uwagi do projektu Krajowego Programu Działań na

Uwagi do projektu
Programu działań na rzecz równego traktowania w latach 2013-2015,
przygotowanego przez Pełnomocnika Rządu d.s. Równego Traktowania.
Uwagi wstępne:
Wprowadzenie Programu nie pozostawia wątpliwości, że działania na rzecz równego traktowania są
pojmowane przez Rzecznika Rządu d.s. Równego Traktowania (RRdsRT) przez pryzmat polityki
gender mainstreaming postulującej uczynienie zagadnienia równości płci jednym z elementów
głównego nurtu działań politycznych (s. 3). Jednocześnie w raporcie stwierdzono, że „kluczem do
właściwego planowania procesu wdrażania polityki równości płci jest należyte rozumienie
pojęcia gender, które tłumaczy się jako płeć społeczno – kulturowa w odróżnieniu od pojęcia
sex, czyli płci biologicznej” (s. 4). Nie ma wątpliwości, że pojmowanie płci w kategoriach
gender (od gramatycznego terminu „rodzaj”) stanowi wyraz przyjęcia określonego
stanowiska ideologicznego, którego podstawy stworzyła Simone de Beauvoir pod wpływem
m.in. filozofii marksistowskiej (F. Engels), psychoanalizy (S. Freud) oraz egzystencjalizmu
(J.P. Sartre). Chodzi zatem o przyjęcie określonego stanowiska światopoglądowego i jego
upowszechnianie przy wykorzystaniu struktur administracji publicznej (zwłaszcza rządowej).
Tymczasem art. 25 ust 2 Konstytucji RP stwierdza wyraźnie, że „Władze publiczne w
Rzeczypospolitej Polskiej zachowują bezstronność w sprawach przekonań religijnych,
światopoglądowych i filozoficznych, zapewniając swobodę ich wyrażania w życiu
publicznym”. Tym samym, polityka gender mainsreaming stanowi ewidentne naruszenie
zasady bezstronności światopoglądowej państwa. Jest to okoliczność fundamentalna dla
oceny niniejszego Programu.
Uwagi szczegółowe:
W obszarze Polityka antydyskryminacyjna; cel główny 1. Podniesienie standardów prowadzenia polityki
antydyskryminacyjnej
s. 41: Kluczowe działania prowadzące do osiągnięcia Celu szczegółowego 2. (Uruchomienie systemu
ewaluacji i monitoringu polityki równego traktowania)
pkt 1. Powołanie zespołu analityczno-doradczego przy Pełnomocniku Rządu do spraw Równego Traktowania.
Wydaje się, że rozbudowa administracji w czasie trwania kryzysu i konieczności
dokonywania cięć budżetowych jest wyrazem nieodpowiedzialności mogącym prowokować
do formułowania ocen o oderwaniu urzędu Pełnomocnika od realiów życia społecznego, które
skądinąd powinny znajdować się w centrum jego uwagi. Zamiast tego warto stworzyć
warunki dla prowadzenia realnej debaty publicznej ze społeczeństwem obywatelskim, w tym
z organizacjami pozarządowymi. Obecnie można odnieść wrażenie, że Urząd Pełnomocnika
jest otwarty na współpracę tylko z pewnymi wąskimi środowiskami.
s. 42: Kluczowe działania prowadzące do osiągnięcia Celu szczegółowego 4. (Stworzenie skutecznego
mechanizmu współpracy w ramach administracji rządowej na szczeblu centralnym i wojewódzkim.)
pkt. 1. Wyznaczenie we wszystkich ministerstwach i wybranych jednostkach podległych Koordynatorów ds.
Równego Traktowania.
1
ul. Krakowskie Przedmieście 20/22 m. 28, 00-325 Warszawa
tel. 22- 826 79 57 [email protected] www.ordoiuris.pl
Znowu proponuje się tworzenie pewnych struktur biurokratycznych, których przydatność jest
dyskusyjna zważywszy, że ich funkcje z powodzeniem mogą pełnić istniejące działy kadr.
W obszarze Równe traktowanie na rynku pracy i w systemie zabezpieczeń społecznych; cel główny 1.
Poprawa sytuacji w zakresie równości kobiet i mężczyzn na rynku pracy
s.62: Kluczowe działania prowadzące do osiągnięcia Celu szczegółowego 1.3. (Rozwijanie instytucjonalnej
opieki nad dziećmi oraz osobami zalećnymi, jako wsparcie aktywności kobiet i mężczyzn na rynku pracy)
pkt. 3. Zwiększenie udziału organizacji pozarządowych w tworzeniu i prowadzeniu opieki instytucjonalnej nad
dziećmi oraz osobami zależnymi.
Rodzice mają zagwarantowane przez art. 48 Konstytucji prawo do wychowywania dzieci
zgodnie z własnymi przekonaniami. Jedynie z inicjatywy rodziców możliwy jest udział w tym
procesie organizacji pozarządowych, a i to musi się odbywać na zasadach subsydiarności.
Dlatego formułowanie postulatu zwiększenia udziału organizacji pozarządowych w procesie
opieki nad dziećmi, przy pomijaniu milczeniem kluczowej roli rodziców, budzi poważne
obawy, jeśli chodzi o poszanowanie art. 48 ust. 1 Konstytucji. Działania, o których tutaj
mowa mogą być podejmowane jedynie z inicjatywy rodziców zgodnie z konstytucyjną zasadą
pomocniczości. Podejmowanie tych działań przez administrację ponad głowami rodziców
będzie oznaczało naruszenie zasady pomocniczości.
s. 62: Kluczowe działania prowadzące do osiągnięcia Celu szczegółowego 1.4. (Promowanie równego udziału
kobiet i mężczyzn na stanowiskach decyzyjnych)
pkt. 1. Wprowadzenie minimum 30% kwot dla niedoreprezentowanej płci w radach nadzorczych i zarządach
spółek skarbu państwa.
Spółki Skarbu Państwa stanowią mienie publiczne, które winno być zarządzane w sposób
profesjonalny i niezależnie od względów ideologicznych. Proponowane rozwiązania muszą
zatem budzić zastrzeżenia z punktu widzenia zasad gospodarności. Ponadto działania takie
mogą bezpośrednio przyczynić się do stygmatyzacji przedstawicieli niedoreprezentowanej
płci zasiadających w gremiach objętych obowiązkami parytetu, sprzyjać bowiem będą
powstawaniu stereotypowych i dyskryminujących przekonań, że osoby te zasiadają w
zarządach i radach nadzorczych ze względu na płeć, a nie ze względu na ich kwalifikacje.
Cel główny 2. Równe traktowanie na rynku pracy grup narażonych na dyskryminację ze względu na
wiek, niepełnosprawność, pochodzenie narodowe i etniczne, orientację seksualną oraz migrantek i
migrantów.
s. 65: Kluczowe działania prowadzące do osiągnięcia Celu szczegółowego 1.4 (Wspieranie grup narażonych
na dyskryminację ze względu na powyższe czynniki)
pkt. 8. Wprowadzenie przepisu obligującego pracodawców do zmiany danych w świadectwach pracy
pracownicy/pracownika po korekcie płci metrykalnej.
Proponowane obowiązki będą kolejnymi przepisami zwiększającymi biurokratyczne
obciążenia przedsiębiorców, które są powszechnie krytykowane i stanowią poważną
przeszkodę w rozwoju gospodarczym.
Ponadto, dane znajdujące się w świadectwie pracy nie są zbiorami autonomicznymi, ale
muszą korespondować z danymi w aktach stanu cywilnego. Wprowadzenie proponowanej
regulacji prowadziłoby do głębokiej destabilizacji życia społecznego wprowadzającej
ogromne zamieszanie. Jest to postulat ze wszech miar nieodpowiedzialny.
2
ul. Krakowskie Przedmieście 20/22 m. 28, 00-325 Warszawa
tel. 22- 826 79 57 [email protected] www.ordoiuris.pl
W obszarze Przeciwdziałanie przemocy i zwiększenie ochrony ofiar; cel główny 1. Doskonalenie prawa i
jego stosowania w zakresie przeciwdziałania przemocy wobec kobiet oraz przemocy domowej
s.75: Kluczowe działania prowadzące do osiągnięcia Celu szczegółowego 1.1 (Przeprowadzenie procesu
przygotowania do ratyfikacji Konwencji Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i
przemocy domowej)
Konwencja ta jest wyrazem ideologii gender i każe pojmować płciowość człowieka w
kategoriach przez nią narzucanych, zmierzając do zrelatywizowania i marginalizacji
normatywnej doniosłości płci biologicznej. Tymczasem polska Konstytucja w art. 18 afirmuje
normatywną doniosłość płci biologicznej i wynikających stąd różnic między kobietą i
mężczyzną oraz ustala zasadę bezstronności światopoglądowej państwa w art. 25 ust. 2. Z
tych względów ratyfikacja Konwencji wydaje się godzić w porządek konstytucyjny
Rzeczypospolitej. Proces przygotowania do ratyfikacji tej Konwencji musi rozpocząć się od
prewencyjnej kontroli jej konstytucyjności.
W obszarze Równe traktowanie w systemie edukacji; cel główny 1. Eliminowanie przejawów nierówności i
dyskryminacji występujących w procesie edukacji
s. 90: Kluczowe działania prowadzące do osiągnięcia Celu szczegółowego 1.1 (Diagnoza przyczyn
utrzymywania się treści niezgodnych z zasadą równego traktowania w procesie edukacji.)
W odniesieniu do proponowanych zmian w systemie edukacji należy zauważyć, że
kwestionowany przez projektodawców tradycjonalizm spojrzenia na rodzinę zakładający
„rodzinnocentryczny typ społeczeństwa” (str. 83) znajduje uzasadnienie w przytaczanych w
innym miejscu projektu badaniach statystycznych, nade wszystko jednak jest wymagany
przez konkretne unormowania konstytucyjne (art. 18, art. 48 ust. 1, art. 153 ust. 3 oraz art. 70
ust. 3 Konstytucji). W szczególności wątpliwości budzi postulat oswajania dzieci z
„problematyką inności”, przez którą projektodawcy rozumieją również alkoholizm,
molestowanie i przeomoc domową (str. 84). O ile nie ulega wątpliwości, że są to zjawiska
obecne w życiu społecznym, o tyle na uwzględnienie przy wprowadzaniu tych zagadnień
zasługuje stopień rozwoju dziecka i jego wrażliwość.
Zasadnicze wątpliwości budzi sformułowana w Programie opinia, jakoby w procesie
nauczania szkoła promowała odmienne standardy oczekiwań wobec dziewczynek i chłopców.
Z samego faktu, że nagradzana jest pilność, a buntownicze zachowanie nie spotyka się z
aprobatą nie można czynić szkole zarzutu - promowane są zachowania powszechnie
porządane, gani się zaś postawy, które na pochwałę nie zasługują. Podkreślenia wymaga, że
rzekome „podwójne standardy” pojawiające się przy omawianiu dokonań kobiet i mężczyzn
w historii i literaturze nie stanowią wyrazu odmiennych oczekiwań względem płci, lecz
powinny być traktowane jako konsekwencja rzetelnego przedstawiania dorobku kultury i
nauki, na ktrórą wpływ mogło mieć inne niż obecnie postrzeganie ról społecznych. W
związku z powyższym wątpliwości budzi propozycja wprowadzania specjalnych wyróżnień
dla podręczników szkolnych realizujących wskazane postulaty, z powodu ryzyka
przedstawiania w nich stronniczej, niedostosowanej do stopnia rozwoju dziecka wizji
rzeczywistości.
3
ul. Krakowskie Przedmieście 20/22 m. 28, 00-325 Warszawa
tel. 22- 826 79 57 [email protected] www.ordoiuris.pl
Wskazane w projekcie cele budzą podstawowe zastrzeżenia z punktu widzenia ich
konstytucyjności. Ustawa Zasadnicza RP w art. 48 ust. 1, art. 53 ust. 3 oraz art. 70 ust. 3
gwarantuje kluczową rolę rodzicom w procesie edukacyjnym ich dzieci. Tymczasem
administracja rządowa w dalece niezadawalający sposób uwzględnia stanowisko rodziców w
tej mierze (vide: spór o wcześniejsza edukację szkolną). Pod wpływem działań m.in. PRdsRT,
pod pretekstem rzekomego eliminowania błędów z podręczników, forsuje się nasycenie ich
treści ideologią gender, co wprost narusza art. 25 ust. 2 Konstytucji zaś pośrednio art. 48 ust.
1, jako że ideologia ta z reguły nie cieszy się poparciem społecznym, zwłaszcza wśród osób
wychowujących dzieci. Objawia się to m.in. eliminowaniem z podręczników stanowisk
światopoglądowych sprzecznych z ideologią gender. Patrząc zatem z perspektywy działań już
przeprowadzonych, można z pełną odpowiedzialnością stwierdzić, że w zakresie tym
działania administracji rządowej już naruszają porządek konstytucyjny, zaś zapowiedziana w
opiniowanym dokumencie ich intensyfikacja, będzie tylko ten stan rzeczy pogłębiać.
4
ul. Krakowskie Przedmieście 20/22 m. 28, 00-325 Warszawa
tel. 22- 826 79 57 [email protected] www.ordoiuris.pl