Rozwój e-biznesu w Egipcie

Rozwój e-biznesu w Egipcie
Potencjał penetracji Internetu w Egipcie
Ze względu na niskie koszty i bariery wykorzystania komercyjnego, a także bardzo wysoką
liczbę podłączonych użytkowników, Internet staje się coraz bardziej atrakcyjny dla
przedsiębiorców egipskich. Egipt znajduje się na pierwszym miejscu pod względem ilości
użytkowników Internetu na Bliskim Wschodzie i w Afryce Północnej – 26 mln
użytkowników1 i na drugim miejscu w Afryce po Nigerii.2 Stanowi więc już obecnie olbrzymi
rynek. Podczas kilku ostatnich lat w Egipcie powstało wiele nowych firm internetowych,
specjalizujących się zwłaszcza w produkcji i sprzedaży aplikacji mobilnych konkurencyjnych
w skali globalnej.
Tabele 1 i 2 ilustrują dynamikę zmian na rynku egipskim w odniesieniu do Internetu i ICT.
Tabela 1: Internet
Wskaźnik
Jednostka
Marzec
2011
Luty
2012
Marzec
2012
Użytkownicy
Internetu
Milion
użytkownik
ów
%
24,15
29,37
30,77
Gbps
%
Penetracja
Internetu
Przepustowość
łącza
Udział
gospodarstw
domowych
używających
Internetu
30,94
Miesięczne
tempo
wzrostu
(%)
5,35
Roczne
tempo
wzrostu
(%)
28,12
36,06
37,92
1,87
7,15
137,30
183,21
183,21
..
33,44
32,68
38,18
38,89
0,71
6,21
Źródło: ICT Indicators in Brief, April 2012, Ministry of Communication and Information Technology
1
2
Ministerstwo Komunikacji i Technologii Informacji w Egipcie (2011)
Internet World Stats (2011)
1
Tabela 2: Sektor ICT
Wskaźnik
Jednostka
Firmy ICT
Liczba osób
zatrudnionych
w
sektorze
ICT
Wartość
kapitału
Marzec
2011
4613
214,45
Miesięczne
tempo
wzrostu
(%)
1,50
0,18
Roczne
tempo
wzrostu
(%)
15,04
4,32
45,46
0,04
1,24
Luty
2012
Marzec
2012
Firmy
4010
Tysiąc
205,56
pracowników
4545
214,05
Milliard EGP 44,90
45,44
Źródło: ICT Indicators in Brief, April 2012, Ministry of Communication and Information Technology
Rozwój handlu internetowego
Mimo, że Internet jest szeroko wykorzystywany w Egipcie do komunikacji społecznej i
politycznej, rozmiary handlu elektronicznego są stosunkowo niewysokie. Wpływ portali
społecznościowych na rozwój wydarzeń podczas egipskiej rewolucji pokazuje jednak
potencjał tkwiący w handlu elektronicznym w krajach rozwijających się.
Zgodnie z raportem Arab Advisors z kwietnia 2010 r., w 2009 r. ok. 35% dorosłych Egipcjan
posługiwało się transakcjami elektronicznymi, których łączna wartość za 2009 r. szacowana
była na około 2,1 mld USD. Liczba uczestników handlu internetowego obejmowała w tym
okresie około jedną trzecią dorosłych użytkowników Internetu.
Formy e-biznesu
W Egipcie funkcjonuje biznes elektroniczny zarówno w formie Business-to-Business (B2B)
jak i Business-to-Consumer (B2C). Penetracja komputeryzacji w środowisku biznesowym jest
znacznie wyższa niż wśród populacji ogólnej, co sugeruje większy potencjał B2B niż B2C.
Sektory wykorzystujące strony internetowe B2C obejmują zwłaszcza giełdę, handel,
nieruchomości, rzemiosło, produkty markowe, meble, dostawę żywności.
W ciągu ostatnich lat wzrosły egipskie zamówienia dokonywane na międzynarodowych
portalach e-biznesu, jak np. Amazon.com, jednak egipscy posiadacze kart kredytowych
pozostają stosunkowo ostrożni przy dokonywaniu zamówień za pośrednictwem krajowych
stron internetowych, ponieważ sprzedający często narzucają dodatkowe opłaty za akceptację
kart podczas zakupów internetowych (jak i zakupów dokonywanych w sklepie).
Centralny Bank Egiptu wydał pozwolenia 19 bankom, zarówno krajowym jak i
zagranicznym, działającym w sektorze prywatnym do prowadzenia bankowości
elektronicznej. Jednak zakres transakcji, które mogą być przeprowadzane on-line jest
stosunkowo ograniczony. O ile większość banków prywatnych oferuje pewien poziom
bankowości on-line, o tyle banki państwowe wciąż pozostają w tyle. Prawo o Podpisie
Elektronicznym nr 15/2004 przyczyniło się do poszerzenia zakresu internetowych usług
bankowych. Ustawa ta nadała podpisom elektronicznym moc prawną i stanowiła podstawę do
utworzenia nowego organu – Agencji Rozwoju Technologii Informacyjnych (Information
Technology Industry Development Authority ITIDA) - w celu wspierania i regulowania handlu
2
internetowego. Artykuł nr 3 ustawy stypuluje, że MSP zachęcane będą do korzystania z
metod marketingowych handlu internetowego.
Znaczenie bankowości mobilnej zaczęło wzrastać na egipskim rynku od 2001 r., kiedy Arab
Bank (z siedzibą w Jordanii) i bank National Societe Generale rozpoczęły oferowanie tego
rodzaju usług. W 2011 r. Centralny Bank Egiptu upoważnił lokalne banki do dokonywania
transferów pieniężnych w porozumieniu z wszystkimi trzema egipskimi operatorami telefonii
komórkowej: Etisalat, Mobinil i Vodafone o udostępnianiu klientom dostępu do mobilnych
usług bankowych, takich jak aktualny rachunek sald i przekazy pieniężne. Jednocześnie
właściciele telefonów komórkowych mogą opłacać rachunki automatycznie poprzez przelew
z konta bankowego.
Elektroniczne metody płatności
W ocenie ekspertów, ograniczona, choć rosnąca dostępność produktów bankowych, kart
kredytowych i debetowych, portali płatności internetowych i innych usług e-płatności
pozbawia egipską gospodarkę kluczowego katalizatora wzrostu gospodarczego. Jest to
wyzwanie systemowe, z którym Egipt musi się zmierzyć. Wobec znacznego uzależnienia od
płatności gotówkowych i płatności czekami we wszystkich sektorach gospodarki, banki i rząd
pracują nad rozwojem opcji płatności elektronicznych. Od kilku lat starania te przynoszą
efekty, wzmocnione przez ogromny wzrost popularności Internetu wśród młodej generacji.
Ważnym krokiem w promowaniu elektronicznych metod płatności powinno być zwiększenie
liczby Egipcjan posiadających dostęp do produktów bankowych. Na początku 2011 r.
oszacowano, ze zaledwie 10% Egipcjan posiada konta bankowe. Tymczasem, wśród korzyści,
jakie wiążą się z wykorzystywaniem transakcji elektronicznych i portali internetowych
eksperci akcentują szybkość transakcji, obniżenie oprocentowania i kosztów instytucji
finansowych, a także zwiększenie zaufania inwestorów. E-płatności pozwalają również
zmniejszyć stawki ubezpieczenia poprzez wyeliminowanie zagrożenia związanego z
transportem gotówki, co jest niezaprzeczalnym atutem wobec niepewnej sytuacji
bezpieczeństwa w Egipcie w okresie przejściowym.
Atrakcyjność płatności elektronicznych stymulowana jest dodatkowo przez szybki wzrost
popularności Internetu od 2000 r., kiedy po raz pierwszy wprowadzono w Egipcie linię ADSL
umożliwiającą szybszą transmisję danych. Rosnąca liczba konsumentów korzystających z
Internetu pociągnęła za sobą rozwój firm internetowych, głównie firm koncentrujących się na
e-płatnościach, w tym płatnościach rachunków on-line i portalach płatniczych. Wciąż jeszcze
dość niskie jest natomiast wykorzystanie kart kredytowych, chociaż ich popularność rośnie.
Raporty banków odnotowują wzrost popularności karty kredytowej zwłaszcza wśród młodego
pokolenia Egipcjan.
Lokalne banki wprowadziły również karty kredytowe przeznaczone wyłącznie dla
dokonywania zakupów. Są one skierowane szczególnie do nastolatków i młodzieży, która nie
może jeszcze uzyskać pełnoprawnych kart kredytowych. Karty wymagają rejestracji on-line i
hasła. Można je kupić u dystrybutorów jako karty pre-paid o określonej wartości, podobnie
jak w przypadku kart pre-paid do telefonów komórkowych. Karty te mogą też być
uzupełnianie stałymi kwotami w ramach systemu elektronicznej opłaty Fawry .
Stopniowo zwiększa się też liczba firm, które przekonują się do zalet, jakie oferują im epłatności w porównaniu z tradycyjnymi metodami. Coraz więcej egipskich firm kieruje się
strategią automatyzacji transakcji i operacji handlowych.
Do potencjału systemów płatności elektronicznej sięga również rząd. Ministerstwo Finansów
wprowadziło niedawno usługę elektronicznej opłaty podatków i ceł dla przedsiębiorstw jako
część szerszej inicjatywy prowadzącej do realizacji wszystkich transakcji rządowych drogą
3
elektroniczną. Egipski Urząd Podatkowy pracuje tymczasem nad wdrożeniem dekretu o
opłacie wszystkich podatków drogą elektroniczną za pośrednictwem banków.
Ważnym krokiem w kierunku rozwoju e-płatności jest też opcja płatności za pomocą
urządzeń mobilnych, takich jak smartfony, urządzenia kieszonkowe czy za pomocą sms-ów
wysyłanych przez telefony komórkowe. Płatności realizowane za pomocą urządzeń
mobilnych oferują klientom wygodę płacenia w podróży, zarówno przy płaceniu rachunków
czy zakupach internetowych. Tego rodzaju usługi stają się coraz bardziej opłacalne na
egipskim rynku ze względu na gwałtowny wzrost wykorzystania telefonów komórkowych.
Analitycy egipscy odnotowują, że w wielu krajach afrykańskich m-płatności są ważnym
elementem rozwoju gospodarczego, wprowadzając ubezpieczenia, bankowość, mikropożyczki i usługi rynku kapitałowego do ubogich i izolowanych segmentów społeczeństwa.
Bariery rozwoju
W Egipcie wciąż jeszcze istnieje wiele barier, które trzeba będzie pokonać zanim kraj ten w
pełni będzie mógł korzystać z zalet gospodarki opartej na Internecie:
- niedocenianie korzyści, związanych z transakcjami dokonywanymi on-line
- brak zaufania potencjalnych klientów
- problemy związane z bezpieczeństwem transakcji elektronicznych
- brak umiejętności związanych z obsługą Internetu
- niewystarczająca znajomość języka angielskiego.
Inicjatywy Ministerstwa Komunikacji i Technologii Informacji
Egipski rząd podjął szereg kroków mających na celu propagowanie użytkowania Internetu, m.
in. poprzez przełączenie modemowe na szybsze połączenie ADSL. Rząd egipski zdaje sobie
sprawę z faktu, że poprawa rozwoju handlu elektronicznego w dużej mierze zależy od
rozbudowy infrastruktury dla ułatwienia transakcji elektronicznych.
Egipskie Ministerstwo Komunikacji i Technologii Informacji sponsoruje szereg programów
wspierających rozwój nowych firm w sektorze, takich jak firmy outsourcingowe, które w
2010 r. wygenerowały ponad 1 mld USD przychodów3. W 2010 r. w partnerstwie z
amerykańskim inkubatorem „Plug and Play” Ministerstwo powołało Centrum Innowacji
Technologii i Przedsiębiorczości (Technology Innowation and Entrepreneurship Center) w
celu budowy inkubatora Doliny Krzemowej w Egipcie oraz ustanowiło Program Inkubacji
Technologii (Technology Incubation Program - TIP) wspierający nowo powstające firmy
technologiczne poprzez oferowanie pomieszczeń, wyposażenia, usług biznesowych i
doradztwo strategiczne. Do 2011 r. TIP udzielił różnego rodzaju wsparcia 27 firmom.
Rząd promuje również szybki rozwój penetracji Internetu poprzez tworzenie klubów IT,
finansowanych ze środków publicznych na terenie całego kraju. Do końca 2010 r.
funkcjonowało ich ok. 2200. Inny program, którego realizacja rozpoczęła się w 2007 r. Egypt
PC 2010, miał na celu popularyzację komputera domowego poprzez oferowane niskich cen i
planów ratalnych dla podstawowego wyposażenia komputerowego i oprogramowania wraz z
bezpłatnymi programami umiejętności internetowych.
Zainteresowanie szerokopasmowym dostępem zwiększyło subskrypcje ADSL z 4000 w 2004
r. do ponad 1,9 mln użytkowników w marcu 2012 r. Rząd zaoferował subsydiowaną usługę
ADSL poprzez partnerstwo z dostawcami usług internetowych sektora prywatnego.
3
MENA Private Equity Association (2011)
4
Kultura konsumencka i biznesowa w Egipcie
Jak pokazują badania, młodzież w wieku 15-25 lat to segment najbardziej aktywnych
użytkowników Internetu i najszerzej akceptujących transakcje elektroniczne, ze względu na
przyzwyczajenie i chęć do wykorzystywania gadżetów elektronicznych. Stąd popularyzacja
transakcji on-line uwarunkowana jest, w ocenie ekspertów, angażowaniem egipskiego
segmentu młodzieżowego. Ważnym sposobem dotarcia do tej grupy społecznej jest
umieszczanie reklam na portalach społecznościowych będących główną platformą
komunikacji pokoleniowej.
W przypadku pokolenia starszego dostawcy powinni skupiać się na ofertach szybkiej dostawy
i niższych cen, dodawaniu bezpłatnych produktów i przedstawianiu dokładniejszych
informacji dotyczących oferty. Ludzie starsi w Egipcie stanowią niewielki odsetek (mniej niż
3% użytkowników) użytkowników Internetu.
Firmy operujące w systemie e-handlu powinny dodatkowo uwzględnić uwarunkowania
kulturowe. Egipt, podobnie jak reszta świata arabskiego, preferują interakcje bezpośrednie
zamiast interakcji z ekranem komputerowym. Szczególną uwagę poświęcić należy
specyficznym cechom kulturowym. Elementy takie jak: język, normy, przekonania, religia,
odwołania płciowe powinny być dokładnie rozważone podczas kierowania oferty do
lokalnych klientów.
Rozwój gospodarki opartej na Internecie – historie sukcesu
Inwestycje o podwyższonym ryzyku (venture capital) wśród nowo powstających firm
internetowych są stosunkowo nowym zjawiskiem w Egipcie, ale szybko rozprzestrzeniającym
się, szczególnie po przejęciu największego arabskiego portalu internetowego - Maktoob.com przez Yahoo.com za 165 mln USD w 2009 r. Najstarszą firmą venture capital w Egipcie jest
Ideaveloppers, należąca do grupy finansowej EFG-Hermes Private Equity.
Ideaveloppers zarządza funduszem o wartości 50 mln USD na rzecz rozwoju technologii,
skoncentrowanym na rozwijających się firmach technologicznych sponsorowanych przez
instytucje państwowe, takich jak Telecom Egypt, Egypt Post, banki i firmy ubezpieczeniowe.
Do 2010 r. Ideavelopers miała inwestycje o wartości 25 mln USD w 17 firmach, w tym
portalach płatności internetowej. W czerwcu 2011 r. spółka zainwestowała 10 mln EGP w
nefsak.com – szybko rozwijający się lokalny sklep internetowy z dużym wachlarzem towarów
od komputerów do mody i wystroju wnętrza.
Inną liczącą się firmą venture capital w Egipcie jest Sawari Ventures, inwestująca w
przedsięwzięcia technologiczne, specjalizujące się przede wszystkim w rozwoju aplikacji
mobilnych, Internetu arabskojęzycznego, handlu elektronicznego oraz mediów internetowych.
Firma lokuje około 250 tys. USD – 1 mln USD jako inwestycję początkową i 2-5 mln USD w
późniejszej fazie wzrostu firmy. Portfolio Sawari obejmuje firmy mobilnych serwisów
społecznościowych, strony internetowe oraz mobilne aplikacje takie jak Vimov czy AlZwad
Mobile Services.
Przydatne linki:
- Ministerstwo Komunikacji i Technologii Informacji: http://www.mcit.gov.eg/
- Agencja Rozwoju Technologii Informacyjnych ITIDA:
http://www.itida.gov.eg/En/Pages/home.aspx
- Targi sektora ICT w Kairze: http://www.cairoict.com/
Opracowanie: WPHI Kair
5