docAnaliza Centrum Klasteringu
download 
Reklamacja Transkrypt
Analiza Centrum Klasteringu
Eko Marketing Bogdan Kępka Analiza Klasteringu funkcjonowania przy Zachodniopomorskim Centrum RCIiTT w Uniwersytecie Technologicznym w Szczecinie Bogdan Kępka 2011 Analiza Centrum Klasteringu 2011 Spis Treści: WSTĘP. ....................................................................................................... 3 1. Analiza działań Centrum Klasteringu na podstawie głównych założeń jego funkcjonowania i ich ocena. ............................................................................. 3 2. Analiza działań Centrum Klasteringu na podstawie modelu jego funkcjonowania i ich ocena. ................................................................................................... 8 3. Analiza działań realizowanych przez Centrum Klasteringu na podstawie planu działań i ich ocena. ...................................................................................... 12 4. Struktura CK oraz zalecenia co do jej dalszego funkcjonowania. ................... 15 5. Ocena rentowności funkcjonowania CK. .................................................... 16 6. Rozpoznanie zapotrzebowania na rynku na usługi CK. ................................ 18 7. Krótka analiza SWOT dla CK. .................................................................. 18 2| Strona Analiza Centrum Klasteringu 2011 WSTĘP. Centrum Klasteringu Województwa Zachodniopomorskiego jest efektem działań realizowanych w ramach projektu „Transfer wiedzy w regionie poprzez rozwój sieci współpracy”, Priorytetu VIII Regionalne kadry gospodarki, Działania 8.2 Transfer wiedzy, Poddziałanie 8.2.2 Regionalne strategie innowacji, Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki współfinansowanego z Europejskiego Funduszu Społecznego. Realizacja projektu polega na utworzeniu oraz rozwijaniu sieci współpracy na poziomie regionalnym, pomiędzy dostawcami innowacji i technologii – uczelniami wyższymi, a ich odbiorcami - przedsiębiorstwami, w celu podniesienia poziomu innowacyjności i konkurencyjności regionu zachodniopomorskiego. W ramach projektu przewiduje sie utworzenie Centrum Klasteringu (CK) oraz pięciu branżowych centrów kompetencji. Niniejszy dokument przedstawia analizę działań CK w „Raport Model funkcjonowania Centrum Klasteringu w województwie oparciu o zachodniopomorskim” opracowany w oparciu o doświadczenia ekspertów InnoCo Sp. z o.o. oraz praktyki krajowe i zagraniczne. Centrum Klasteringu będzie jednostką funkcyjną (działem) wewnątrz struktury organizacyjnej Regionalnego Centrum Innowacji i Transferu Technologii przy Zachodniopomorskim Uniwersytecie Technologicznym w Szczecinie (zwanego dalej RCIiTT przy ZUT). 1. Analiza działań Centrum Klasteringu na podstawie głównych założeń jego funkcjonowania i ich ocena. Centrum Klasteringu jest jednostką funkcyjną wewnątrz struktury organizacyjnej Regionalnego Centrum Innowacji i Transferu Technologii przy Zachodniopomorskim Uniwersytecie Technologicznym w Szczecinie (zwanym dalej RCiTT). W modelu funkcjonowania zawarto wiele kluczowych elementów. Spróbujmy je przedstawić i zanalizować działania na podstawie powyższego modelu funkcjonowania CK. 1. Wizja. Wizja CK w modelu zakładała „…Centrum Klasteringu w województwie zachodniopomorskim (dalej CKWZ) jako integralna cześć Regionalnego Centrum Innowacji i Transferu Technologii przy Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie ma osiągnąć poziom gotowości do wejścia na szeroka wodę w oparciu o 3| Strona Analiza Centrum Klasteringu 2011 profesjonalny przygotowany zespół, usługi doradcze i przećwiczone w ramach prac czterech branżowych centrów kompetencji modeli postępowania”.1 Na podstawie rozmów z Menadżerem CK, oraz zapoznaniu się z dokumentacją i działaniami CK można stwierdzić iż faktycznie powstało CK w strukturach RCIiTT przy ZUT, jednakże poziom jego realizacji „na zewnątrz pełną parą” będzie trudne do osiągnięcia. Ma na to wpływ wiele czynników: Menadżer CK będzie kierował jego pracami tylko do końca maja 2011 r. Na obecną chwilę nie jest wybrany jego następca. Nie ma przygotowanego zespołu do realizacji działań CK, BCK są w różnej fazie tworzenia, rozwoju i funkcjonowania, Brak jest zapewnienia źródeł finansowania funkcjonowania CK po zakończeniu projektu (czerwiec 2011). Częściowo zadania związane z realizacją wizji. W ramach projektu, z którego finansowane jest niniejsze opracowanie odbywały się wspólne spotkania, warsztaty, wizyty w firmach, wizyty studyjne etc. Zainicjowano też dzięki CK dwie inicjatywy klastrowe („Metalika” w Wałczu oraz „BioGryf” (Klaster związany z energią odnawialną) w Szczecinie. Praktyki zagraniczne przewidują finansowanie Centrów Klasteringu ze środków własnych, (wpływy z realizacji zadań na rynku komercyjnym), publicznych (finansowanych przez władze regionalne np. Urzędy Marszałkowskie) lub mieszane (połączenie powyższych plus realizacja przez CK różnego typu projektów). Najbardziej odpowiadający polskim i regionalnym warunkom oraz optymalnym na chwile obecną jest model trzeci. Jednakże jest wiele przeszkód aby został on na ten czas wdrożony. Wpływ na to ma kilka czynników: Przedsiębiorcy nie są zainteresowani korzystaniem z usług CK ze środków własnych (wyjątek stanowią Koordynatorzy konkretnych klastrów), Samorządy nie mają funduszy na wspieranie CK w trybie realizacji krajowych i regionalnych polityk klastrowych (krajowa jest obecnie w trakcie tworzenia a regionalne nie przewidziały na to środków), Projekty są wybierane w trybie konkursowym, co nie daje 100% gwarancji na zapewnienie finansowania. Wizja CK do roku 2012 przewiduje: „…CKWZ jako integralna cześć Regionalnego Centrum Innowacji i Transferu Technologii przy Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie ma stać sie profesjonalnym partnerem dla raczkujących, 1„ Model funkcjonowania Centrum Klasteringu w województwie zachodniopomorskim”- Raport; InnoCo str. 7 4| Strona Analiza Centrum Klasteringu 2011 nowo powołanych i istniejących inicjatyw klastrowych oraz liderem w kreowaniu i koordynowaniu efektywnych form współpracy miedzy sektorem gospodarczym a sektorem naukowo-badawczym w województwie zachodniopomorskim”.2 Z punktu widzenia Wykonawcy niniejszego opracowania, jednocześnie mającego doświadczenie w tworzeniu, rozwoju inicjatyw klastrowych i klastrów gospodarczych wdrożenie tej wizji może być utrudnione. Po pierwsze województwo zachodniopomorskie posiada już ukształtowane struktury klastrowe i inicjatywy w kluczowych dla regionu branżach, po drugie jeśli powstaną nowe raczkujące inicjatywy to zostaną one koordynowane przez inne instytucje otoczenia biznesu( w Polsce ten model jest najczęściej obserwowany: „jedna inicjatywa czy klaster =jeden koordynator/animator do jego rozwoju), po trzecie CK jako łącznik biznesu i sfery B+R i biznesu zdaniem Autora wchodzi w kompetencje BCK. 2. Misja. Misja CK jest przez Centrum realizowana. Centrum Klasteringu powinno właśnie pełnić rolę promocyjną, informacyjną, popularyzatora dobrych praktyk klastrowych bezpośrednio wśród przedsiębiorców. Misja ta może spełniać również głównego Celu strategicznego. Brakuje też w niej ważnego elementu jakim jest prowadzona przez wybitnych ekspertów, posiadających dużą wiedzę teoretyczną i doświadczenie praktyczne w tworzeniu, rozwoju i zarządzaniu inicjatywą lub klastrem. 3. Cele strategiczne Cele strategiczne spełniają sens istnienia CK i są zgodne z założeniami. W czasie obecnym są realizowane działania służące ich osiągnieciu i zostały one udokumentowane. Taka właśnie powinna być rola CK w regionie. Istotne jest tylko czy Centrum Klasteringu winno funkcjonować w RCIiTT przy ZUT czy powinno być komórką bardziej „neutralną”. Rozmawiając z przedsiębiorcami można wyło wysnuć wniosek , czy CK nie „reprezentuje „ bardziej Uczelni i RCIiTT. Może warto by rozważyć propozycję umieszczenia CK w miejscu bardziej neutralnym (np. w innej Instytucji otoczenia biznesu lub w Departamencie Przedsiębiorczości Urzędu Marszałkowskiego, jak to ma miejsce np. w Łodzi.) To drugie może być o tyle kłopotliwe iż przedsiębiorcy mogą odbierać działania CK jako „pro 2 Model funkcjonowania Centrum Klasteringu w województwie zachodniopomorskim”- Raport; InnoCo str. 7 5| Strona Analiza Centrum Klasteringu 2011 urzędnicze” lub nawet polityczne. Autor jest zwolennikiem i orędownikiem pierwszego rozwiązania. Co się tyczy analizy i wspierania skupisk gospodarczych i potencjalnych „zalążków” inicjatyw klastrowych CK dotychczas realizowało te cele. Uczestniczyło w badaniach potencjalnych skupisk jako współrealizator takich badań. Częściowo również w procesie rozwoju tych skupisk ( do maja 2011 roku). 4. Cele operacyjne i działania. Pierwszym celem operacyjnym CK jest : „1. Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw działających w sieciach współpracy. : 1.1. Zapewnienie przedsiębiorstwom informacji o trendach rynkowych i technologicznych; 1.2. Zapewnienie przedsiębiorstwom profesjonalnego doradztwa w zakresie tworzenia nowych lub usprawnienia istniejących sieci współpracy; 1.3. Zapewnienie przedsiębiorstwom łatwiejszego dostępu do zasobów, wiedzy, pomysłów i rozwiązań dla inicjowania nowych i optymalizacji istniejących procesów biznesowych; 1.4. Zapewnienie przedsiębiorstwom łatwiejszego dostępu do zasobów, wiedzy, pomysłów i rozwiązań dla przygotowania i wdrożenia nowych projektów biznesowych.”3 Działania które podjęło CK by zrealizować powyższe cele były następujące: Opracowano strategie rozwoju kluczowych w województwie zachodniopomorskim branż z uwzględnieniem trendów rynkowych. Publikacja będzie dostępna dla przedsiębiorców, Odbyły się spotkania popularyzujące sieci współpracy, klastry oraz inicjatywy w regionie. Prezentowano na nich sieci zagraniczne, krajowe ale też i te, które odniosły sukces w regionie. Prelegentami byli menadżerowie klastrów i inicjatyw klastrowych z dużą praktyką i doświadczeniem w tym zakresie. Prezentowano na nich także ofertę samego CK. A także: Udzielano informacji o korzyściach płynących ze współpracy klastrowej Udzielano Informacji o procesach rozwoju klastrów Udzielano usług doradczych i szkoleniowych dla nowych i istniejących inicjatyw klastrowych 3 Model funkcjonowania Centrum Klasteringu w województwie zachodniopomorskim”- Raport; InnoCo str. 7 6| Strona Analiza Centrum Klasteringu 2011 Udzielano informacji o możliwości pozyskiwania grantów na działalność inicjatyw klastrowych oraz realizację projektów ich członków. CK zamieściło na stronie internetowej podstawowe informacje o klastrach a także uruchomiono dyżury konsultacyjne w siedzibie CK oraz odbyły się wizyty w firmach zainteresowanych wstąpieniem do już istniejących klastrów. Zorganizowano spotkanie na temat możliwości tworzenia nowych modeli biznesowych, powiązań kooperacyjnych i wdrażania nowych projektów biznesowych. Drugim Celem operacyjnym CK jest: „2. Rozwój kluczowych dla województwa zachodniopomorskiego skupisk gospodarczych 2.1. Udzielenie wsparcie jednostkom samorządu terytorialnego w kreowaniu i wdrożeniu polityki gospodarczej w oparciu o promocje sieci współpracy; 2.2. Promowanie nowych form współpracy przedsiębiorstw z regionalnymi partnerami, jako sposobu skutecznego adaptowania sie do nowych sytuacji gospodarczych w Polsce i za granica; 2.3. Rozwijanie umiejętności przedstawicieli i pracowników przedsiębiorstw w zakresie oceny regionalnych zasobów, będących potencjalnymi partnerami w ramach sieci współpracy; 2.4. Rozwijanie klastrowych” umiejętności menedżerów, koordynatorów, animatorów inicjatyw 4 Powyższe cele CK realizowało poprzez następujące działania: Spotkania trójstronne (przedstawicieli Jednostek Samorządu Terytorialnego, sfery naukowo-badawczej i przedsiębiorców w zakresie tworzenia regionalnej polityki wspierania klastrów, inicjatyw klastrowych oraz sieci kooperacji i współpracy CH było istotnym partnerem w opracowywaniu, konsultowaniu i ewentualnym wdrazaniu polityki gospodarczej w oparciu o powiązania sieciowe. Spotkania, szkolenia i warsztaty z przedsiębiorcami w zakresie wspierania bezpośredniego firm chcących wstąpić do klastrów. Istotne w tej kwestii jest uświadomienie podmiotom zmian jakich powinny dokonać w swojej działalności biznesowej aby stać się bardziej konkurencyjnym na rynku. Odbyły się też spotkania z ekspertami zagranicznymi w zakresie prezentacji dobrych praktyk współpracy firm w innych krajach. Menadżer CK odbywał też wizyty studyjne w kraju i za granicą , by 4 Model funkcjonowania Centrum Klasteringu w województwie zachodniopomorskim”- Raport; InnoCo str. 7 7| Strona Analiza Centrum Klasteringu 2011 poznać sposoby tworzenia, rozwoju i zarządzania inicjatywami klastrowymi oraz dojrzałymi klastrami. Organizowanie spotkań, szkoleń i warsztatów z pracownikami firm będących członkami klastrów w temacie możliwości wdrażania innowacji i nowych technologii w przedsiębiorstwach w celu poprawy ich konkurencyjności na rynku w którym funkcjonują a także jak ich rozwój wpływa na rozwój regionu oraz jaki to ma wpływ na poprawę ich sytuacji ekonomicznej i pozaekonomicznej. Odbyły się warsztaty dla koordynatorów klastrów, ich menadżerów, animatorów oraz liderów w tematach związanych z zarządzaniem inicjatywami i klastrami, marketingiem i wizerunkiem, rozwojem kadr w firmach będącymi ich członkami, zarządzaniem innowacjami i transferem technologii do firm, jak współpracować i kooperować w ramach klastrów na rynkach międzynarodowych oraz gdzie pozyskiwać fundusze na realizację powyższych działań. Przed CK jeszcze wiele działań do zrealizowania aby w 100% osiągnąć zamierzoną wizję oraz cele. Kluczowym problemem będzie znalezienie źródeł dalszego finansowania CK (po czerwcu 2011) oraz zainteresowanie potencjalnych odbiorców na usługi Centrum Klasteringu. 2. Analiza działań Centrum Klasteringu na podstawie modelu jego funkcjonowania i ich ocena. Na podstawie modelu funkcjonowania można stwierdzić, iż Centrum Klasteringu spełniało swoją rolę, a mianowicie informacyjną, promocyjną i doradczą, Menadżer CK brał udział w wielu spotkaniach , na których to realizował swoje główne działania. Najwięcej odbyło się spotkań informacyjnych, w drugiej kolejności promocyjnych a najmniej doradczych. Jest to naturalne zjawisko gdyż przedsiębiorcy potrzebują czasu by zapoznać się z korzyściami funkcjonowania przedsiębiorstw sieci współpracy oraz przemyśleń co do swojej roli w powiązaniach kooperacyjnych. Zakres usług informacyjnych i doradczych nasilił się z chwilą ogłoszenia przez PARP konkursu na wsparcie klastrów i powiązań kooperacyjnych w ramach POIG Działania 5.1. W okresie funkcjonowania Centrum nie dokonano preinkubacji inicjatywy klastrowej. Centrum Klasteringu nie pełniło też w tym okresie roli koordynatora Klastra. (nie licząc kierowania Klastrem „Zielona Chemia” przez Menadżera CK Pana Jacka Drożdżala). 8| Strona Analiza Centrum Klasteringu 2011 Pierwsze z wymienionych na wstępie zadań jest bardzo ważne ze względu na wciąż dość niską świadomość przedsiębiorców z korzyści jakie niosą inicjatywy klastrowe oraz klastry. Promocja i informacja o klastrach to przede wszystkim konferencje o regionalnym zasięgu, w których to Menadżer klastra uczestniczył, a w ich trakcie panele dyskusyjne dotyczące poruszanych problemów. Kolejnym nośnikiem informacji jest strona internetowa Centrum Klasteringu, która może stanowić punkt wyjścia dla przedsiębiorców zainteresowanych tematem do przyszłych rozmów z przedstawicielami CK. Rozmowy te mogą toczyć się podczas spotkać informacyjnych organizowanych na poziomie lokalnym w małych grupach, które w czasie funkcjonowania CK miały miejsce. To na nich następowała wstępna analiza potencjału środowiska do uruchomienia inicjatywy klastrowej lub innego systemu powiązań. Zainteresowane tematem podmioty miały również możliwość zapoznania się z folderem informacyjnym, w którym zawarte są informacje o klastrach, inicjatywach klastrowych, CK oraz możliwościach jakie oferuje. Pierwsze zadanie CK to także wsparcie w doborze odpowiedniej formy współpracy podmiotów i jeśli to będzie inicjatywa klastrowa, pomoc w procesie formalizacji. Ważne jest także wsparcie dla istniejących już form współpracy w procesie ich formalizacji. Usługi takie CK realizowało korzystając z wsparcia eksperta zewnętrznego w osobie Autora niniejszego opracowania przy formalizacji inicjatyw klastrowych „Metalika” z siedzibą w Wałczu oraz inicjatywy „BioGryf” z siedzibą w Szczecinie. Doradztwo i szkolenia realizowane przez Centrum były przeznaczone dla członków początkujących inicjatyw klastrowych w takich formach jak rożnego rodzaju warsztaty, kluby menadżerów oraz coaching dla menadżerów i animatorów inicjatyw klastrowych. Osobną formą jest program szkoleniowy dla sfery badawczo-rozwojowej. Tu punktem wyjścia jest pięć branżowych centrów kompetencji. To właśnie wspólna realizacja działań Centrum Klasteringu i Branżowych Centrów Kompetencji jest skazane na sukces. BCK informuje o korzyściach z wdrażania innowacji a CK o kooperacji i współpracy przy ich wdrażaniu. Zdaniem Wykonawcy BCK winno informować CK o swoich działaniach a Menadżer CK na tej podstawie podejmuje decyzje o możliwościach wykorzystania danej firmy jako potencjalnego późniejszego Lidera danej inicjatywy. Analizując działania CKWZ, można stwierdzić, iż zawierają one wszystkie kluczowe elementy, które są niezbędne do właściwej pomocy przy zawiązywaniu oraz rozwoju inicjatyw klastrowych oraz innych form współpracy pomiędzy podmiotami gospodarczymi w 9| Strona Analiza Centrum Klasteringu 2011 województwie zachodniopomorskim. Przy tworzeniu CK skupiono się na indywidualnym podejściu do warunków lokalnych i działających w nich podmiotach, aby były jak najbardziej efektywne i zapewniały ciągłość procesową. Ważnym celem i zadaniem Centrum Klasteringu, które w ocenianym okresie było realizowane jest wspieranie jednostek samorządu terytorialnego w kreowaniu polityki gospodarczej w oparciu o promocję idei współpracy. Należy również nadmienić, iż poza tym celem CK również brało aktywny udział w tworzeniu i wdrażaniu na poziomie regionalnym finansowych instrumentów wsparcia zarówno dla powiązań kooperacyjnych w fazie początkowej ich funkcjonowania jak i w fazie rozwoju. W celach strategicznych CK trafnie ujęło i realizowało podział na cele strategiczne dotyczące przedsiębiorstw w sieciach współpracy jak również rozwój samych skupisk gospodarczych. Zbyt mało natomiast poświecono zagadnieniom marketingowym i PR dla nowo powstałych i rozwijających się sieci współpracy. W dzisiejszej dobie zagadnienia marketingowe, marka, wizerunek, produkty i usługi innowacyjne są bardzo ważne w podnoszeniu konkurencyjności firm. W celach CK ten aspekt został niestety pominięty. Wynikało to z braków zasobów ludzkich w CH odpowiedzialnej za realizacje tych działań a przewidzianej w jej strukturach. W modelu funkcjonowania Centrum Klasteringu wskazane zostały formy współpracy takie jak: klastry, sieci współpracy, alianse strategiczne. Należałoby również w ramach CK wspierać także rozwój powiązań kooperacyjnych, inicjatyw klastrowych oraz franchising. Te pojęcia winny wchodzić również wspieranie pozostałych form sieci współpracy. Zdaniem Wykonawcy odbyło się mało szkoleń i doradztwa dla nowopowstałych inicjatyw klastrowych. Wynika to z faktu zaplanowania realizacji tych zadań w późniejszym okresie (koniec 2010r.). Zaplanowane w okresie opiniowanym działania związane ze szkoleniami i doradztwem dla koordynatorów zostały zrealizowane .Nie zrealizowane niestety zostało zadanie związane ze wsparciem przygotowywania projektów dla inicjatyw klastrowych i klastrów działających na terenie województwa zachodniopomorskiego. Powodem tego były również braki kadrowe CK przeznaczonych do realizacji tych zadań. Centrum Klasteringu w badanym okresie nie realizowało żadnego zadania związanego z koordynacją. Jak wspominano wcześniej zarówno Wykonawca jak i Menadżer CK nie widzieli celowości tych działań z przyczyn wyjaśnianych wcześniej. Dlatego też powyższe działanie nie było dla BCK priorytetem. 10 | S t r o n a Analiza Centrum Klasteringu 2011 Ocena zakresu zadań opisanych w modelu funkcjonowania CK a jego działaniach jest następująca: A. Obszar Zarządzania CKWZ: Menadżer CK spełniał wszystkie kryteria zawarte w opisie, Pracownik ds. promocji i informacji- opis stanowiska i zadań przed nim stawiany prawidłowy jednakże na to stanowisko poniekąd ważne stanowisko nikt nie został zatrudniony, Specjalista ds. powiązań gospodarczych- według Wykonawcy stanowisko dublujące się z działaniami, które na tym etapie z powodzeniem może wykonywać Menadżer CK. Proponowana jest zamiana tego stanowiska na specjalistę ds. projektów. Jest to jednym z celów strategicznych wspierania działań inicjatyw klastrowych i klastrów. Osoba ta znacznie bardziej byłaby znaczącym wsparciem zarówno samego CK jak również korzystającym z usług CH przedsiębiorcom, inicjatywom klastrowym i klastrom. Zlecenia zewnętrzne – we właściwy sposób opisane i realizowane. B. Działania informacyjne i promocyjne: Konferencje informacyjne- prawidłowo przedstawione i właściwie realizowane przez Menadżera CK. Jedynie zdaniem wykonawcy zbyt mało informacji na stronie internetowej o odbytych konferencjach i spotkaniach, Strona internetowa-zbyt mało informacji o zrealizowanych działaniach, Spotkania informacyjne- prawidłowo opisane i właściwie realizowane, Folder informacyjny CK- wykonano. Identyfikacja wizualna- właściwie opisana w strategii marketingowej. C. Szkolenia i warsztaty: Program rozwoju umiejętności i rozwoju animatorów i menadżerów klastrów- ciekawe propozycje spełniające trendy- zrealizowany tylko częściowo w czasie trwania projektu. 11 | S t r o n a Analiza Centrum Klasteringu 2011 Program szkoleniowy dla sektora badawczo-rozwojowego— właściwie opisany, potrzebny lecz zrealizowany tylko częściowo podczas trwania projektu. Programy rozwoju klastrów I i II- ciekawie i wyczerpująco opisane założenia lecz nie zrealizowane, Programy szkoleniowe dla przedsiębiorców- Potrzebne, właściwie opisane lecz zrealizowane tylko częściowo. Coaching- potrzebny , właściwie opisany, zrealizowany częściowo podczas trwania projektu. 3. Analiza działań realizowanych przez Centrum Klasteringu na podstawie planu działań i ich ocena. Działania przedstawione w modelu funkcjonowania Centrum Klasteringu podzielone zostały na etapy pomiędzy marcem a grudniem 2010 r. Pierwszym etapem jest stworzenie analizy sytuacji gospodarczej województwa oraz jego podmiotów gospodarczych w celu zbadania potencjału do przyszłych działań kooperacyjnych a także stworzenie listy już istniejących powiązań i ich animatorów. Działania te zostały zrealizowane. Drugi etapem była kontynuacja działań mających na celu stworzenie listy firm i organizacji, mogących stworzyć inicjatywy klastrowe oraz szkolenia dla animatorów inicjatyw. Na tym etapie stworzona została strona internetowa i materiały informacyjne o CK. Wszystkie zadania w tym zakresie zostały wykonane należycie i udokumentowane. Kolejnym krokiem było nawiązanie kontaktu z wytypowanymi wcześniej podmiotami w celu zanalizowania ich potencjału innowacyjnego oraz chęci współpracy w ramach inicjatywy klastrowej. Odbywało się to się to na zasadzie spotkań informacyjnych, podczas których przeprowadzane były ankiety badające potrzeby przedsiębiorców oraz innych podmiotów a także audyty technologiczne wspólnie z menadżerami BCK. Działania te jak najbardziej wskazane w przyszłości. Zaplanowane na okres trwania projektu zostały zrealizowane. Po przeanalizowaniu wyników ankiet i audytów organizowane były potencjalnych animatorów i menadżerów inicjatyw klastrowych. szkolenia dla Nastąpiło także opracowanie programu spotkań dla zainteresowanych grup przedsiębiorców i instytucji 12 | S t r o n a Analiza Centrum Klasteringu 2011 otoczenia biznesu. Na spotkaniach indywidualnych niezależni eksperci opracowywali scenariusze współpracy dla danej grupy. Były to też spotkania o charakterze lokalnym dla zainteresowanych branżowych grup podmiotów biznesowych i otoczenia biznesu. Działania te były wykonane tylko w nieznacznym stopniu. Odbiór tych spotkań przez uczestnik,ow był bardzo pozytywny i i celowy. Powinien być kontynuowany w dalszym czasie , nawet w sposób bardziej intensywny. W późniejszym okresie czasu miały zostać zrealizowane poniższe działania: Od września nastąpić mają konkretne działania szkoleniowe dla poszczególnych grup: dla B+R – z zakresu współpracy z przedsiębiorcami i udziału w sieciach współpracy, tworzenia platform technologicznych i komercjalizacji wiedzy, dla potencjalnych animatorów i menadżerów inicjatyw klastrowych – coaching dla przedsiębiorców – program szkoleniowy skierowany do zawiązanych inicjatyw i obejmujący takie tematy jak strategia rozwoju firmy, rola innowacji w przedsiębiorstwie, opcje współpracy i wiele innych. Stopniowo, dochodzą bardziej zaawansowane tematy, takie jak stworzenie misji, wizji i celów inicjatywy, strategii rozwoju, przygotowanie planu działań, opracowanie kluczowych projektów oraz stworzenie planu działań dla inicjatywy klastrowej na kolejne lata. Koniec roku to podsumowanie rocznej działalności oraz stworzenie planu działań na kolejny rok. Roczny plan działania Centrum Klasteringu to systematyczna kampania na rzecz rozwoju klasteringu w województwie poprzez analizę sytuacji gospodarczej województwa, jego podmiotów rynkowych oraz potencjału do przyszłych działań w formie inicjatywy klastrowej. Następujące po sobie kroki mają na celu przybliżenie idei klasteringu oraz konkretnych działań dla zainteresowanych podmiotów i inicjatyw klastrowych. Spotkania informacyjne i strona internetowa ma przyciągnąć uwagę i skłonić do zastanowienia się nad ideą współpracy w formie inicjatywy oraz pokazać zalety tego przedsięwzięcia oraz realne szanse rozwoju. Zdecydowane na współprace grupy są prowadzone przez odpowiednio wykwalifikowaną kadrę CK przez kolejne etapy budowy inicjatywy klastrowej do opracowania kluczowych dokumentów ramowych takich jak strategia rozwoju i plan działań na kolejne lata. Instytucje otoczenia biznesu poznają możliwości lepszej współpracy z przedsiębiorcami i wymiany doświadczeń. Wykonawca na tym etapie może jedynie ocenić celowość i sensowność tych działań z punktu widzenia realizacji strategii rozwoju CK oraz sensu jego istnienia i funkcjonowania. 13 | S t r o n a Analiza Centrum Klasteringu 2011 Działania prowadzone przez Centrum Klasteringu i przewidziane do realizacji można ocenić pozytywnie, gdyż jest to pierwsza inicjatywa w regionie i jedna z nielicznych w kraju. Obejmuje szereg działań począwszy od analizy branż w poszukiwaniu potencjalnych inicjatyw klastrowych, akcje informacyjne i szkoleniowe dotyczące współpracy w różnych formach, po procesy formalizacyjne. Efektem ma być zwiększenie potencjału do współpracy wśród podmiotów gospodarczych województwa, co poprawia pozycję przedsiębiorstw, buduje pozytywne relacje na rynku oraz wzmacnia zdrową konkurencję. Zyskuje na tym również region, bo rośnie jego PKB, a to owocuje przyciągnięciem nowych inwestorów, nie tylko polskich, ale i zagranicznych, gotowych do współpracy. Niestety są także obszary, gdzie działania Centrum Klasteringu są słabo akcentowane lub jeszcze ich brak. Można tu zaliczyć marketing i PR, brak zaangażowania w tworzenie projektów oraz ewaluację i monitoring. Model nie określa, w jaki sposób będą prowadzone kampanie marketingowe CK, a jak wiadomo jest to bardzo ważna sfera działania w obecnych czasach. Podobnie rzecz ma się z ewaluacją, która w każdym projekcie jest miarą jego wartości. Nie podano, w jaki sposób będzie mierzona skuteczność działań oraz jakie są dalsze oczekiwania podmiotów współpracujących z Centrum a także nie dokonano pilotażowej oceny ewaluacyjnej funkcjonowania CK w opisywanym okresie czasu. Dla organizacji, która ma aspiracje być mentorem dla inicjatyw klastrowych, ważne jest by pokazywać pozytywne przykłady współpracy nie tylko na gruncie rodzimym, w kraju, ale także za granicą, gdyż nierzadko to właśnie poza granicami kraju są klastry w danej branży, które mogą służyć za wzór. Analizowany model Centrum Klasteringu a także realizowane działania nie wspominają nic czy i w jaki sposób takie akcje będą podejmowane. Wskazane byłoby organizowanie wyjazdów studyjnych lub chociażby kojarzenie firm z pokrewnych inicjatyw klastrowych poprzez wymianę oferty handlowej czy organizowanie drzwi otwartych. Ostatnia krytyczna uwaga skierowana na działania Centrum Klasteringu województwa Zachodniopomorskiego to brak planu na kolejne lata. Od zakończenia projektu „Transfer wiedzy w regionie poprzez rozwój sieci współpracy”, czyli w roku 2011, Centrum musi działać samodzielnie a model nie wspomina, w jaki sposób ma to zostać przeprowadzone. 14 | S t r o n a Analiza Centrum Klasteringu 2011 4. Struktura CK oraz zalecenia co do jej dalszego funkcjonowania. Centrum Klasteringu jako integralna część Regionalnego Centrum Innowacji i Transferu Technologii sprawdziła się częściowo. Powód ten został opisany w rozdziale pierwszym. Funkcjonowanie CK obok Branżowych Centrów Kompetencji jest jak najbardziej zasadne. Mająca tworzyć CK kadra specjalistów tj. menadżer, pracownik ds. promocji i informacji, specjalista ds. powiązań gospodarczych oraz w razie potrzeby eksperci zewnętrzni została ograniczona tylko do Menadżera CK. Propozycja zmiany stanowiskowej została opisana w rozdziale 3. Menadżer CK w osobie Pana Jacka Drożdżal to osoba doświadczona w zakresie procesów współpracy w gospodarce, komunikatywna i reprezentacyjna. godnie reprezentował Swoją osobą CK. Ważną cechą, którą posiadał jest umiejętność zarządzania czasem ze względu na ilość zadań do wykonania a także charyzma, obowiązkowość, zaangażowanie w realizację powierzonych zadań. Potencjalny pracownik ds. promocji i informacji to osoba odpowiedzialna za opracowanie i wdrożenie programu promocji i informacji. Kontaktuje się z mediami, przygotowuje komunikaty prasowe, materiały informacyjne i szkoleniowe. Wskazane wykształcenieMarketing i PR. Specjalista ds. powiązań gospodarczych jako kluczowy ekspert Centrum Klasteringu zdaniem wykonawcy winien być zastąpiony specjalistą ds. projektów. Jak wcześniej było wspomniane, jeśli zachodzi potrzeba zatrudniani są zewnętrzni eksperci. Działają oni w zakresie analizy środowiska gospodarczego by określić jego gotowość do powołania inicjatyw klastrowych lub innych form kooperacji. Organizują w tym celu indywidualne wywiady oraz mini-warsztaty. Zebrane informacje przekazują Menadzerowi, który po zanalizowaniu środowiska gospodarczego i wytypowaniu obszarów do współpracy i kooperacji w różnych formach, organizuje dalsze działania takie jak spotkania informacyjne, rozmowy indywidualne z liderami danych środowisk zainteresowanych różnymi formami współpracy, a także przygotowuje wytypowane grupy do działań szkoleniowo-doradczych. Nie zawsze współpraca w formie inicjatywy klastrowej jest możliwa lub pożądana więc specjalista ds. klastrów opracowuje inne formy kooperacji i nawiązuje w tym celu kontakty m.in. z organizacjami otoczenia biznesu. 15 | S t r o n a Analiza Centrum Klasteringu 2011 Struktura Centrum Klasteringu Województwa Zachodniopomorskiego to niezbyt rozbudowana ale funkcjonalna organizacja, która skupia w sobie wszystkie najważniejsze osoby, by tego typu przedsięwzięcie mogło sprawnie działać i spełniać swoje zadania. Zważywszy na fakt, iż CK to dość młody twór organizacyjny, wykazuje się dobra orientacją kluczowych funkcji i zadań jakie przed nim stoją. Ważne jest aby w kolejnych latach poszerzać własną kadrę ekspercką i uważnie monitorować środowisko biznesowe i okołobiznesowe w celu prawidłowego rozpoznania zachodzących w nim zjawisk gospodarczych i typowania nowych inicjatyw klastrowych. Szybko zmieniająca się sytuacja gospodarcza oraz nowe trendy w biznesie wymuszają na kadrze CK stałe zorientowanie w sytuacji i rozwijanie swoich umiejętności by przekazywać zawsze aktualną wiedzę zainteresowanym podmiotom. Działania powinny być skierowane do jak najszerszego grona odbiorców tj. przedsiębiorstwa instytucje sektora B+R instytucje otoczenia biznesu jednostki samorządowe podmioty koordynujące inicjatywy klastrowe. 5. Ocena rentowności funkcjonowania CK. Centrum Klasteringu powstało w ramach projektu „Transfer wiedzy w regionie poprzez rozwój sieci współpracy” i jak dotychczas było przez niego finansowane. By osiągnąć samodzielność i zdolność do funkcjonowania na rynku musi osiągać dochody nie mniejsze niż dotychczas. Oznacza to, że środki na działalność musi pozyskiwać samodzielnie lub poprzez współpracę w projektach z istniejącymi lub tworzącymi się inicjatywami klastrowymi lub innymi formami kooperacji gospodarczej. Z uwagi na to, że struktura CK jest jeszcze młoda i dość mała, nie jest rozrośnięta jak w wielu organizacjach działających na rynku dłuższy czas, mających wiele działów i komórek. 16 | S t r o n a Analiza Centrum Klasteringu 2011 W CK główne koszty były związane z wynagrodzeniami ekspertów i do tej pory ponoszone były w ramach projektu. W przyszłości koszt funkcjonowania Centrum Klasteringu powinien być pokrywany w ramach realizowanych projektów. CK musi podążać za aktualnymi trendami gospodarczymi i generować środki na monitorowanie regionu pod kątem nowych lub potencjalnych inicjatyw klastrowych. Zajmują się tym eksperci zatrudnieni w CK oraz powoływani z zewnątrz. Ich zatrudnienie generuje dodatkowe potrzeby finansowe. W przypadku stwierdzenia gotowości do zawiązania inicjatywy klastrowej potrzebne są środki na organizację spotkań informacyjnych, warsztatów i doradztwa. Część z tych środków ponoszą firmy i organizacje tworzące inicjatywę, jednakże nie wszystkie. Tu także konieczne są nakłady na wynagrodzenia dla kadry szkoleniowej. Podobnie jak w innych przypadkach, tutaj także można sfinansować działalność poprzez projekty i dostępne środku publiczne. Po formalizacji inicjatywy konieczna jest stała opieka nad członkami klastra w celu opracowania z nimi kluczowych projektów dla ich rozwoju i finansowania. Wymaga to środków finansowych obu stron, gdyż do projektów wymagany jest wkład własny w wysokości 15% dofinansowania. Przed Centrum Klasteringu stoi duże zagrożenie w postaci niemożności finansowania swoich przedsięwzięć jeśli nie pozyska środków z projektów systemowych oraz innych środków finansowania publicznego dla niego dostępnych. Zaangażowane w inicjatywy klastrowe przedsiębiorstwa i organizacje nie będą w stanie finansować działania Centrum bądź też nie będą chciały w dobie niepewności na rynku i możliwych nowych kryzysów gospodarczych. CK powinno stworzyć bazę projektów, które mogą być podstawą jego finansowania i podejmować wszelkie działania by jak najwięcej projektów z tej bazy zostało zrealizowane. Ponadto powinno podejmować kroki by pomóc prowadzonym przez siebie inicjatywom klastrowym i innym formom współpracy pozyskać projekty, które wsparłyby ich rozwój. Stanowiłoby to, poza aspektem finansowym, również wartość dodaną w postaci wzrostu zaufania przedsiębiorców do CK i większego zaangażowania w przyszłe projekty Centrum. 17 | S t r o n a Analiza Centrum Klasteringu 2011 6. Rozpoznanie zapotrzebowania na rynku na usługi CK. Przeprowadzone w ramach projektu ankiety i opinie wyrażane przez przedsiębiorców kluczowych dla regionu branż wskazują, że jest ograniczone zainteresowanie podmiotów gospodarki usługami oferowanymi przez Centrum Klasteringu. Wciąż nowe twory gospodarcze, jakimi są klastry, wymagają pomocy ze strony specjalistów by móc się rozwijać i odpowiadać na potrzeby rynku. Jednakże wskazują, iż koordynator klastrów, animator lub Menadżer winien skupiać swoja uwagę tylko na jednej inicjatywie od początku jej formowania. Rola CK w tym przypadku miałaby ograniczać się ewentualnie tylko do Coachingu lub zewnętrznych usług eksperckich Taką pomoc nie muszą otrzymywać tylko w Centrum Klasteringu. Prowadzone przez CK prace badawcze mogą służyć kilku branżom ale wymagają środków finansowych. Stanowi to jeden z zasadniczych problemów dla przedsiębiorców, gdyż są one niekiedy kosztowne i pracochłonne. Centrum powinno się rozwijać, poszerzać swoją ofertę aby coraz lepiej odpowiadać na potrzeby rynkowe i być odpowiednim partnerem dla firm w województwie pod kątem analiz, badań oraz współpracy w zakresie budowania inicjatyw klastrowych, aliansów strategicznych oraz innych form kooperacji gospodarczej. 7. Krótka analiza SWOT dla CK. Szanse Zagrożenia Duże zainteresowanie tematyką klastrów wśród podmiotów gospodarczych Możliwość pozyskania środków współfinansowania z programów pomocowych na działania związane z inicjatywami klastrowymi i innymi formami współpracy Zapotrzebowanie na specjalistyczne szkolenia i doradztwo dla animatorów inicjatyw klastrowych oraz podmiotów w nich skupionych Pozyskanie nowych podmiotów gotowych do tworzenia inicjatyw 18 | S t r o n a Konkurencja ze strony firm specjalizujących się w tematyce klastrów i oferujących inne metody działania Ograniczony potencjał finansowy firm w regionie Osłabienie sytuacji gospodarczej regionu Wciąż mała świadomość firm z korzyści płynących z nowoczesnych form współpracy takich jak inicjatywy klastrowe Zagrożenie mowy kryzysem gospodarczym, który zmusiłby firmy Analiza Centrum Klasteringu 2011 klastrowych lub przyłączenia się do do zmniejszenia poziomu inwestycji i już istniejących w regionie ograniczenia poziomu wydatków na rozwój w zamian za ochronę miejsc Nowe trendy branżowe pracy Rosnące zainteresowanie firm badaniami rynku Napływ kapitału zagranicznego i zwiększenie poziomu inwestycji na terenie Polski Mocne strony Słabe strony Doświadczona kadra specjalistów Znajomość lokalnego rynku i jego specyfiki Przynależność do struktur Regionalnego Centrum Innowacji i Transferu Technologii gwarantujące dostęp do wykwalifikowanej kadry Dobra współpraca ze środowiskami przedsiębiorców reprezentujących różne branże Dobra opinia w regionie Zaplecze infrastrukturalne w postaci ZUT i RCiTT. 19 | S t r o n a Niedostateczne wykorzystanie dostępnych funduszy publicznych, w tym strukturalnych Brak planu działań na najbliższe lata Brak planu finansowego na działalność własną Brak planów marketingowych Brak określonych metod współpracy międzynarodowej dla inicjatyw klastrowych
