Prof. dr hab. Weronika Trojniar-Tokarska (1947–2008)

WSPOMNIENIE
Prof. dr hab. Weronika
Trojniar-Tokarska (1947–2008)
Po długiej i ciężkiej chorobie, 13 sierpnia 2008 roku,
odeszła od nas Profesor Weronika Trojniar-Tokarska. Była
członkiem Towarzystwa Badań nad Snem od pierwszych
lat jego istnienia, a od 2003 roku należała do Rady Programowej czasopisma „Sen”. Od 2002 roku prowadziła
Katedrę Fizjologii Zwierząt Uniwersytetu Gdańskiego. Do
ostatnich dni swojego życia kierowała pracą Katedry.
Profesor Weronika Trojniar-Tokarska, dla przyjaciół
i znajomych Nika, wywodziła się z Przemyśla. Swoją pracę naukową rozpoczęła w 1972 roku po ukończeniu uniwersyteckich studiów biologicznych w Katedrze Anatomii
Człowieka Akademii Medycznej w Lublinie. Dwa lata później przeniosła się, razem z doc. Jerzym Cytawą, do Akademii Medycznej w Gdańsku, gdzie pod jego kierownictwem
przygotowała rozprawę doktorską. Praca dotyczyła znaczenia bodźców nagradzających w zachowaniu motywacyjnym i już wtedy wyznaczyła przyszły kierunek zainteresowań Prof. Trojniar-Tokarskiej związany ze znaczeniem
wzmocnienia w warunkowaniu instrumentalnym, a później z powstawaniem uzależnień. W latach 1973–1986 pracowała w Katedrze Fizjologii Akademii Medycznej
w Gdańsku, początkowo jako asystent, a od 1977 roku, po
obronie pracy doktorskiej, jako adiunkt. W 1987 roku
zmieniła miejsce pracy na Katedrę Fizjologii Zwierząt Uniwersytetu Gdańskiego. Rozprawa habilitacyjna Prof. TrojniarTokarskiej odnosiła się do ośrodkowych mechanizmów regulacji przyjmowania pokarmów i ich zaburzeń, wynikających z dysfunkcji podwgórza. Kolokwium odbyło się w roku
1991 w Instytucie Biologii Doświadczalnej PAN im. M. Nenckiego w Warszawie. W latach 1988–1992 kilkakrotnie wyjeżdżała do Kanady, gdzie na Uniwersytecie Concordia
w Montrealu pracowała z prof. Royem Wise’em nad neurobiologicznymi mechanizmami powstawania uzależnień lekowych. Prace te kontynuowała w Gdańsku, rozszerzając
warsztat badawczy naszej Katedry o immunohistochemiczne metody oceny stopnia aktywacji struktur mózgowych.
Profesor Weronika Trojniar-Tokarska była wybitną specjalistką w dziedzinie neurofizjologii, a Jej prace spotykały
się z dużym zainteresowaniem w kraju i za granicą. Cechowała Ją pasja badawcza, szerokie horyzonty i dociekliwość
naukowa. Najważniejsze osiągnięcia Prof. Trojniar-Tokarskiej dotyczyły poznania mechanizmów restytucji funkcji
po uszkodzeniach mózgu, ośrodkowej regulacji poziomu
aktywności struktur korowych, w tym hipokampa oraz udziału struktur limbicznych i podwzgórza w regulacji czynności układu immunologicznego.
Pozostanie w naszej pamięci jako osoba wyjątkowa:
świetna organizatorka, ceniony nauczyciel akademicki,
człowiek wielkiego formatu i dobra koleżanka.
Edyta Jurkowlaniec, Andrzej Borman
Katedra Fizjologii Zwierząt, Uniwersytet Gdański
t Ważniejsze publikacje
Cytawa J., Frydrychowski A., Luszawska D., Trojniar W. Instrumental reflex reinforced with intragastric infusions of morphine.
Acta Physiol. Pol. 1974; 25: 285–288.
Cytawa J., Luszawska D., Trojniar W. Udział oropharyngeal vs
żołądkowo-jelitowych receptorów w regulacji pobierania pokarmu i wody. Przegl. Lek. 1974; 31: 272–278.
Trojniar W., Cytawa J., Frydrychowski A., Luszawska D. Intragastric self-administration of morphine as a measure of addiction.
Psychopharmacologia (Berl.) 1974; 37: 359–364.
Cytawa J., Trojniar W. Przyjemność i warunkowanie instrumentalne. Acta Physiol. Pol. 1976; supl. 13: 169–175.
Cytawa J., Trojniar W. The state of pleasure and its role in instrumental conditioning. Activ. Nerv. Super. 1976; 18: 92–96.
Trojniar W., Cytawa J. Transfer from extero- to interoceptive reinforcement in the course of instrumental conditioning in rats. Acta
Neurobiol. Exp. 1976; 36: 455–462.
Cytawa J., Frydrychowski A., Trojniar W. Direct intragastric infusion of liquid food paired with external stimulus as a reinforcement in instrumental conditioning. Activ. Nerv. Super. 1977; 19:
22–23.
Cytawa J., Luszawska D., Trojniar W. Failure in conditioning of
ingestive instrumental reflexes in the absence of ororhinopharyngeal stumuli. Activ. Nerv. Super. 1977; 19: 20–21.
Trojniar W., Cytawa J., Frydrychowski A., Luszawska D. Intragastric morphine infusion as a reinforcement for instrumental reflex. Activ. Nerv. Super. 1977; 19: 23–24.
Trojniar W., Cytawa J., Smyk K. Diurnal and nocturnal spontaneous motor activity in rats with septal lesions. Folia Biol. (Kraków)
1977; 25: 45–51.
Cytawa J., Trojniar W. Hedonesthesia: the nervous process determining motivated ingestive behavior. Acta Neurobiol. Exp. 1978;
38: 139–152.
Cytawa J., Trojniar W. Hedonestezja: koncepcja i znaczenie biologiczne. Kosmos 1979; 637–651.
Cytawa J., Trojniar W. The pleasure system of the brain and its
neurotransmitters. Pol. J. Pharmacol. Pharm. 1979; 31: 283–292.
Cytawa J., Trojniar W. Neuroanatomical and neurochemical substrate of pleasure. Acta Physiol. Pol. 1980; 31 (supl. 20): 85–106.
Fonberg E., Trojniar W. Jerzy Cytawa (1933–1979). A biographical skech and eulogy. Physiol. Behav. 1980; 24: 195–196.
49
SEN
2008, Tom 8, Nr 2
Trojniar W., Luszawska D. The effect of intraventricular administration of noradrenaline and dopamine on lateral hypothalamic
syndrome in rats. Acta Neurobiol. Exp. 1982; 42: 209–216.
Cytawa J., Trojniar W., Tokarski J. Instrumental reflexes reinforced
intragastrically. I. Methods of self-administration of fluids bypassing
normal mouth route. Zesz. Nauk. Uniw. Gda. Biol. 1983; 4: 1–32.
Cytawa J., Trojniar W., Tokarski J. Instrumental reflexes reinforced
intragastrically. II. The role of extero- and interoceptive stimuli in the
regulation of food intake. Zesz. Nauk. Uniw. Gda. Biol. 1983; 4: 33–47.
Trojniar W., Jurkowlaniec E., Orzeł-Gryglewska J., Tokarski J. The
effect of lateral hypothalamic lesions on spontaneous EEG pattern
in rats. Acta Neurobiol. Exp. 1987; 47: 27–43.
Jurkowlaniec E., Trojniar W., Ozorowska T., Tokarski J. Differential effect of the damage to the lateral hypothalamic area on hippocampal theta rhythm during waking and paradoxical sleep. Acta
Neurobiol. Exp. 1989; 49: 153–169.
Jurkowlaniec E., Trojniar W., Tokarski J. The EEG activity after
lesions of the diencephalic part of the zona incerta in rats. Acta
Physiol. Pol. 1990; 41: 85–97.
Trojniar W., Dytkowska A. Morphological substratum of the lateral hypothalamic aphagia and adipsia: a mapping study in the rat.
Acta Neurobiol. Exp. 1990; 50: 549–570.
Trojniar W., Jurkowlaniec E., Ozorowska T. Disturbances in sleep-waking pattern and cortical desynchronization after lateral hypothalamic damage: effect of the size of the lesion. Acta Neurobiol. Exp. 1990; 50: 81–91.
Trojniar W. Analiza morfologicznego substratu objawów syndromu bocznego podwzgórza u szczura. Uniwersytet Gdański,
Gdańsk 1991: 1–124.
Trojniar W., Wise R.A. Facilitatory effect of D-9-tetrahydrocannabinol on hypothalamically induced feeding. Psychopharmacology 1991; 103: 172–176.
Wise R.A., Bauco P., Carlezon W.A., Trojniar W. Self-stimulation and drug reward mechanisms. Ann. N.Y. Acad. Sci. 1992;
654: 192–198.
Trojniar W. Fizjologiczny mechanizm nagrody. Kosmos 1993;
42: 365–384.
Jurkowlaniec E., Trojniar W., Tokarski J. Daily pattern of EEG
activity in rats with lateral hypothalamic lesions. J. Physiol. Pharmacol. 1994; 45: 399–411.
Trojniar W., Staszewska M. Unilateral damage to the ventral tegmental area facilitates feeding induced by stimulation of the contralateral ventral tegmental area. Brain Res. 1994; 641: 333–340.
Wrona D., Jurkowski M., Trojniar W., Staszewska M., Tokarski J.
Electrolytic lesions of the lateral hypothalamus influence blood
NK cytotoxicity in rats. J. Neuroimmunol. 1994; 55: 45–54.
Trojniar W., Staszewska M. Bilateral lesions of the tegmental
pedunculopontine nucleus affect feeding induced by electrical
stimulation of the ventral tegmental area. Acta Neurobiol. Exp.
1995; 55: 201–206.
Jurkowlaniec E., Pracki T., Trojniar W., Tokarski J. Effect of lateral hypothalamic lesion on sleep-waking pattern and EEG power spectra in the rat. Acta Neurobiol. Exp. 1996; 56: 249–253.
Maliszewska-Ścisło M., Trojniar W. Augmentation of ventral tegmental area stimulation-induced feeding by both stimulation and
lesion of the contralateral ventral tegmental area in the rat. Acta
Neurobiol. Exp. 1999; 59: 287–293.
Trojniar W., Klejbor I. Facilitatory effect of unilateral lesion of
the ventral tegmental area on locomotor response to stimulation
of the contralateral ventral tegmental area: involvement of GABA-ergic transmission. Brain Res. 1999; 842: 419–430.
Maliszewska-Ścisło M., Trojniar W. Effect of unilateral MK-801
into the area of A10 cells on feeding evoked by stimulation of
homologous area in the contralateral hemisphere. Acta Neurobiol. Exp. 2000; 60: 489–494.
50
Orzeł-Gryglewska J., Nowacka A., Jurkowlaniec E., Tokarski J.,
Trojniar W. Anatomical correlates of the lateral hypothalamic influence on waking-sleep relationship in the rat. Acta Neurobiol.
Exp. 2000; 60: 309–322.
Wrona D., Trojniar W., Borman A., Ciepielewski Z., Tokarski J.
Stress-induced changes in peripheral blood natural killer cell cytotoxicity may not depend on plasma cortisol. Brain Behav. Immun. 2001; 15: 54–64.
Jurkowski M., Trojniar W., Borman A., Ciepielewski Z., Siemion D.,
Tokarski J. Peripheral blood natural killer cell cytotoxicity after
damage to the limbic system in the rat. Brain Behav. Immun.
2001; 15: 93–113.
Nowacka A., Jurkowlaniec E., Trojniar W. Microinjection of procaine into the pedunculopontine tegmental nucleus suppresses
hippocampal theta rhythm in urethane anesthetized rats. Brain
Res. Bull. 2002; 58: 377–384.
Orzeł-Gryglewska J., Trojniar W. Udział brzusznego pola nakrywkowego śródmózgowia w regulacji hipokampalnego rytmu theta.
Sen 2002; 2: 45–52.
Wrona D., Jurkowski M., Luszawska D., Tokarski J., Trojniar W.
The effects of lateral hypothalamic lesions on peripheral blood
natural killer cell cytotoxicity in rats hyper- and hyporesponsive
to novelty. Brain Behav. Immun. 2003; 17: 453–61.
Wrona D., Trojniar W. Chronic electrical stimulation of the lateral
hypothalamus increases natural killer cell cytotoxicity in rats.
J. Neuroimmunol. 2003; 141: 20–29.
Jurkowlaniec E., Tokarski J., Trojniar W. Effect of unilateral ibotenate lesions of the ventral tegmental area on cortical and hippocampal EEG in freely behaving rats. Acta Neurobiol. Exp. 2003;
63: 369–375.
Orzeł-Gryglewska J., Trojniar W. Zmiany aktywności elektroencefalograficznej brzusznego pola nakrywki śródmózgowia po jego
wielokrotnej stymulacji. Sen 2004; 4: 79–87.
Wrona D., Klejbor I., Trojniar W. Chronic electric stimulation of the
midbrain ventral tegmental area increases spleen but not blood natural killer cell cytotoxicity in rats. J. Neuroimmunol. 2004; 155: 85–93.
Leszkowicz E., Trojniar W. Substancja P w jądrze konarowo-mostowym nakrywki a hipokampalny rytm theta. Sen 2004; 4: 105–110.
Wrona D., Trojniar W. Suppression of natural killer cell cytotoxicity following chronic stimulation of the ventromedial hypothalamic nucleus in rats. J. Neuroimmunol. 2005; 163: 40–52.
Leszkowicz E., Trojniar W. Activation of tachikinin system in the
pedunculopontine tegmental nucleus suppresses hippocampal
theta rhythm in urethane-anesthetized rats. Acta Neurobiol. Exp.
2005; 65: 373–386.
Orzeł-Gryglewska J., Jurkowlaniec E., Trojniar W. Microinjection
of procaine and electrolytic lesion in the ventral tegmental area
suppressed hippocampal theta rhythm in urethane-anesthetized
rats. Brain Res. Bull. 2006; 68: 295–309.
Leszkowicz E., Matulewicz P., Trojniar W. Układ opioidowy jądra konarowo-mostowego nakrywki hamuje hipokampalny rytm
theta wywołany stymulacją farmakologiczną u szczurów. Acta
Univ. Lodz., Folia Biol. Oecol. 2006; 3: 109–120.
Orzeł-Gryglewska J., Jurkowlaniec E., Trojniar W. Zmiany hipokampalnego rytmu theta po inaktywacji brzusznego pola nakrywkowego (VTA) u szczura w narkozie uretanowej. Acta Univ. Lodz,
Folia Biol. Oecol. 2006; 3: 95–107.
Leszkowicz E., Kuśmierczak M., Matulewicz P., Trojniar W. Modulatory influence on hippocampal theta rhythm of the pedunculopontine tegmental nucleus opioid system. Acta Neurobiol. Exp.
2007; 67: 447–460.
Trojniar W., Plucińska K., Ignatowska-Jankowska B., Jankowski M.
Damage to the nucleus accumbens shell but not core impairs
ventral tegmental area stimulation-induced feeding. J. Physiol.
Pharmacol. 2007; 58 (supl. 3): 63–71.
www.sen.viamedica.pl