architektura rzymska
ukształtowała się w znacznej mierze pod wpływem architektury
hellenistycznej oraz architektury etruskiej. Majestatyczne budowle,
takie jak np. Koloseum, Panteon, termy, świątynie, akwedukty czy
drogi rzymskie po dziś dzień stoją na swoich miejscach i są
dowodem siły myśli inżynieryjnej Rzymian.
Rzeźba Rzymska

Rodzajem rzeźby typowej dla starożytnego Rzymu były
popiersia, czyli kamienne portrety. Wykonywano je z
białego marmuru, który następnie polerowano. Używano
do tego celu dłuta, pilników i młotów, w późniejszym
okresie zaś świdra. Popiersie rzymskie charakteryzuje
dbałość o przedstawienie najdrobniejszych detali czaszki
i twarzy. Portrety są niemal żywe i odzwierciedlają
osobowość modela. Stąd mówi się o ich szczególnym
psychologizmie. Jednocześnie cechuje je realistyczna
technika prezentacji. Popiersia nie mają być idealizacją,
ale wierną kopią rzeczywistości. Wykonywano je
najczęściej na zamówienie konkretnych osób.
Najsłynniejsze rzymskie rzeźbione portrety to popiersia
Cezara ( na zdj.), Cycerona, Seneki czy Wespazjana.
Średniowiecze
Średniowiecze(400-1350) to czas gwałtownego rozwoju technik malarskich, głównie
na desce: tempery, później oleju, a także fresku. Powszechna była tematyka
religijna, na wschodzie Europy powstawały doskonałe ikony. Charakterystyczne dla
średniowiecza jest hierarchiczne i idealistyczne przedstawianie postaci. Osoby
ważniejsze są więc większe. Nie przywiązywano wielkiej wagi do realizmu
anatomicznego, stąd liczne przekłamania w proporcjach ciała, "płaskość" postaci i
obrazu. Malarstwo uzupełniano chętnie złotem, wykładając złotymi płatkami
powierzchnię malowanej deski. Średniowiecze to okres rozwoju malarstwa przede
wszystkim na desce. Chrześcijanie w przeciwieństwie do Greków czy Rzymian
wstydzili się nagości, uważali ją za coś niestosownego. Powodowało to, że przez
prawie tysiąc lat Syn Boży, jego uczniowie, Maryja byli starannie odziewani w
ubrania.
Pod koniec średniowiecza lub na początku renesansu pojawił się pejzaż.
Architektura średniowieczna
Architektura średniowiecza w znacznej mierze wyrasta z
osiągnięć cesarstwa rzymskiego. Rozwinęły się dwa style:
romański i gotycki. Z chwilą przyjęcia chrztu wodzowie
zaczęli wznosić kościoły
Styl romański. Nazwa pochodzi z łacińskiej Rzymu - Roma
i oznacza jej podporządkowanie rzymskiej władzy
kościelnej. charakteryzował się występowaniem koła lub
krzyża w podstawie budynku, grubymi murami i małymi,
wąskimi oknami, dwójkowym układem kolumn (analogia
do dwóch części Biblii) oraz kwadratowym ciosem
kamienia (symboliczne nawiązanie do czterech cnót).
Budowle romański pełniły funkcję obronną.
Styl gotycki był niejako rozwinięciem stylu romańskiego.
Powstała katedra gotycka, będąca odzwierciedleniem
ideii makrokosmosu. Ołtarz zorientowany był na wschód w kierunku Jerozolimy. Lewa i prawa strona symbolizować
miały dobro i zło, zbawienie i potępienie. Światło
przenikało do wnętrza przez wysokie wąskie okna - miało
to być obrazem łaski Boga, jego miłości.
Malarstwo romańskie
Dojrzałe Średniowiecze (XI-XII w.)
Malarstwo, podobnie jak i rzeźba epoki romańskiej, dosłownie "wtapia się" w ściany kościołów i
trwa w zgodzie z zabytkiem, w którym się znajduje. Malarstwo romańskie pełniło służebną rolę
wobec kościoła. Tematycznie koncentrowało się na przedstawieniu treści chrześcijańskich, a
więc służyć miało nauczaniu niepiśmiennych ludzi prawd wiary.
Cechy malarstwa romańskiego
- duża popularność malarstwa miniaturowego - ręcznie pisane i ilustrowane księgi, plakietki,
puzderka,
- określony sposób malowania: obrysowywanie postaci, dopiero później ich kolorowanie,
najczęściej na złotym i srebrnym tle,
- charakterystyczny wygląd postaci (głowy przechylone o surowym wyrazie twarzy, palce rąk
wykrzywione, nogi rozstawione - to znamiona ruchu),
- właściwe dla tamtym czasów stroje: suknie, płaszcze, krótkie tuniki, dla świętych - długie szaty,
fresk
witraż
iluminacja
Rzeźba romańska
Rzeźba romańska była przede wszystkim rzeźbą architektoniczną,
wypełniała portale i tympanony, pokrywała głowice kolumn,
trzony filarów. Prezentowała w prostej, formie logiczne przesłanie
dostępne dla ogółu wiernych. Tematów dostarczał Stary i Nowy
Testament oraz żywoty świętych. W ornamencie dominowała
plecionka, częste były również motywy zwierzęce i roślinne
symbolizujące m.in. walkę dobra ze złem.
Malarstwo gotyckie
Schyłkowe Średniowiecze - tzw. jesień Średniowiecza (XIV-XV w.)
Malarstwo gotyckie pojawiło się we Włoszech pod koniec XIII w., skąd rozprzestrzeniło się na tereny całej
Europy i trwało ponad 200 lat, niekiedy zazębiając się z następującym po nim
nurtem rnesansu. Na malarstwo gotyckie ogromny wpływ miała architektura. Dzięki strzelistym strukturom
i zastosowaniu sklepienia krzyżowo żebrowego, zwłaszcza w budowlach sakralnych, również w malarstwie
zaczęto stosować zabiegi mające wywołać wrażenie głębokiej perspektywy i przestrzeni obrazu.
•rozpowszechnienie, po raz pierwszy w dziejach sztuki, obrazu niezależnego, przeznaczonego do
zawieszania na ścianach kościoła,
•upodobanie do obrazów tablicowych, malowanych na desce farbami temperowymi,
•wykorzystanie scen z Nowego Testamentu, z życia Marii, Jezusa oraz świętych i męczenników,
•pojawianie się obrazów o tematyce świeckiej,
•ukazywanie postaci taką, jaka jest naprawdę - realistyczne ukazywanie człowieka z uwzględnieniem jego
wyglądu, uczuć, otoczenia, rysów twarzy, proporcji ciała, stroju,
•ukazywanie postaci w naturalnym otoczeniu – krajobrazie, wnętrzu,
•stosowanie światłocienia i perspektywy na miarę ówczesnych umiejętności,
•duże znaczenie malarstwa witrażowego.
Słynni malarze gotyku
Giotto di Bondone (Włochy),
Jan van Eyck
„ Ostatnia wieczerza”
„ Portret rodziny Arnolfini”
•
„Śmierć Marii”
Hans Memling
„ Sąd Ostatczny ”
Rzeźba gotycka
Nazywanie stylu gotyckim zaczęło się w epoce odrodzenia i znaczyło to
wówczas tyle, co barbarzyński. Goci –germańscy barbarzyńcy – od V
wieku zalewali cesarstwo rzymskie, dlatego tę „barbarzyńską” sztukę
nazwano gotykiem
Styl rzeźby gotyckiej ewoluował. Początkowo postacie były sztywne i
wydłużone, częściowo jeszcze pod wpływem tradycji romańskiej, w
końcu XII i początku XIII w. zyskały na przestrzenności i realizmie. Wpływy
rzeźby antycznej Grecji i Rzymu były widoczne w traktowaniu szat,
ekspresji twarzy i pozie.
Większość dzieł z tego okresu jest anonimowa, niemniej jednak znane są
nazwiska części artystów, takich jak Wit Stwosz.
Wit Stwosz
właściwie Veit Stoss (ok. 1447-1533), niemiecki rzeźbiarz, malarz i grafik - wybitny
przedstawiciel późnego gotyku. Pochodził z Horb (południowa Szwabia).
Ołtarz Wita Stwosza jest najcenniejszym, gotyckim zabytkiem Kościoła Mariackiego w Krakowie.
To wspaniałe dzieło jest tryptykiem. powstawał w latach 1477 - 1489, a wykonano go na
zamówienie rady miejskiej Krakowa. Ołtarz kosztował 2808 florenów czyli tyle ile wynosił wówczas
całoroczny budżet Krakowa. W kolorystyce ołtarza przeważają barwy: niebieskie, złote
i czerwone. Figury zostały wykonane niezwykle precyzyjnie. Za wzór służyli ówcześni mieszkańcy
Krakowa. Jest to więc doskonałe źródło wiedzy dla historyków, gdyż oglądając uważnie
przedstawione postacie można wiele dowiedzieć się o czasach średniowiecza, czyli o epoce
w której powstawał ołtarz. ( np. choroby rąk, moda, wygląd ludzi itp. )
Ołtarz ma 13 metrów wysokości i 11 metrów szerokości. Wykonany został z drzewa dębowego,
a figury wyrzeźbiono w pniach lipowych. Figury, które oglądamy w głównej scenie mają po 2m
70 cm wysokości.
Główną scenę Ołtarza stanowi scena Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny. W centralnej części
znajduje się rzeźba Maryi, która opada na ręce apostoła Jakuba Starszego. Należy dodać,
że Maryja ma twarz młodej dziewczyny, aby w ten sposób pokazać oglądającym, że śmierć
nastąpiła bez cierpień
Ołtarz ma 13 metrów wysokości i 11 metrów szerokości. Wykonany został z drzewa
dębowego, a figury wyrzeźbiono w pniach lipowych. Figury, które oglądamy
w głównej scenie mają po 2m 70 cm wysokości.
Główną scenę Ołtarza stanowi scena Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny.
W centralnej części znajduje się rzeźba Maryi, która opada na ręce apostoła Jakuba
Starszego. Należy dodać, że Maryja ma twarz młodej dziewczyny, aby w ten sposób
pokazać oglądającym, że śmierć nastąpiła bez cierpień