alfabetyzm zdrowotny polaków - Nowiny Lekarskie

Nowiny Lekarskie 2010, 79, 1, 75–83
MIROSŁAWA CYLKOWSKA-NOWAK1, MAGDALENA WIATROWSKA2
ALFABETYZM ZDROWOTNY POLAKÓW – RÓŻNICE WARUNKOWANE PŁCIĄ I WIEKIEM
HEALTH LITERACY OF POLES: GENDER AND AGE-RELATED DIFFERENCES
1
Zakład Edukacji
Studenckie Koło Naukowe Badań nad Zdrowiem
Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
p.o. Kierownika Zakładu: dr n. hum. Mirosława Cylkowska-Nowak
2
Streszczenie
Wstęp. Alfabetyzm zdrowotny jest pojęciem ciągle jeszcze mało znanym, ale bardzo ważnym. Jego poziom świadczy o tym, jak
ludzie radzą sobie ze złożonym systemem opieki zdrowotnej, na ile rozumieją informacje dotyczące zdrowia i choroby pochodzące
z różnych źródeł, czy potrafią znaleźć i zrozumieć potrzebne wiadomości i wykorzystać je w sposób służący wspieraniu i utrzymaniu
zdrowia w dobrym stanie. W niniejszej pracy wyjaśniono kluczowe pojęcia i przybliżono zjawisko alfabetyzmu i analfabetyzmu.
Opisano także problemy i kontrowersje wokół alfabetyzacji społeczeństwa polskiego. Najwięcej zaś uwagi poświęcono głównemu
tematowi pracy – diagnozie alfabetyzmu zdrowotnego.
Cel pracy. Diagnoza alfabetyzmu zdrowotnego Polaków i porównanie jego poziomu wśród kobiet i mężczyzn, z uwzględnieniem
różnych grup wiekowych.
Materiał i metoda. W badaniu zastosowano test wiadomości uzupełniony o pytania pozwalające na określenie wybranych cech
charakterystyki społeczno-demograficznej respondentów.
Wyniki i wnioski. Z przeprowadzonych badań wynika, że Polacy prezentują niewystarczający poziom alfabetyzmu zdrowotnego, niezależnie od płci i wieku. Posiadają spory deficyt wiedzy w zakresie tematyki związanej ze zdrowiem, problemy z podstawową anatomią ludzkiego organizmu i jego funkcjonowaniem, udzielaniem pierwszej pomocy i w innych dziedzinach. Tylko z niewieloma pytaniami ankiety
respondenci nie mieli większych problemów. Poziom alfabetyzmu zdrowotnego Polaków należałoby podnieść do wystarczającego im do
codziennego funkcjonowania poziomu.
SŁOWA KLUCZOWE: alfabetyzm, alfabetyzm zdrowotny, populacja polska, płeć, wiek.
Summary
Introduction. Health literacy is a term that is still rarely known, yet crucial. It’s level illustrates how do people deal with the complex system
of the public health care, how do they understand the information concerning their health or illness, which come from different sources, and
if they are able to find and understand the information that are useful to keep their well-being. In the following piece of writing the most
important terms have been explained and the phenomenon of literacy and illiteracy has been dealt with. Moreover, the issues and controversies of the Polish society have been discussed. However, the focus has been given to the main topic of the research – the diagnosis of health
literacy.
Aim of the study. The diagnosis of the Poles health literacy and a comparison of its level among women and men, as well as the
different age groups.
Method and material. In this research a knowledge test and questions which collected information on a socio-demographic characteristic of respondents have been used.
Results and conclusions. According to the performed study, the Poles’ health literacy is insufficient, regardless of age and gender.
They lack knowledge in the basic health issues, problems with simple anatomy and functioning of the human body, first-aid, and
related scope. Only few questions seemed to make no problem for the respondents. The level of health literacy among Polish people
should be raised up to an adequate level, which would allow their everyday functioning.
KEY WORDS: literacy, health literacy, the population of Poland, gender, age.
Wstęp
Jednym z najbardziej złożonych rodzajów ludzkiej
działalności jest proces uczenia się – zdobywania wiedzy,
umiejętności, a zarazem formowania osobowości człowieka. Dzięki temu procesowi nabywany umiejętność posługiwania się językiem, wypowiadania się werbalnego, pisania, czytania i liczenia. Osobę, która tych umiejętności nie
posiadła lub posiadła w niewielkim stopniu, uniemożliwiającym uczestnictwo w życiu społecznym i gospodarczym
kraju, określa się mianem analfabety.
W literaturze przedmiotu wymienianych jest siedem
czynników wpływających na alfabetyzm. Należą do
nich: wykształcenie, rozwój we wczesnym dzieciństwie,
starzenie się, warunki życia i pracy, płeć i różnice międzypłciowe, kultura i język, indywidualne zdolności [1].
Od kilku lat w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie
prowadzi się badania alfabetyzmu dorosłych oraz jego
społecznych przyczyn i konsekwencji. W roku 1993
rozpoczęto realizację międzynarodowego projektu badawczego IALS (International Adult Literacy Survey),
w którym uczestniczyło 8 krajów, w tym Polska [2].
76
Mirosława Cylkowska-Nowak, Magdalena Wiatrowska
Ponadto, dysponujemy wynikami badań międzynarodowych PISA (Międzynarodowego Programu Oceny Umiejętności Uczniów) i OECD (Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju) [3]. Przynoszą one szereg niekorzystnych dla populacji polskiej uogólnień:
• blisko 40% Polaków nie rozumie tego, co czyta
• około 30% Polaków rozumie czytane teksty, ale
w niewielkim stopniu
• co szósty magister z Polski jest analfabetą funkcjonalnym
• 40% Polaków nie radzi sobie z odczytywaniem
mapy pogodowej czy rozkładu jazdy pociągów
• 75% Polaków bezradnie rozkłada ręce przy pytaniu, czy dostrzegają związek między dwoma wykresami
• co trzeci Polak jest analfabetą wtórnym lub funkcjonalnym
• co dziesiąty absolwent polskiej szkoły podstawowej i co trzeci absolwent zasadniczej szkoły
zawodowej nie potrafi czytać
• 44% Polaków przyznaje, że w ogóle nie sięga po
książki
• 64% urzędników w Polsce ma kłopoty ze zrozumieniem prostej instrukcji i tylko 7% z nich swobodnie
posługuje się niezbyt trudnymi dokumentami
• co dziesiąty rolnik czyta i rozumie instrukcje
• 1/3 Polaków rozumie w pełni artykuł w gazecie
na temat ekologicznych barier rozwoju cywilizacyjnego
• 58% pracujących zawodowo Polaków nigdy nie
czyta instrukcji i przepisów
• 69% Polaków nie korzysta ze schematów i wykresów
• 85% Polaków nie korzysta z kosztorysów i specyfikacji
• 23% Polaków nie zawsze może samodzielnie zrozumieć informacje urzędowe lub gospodarcze
• 14% Polaków miewa kłopoty ze zrozumieniem
instrukcji na opakowaniu lekarstwa
• 85% Polaków musi korzystać z pomocy przy wypełnianiu druków urzędowych i formularzy
• 95% osób źle oceniających swoje umiejętności nigdy nie korzysta z bibliotek, 96% nie chodzi do kina,
teatru czy na koncerty, 82% nie pisze listów [3].
To oczywiście tylko wybrane, przybliżone dane potwierdzające znaczenie procesu alfabetyzacji społeczeństwa polskiego.
Alfabetyzm zdrowotny jest jednym z rodzajów alfabetyzmu, którego poziom powinien być intensywnie
doskonalony. Pojęcie alfabetyzmu zdrowotnego można
zdefiniować jako powszechną zdolność ludzi do radzenia
sobie ze złożonym systemem opieki zdrowotnej. Oznacza to, że osoby o wysokim poziomie tego rodzaju alfabetyzmu są w stanie bez większych problemów odczytać
i zrozumieć informacje na opakowaniach leków, w formularzach wizyt lekarskich i innych związanych ze
zdrowiem materiałach, potrafią uzyskać dostęp do informacji, zrozumieć je, dyskutować na ich temat z profesjonalistami medycznymi i wykorzystać w sposób służący wspieraniu i utrzymaniu zdrowia w dobrym stanie. Alfabetyzm
zdrowotny stanowi też kluczowe pojęcie w odniesieniu do
uzyskiwania kontroli nad własnym życiem [4].
Cel pracy
Celem pracy jest diagnoza alfabetyzmu zdrowotnego
Polaków i porównanie jego poziomu wśród kobiet i mężczyzn, a także w różnych grupach wiekowych.
Materiał i metoda
W badaniu wzięło udział 100 osób zamieszkujących
w województwie wielkopolskim. Dobór próby był przypadkowy. Metodą badawczą był pomiar, a zastosowanym
narzędziem badawczym – test wiedzy poszerzony o metryczkę. Badanie przeprowadzono w okresie od 1 marca do
30 kwietnia 2010 r.
Charakterystyka społeczno-demograficzna badanych
Dwie trzecie respondentów (63%) stanowiły kobiety.
Analizując wiek uczestników badania, najliczniejszą grupę
stanowiły osoby w przedziale wiekowym pomiędzy 18–44
rokiem życia (55% badanych), najmniej liczną (3%) –
badani w wieku powyżej 65 lat. Pozostałe kategorie wiekowe to respondenci przed 18. rokiem życia (20%) oraz
w wieku 44–65 lat (22%).
Ponad połowa ankietowanych (54%) zamieszkiwała
w małym lub średnim mieście, a prawie co trzecia osoba
(30%) była mieszkańcem dużego miasta. Na wsi mieszkało 16% badanych.
Prawie co drugi respondent (45%) posiadał wyższe
wykształcenie, co piąty (20%) – podstawowe. Badani legitymujący się wykształceniem średnim stanowili 23%.
Natomiast najmniej liczną grupę (12%) stanowiły osoby
z wykształceniem zawodowym. 78% respondentów wykonywało w momencie badania pracę umysłową, pozostałych 22% – fizyczną.
Blisko jedna trzecia respondentów (32%) zarabiała
między 1000 a 2000 zł miesięcznie, niewiele mniej, bo
28% badanych pozyskiwało dochód poniżej 1000 zł,
a 2000–3000 zł miesięcznego wynagrodzenia otrzymywało
27% uczestników badania. Najmniej liczna była grupa badanych (12%), których dochód miesięczny brutto osiągał
ponad 3000 zł.
Alfabetyzm zdrowotny Polaków – różnice warunkowane płcią i wiekiem
77
Wyniki badania alfabetyzmu zdrowotnego Polaków
W dalszej części pracy przedstawiona zostanie analiza odpowiedzi na wybrane pytania badające poziom
alfabetyzmu zdrowotnego respondentów oraz ich związek z płcią i wiekiem badanych.
Jedno z pytań testu miało na celu sprawdzić wiedzę
dotyczącą udzielania pierwszej pomocy. Brzmiało ono:
„Jaki jest prawidłowy stosunek liczby uciśnięć mostka
do liczby wdechów stosowanych w reanimacji?”
Rycina 3. Prawidłowy stosunek liczby uciśnięć mostka do
liczby wdechów stosowanych w reanimacji – odpowiedzi w
poszczególnych grupach wiekowych
Figure 3. The correct ratio of chest compressions to breaths
used in CPR – responses by different age groups
Źródło: badania własne.
Rycina 1. Prawidłowy stosunek liczby uciśnięć mostka do
liczby wdechów stosowanych w reanimacji – odpowiedzi
kobiet
Figure 1. The correct ratio of chest compressions to breaths
used in CPR – women’s responses
Źródło: badania własne.
Tylko 44% kobiet udzieliło poprawnej odpowiedzi
(30:2), a prawie tyle samo z nich wskazało, że stosunek
ten wynosi 15:2.
Rycina 2. Prawidłowy stosunek liczby uciśnięć mostka do
liczby wdechów stosowanych w reanimacji – odpowiedzi mężczyzn
Figure 2. The correct ratio of chest compressions to breaths
used in CPR – men’s responses
Źródło: badania własne.
Wśród mężczyzn odsetek poprawnych odpowiedzi
był jeszcze mniejszy (30%), a błędnie odpowiedź – 15:2
– wskazało aż 62% z nich.
Poprawną odpowiedź wskazało 47% osób w wieku
18–44 lat, 35% osób poniżej 18. roku życia oraz zaledwie co czwarty ankietowany między 45.–65. rokiem
życia. Najwięcej błędnych odpowiedzi (15:2) pojawiło
się w najstarszej grupie wiekowej (67%), następnie 63%
w grupie 45–65 lat. Także ponad połowa osób poniżej
18. roku życia wskazała tę odpowiedź i 42% ankietowanych między 18.–44. rokiem życia.
Kolejne pytanie sprawdzić miało umiejętność prawidłowego wskazania na rysunku narządów wewnętrznych
klatki piersiowej i jamy brzusznej człowieka, a więc
znajomość podstawowej anatomii ludzkiego organizmu.
Rycina 4. Wskazanie narządów wewnętrznych klatki piersiowej i jamy brzusznej człowieka – odpowiedzi kobiet
Figure 4. Knowledge of internal organs of the chest and abdominal cavity of a human – women’s responses
Źródło: badania własne.
W grupie kobiet najlepiej wypadło wskazanie na rysunku takich narządów wewnętrznych, jak płuca (100% poprawnych odpowiedzi), jelito cienkie (93%) i jelito grube
(96%) oraz serce (85%). Największe problemy pojawiły się
przy oznaczaniu położenia trzustki (64% błędnych zaznaczeń), nieco ponad połowa respondentek nie potrafiła także
poprawnie zaznaczyć żołądka (56% błędnych odpowiedzi)
oraz śledziony (53%).
78
Mirosława Cylkowska-Nowak, Magdalena Wiatrowska
Rycina 5. Wskazanie narządów wewnętrznych klatki piersiowej i jamy brzusznej człowieka – odpowiedzi mężczyzn
Figure 5. Knowledge of internal organs of the chest and abdominal cavity of a human – men’s responses
Źródło: badania własne.
Mężczyźni prawidłowo zaznaczyli jelito cienkie i grube
oraz płuca. Wątrobę zaznaczyło prawidłowo 89% z nich,
o 9% więcej niż w grupie kobiet. Śledzionę poprawnie
wskazało 43% mężczyzn. Lepiej od kobiet wskazali także
żołądek (65% poprawnych zaznaczeń), oraz trzustkę (42%
dobrych odpowiedzi). Nieco gorzej wypadło prawidłowe
wskazanie serca – zrobiło to tylko 78% ankietowanych w
tej grupie.
W grupie osób poniżej 18. roku życia najwięcej problemu przysporzyło prawidłowe wskazanie trzustki –
zrobiła to tylko nieco ponad połowa respondentów. 40%
osób nieprawidłowo zaznaczyło śledzionę. Taki sam
odsetek badanych źle wskazał położenie żołądka. Jedna
czwarta respondentów nie wiedziała, gdzie znajduje się
wątroba.
Wśród osób w wieku 18–44 lat prawie co drugi badany prawidłowo wskazał umiejscowienie śledziony
oraz żołądka. Jeszcze gorzej wypadło umiejscowienie
trzustki – zrobiło to dobrze jedynie 42% respondentów.
Ankietowani pomiędzy 45.–65. rokiem życia mieli
zdecydowanie największe trudności spośród wszystkich
pozostałych grup wiekowych w prawidłowym zaznaczeniu trzustki – zrobił to zaledwie co piąty badany. To
samo dotyczy śledziony – prawidłowo wskazało ją tylko
23% osób oraz żołądka – 45%. Duży problem dotyczył
także usytuowania serca – aż 36% badanych nie potrafiło
tego dobrze zrobić.
Następne cztery pytania zbadać miały wiedzę z zakresu fizjologii człowieka.
Pierwsze pytanie dotyczyło znajomości pojęcia „diureza”.
Rycina 6. Wskazanie narządów wewnętrznych klatki piersiowej i jamy brzusznej człowieka w grupach wiekowych
Figure 6. Knowledge of internal organs of the chest and abdominal cavity of a human – responses by different age groups
Źródło: badania własne.
Alfabetyzm zdrowotny Polaków – różnice warunkowane płcią i wiekiem
Rycina 7. Znajomość pojęcia „diureza” wśród kobiet i mężczyzn
Figure 7. Knowledge of the concept of ‘diuresis’ among women and men
Źródło: badania własne.
79
Rycina 9. Rozumienie pojęcia „ejakulacja” w odpowiedziach
kobiet i mężczyzn
Figure 9. Understanding of the concept of ‘ejaculation’ in the
responses of women and men
Źródło: badania własne.
Tylko nieco ponad połowa kobiet udzieliła prawidłowej
odpowiedzi. Zrobiło to także 65% mężczyzn. Prawie co
trzecia ankietowana kobieta uważała, że diurezą określamy odkrztuszanie plwociny z dróg oddechowych. Tę
samą odpowiedź zaznaczył prawie co piąty mężczyzna.
Rycina 10. Rozumienie pojęcia „ejakulacja” w odpowiedziach
grup wiekowych
Figure 10. Understanding of the concept of ‘ejaculation’ in the
responses of different age groups
Źródło: badania własne.
Rycina 8. Znajomość pojęcia „diureza” w grupach wiekowych
Figure 8. Knowledge of the concept of ‘diuresis’ by different
age groups
Źródło: badania własne.
Bezbłędnie na to pytanie odpowiedziały tylko osoby
po 65. roku życia (ale grupa ta była nieliczna w badaniu). W młodszych grupach wiekowych odsetek odpowiedzi poprawnych był zbliżony. Najwięcej badanych,
którzy zaznaczyli właściwą odpowiedź, było z przedziału wiekowego 45–65 lat (58%). Właściwą definicję diurezy wskazał co drugi respondent poniżej 18. roku życia
oraz nieco ponad połowa 18–44-latków.
W kolejnym pytaniu sprawdzano czy ankietowani
rozumieją pojęcie „ejakulacja”.
Prawidłowe rozumienie ejakulacji, zaznaczyło więcej mężczyzn (71%) niż kobiet (57%). Pojęciem, z którym najczęściej ankietowani mylili odpowiedź prawidłową okazał się orgazm, na który wskazało z kolei
więcej kobiet (41%) niż mężczyzn (prawie co czwarty
badany uznał tą definicję za prawidłową).
Wszystkie osoby po 65. roku życia wskazały prawidłową odpowiedź. Drugą grupą, w której udzielono najwięcej
właściwych odpowiedzi, bo 78% były osoby w wieku 18–
44 lat. Wśród respondentów w wieku 45–65 lat, co druga
osoba wskazała pojęcie ejakulacji. Najgorzej wypadła grupa najmłodszych badanych, ponieważ tylko co czwarta
osoba w tej grupie znała prawidłową odpowiedź. Tak samo
odpowiedział prawie co drugi 45–65-latek.
Pytanie następne brzmiało: „W której fazie cyklu
menstruacyjnego kobieta jest najbardziej płodna?”
Rycina 11. Płodna faza cyklu kobiety w odpowiedziach kobiet
i mężczyzn
Figure 11. The fertile phase of woman’s cycle in responses of
women and men
Źródło: badania własne.
80
Mirosława Cylkowska-Nowak, Magdalena Wiatrowska
Tylko 4% kobiet nie wiedziało, że płodną fazą cyklu
jest faza owulacyjna. Tej wiedzy zabrakło 11% badanych mężczyzn.
Rycina 14. Znajomość nazwy hormonu ciążowego w grupach
wiekowych
Figure 14. Knowledge of the name of the pregnancy hormone
by different age groups
Źródło: badania własne.
Rycina 12. Płodna faza cyklu kobiety w odpowiedziach grup
wiekowych
Figure 12. The fertile phase of woman’s cycle in responses
of age groups
Źródło: badania własne.
Zadaniem dwóch kolejnych pytań było określenie wiedzy o podstawowych parametrach życiowych człowieka.
Pierwsze pytanie polegało na wybraniu spośród czterech
odpowiedzi tej, która określa przeciętną, prawidłową liczbę
oddechów na minutę u dorosłego człowieka.
Z badań wynika, że zdecydowana większość ankietowanych w poszczególnych grupach wiekowych wie, która
faza cyklu menstruacyjnego kobiety jest płodna. Najwięcej
błędnych odpowiedzi, bo 14% zaznaczyli 45–65-latkowie.
Kolejne pytanie testu sprawdzało znajomość nazwy
hormonu produkowanego przez zarodek w organizmie
kobiety, świadczącego o stanie ciąży.
Rycina 15. Prawidłowa liczba oddechów na minutę u dorosłego
człowieka w odpowiedziach kobiet i mężczyzn
Figure 15. The correct number of breaths per minute in an adult
human in the responses of women and men
Źródło: badania własne.
Dobrą odpowiedź wskazało tylko 38% mężczyzn
i 28% kobiet.
Rycina 13. Znajomość nazwy hormonu ciążowego wśród kobiet
i mężczyzn
Figure 13. Knowledge of the name of the pregnancy hormone
in women and men
Źródło: badania własne.
Zarówno mężczyźni, jak i kobiety posiadają ogromny deficyt znajomości gonadotropiny kosmówkowej –
prawidłową odpowiedź wskazało zaledwie 22% mężczyzn i 24% kobiet.
Znajomość hormonu ciążowego w każdej grupie
wiekowej jest bardzo niska, a najmniejsza w grupie osób
w wieku 45–65 lat (aż 86% odpowiedziało błędnie).
Rycina 16. Prawidłowa liczba oddechów na minutę u dorosłego
człowieka według badanych w grupach wiekowych
Figure 16. The correct number of breaths per minute in an adult
human according to respondents from different age groups
Źródło: badania własne.
Alfabetyzm zdrowotny Polaków – różnice warunkowane płcią i wiekiem
81
W najmłodszej grupie wiekowej tylko nieco ponad
połowa badanych wskazała właściwą odpowiedź. Największy problem z zaznaczeniem prawidłowej liczby
oddechów u dorosłego człowieka mieli ankietowani z
grupy wiekowej 18–44 lat, gdzie odsetek błędnych odpowiedzi wyniósł 80%.
Kolejne pytanie badało znajomość wzoru na obliczenie wskaźnika masy ciała (BMI).
Rycina 19. Błonnik pokarmowy jako składnik diety w odpowiedziach kobiet i mężczyzn
Figure 19. Dietary fiber as a diet ingredient in the responses of
women and men
Źródło: badania własne.
Prawidłową odpowiedź – błonnik jest wielocukrem –
podało niewiele osób (41% kobiet i 38% mężczyzn).
Rycina 17. Wskazanie poprawnego wzoru na obliczanie BMI
w odpowiedziach kobiet i mężczyzn
Figure 17. Knowledge of the correct formula to calculate BMI
in responses of women and men
Źródło: badania własne.
Badani mężczyźni częściej wskazywali prawidłowy
wzór na obliczanie BMI niż kobiety. Tylko nieco ponad
połowa kobiet podała prawidłową odpowiedź, natomiast
poprawnie uczyniło to 62% mężczyzn.
Rycina 20. Błonnik pokarmowy jako składnik diety według
grup wiekowych
Figure 20. Dietary fiber as a diet ingredient by different age
groups
Źródło: badania własne.
Rycina 18. Wskazanie poprawnego wzoru na obliczanie BMI
w grupach wiekowych
Figure 18. Knowledge of the correct formula to calculate BMI
by different age groups
Źródło: badania własne.
Wśród grup wiekowych najwięcej poprawnych odpowiedzi udzielili badani w wieku 18–44 lat (62%).
Kolejne dwa pytania z ankiety miały zbadać poziom
wiedzy dotyczącej składników odżywczych i pierwiastków
śladowych występujących w pożywieniu. Pierwsze z tych
pytań brzmiało: „Błonnik pokarmowy, nie ulegający trawieniu i wchłanianiu w przewodzie pokarmowym, który
m.in. ułatwia regularne wypróżnienia jest…?”
Zebrane dane pokazują, że prawidłowo błonnik jako
wielocukier określiła nieco ponad połowa osób poniżej
18. roku życia. Wraz z wiekiem badanych odsetek prawidłowych odpowiedzi zmniejszał się i w grupie 18–44
lat tylko już co trzecia osoba znała właściwą odpowiedź.
Kolejne pytanie testu brzmiało: „Pierwiastkiem śladowym wchodzącym w skład hemoglobiny i biorącym
udział w tworzeniu i wzroście czerwonych krwinek
jest…?”
82
Mirosława Cylkowska-Nowak, Magdalena Wiatrowska
Rycina 21. Znajomość pierwiastków śladowych w grupie kobiet
Figure 21. Knowledge of trace elements in a group of women
Źródło: badania własne.
88% kobiet prawidłowo zaznaczyło żelazo.
Rycina 23. Znajomość pierwiastków śladowych w grupach
wiekowych
Figure 23. Knowledge of trace elements in age groups
Źródło: badania własne.
Z odpowiedzią na to pytanie ankietowani raczej nie
mieli problemów. Najmniejszy odsetek prawidłowej odpowiedzi, który wynosił 79%, pojawił się w grupie 45–65latków.
Pytaniem o to jak nazywa się badanie przełyku i żołądka za pomocą specjalnej sondy, próbowano zbadać
znajomość nazewnictwa powszechnie stosowanych badań diagnostycznych.
Rycina 24. Znajomość terminu gastroskopia wśród kobiet i mężczyzn
Figure 24. Knowledge of gastroscopic terminology among women
and men
Źródło: badania własne.
Rycina 22. Znajomość pierwiastków śladowych w grupie
mężczyzn
Figure 22. Knowledge of trace elements in a group of men
Źródło: badania własne.
Prawidłową odpowiedź wskazało 79% mężczyzn –
niewiele mniej niż kobiet.
Zarówno kobiety, jak i mężczyźni bardzo dobrze poradzili sobie ze wskazaniem gastroskopii jako prawidłowej nazwy opisanego w pytaniu badania. Tylko 3%
kobiet i 8% mężczyzn udzieliło błędnej odpowiedzi.
Ostatnim pytaniem wybranym przez nas z ankiety,
jest pytanie o skoliozę, które miało na celu określenie
umiejętności zdefiniowania jednej z bardziej popularnych jednostek chorobowych. Ankietowani mieli do
wyboru cztery definicje skoliozy, w tym jedną prawidłową.
Blisko cztery piąte badanych kobiet i mężczyzn wybrała prawidłową definicję skoliozy.
Alfabetyzm zdrowotny Polaków – różnice warunkowane płcią i wiekiem
83
przypadkach występuje ryzyko zakażenia wirusem HIV.
Ponadto, badani prawie bezbłędnie, na podstawie podanych
objawów, wskazali zawał serca. Nie pojawiły się też żadne
trudności w nazywaniu zewnętrznych części ciała człowieka (np. tułów, udo, przedramię).
Wnioski
Rycina 25. Znajomość terminu gastroskopia w grupach wiekowych
Figure 25. Knowledge of gastroscopic terminology by different
age groups
Źródło: badania własne.
1. Podsumowując przeprowadzone badania, można wycią-
gnąć następujące wnioski:
2. Zarówno kobiety, jak i mężczyźni oraz większość
3.
4.
5.
6.
Rycina 26. Definicja skoliozy według kobiet i mężczyzn
Figure 26. Definition of scoliosis according to women and men
Źródło: badania własne.
7.
8.
9.
respondentów we wszystkich badanych grupach wiekowych prezentują niski poziom alfabetyzacji w zakresie udzielania pierwszej pomocy.
Badane kobiety i mężczyźni prezentują niewystarczającą znajomość usytuowania narządów wewnętrznych jamy brzusznej i klatki piersiowej człowieka.
Większość respondentów prezentuje niezadowalający
stopień znajomości podstawowych zagadnień z zakresu fizjologii człowieka.
Wysoki odsetek badanych prezentuje niewystarczający
poziom znajomości parametrów życiowych człowieka.
Zarówno kobiety, jak i mężczyźni oraz większość
respondentów prezentuje średni poziom wiedzy dotyczącej składników odżywczych i pierwiastków śladowych występujących w pożywieniu.
Większość badanych prezentuje bardzo dobrą znajomość nazw badań diagnostycznych.
Kobiety, mężczyźni oraz badani z wszystkich grup
wiekowych prawidłowo definiowali skoliozę.
Z uwagi na małą liczebność próby wniosków nie
należy uogólniać na populację generalną.
Piśmiennictwo
Rycina 27. Definicja skoliozy w grupach wiekowych
Figure 27. Definition of scoliosis by different age groups
Źródło: badania własne.
Najsłabiej na to pytanie odpowiedzieli badani w
wieku 45–65 lat – prawie co trzeci nie potrafił podać
prawidłowego określenia.
Trudności nie sprawiły badanym pytania o: numer
alarmowy; rolę tarczycy w organizmie człowieka; prawidłowe tętno u zdrowego, dorosłego człowieka; ilość płynów
jaką powinien człowiek wypić w ciągu doby; działanie
kawy i mocnej herbaty na organizm ludzki. Respondenci
wiedzieli także: co to jest cewnik; od jakiej wartości temperatury ciała możemy mówić o hipotermii oraz w jakich
1. Cylkowska-Nowak M.: Alfabetyzm zdrowotny i jego
znaczenie w procesie edukacji i promocji zdrowia. Edukacja zdrowotna, możliwości, problemy, ograniczenia,
red. M. Cylkowska-Nowak, Poznań 2008.
2. Świerzbowska-Kowalik E.: Czytać i pisać, aby żyć. Wiedza i życie, 1996, 8.
3. Tańska J.: Kraj wtórnych analfabetów. Przegląd – Tygodnik, 2006, 12.
4. Selden C., Zorn M., Ratzan S.C., Parker R.M., Ruth M.:
US National Institute of Health’s Current Bibliography on
Healthy Literacy, 2002. http://www.nlm.nih.gov/pubs.
resources.html
Adres do korespondencji:
Zakład Edukacji
ul. Bukowska 70, pok. 113
60-812 Poznań