Płodozmiany we współczesnym rolnictwie

Kod przedmiotu
Rok akad. /semestr
(zimowy, letni)
Nazwa przedmiotu
Płodozmiany we współczesnym rolnictwie
Kierunek
Rolnictwo
Typ studiów
studia I stopnia
Rodzaj przedmiotu
fakultatywny
Semestr studiów
6
Punkty ECTS
2
Formy kształcenia
(wykłady/ćwiczenia/in
ne) - liczba godz.
wykłady 9 ćwiczenia laboratoryjne/terenowe 9
Prowadzący
dr inż. Roman Wacławowicz
Język
polski
Wiedza:
Student ma teoretyczne i praktyczne wiadomości związane z projektowaniem różnych typów i rodzajów
płodozmianów. Kojarzy znaczenie następstwa roślin w kształtowaniu warunków siedliskowych i
produkcyjności roślin. Student wie, jakie czynniki warunkują możliwość uprawy roślin w monokulturze.
Posiada wiedzę dotyczącą sposobów ograniczania negatywnych skutków uproszczeń w zakresie zmianowań.
Student ma wiedzę dotyczącą zasad sporządzania i analizowania bilansu nawożenia organicznego i mineralnego
w zmianowaniu. R1R_W14.
Umiejętności:
Student projektuje płodozmiany w zależności od warunków glebowo-klimatycznych oraz typu gospodarstwa.
Potrafi konstruować zmianowania zgodnie z wymaganiami rolnictwa integrowanego. Rozpoznaje choroby
płodozmianowe, potrafi im zapobiegać, a także jest w stanie dobrać odpowiednie rośliny fitosanitarne i
regenerujące. R1R_U04, R1R_U05, R1R_U06.
Kompetencje społeczne:
Efekty kształcenia
Student wykazuje zrozumienie zjawisk zachodzących w środowisku wywołanych uprawą kolejnych roślin w
płodozmianie.
Rozumie potrzebę stosowania uzasadnionego następstwa roślin i jego wykorzystywania w celu produkcji
surowców roślinnych i ochrony środowiska glebowego. Docenia konieczność samodoskonalenia i potrzebę
dokształcania oraz przestrzega zasady higieny i bezpieczeństwa w zakresie wykonywanego zawodu. Wykazuje
odpowiedzialność za powodzenie projektu.
R1R_K01, RIR_K05, R1R_K06.
Wymagania wstępne
Treści kształcenia
Literatura
Metody oceny
ogólna uprawa roli i roślin, żywienie roślin, technika rolnicza
Znaczenie płodozmianu w historii rozwoju rolnictwa, przyrodnicze uwarunkowania zmianowań, nawożenie i
ochrona roślin w płodozmianie, rośliny fitosanitarne i regenerujące, uprawa roli w płodozmianie, monokultury,
choroby płodozmianowe, sposoby ograniczania negatywnych skutków uproszczeń w zakresie zmianowania,
kryteria i metody oceny płodozmianów.
Könnecke G. 1974. Zmianowanie. Przekład z jez. niemieckiego. PWRiL, Warszawa.
Synteza i perspektywa nauki o płodozmianach. 1991. Cz. 1-4. Olsztyn, ART.
Świętochowski B. i in.1996. Ogólna uprawa roli i roślin. PWRiL, Warszawa
Krężel R., Parylak D., Zimny L.: Zagadnienia uprawy roli i roślin. AR Wrocław 1999.
Ocena efektów kształcenia w zakresie wiedzy: zaliczenie treści wykładów, oceny z kolokwium oraz z pracy
domowej w postaci projektu.
WYKŁADY:
1. Znaczenie płodozmianu w historii rozwoju rolnictwa
Przegląd historyczny różnych systemów rolniczych, począwszy od zbieractwa i myślistwa poprzez system żarowy, kopieniactwo,
jednopolówkę, pierwotną gospodarkę pastwiskowo-przemienną, dwu-, trój- i czetropolówkę na systemach współczesnych kończąc.
2. Przyrodnicze uwarunkowania zmianowań a praktyka rolnicza
Charakterystyka przyrodniczych czynników zmianowania, zasady uszeregowania roślin w zmianowaniach, wpływ czynników siedliska na
rośliny uprawne, wpływ roślin uprawnych na siedlisko.
3. Zagadnienia nawożenia i ochrony roślin w płodozmianie
Wymagania pokarmowe i potrzeby nawozowe roślin, skutki nieprawidłowego nawożenia roślin w zmianowaniu, bilans nawożenia w
zmianowaniu – omówienie przychodów i rozchodów składników pokarmowych, wykorzystanie składników pokarmowych przez rośliny.
Zależność występowania agrofagów od typu zmianowania. Funkcja płodozmianu jako regulatora występowania agrofagów.
4. Rośliny fitosanitarne i regenerujące w płodozmianach. Znaczenie międzyplonów w ograniczaniu degradacji środowiska glebowego
Charakterystyka roślin fitosanitarnych i regeneracyjnych, rola międzyplonów w zmianowaniu (wpływ na właściwości chemiczne, fizyczne i
biologiczne gleby). Rośliny regenerujące, a ilość i jakość ziemiopłodów, ekologiczne znaczenie roślin uprawianych w międzyplonie. Różne
sposoby polowego zagospodarowania międzyplonów.
5. Choroby płodozmianowe
Przyczyny zmęczenia gleby, charakterystyka chorób płodozmianowych (wyburaczenie, wykoniczynienie, wylucernienie, wyziemniaczenie,
wylnienie, wyogórczenie). Wpływ wadliwego ułożenia zmianowania na występowanie szkodliwych organizmów sprzyjających zmęczeniu
gleby (nicienie, choroby zgorzelowe i inne).
6. Uprawa roli w płodozmianie i możliwości jej upraszczania
Rodzaje sposobów uprawy roli (tradycyjna, uproszczona i zerowa). Przyczyny stosowania uproszczeń i uprawy zerowej. Korzyści i wady
wynikające z modyfikacji uprawy roli, porównanie różnych systemów uprawy roli w płodozmianie, warunki sprzyjające powstaniu i
rozpowszechnianiu się technologii uprawy uproszczonej (bezpłużnej). Uprawa konserwująca.
7. Czynniki warunkujące możliwość uprawy roślin w monokulturach. Monokultury zbożowe. Sposoby ograniczania negatywnych skutków
uproszczeń w zakresie zmianowań
Przyczyny uproszczeń zmianowań, możliwość uprawy roślin w monokulturze. Tolerowanie następstwa po sobie przez rośliny uprawne,
zjawisko „decline effect", próba wyjaśnienia przyczyn obniżenia plonowania roślin uprawianych w monokulturze (teoria wydzielin
toksycznych). Skutki niewłaściwego następstwa roślin po sobie. Czynniki rekompensujące brak zmianowania (pestycydy, nawożenie
mineralne szczególnie azotem, nawożenie organiczne, uprawa roli), odpowiedni dobór gatunków i odmian, znaczenie stanowiska w uprawie
monokulturowej, regeneracyjna rola międzyplonów.
8. Rola płodozmianu na terenach zagrożonych erozją
Rodzaje erozji, efekty działania erozji, czynniki wpływające na erozję, sposoby przeciwdziałania występowaniu zjawiska erozji ze
szczególnym uwzględnieniem właściwego doboru roślin w zmianowaniu. Zasady układania płodozmianów przeciwerozyjnych.
9. Kryteria i metody oceny płodozmianów
Produkcyjność i dochodowość w płodozmianie, wycena ekonomiczna i energetyczna płodozmianu. Oddziaływanie płodozmianu na
środowisko glebowe. Współczynniki reprodukcji i degradacji glebowej substancji organicznej, kryteria oceny płodozmianów według IUNG,
punktowej oceny płodozmianów, ocena według punktacji Simona i Heylanda.
ĆWICZENIA:
1. Analiza wpływu różnych przedplonów na warunki siedliskowe i plonowanie roślin uprawnych.
Podział roślin uprawnych według wartości pozostawianego stanowiska dla zbóż ozimych i jarych (stanowisko korzystne, możliwe,
możliwe warunkowo, niedopuszczalne). Projektowanie zmianowania według podanych założeń.
2. Sporządzanie i analiza bilansu nawożenia mineralnego w zmianowaniu.
Obliczenie zapotrzebowania roślin uprawianych na nawozy azotowe w konkretnym zmianowaniu z uwzględnieniem wymagań
pokarmowych roślin uprawnych oraz możliwością pobrania przez rośliny składników pokarmowych z zapasów glebowych, korzeni i
resztek pożniwnych przedplonu, nawozów organicznych.
3. Sporządzanie i analiza bilansu nawożenia organicznego.
Współczynniki reprodukcji i degradacji glebowej substancji organicznej, ocena wpływu zabiegów uprawowych na szybkość rozkładu
substancji organicznej. Wybór roślin pod które należy zastosować nawóz naturalny lub organiczny, ocena długości oddziaływania
wprowadzonej do gleby substancji organicznej na plony roślin uprawnych oraz środowisko glebowe.
4. Zaliczenie ćw. 1-3. Programowanie różnych typów i rodzajów płodozmianów dostosowanych do różnych warunków
siedliskowych. Płodozmiany towarowe.
Rozwiązywanie zadań według podanych założeń.
5. Projektowanie płodozmianów specjalnych i specjalistycznych
Czynniki przemawiające za uproszczeniem struktury zasiewów gospodarstwa, warunki upraszczania struktury zasiewów, projektowanie
zmianowań specjalistycznych.
6. Planowanie pola poza płodozmianem i pola wędrującego. Płodozmiany intensywne i ekstensywne. Projektowanie zmianowań
dowolnych i przejść siewnych.
Przestawianie gospodarstwa związane ze zmianą kierunku produkcji
7. Zaliczenie ćw. 4-6. Projektowanie płodozmianów przeciwerozyjnych i ekologicznych. Obsługa programu komputerowych w
zakresie planowania płodozmianów
Szczególna rola międzyplonów, dostosowanie struktury płodozmianu do kierunku produkcji – zamknięty obieg materii w gospodarstwie,
wybór roślin przydatnych do upraw ekologicznych. Prezentacja programu komputerowego, rozwiązywanie zadań.
8. Układanie zmianowań z uwzględnieniem całokształtu agrotechniki. Projektowanie zmianowania herbicydów w płodozmianie.
Projektowanie na osi czasowej według podanych założeń zmianowania, zabiegów agrotechnicznych w tym ochrony roślin.
9. Zaliczenie ćw. 7-8. Ocena płodozmianów.
Kryteria i dobór wskaźników oceny płodozmianów. Ocena produkcyjna i przyrodniczo-ekologiczna.