Odzyskiwania mienia w Polsce i regionie wielkopolskim

Wprowadzenie do zagadnienia
odzyskiwania mienia w Polsce
i regionie wielkopolskim wraz
z prezentacją zaproszonych gości
i omówieniem prezentowanych przez nich
obszarów tematycznych
mł. insp. Sebastian Cichocki
Wydział do spraw Odzyskiwania Mienia KWP w Poznaniu
Strefa Schengen a przestępczość
transgraniczna
Członkostwo w strefie Schengen od dawna
rodziło wiele pytań w kontekście potencjalnych
korzyści i zagrożeń.
Pierwsze wiążą się głównie z ułatwieniami w
obrębie swobodnego przemieszczania się różnych
rodzajowo dóbr, towarów i osób co z pewnością
wpłynęło na ożywienie współpracy
międzynarodowej państw członkowskich i
zwiększenie aktywności ich obywateli
w zakresie swobodnego przemieszczania się między
krajami.
Druga strona Strefy Schengen to zwiększenie
zagrożeń, choćby wzrost przestępczości w tym
tej o charakterze międzynarodowym
(przestępczość transgraniczna).
Dobrodziejstwa w postaci zwiększonych
możliwości swobodnego przepływu osób i dóbr
zostały szybko dostrzeżone i wykorzystane przez
międzynarodowe grupy przestępcze.
Wiąże się to na przykład z łatwiejszym przepływem
broni, narkotyków i mienia pochodzącego z
przestępstw. To także ułatwienia w nielegalnym
obrocie wewnątrz wspólnotowym, oszustwach
podatkowych, czy procederze legalizowania
środków pochodzących z przestępstw między
innymi poprzez „pranie brudnych pieniędzy”.
Temat „Pranie brudnych pieniędzy a zabezpieczanie majątku
przestępców w kraju i za granicą (algorytmy
postępowania)” zaprezentuje podinsp. Piotr Trzciński
ekspert Wydziału do walki z Przestępczością
Zorganizowaną Centralnego Biura Śledczego Policji i
jednocześnie krajowy koordynator w zakresie nadzoru
nad zagadnieniem zabezpieczania majątku przestępców
przez komórki organizacyjne CBŚP w Polsce. Jego wiedza i
umiejętności zostały wykorzystane w procesie tworzenia
w Polsce Krajowego Biura Odzyskiwania Mienia.
Odzyskiwania a zabezpieczanie mienia
w aspekcie międzynarodowym
Szerokie pojęcie odzyskiwania mienia należy rozumieć jako:
- odzyskiwanie i procesowe zabezpieczanie w Polsce lub
poza jej granicami mienia wcześniej utraconego w wyniku
przestępstwa, a podlegającego zwrotowi pokrzywdzonemu
lub
- zabezpieczenie majątkowe na mieniu podejrzanego w
kraju lub za granicą dokonywane na poczet przyszłych kar o
charakterze majątkowym, przepadku, środka karnego, czy też
środków kompensacyjnych (nawiązka, zadośćuczynienie) lub
ewentualnie kosztów sądowych.
Odzyskiwanie mienia i zabezpieczenia
majątkowe wiążą się z jednym z ważniejszych
elementów strategii wielkopolskiej Policji,
którym jest dbanie o interes pokrzywdzonego w
procesie karnym.
Przejawia się to między innymi w działaniach
wielkopolskiej Policji zmierzających do
korzystnego bilansowania zysków, czyli wartości
dokonanych zabezpieczeń majątkowych i wartości
mienia odzyskanego do wielkości strat i szkód
spowodowanych przestępstwami.
Działania te wpisują się także w
aprobowany społecznie proces
pozbawiania sprawców tzw. „owoców”
przestępstwa, zlokalizowanych
zarówno w kraju jak i poza jego granicami .
Właśnie z uwagi na transgraniczność
przestępczości działania z
obszaru odzyskiwania mienia nierzadko
mają międzynarodowy charakter.
Unia Europejska od dawna poświęca wiele uwagi
zagadnieniom związanym z ograniczeniem
korzystania na jej obszarze z tzw. „owoców”
przestępstwa w tym poprzez wypracowywanie
coraz lepszych mechanizmów szybkiej wymiany
informacji między krajami Unii Europejskiej i dalej
z krajami spoza tej strefy.
Należy wyróżnić w tej dziedzinie dwie
płaszczyzny współpracy państw
członkowskich UE.
Pierwszą tworzy współpraca organów wymiaru
sprawiedliwości (prokuratura i sądy) w obszarze
czynności procesowych. Ma ona charakter
sformalizowany i opiera się na umowach
międzynarodowych.
Celem współpracy organów wymiaru
sprawiedliwości jest tworzenie, rozwijanie oraz
praktyczne stosowanie instrumentów prawnych
pozwalających na skuteczną pomoc prawną
dotyczącą zabezpieczania i konfiskaty
nielegalnych korzyści.
Aby stosowanie tych mechanizmów było
możliwe i zarazem skuteczne najpierw mienie
podlegające zajęciu lub zabezpieczeniu musi
zostać znalezione przez Policję, także poza
granicami naszego kraju.
Stąd drugą płaszczyznę zainteresowania Unii
Europejskiej stanowi współpraca służb
policyjnych o charakterze operacyjnym w
zakresie sprawdzeń i ustaleń.
Jej celem jest rozszerzenie praktycznych możliwości
dokonywania ustaleń za granicą w dochodzeniach
finansowych dotyczących nielegalnych transferów,
transakcji i ujawnienia składników
majątkowych przez skuteczną wymianę informacji i
danych wywiadowczych (operacyjnych) między
organami ścigania.
Ma ona z reguły charakter nieformalny i
podyktowana jest wspólnymi potrzebami
operacyjnymi.
W praktyce oznaczało to konieczność znacznego
uproszczenia istniejących procedur przepływu
informacji oraz znaczne przyspieszenie ich
transferu między zainteresowanymi krajami.
Konsekwencją tych oczekiwań i koncepcji było
powołanie w większości krajów UE Krajowych
Biur do spraw Odzyskiwania Mienia.
W Polsce rolę tą pełni Wydział do spraw
Odzyskiwania Mienia Biura Służby Kryminalnej
Komendy Głównej Policji, której przedstawiciele kom.
Łukasz Mądrzejowski oraz Dagna Wierzchoń omówią
tematykę związaną z praktycznymfunkcjonowaniem w
Polsce wskazanego biura.
Stworzony w ten sposób system umożliwia
prawidłową, szybką i skuteczną wymianę informacji z
podobnymi biurami usytuowanymi w innych
państwach, co odgrywa podstawową rolę w obszarze
zapewnienia bezpośredniego dostępu punktu
kontaktowego do zbiorów danych zawierających
informacje istotne dla odzyskiwania mienia
pochodzącego z czynów przestępczych.
Ale jakość tych informacji zależy od
funkcjonujących w poszczególnych krajach
systemów prawnych i dostępnych baz danych.
Przykładem pozytywnych rozwiązań są Włochy
korzystające np. z „Progetto Molecola” (Projekt
Cząsteczka) tj. potężnego systemu komputerowego
podłączonego do wielu baz danych będących w
bieżącym użyciu w tym do systemu bankowego, czy
Rumunia, która należy do prężnie rozwijających
się krajów europejskich w obszarze odzyskiwania
mienia.
Stąd też podczas seminarium będziemy mieli okazję
wysłuchać prezentacji na temat „Doświadczeń
Policji w ustalaniu majątku podejrzanych w kraju i
za granicą” naszych gości zagranicznych tj.
majora Nicola Monfredy z Guardia di Finanza z
Włoch oraz Andrei Eleny Tirlei z Ministerstwa
Sprawiedliwości Rumuni.
Polska należy do grupy państw z poważnymi
ograniczeniami dostępu do informacji
zawartych w bankowych i podatkowoskarbowych bazach danych co często
uniemożliwia Policji szybkie i skuteczne
działania.
Tematykę możliwości „Ustalania i zabezpieczania
majątku sprawców przestępstw karnoskarbowych dokonywanych w obrocie
międzynarodowym” przedstawi Wicedyrektor
Izby Skarbowej w Poznaniu wyznaczony przez
Ministra Finansów do kierowania Biurem
Krajowej Informacji Podatkowej z siedzibą w
Koninie
Aktualnie w Polsce od wielu lat trwają prace nad
stworzeniem Krajowego Rejestru Kont
Bankowych do którego ma mieć dostęp między
innymi polska Policja.
Wzorce zachodnie wskazują, iż problemy tego
typu dawno dostrzeżono i ewolucyjnie je
rozwiązywano, niekiedy także z oporami,
przykład niemiecki, gdzie po wielu latach
wprowadzono do użytkowania system BAFINcentralny rejestr kont bankowy, z którego
mogą korzystać policjanci niemieccy.
Wsparciem organów ścigania w zakresie blokowania
środków finansowych podmiotów realizujących
transakcje podejrzane w obrocie lokalnym i
międzynarodowym są działania Generalnego
Inspektora Informacji Finansowej.
Szczególną rolę w tym zakresie odgrywa Wydział
Współpracy Krajowej Departamentu Informacji
Finansowej Ministerstwa Finansów. Jego
Naczelnikiem jest Wojciech Ryżowski, który
omówi tematykę „Współpracy GIIF z organami
ścigania w zakresie blokowania środków
finansowych podmiotów realizujących transakcje
podejrzane w obrocie międzynarodowym”.
Wydział ten dodatkowo od wielu lat propaguje ideę
konstruktywnej współpracy z organami ścigania w
zakresie wymiany informacji o podmiotach, których
działania w obszarze obrotu finansowego mogą
świadczyć co najmniej o podejrzeniu wprowadzania
do obiegu finansowego środków pochodzących z
czynu zabronionego.
Kolejnym elementem bez którego nie byłoby
skutecznego systemu odzyskiwania mienia w
aspekcie międzynarodowym to aktywny udział
w postępowaniu przygotowawczym
prokuratury.
To właśnie do prokuratury kierujemy wnioski o
wydanie postanowień o zabezpieczeniu
majątkowym na ustalonych w kraju i za granicą
składnikach majątkowych podejrzanych.
Dopiero w przypadku ich poparcia możliwe jest
wystąpienie przez prokuraturę
z międzynarodową pomocą prawną w
przedmiocie dokonania już fizycznego
zabezpieczenia majątkowego podejrzanych na
terytorium państw trzecich.
Bez konstruktywnej współpracy między Policją a
prokuraturą wielu zabezpieczeń majątkowych
tak w kraju jak i za granicą nie udałoby się
zrealizować.
Gościem naszego Panelu będzie osoba, która
zawsze ceniła bardzo dobre relacje na linii
współpracy Policja- Prokuratura tj. prok.
Lucyna Szewczykowska- Naczelnik Wydziału
Wizytacji i Okresowej Oceny Prokuratorów
Prokuratury Apelacyjnej, która przedstawi
temat „Przestępczość transgraniczna a
zabezpieczenia majątkowego w kraju i za
granicą”.
Podsumowanie
Współpraca międzynarodowa w zakresie
szeroko rozumianego odzyskiwania mienia daje
polskiej Policji dość szerokie możliwości działania na
płaszczyźnie zarówno operacyjnej jak i procesowej.
Istotnym problemem polskich policjantów pozostają
jednak bariery prawne uniemożliwiające dostęp do
baz danych, w których znajdują się ważne
informacje na temat składników majątkowych
figurantów/ podejrzanych
(dane bankowe, czy też skarbowo- podatkowe).
Aby te bariery eliminować należy
konsekwentnie je wskazywać w ramach
międzynarodowych przedsięwzięć
szkoleniowych, konferencyjnych, czy innych
podczas, których jednym z głównych założeń
jest wymiana doświadczeń i dobrych praktyk.
Te wymiany mają służyć finalnie podniesieniu
efektywności rozwiązań lokalnych, często
ułomnych i de facto patrząc przez pryzmat strat
powodowanych przez grupy przestępcze,
szkodzących zarówno Państwu jak i
obywatelom, na rzecz których mimo wielu
przeszkód jako wielkopolska Policja działamy i
będziemy aktywnie działać w przyszłości.