1 Islamski system finansowy w Egipcie Muzułmański system

Islamski system finansowy w Egipcie
Muzułmański system finansowy o wartości 1 tryliona USD obejmuje ponad 300
instytucji finansowych - zarówno instytucje, które oferują tylko niektóre produkty zgodne
z zasadami szariatu, jak i muzułmańskie banki z pełną ofertą usług finansowych.
Roczne stopy wzrostu 15 – 20 % są normą dla kluczowych muzułmańskich rynków,
jakimi są rynki Azji Południowo-Wschodniej. Prognozy Business Monitor International
przewiduja, że w przyszłości liderami muzułmańskiego systemu finansowego będą
Malezja i Indonezja. Zapotrzebowanie na sukuk (muzułmańskie obligacje) będzie rosnąć,
biorąc pod uwagę zwłaszcza przepływ kapitału ze spowalniajacych gospodarek
europejskich w kierunku dynamicznie rozwijających się rynków Azji i Bliskiego
Wschodu. Europejscy inwestorzy sa coraz bardziej zainteresowani bliskowschodnimi
produktami finansowymi: Europejczycy wykorzystali 52% z 500 milionów USD
oferowanych przez Dubai Emaar Propertie w 2011r. W 2010r. rynek sukuk, którego
liderami były Centralny Bank Malezji, rzad Indonezji i rząd Arabii Saudyjskiej, osiągnął
rekordowy poziom 52 mld. USD.
Szeroki zakres muzułmańskich produktów finansowych, takich jak: depozyty, kredyty,
ubezpieczenia i papiery wartościowe, kierowany jest zarówno do muzułmanów jak i niemuzułmanów.
Turcja i Indie rozpoczęły już publikowanie wskaźników giełdowych firm działających
zgodnie z zasadami szariatu. W Kazachstanie utworzony zostanie wkrótce drugi w tym
kraju bank muzułmański, rozpoczęto też prace nad zmianami w ustawodawstwie
krajowym, które umożliwią obrót muzułmańskimi obligacjami sukuk. Podobne zmiany w
swoim ustawodawstwie zapowiadają także Australia, Francja, Hong Kong i Singapur.
W związku ze zbliżającymi się wyborami parlamentarnymi w Egipcie, niektóre z partii
odwoływujących się do muzułmańskich wartości zadeklarowały, że będą dążyć do tego,
by szariat stał się podstawą prawną, w tym również w sferze ekonomii. Partia Wolności i
Sprawiedliwości, polityczne ramię Braci Muzłmanów, postuluje kapitalizm
wolnorynkowy i włączenie do prawa gospodarczego elementów prawa muzułmańskiego,
nie podając jednak szczegółów. Salaficka partia Al-Nour przedstawiła projekt założenia
banku muzułmańskiego i powołania Muzułmańskiej Izby Handlowej. Pozostałe partie nie
wspominaja w swoich programach o planach rozwoju muzułmańskiego systemu
finansowania, jednak niezależnie od politycznej orientacji przyszłego rządu, w Egipcie z
pewnością wzrośnie zapotrzebowanie na produkty finansowania zgodne z zasadami
szariatu.
Pierwsza współczesna instytucja muzułmańskiego finansowania – bank oszczędnościowy
w Mit Ghamr pojawiła się w Egipcie w 1963r.
Obecnie, zwłaszcza po globalnym kryzysie finansowym, muzułmański system finansowy
cieszy się w Egipcie coraz większą popularnością. Powszechnie uważa się, że
muzułmańskie instytucje finansowe wykazały się większą odpornością podczas
globalnego kryzysu.
1
Mimo to, muzułmańska bankowość to zaledwie 3-4% egipskiego przemysłu bankowego
wartego 200 mld. USD, w porównaniu do 46% w ZEA.
U podłoża takiego stanu rzeczy leżą dwie główne przyczyny. Po pierwsze, wcześniejsze
doświadczenia Egipcjan były negatywne: w latach osiemdziesiątych ubiegłego wieku, po
upadku struktur finansowych typu Schematy Ponziego, w których muzułmańskie
instytucje finansowe oferowały bardzo wysokie zwroty, wiele osób straciło oszczędności
całego życia. Po drugie, Egipt był politycznie przeciwny wprowadzaniu muzułmańskich
instytucji finansowych.
Mimo, że w chwili obecnej muzułmański system finansowania wciąż jeszcze odgrywa w
Egipcie niewielka rolę, egipski rząd rozpoczął już przygotowania projektów pierwszych
wytycznych dotyczących sukuk oraz poprawek do prawa rynku kapitałowego w celu
przyciągnięcia arabskich i południowo-azjatyckich inwestorów. Zwolennicy
muzułmańskiego systemu finansowego wywierają presje na Bank Centralny Egiptu, aby
muzułmańskie instytucje finansowe podlegały osobnej regulacji.
W Egipcie operują trzy muzułmańskie banki, działajace zgodnie z zasadami szariatu,
oferujące kompleksową gamę usług i produktów finansowych:
- Faisal Islamic Bank, nominowany przez Asset Triple A Awards jako najlepszy
muzułmański bank w Egipcie,
- Al Baraka Bank, wywodzący się z Bahrajnu,
- National Bank for Development, który w 49% należy do Abu Dhabi Islamic Bank.
Dodatowo, 4 egipskie banki: Al-Watany Bank, Banque Misr, Egyptian Gulf Bank i
United Bank oferują indywidualne produkty finansowe zgodne z zasadami szariatu.
Ważnym produktem w muzułmańskim systemie finansowym jest takaful (muzułmańskie
ubezpieczenie). W Egipcie obejmuje ono 5% rynku ubezpieczeń wartego 1,5 bilionów
USD. Poza firmą Egyptian Saudi Insurance House, która zapoczatkowała takaful w
Egipcie w 2002r., na tamtejszym rynku funkcjonuje jeszcze 7 innych firm, oferujących
ten rodzaj ubezpieczenia. Takaful zyskuje popularność zwłaszcza wśród uboższej
ludności, która nie może pozwolić sobie na wysokie stawki firm ubezpieczeniowych.
Ernst & Young przewiduje, że w 2015r. globalny rynek takaful osiągnie pułap 25 mld.
USD, głównie dzięki rynkom rozwijającym się, takim właśnie jak Egipt.
Islamski system finansowy ma też swoich przeciwników. Krytycy podkreślają zbyt małą
różnorodność produktów i ich trudną dostępność. Często trudno jest też określić, czy
oferowany produkt jest rzeczywiście zgodny z zasadami szariatu. Sytuację komplikuje
brak jednolitych norm: produkt uznany za zgodny z szariatem w Egipcie może nie zostać
uznany za taki w krajach Zatoki Perskiej. Brakuje też wykwalifikowanych
muzułmańskich naukowców, specjalizujących sie w dziedzinie ekonomii i bankowości.
W rzeczywistości wprowadzenie nowego ustawodawstwa musi odbyć się drogą prób i
błędów. I wreszcie, ulubionym argumentem przeciw muzułmańskiej bankowości jest
opinia, że w rzeczywistości jest to tradycyjna bankowość, funkcjonująca tylko pod inną
nazwą.
Bankscope i Thomson Reuters przewidują, że do 2013r. kapitał egipskich
muzułmańskich instytucji finansowych wzrośnie niemal dwukrotnie: z 6 do 10 mld.
USD. Tymczasem w Egipcie pojawiają się wciąż nowe produkty: elektroniczna firma
handlowa, Mubasher Trade tworzy platformę handlową działającą zgodnie z zasadami
szariatu. National Bank for Development oferuje kredyty na naukę i podróże w
wysokości odpowiednio 150,000 i 200,000 EGP, do spłaty w okresie 5 lat w
2
miesięcznych ratach. W sierpniu 2011 r. banki Naeem Financial Investment i Principal
Bank for Development & Agriculture utworzyły fundusze akcyjne.
Utrudnieniem wobec globalnego spowolnienia gospodarczego może okazać się
ograniczona płynność muzułmańskich banków. W przezwyciężeniu tego problemu
pomóc ma instytucja megabanków: w styczniu 2012 r. w Bahrajnie rozpocznie
działalnośc megabank Istikhlaf Bank, otwarcie megabanku o kapitale 1 mld. USD
zapowiedziała też Malezja.
Na podstawie: Islamic Finance, Industry Insight, November 2011
3