Filatelista 1995.03

POLSKIEGO ZWIĄZKU FILATELISTÓW
Nr3
(869)
rok XLII
marzec 1995 r.
cena 1 (10 000) z1
PL ISSN 0015-0975
2°-/"Y
11...« c
.:6-,/
1104TOBAR; KAP TOM KA
CARTE RÓSTALE
11
4%.
./Lac.c.f.6. )46.,
•
cił
i
-r /I
c
•
.,k4
...k. S:
/4. irct,
4-C6
•
'A•1,3". •
•
Fot. 3
Fot. 4
Fot. I
"
nowroi3An
CARTE
Hyde
42:44.4~.1....44«,....y.,GIOLLa:£4,02
£4.r4
74
,
W NUMERZE:
IN THIS ISSIJE:
str.
• B. Rejnowski - Jeszcze o bloku z naszyjnikiem z bursztynów
75
• J. Tokar Błędny nominał znaczka na
marginesie arkusza
77
• Z. Janik - Biale plamy w tematyce emisji
maków pocztowych
77
• J.J. Danielski i M. Lubinski - Oficerowie
polscy w niewoli sowieckiej 1939-1941 - dokończenie
79
• J. Jagodziński i J. Parfiniesdez - Austriacka poczta polowa .600" w Warszawie.
86
• W. Bartoszowi. - Z historii poczt
ambulansowych
87
• B. Rejnowski - Poczty peronowe
w okręgu lwowskim Dyrekcji PiT w okresie
19341939
88
• P. Pek.zar - Falszerstwa na szkodę
poczty • R-ki prowizoryczne
89
• J.Z. klekot- Zagraniczne aukcje filatelistyczne
90
MLODY FILATELISTA A. Kurezynski
91
— Holenderski pomysł na szkolenie
młodzieży • T. Witkowski - Sarkofag Rychezy • J. B. - Znaczek bawi
92
WIADOMOŚCI ZE ŚWIATA
92
POLONICA
95
KLUBY ZAINTERESOWAŃ Dymarki
• św. Gabriel
97
CO TO ZA STEMPLE
97
CO PISZĄ INNI
97
RECENZJE
98
CZYTELNICY PISZĄ
100
WYSTAWY
102
Z ŻYCIA PZF
103
NOWOSCI POLSKIE
104
NOWOŚCI ZAGRANICZNE
105
WYMIANA Z ZAGRANICĄ
107
CENY
107
OGŁOSZENIA
107
Page
• B. Rejnowski - More about the souvenir
sheet with amber necklace
75
• J. Tokar Mistaken denomination of
stamps on the margin of a sheet
77
• Z. Janik • Missing themes in the emission of Polish stamps
77
• J.J. Danielski, M. Lubiński - Polish
officers in Sowiet captivity 1939-1941, finał
79
Pad
• J. Jagodziński, J. Parfiniewiez - Aostdan field post No. „600" in Warsaw.. . .
86
• W. Bartossewiez - From the bistory of
ambulance mail
87
• B. Rejnowski - „Platform mail" in the
Lvov district of Polish Postał Authority,
1934-1939
88
• P. Felczer - Fosgenes as damage to the
Post • Provisional „R" - łebek
89
• J.Z. Piekut -Philatelic auctions abroad .
90
YOUNG PHILATELIST - A. Kurczyński
91
- Dutch idea for educating the youth • T.
Witkowski - The sareophagos of Rycheza
• J. B. - Stamp is fun
92
NEWS FROM THE WORLD
92
POLONICA
95
THEMATIC CLUBS - „Dymarki" (Smelting
of iron) • „St. Gabriel
97
WHAT CANCELLATIONS ARE TTIFSE
97
WHAT MD THE OTHERS WRITE
97
REVIEWS
98
LEITERS FROM THE READERS
100
FJCHIBITIONS
102
NEWSFROM THE POLISH PHILATELISTS
UNION
103
NEW POLISH STAMPS
104
105
NEW FOREIGN STAMPS
EXCHANGF-S
107
PRICES
107
107
ADVERTISEMENTS
JESZCZE O BLOKU Z NASZYJNIKIEM Z BURSZTYNÓW
Zniszczone bloki w rękach zbieraccy
W październikowym numerze F. z ubiegłego
roku, pisząc o perturbacjach Poczty Polskiej,
związanych z emisją bloku „Szlak bursztynowy"
nadmieniłem tn. in. o tym, że z pierwszej
dostawy tych bloków w liczbie 5000 sztuk
z niską numeracją, około pięciu procent czystych bloków zostało przeznaczonych do zniszczenia'. Ponadto zniszczono pewną liczbę tych
bloków na FDC.
O fakcie znisz nia części nakładu bloków
z niską numeracją można było usłyszeć w „światku filatelistycznym", chociaż ze strony Poczty
nie ukazał się żaden komunikat w tej sprawie.
1. Rejnowski B. Formy drukowe i typy minieratorów bloku „Szlak bursztynowy", Filatelista nr
10/1994 r., s. 327-329
Gdyby w stosownym czasie taki komunikat
ogłoszono, nie byłoby żadnego problemu z wyjaśnieniem rzeczywistej liczby pozostałych
bloków.
W jaki sposób dokonano zniszczenia i czy po
zniszczonych blokach nie pozostał żaden ślad?
Na powyższe pytanie możliwa jest tylko
częściowa odpowiedź. Pewne przesłanki pozwalają na odtworzenie metody niszczenia. Niszczenie wydzielonych bloków odbywało się w ten
sposób, że dziurkaczem do akt wycinano w blokach po kilka otworów o średnicy około 5 mm.
Starano się przy tym, ażeby zniszczeniu uległ
przede wszystkim sam znaczek w bloku. Przedziurawione w ten sposób bloki utraciły
ważność obiegową. Przestały też mieć cechy
wymaganego w filatelistyce „stanu idealnego".
75
•
syp n
Numeracja typu I występuje na blokach z pierwszego, drugiego, trzeciego i piątego tysiąca.
Numeracja typu II znana
jest dotychczas tylko
z wąskiego przedziału
z czwartego tysiąca
typ I
Blok unieważniony przez wyperforowanie otworów
dziurkaczem
Niektóre ze zniszczonych bloków trafiły jednak do rąk kolekcjonerow. Na ilustracji 1:okazuję taki blok z numerem 01802. Wartośc tego
bloku ma znaczenie badawcze, chociażby do
wyjaśnienia niektórych problemów związanych
z numeracją bloków i zakresem numeracji
bloków zniszczonych. Jeżeli okaże się, że nikt
z kolekcjonerów nie ma w swoich zbiorach
całych bloków z numeracją w przedziale 01801
- 01900, będzie można wowczas mieć pewność,
że wszystkie bloki z tej setki zostały wyłączone
ze sprzedaży.
Poprawki do katalogu Micha
Czytelnicy, którzy zapoznali się z moim artykułem wiedzą już, że bloków z niską numeracją w typie I bylo początkowo 4000 sztuk,
a z numeracją w typie II - tylko 1000 egzemplarzy. Redakcja katalogu Michla, na podstawie
własnych źródeł informacji, podaje jednak inne
dane'. Według Michla, bloków w typie
I (według oznaczeń przyjętych w Michlu jest to
typ II) miało być nie 4000 a 3000 sztuk,
natomiast w typie H (według Michla jest to typ
I) - 2000 sztuk. Razem również 5000 egzemplarzy.
2. Michel Europa -Katalog Ost 1994/95 s. 578, Blok
121.
Występuje tu zatem niezgodność w podawanej wysokości nakładów obu typów bloków.
Które dane są prawdziwe ? Michel jest na ogół
katalogiem wiarygodnym. W tym przypadku
jednak, jak przypuszczam, źródłem błędu
w określeniu wysokości nakładów musiało być
przekonanie, że piąty tysiąc bloków ma również
numerację wykonaną tym samym typem numeratora, którym numerowano bloki z czwartego
tysiąca. W rzeczywistości jednak bloki z piątego
tysiąca mają numerację w typie I, podobnie jak
pierwsze trzy tysiące.
Ile bloków z drugim typem numeracji jest
w rękach zbieraczy ?
Dotychczas nikt ze szczęśliwych posiadaczy
bloków z bursztynami, na których numerację
wykonano II typem numeratora, Me odezwał
się na mój apel, ażeby poinformować Redakcję
o miejscu zakupu tego bloku i jego numerze.
Czyżby nikt z Czytelników nie miał tych bloków
w swoim zbiorze ? Ponawiam swój apel. Dopiero ujawnienie posiadanych egzemplarzy może
przyczynić się do wyjaśnienia wszystkich zagadek i wątpliwości. Czy ktoś ma FDC z blokiem
w typie II ? Czy są takie bloki z otworami
wybitymi dziurkaczem ? Czekamy na Wasze
listy z kserokopiami bloków.
Usterka „jasne kolko" na symbolu wystawy
,,Polska'93"
W jednym z odcinków „Ceny - Ceny" informowałem o występowaniu na blokach „Szlak
bursztynowy" charakterystycznej usterki, którą
-
g
1.4
PPISH493
;11"
Mr21°,345911
76
.1:;
'''''t*Ę:
Ai•Si
id
Usterka „jasne kółko" pod literami PO
w wyrazie POLKA
na symbolu SWF
„Polska'93"
nazwałem „jasne kółko", od jej kształtu i koloru. Obecnie pragnę podać bli*sze szczegóły na
ten temat.
Usterka występuje w formie jasnej obwódki
pod literami „PO" na symbolu wystawy „POLSKA'93", w dolnej lewej części bloku. Powstała
w wyniku nieoddrukowania się w tym miejscu
fragmentu obrazu z formy drukującej w barwie
purpurowej.
Usterka występowała systematycznie na jednej z pozycji arkusza drukarskiego. Stwierdzono jej występowanie w całej setce bloków z numeracją od numeru 946901 począwszy.
BRONISŁAW REJNOWSKI
B ŁĘ DNY NOMINA Ł ZNACZKA
NA MARGINESIE ARKUSZA
świetną ilustracją do artykułu J. Jagodzińskiego i J. Parliniewicza
„Marginesy arkuszy znaczków" („F" 1994, nr 12, s. 405) jest przedstawiona
parka pionowa z prawym bocznym marginesem znaczka o wartości nominalnej 2500 zł z wizerunkiem Leszka Czarnego (wydany w 1994 r. w ramach
emisji „Poczet królów i książąt polskich"). Na marginesie znajduję się napis
w barwie niebieskiej, wzdłuż obu znaczków: Z. 2258 WARTOŚC 2000 ZŁ
Powracając do artykułu
KOLOR NIEBIESKI I. Nie
cytowanego na wstępie,
trudno zauważyć, że w napichciałbym poprzeć apel o nie
sie tym występuje błąd
odrywanie marginesów od
w oznaczeniu wartości,
znaczków. Zarazem potwiew porównaniu z nominałem
rdzam z przykrością, iż odznaczka: 2000 zł, zamiast
rywanie marginesów od ar2500 zł. Błąd ten powstał
kuszy znaczków przez
stąd, że znaczek z Leszkiem
urzędniczki pocztowe ma
Czarnym miał mieć pierwocharakter nagminny, przy
tnie wartość nominalną 2000
tym następuje z reguły
zł, którą zmieniono na 2500
ząbków,
uszkodzenie
zł, w związku ze zmianą
a
często i samych znaczków
opłat pocztowych. Nominał
(przed oderwaniem arkusze
na maczku został więc ponie są zginane wzdłuż ząbkoprawiony, lecz zapomniano
wania). Nawet sprzedając jepoprawie oznaczenia warden maczek, urzędniczki
towi na marginesie. Według
w okienkach pocztowych
informacji uzyskanej od kol
starają się margines usunąć.
Kazimierza Paśko, błąd ten
Opisaną praktykę zaobserwystępuje w całym nakławowałem w różnych miejsdzie znaczka. Wśród powocowościach. Czyżby było to
jennych wydań znaczków
zalecenie władz pocztowych
polskich mieliśmy „gafy na
? Jak z tym walczyć ? Może
znaczkach" (np. „bosy
przydałaby się ingerencja
górnik"), mamy też „gafy na
Dyrekcji Generalnej Poczty
marginesach".
Polskiej ?
JERZY TOKAR
BIA Ł E PLAMY
w tematyce emisji znaków pocztowych
Plan tematyczny emitowanych znaków pocztowych jest wypadkową różnych sil i racji:
politycznych, ekonomicznych, kulturowych,
propagandowych... Nie ma żadnego, obligatoryjnego kryterium pomiaru trafności emitowanej tematyki. Można ogólnie rzec, iż każda
poczta stara się (oczywiście poza zapewnieniem
potrzeb ruchu pocztowego) przedstawić za pośrednictwem znaków racje państwa, osiągnięcia,
dorobek narodowy i społeczny. Rzecz jasna nie
da się tego osiągnąć w jednym roku, a nawet
w ciągu kilku lat. Dla pełniejszej charakterysty-
ki i prezentacji państwowej i
narodowej specyfiki potrzebny jest znacznie dłuższy okres.
Kierując sig zrozumieniem tak przyjętego kryterium chcę mimo wszystko
wytknąć kilka luk w zrealizowanym programie emisji polskich znaków
pocztowych.Nie jest to zarzut, a apel o uzupełnienie w nieodległej przyszłości, nieobecnych, a ważnych tematów. Ograniczam sig tylko
do tych dziedzin,. którymi się aktywnie interesuję filatelistycznie.
77
Pierwsza grupa braków
należy do tematyki rolnej
Polska jest potentatem w produkcji ziemniaków. Zajmujemy drugie miejsce w świecie.
A dotychczas nie ma ani jednego znaku z tym
motywem. Ładne i bardzo pomysłowe znaczki
na ten temat wydali m. in. nasi najbliżsi sąsiedzi
tj. b. ZSRR i b. CSRS, uroczy znaczek wydała
Szwecja, odległe Peru...
Podobnie ma się sprawa z burakiem cukrowym. Ten obiekt hodowli roślinnej cieszy się
znacznym zainteresowaniem w emisjach pocztowych wielu państw, a u nas żadnym, chociaż należymy do grupy państw o wysokiej
produkcji tego cukrowego surowca.
Wytknąć można zresztą znacznie więcej luk,
co jest tym bardziej dziwne, iż problematyka
rolna i wiejska jest naprawdę dobrze i szeroko
reprezentowana w emisjach poczty polskiej,
poza produkcją rolną.
W krajach, w których produkuje się np. ryż,
bawełnę, kukurydzę, winogrona, owoce i warzywa, hoduje bydło, owce panuje swoista inflacja wydań z tymi motywami. Na podstawie
wydań poczty polskiej można być tylko jednego
pewnym, że u nas hoduje się konie i kwiaty.
Wszystkie inne grupy zwierząt i roślin hodowanych ze względów gospodarczych albo nie
występują wcale, albo zdawkowo, przy okazjach nie związanych z polskim rolnictwem.
Druga grupa znaków
dotyczy kultury
Jest to dziedzina bardzo mocno reprezentowana i powinno się przy tej okazji wygłaszać
wyłącznie pochwalne opinie. Jednakże - podtrzymując tę życzliwą tonację - chcę wskazać na
dotkliwą lukę.
Polska straciła ogromną ilość dóbr kultury
w okresie II wojny światowej. Znaczna część
uległa zniszczeniu, ale część została wywieziona
i pozostaje nadal w obcym posiadaniu. Czy nie
należy, przy pomocy znaku pocztowego, upomnieć się o nasze dziedzictwo ? Masowość tej
formy propagandy ma niebagatelne znaczenie.
Wsparłoby się starania powstałego przed kilku
aty Biura do spraw Dziedzictwa Kulturalnego
za Granicą.
70
Grupa trzecia dotyczy
kultury powiązanej z turystyką
Nie chodzi w tym przypadku o luki w tematyce emisji, a o pełniejsze wykorzystanie propagandowe i ekonomiczne oryginalnego bogactwa
naszego kraju.
Wśród zachodnich turystów, szczególnie
Niemców, mówi się - przez analogię do starożytności - o „siedmiu polskich cudach". Obiekty te budzą oczywiście najwyższe zainteresowanie. Należą do nich:
I. Przełom Dunajca w Pieninach
2. Kopalnia soli w Wieliczce
3. Obraz Leonarda da Vinci „Dama z łasiczką"
w Muzeum Narodowym w Krakowie
4. Oltarz Wita Stwosza w Kościele Mariackim
5. Pałac w Lazienkach w Warszawie, zwany
„Pałacem na wodzie"
6. Romańskie drzwi gnieźnieńskie
7. Bursztyn.
Wszystkie wymienione motywy mają swoje
odbicie w filatelistyce, ale bardzo nierówne
i różnie rozłożone w czasie. Najbardziej „pokrzywdzone" są w tym zestawieniu drzwi
gnieznieńskie i kopalnia w Wieliczce. Dwa,
można rzec, pomnikowe wydania ma Ołtarz
Wita Stwosza i dwa bardzo udane znaczki
„Dama z łasiczką". Faworyzowany jest
przełom Dunajca, a ostatnio ukazała się seria
prezentująca bursztyn. Ale poza ostatnim wydaniem inne są nieosiągalne w okienkach pocztowych.
Gdyby dobrze została pomyślana seria 7 znaczków
(kart, kopert, bloków?) z tymi „cudami" i rozesłana
do rozsprzedaży w odpowiednich punktach, a co
więce - była w nich przez dłuższy czas obecna - poczta
moglaby zrobić dobry interes propagandowy
i zapewne nie straciłaby ekonomicznie.
Przy okazji proponuję ogłoszenie otwartej
oferty na tematykę wydań pocztowych. Do tej
pory ksztahują ją naciski różnego rodzaju
lobby i obserwowane mody. Czy nie mogą
zostać wprowadzone do planu emisji motywy,
które uzyskają znaczne poparcie filatelistów?
Ich różnorodne zainteresowania są przecież
niezłym kryterium obiektywnej potrzeby
społecznej.
Z. JANDC
OFICEROWIE POLSCY W NIEWOLI SOWIECKIEJ
1939-1941
wprowadzenie do historii pocztowej
dokończenie
30 lipca 1941 podpisano w Londynie tzw. traktat
Sikorski-Majski, na podstawie którego ZSRR uznał
za nieważne swe poprzednie traktaty z Niemcami
w sprawie podziału Polski oraz wznowiono stosunki
dyplomatyczne między obydwoma krajami. Dwa tygodnie później podpisano w Mośkwie polsko-radzieckie porozumienie wojskowe, przewidujące organizuję armii polskiej w ZSRR.
W rezultacie powyższych porozumień w obwodzie
iwanowskim otwarto dwa nowe obozy, Talica, który
Rosjanie nazywali Jużskij Lager (w tym miejscu
w roku 1939 istniał przez krótki okres obóz prowizoryczny) oraz Suzdal. Byty to obozy tranzytowe dla
jeńców polskich repatriowanych z Dalekiej Północy
do centrów organizacji armii polskiej. W polowie
sierpnia 1941 przebywalo w nich okolo 10 000 Polaków.
•
W okresie sierpnia i września 1941 roku wszystkie
obozy jenieckie dla Polaków zostały przemianowane
na obozy wojskowe. W tym samym czasie uruchomione zostały dwa nowe obozy jenieckie. Jeden w Spasozawodsku (obwód ?) pircolaczony dla Volksdeutchow (tych, którzy pragnąc się wyrwać z niewoli
sowieckiej zadeklarowali narodowość niemiecką);
w końcu 1942 roku przebywały w nich 174 osoby,
w tym ó oficerów. Drugim obozem byl Aktiubińsk
(Kazachstan), gdzie osadzono tych wszystkich,
którym NKWD odmówiło prawa wstąpienia do armii
polskiej. W końcu 1942 było w nim 389 osób.
• Korespondencja
Dopiero po inwazji niemieckiej 1 lipca 1941 roku,
rząd ZSRR zdecydował się podać do wiadomości
publicznej, że gotów jest w toczącej się wojnie przestrzegać międzynarodowego prawa wojennego, specjalnie zaś IV Konwencji Haskiej z 1907 r. oraz
Konwencji Genewskiej z 1929 r. o Traktowaniu
Jeńców. Ponieważ w ZSRR nie obowiązywały żadne
reguły prawne w tym zakresie, wydano specjalny
dekret. Nie pomogło to zbytnio Rosjanom, ponieważ
Niemcy w stosunku do radzieckich jeńców zastosowali podobną politykę eksterminacji jak ta, którą w 1939
roku zastosowali Rosjanie w stosunku do jeńców
polskich. Fakt, że ZSRR nie był stroną Konwencji
o Traktowaniu Jeńców z 1929 roku podano jako
uzasadnienie takiego postępowania.
W 1939 r. ZSRR nie czul się związany żadnymi
regułami dotyczącymi traktowania jeńców. Skutkiem
tego, ani Międzynarodowy, ani Polski Czerwony
Krzyż nigdy nie otrzymaly żadnych list Polaków
wziętych do niewoli rosyjskiej. Miało to rownież
negatywny wpływ na możliwości łączności pocztowej
jeńców z rodzinami. Zarówno IV Konwencja Haska
jak i Konwencja Genewska o Traktowaniu Jeńców
gwarantowały każdemu jeńcowi prawo do bezpłatnej
korespondencji z rodzinami.
Jak wskazują zachowane pamiętniki, na początku większość jeńców nie miała żadnej możliwości
zawiadomienia swych bliskich, gdzie się znajdują.
Trudno powiedzieć czy byla to zamierzona akcja
NKWD, czy też wynik notorycznych braków na
rynku i braku przygotowania organizacyjnego.
Ponieważ ciągle nie ma doitępu do archiwów KGB,
sukcesora NKWD musimy opierać nasze badania na
tym co dostępne, a więc pamiętnikach jeńców i oryginalnej korespondencji. Z tego co dotychczas wierny
wynika, że nie bylo jednego zarządzenia czy instrukcji
regulującej korespondencję jeńców. Prawdopodobnie
NKWD - Zarząd d/s Jeńców wydawał indywidualnie
dla każdego obozu decyzję o zezwoleniu na prowadzenie korespondencji. Wydaje się nam maki prawdopodobne, aby generalne decyzje w tej' sprawie
podejmowały władze obozowe. Jest natomiast bardzo
prawdopodobne, że pracownicy NKWD w obozach
mieli prawo podejmowania indywidualnych decyzji
w sprawie zezwoleniajeńcom na wystanie wiadomości
do ich krewnych. Wyjaśniałoby to istnienie korespondencji jenieckiej, wystanej przed polową listopada
1939 roku ze Starobielska, Kozielska i Ostaszkowa.
Wiele z zachowanych pamiętników wskazuje, że we
wstępnej fazie organizacyjnej (wrzesień do listopada
1939) nie zezwalano na korespondencję w większości
obozów. Wśród obozów, które wymienia się są:
Gorodok Sumskij-Monastyr i Boloto (podobozy Putiwla), Kozielszczyna na Ukrainie, Pawliszczew Bór
iGriazowiec. Nie musi toźwiadczyć, że korespondencja nie istniała. Barański - Falkowski w swojej książce
zamieścili (s. 125, fot. nr 52) fotokopię koperty
wystanej 10.X11.1939 r. z Sokólki (białostockie) do
Pawliszczew Boru. Adres na kopercie: Smolieńska
Oblast, Stancja Babinin, Dom Otdycha Pawliszczew
Bor. List ten mógł być wystany albo w odpowiedzi na
wiadomość przestaną pocztą z obozu, albo poprzez
kogoś kto został zwolniony do domu.
Pewne źródła zdają się wskazywać, że może również
istnieć korespondencja z Putiwla. Ponieważ ZSRR
nigdy nie podał wykazów żołnierzy polskich wziętych
do niewoli przez Armię Czerwoną, oficerowie polscy
przetrzymywani w Murnau (Niemcy) postanowili
zestawić listy oficerów polskich widzianych przez
kolegów w różnych obozach jenieckich na terenie
ZSRR. Listy te przedłożono za pośrednictwem komendanta obozu Niemieckiemu i Polskiemu Czerwonemu Krzyżowi. Lista jeńców przetrzymywanych w Putiwlu zawiera pewne informacje wyglądające jak adres
pocztowy: Putiwl, Obwód Kurski (?) prawdo- podobnie błąd, ponieważ Putiwl położony jest w obwodzie
Sumskirs (Ukraina), a Kursk jest stolicą osobnego
obwodu, położonego w sąsiadującej Rosyjskiej SSR,
Skr. Poczt. 15. Jeśli był to adres pocztowy musiała
istnieć jakaś korespondencja. Z drugiej strony adres
ten może być blędny; niewykluczone, że numer skrytki pocztowej Starobielska dodano do lokalizacji
obozu.
Publikowane dotychczas monografie tematu wskazują, że korespondencja w Kozielsku, Ostaszkowie
i Starobielsku nie była dozwolona aż do drugiej
dekady listopada 1939 roku. Prawdę mówiąc pisemne
potwierdzenie tego posiadamy tylko w odniesieniu do
Kozielska. Pamiętniki wydobyte w Katyniu i opublikowane w ostatnich latach potwierdzają, że ogólne
zezwolenie na prowadzenie korespondencji zaanon79
sowano w tym obozie 19 listopada i wprowadzono
dwa dni później. Nie Motaliśmy, dotąd, uzyskać
podobnego potwierdzenia w odniesieniu do obozów
w Ostaszkowie i Starobielsku.
Dla 448, którzy przeżyli masakrę, prawo do korespondencji bylo zawieszone tak dlugo, jak długo
przebywali oni w Pawliszczew Borze. Otrzymali zgodę
na wysłanie pierwszej korespondencji dopiero
w październiku 1940 roku, kiedy przebywali w Griazowcu.
Byli internowani z republik bałtyckich, przebywający w Pawliszczew Borze, otrzymali prawo do
wysłania pierwszej korespondencji 3 listopada 1940 r.,
podobnie ci, którzy przetrzymywani byli w Kozielsku.
Brak wiadomości na temat Talicy i Suzdala. Niewykluczone, że w tych obozach problem korespondencji
nigdy nie wypłynął, jako że istniały one zaledwie przez
kilka tygodni a ponadto utworzono je już po ataku
niemieckim, kiedy łączność pocztowa z terenami
okupowanymi przez Niemcy nie istniała.
W okresie 1939 do 1941 prawo do korespondencji
obejmowało prawo do wysłania jednej przesyłki
(list/pocztówka) na miesiąc oraz do otrzymywania
nieograniczonej liczby przesylek. Nie mamy informacji, czy telegramy zaliczane byty do limitu, czy też
nie. Radziecki system pocztowy dzielili niedomogi
i niedostatki innych sfer życia w ZSRR. Wiele listów
wystanych przez jeńców pozostawalo bez odpowiedzi.
Odpowiedzi, jeśli przychodziły, opóźnione były o dwa
lub trzy miesiące. Z tych powodów relatywnie duża
liczba jeńców i ich korespondentów korzystali' z telegramów, w tym z telegramów z opłaconą odpowiedzią. I w tym przypadku trudno powiedzieć, ile
z powyższego było spowodowane celową akcją
NKWD, a ile było wynikiem bałaganu organizacyjnego. Wiadomo, że w licznych przypadkach korespondencja byla konfiskowana bez informowania
o tym fakcie adresata / wysyłającego i używana jako
material obciążający w czasie procesów jeńców.
W Ostasz.kowie listy / pocztówki do rodzin musiały
zostać dostarczone do biura komendantury w terminie do 5 dnia każdego miesiąca. Podobne zasady
mogły obowiązywać w innych obozach.
Fakt nadejścia poczty ogłaszano na tablicy
ogłoszeń obozu. Jeńcy musieli stawić się osobiście po
odbiór korespondencji do oficera NKWD, który
zazwyczaj wykorzystywal taką okazję do namawiania
jeńców, aby dostarczali mu informacji o innych
więźniach lub o tym CO się dzieje w obozie. Wielokrotnie, aby zmiękczyć jeńców opóźniano wydanie lub
odmawiano im wydania korespondencji. Tę samą
procedurę stosowano później w stosunku do byłych
internowanych.
Jeśli chodzi o przywileje pocztowe była pewna
różnica pomiędzy jeńcami i byłymi internowanymi. Ci
pierwsi musieli płacić porto, ci drudzy - nie. Byli
internowani, podobnie jak jeńcy, musieli dostarczać
swą korespondencję do komendantury, ale bez
znaczków pocztowych. Niewykluczone, że sami
więźniowie poinformowali komendanturę obozu, że
w czasie internowania na Litwie czy Łotwie ich
korespondencja była wolna od opłat pocztowych i ta
wyraziła zgodę na deponowanie nie ofrankowanej
korespondencji. Przywilej ten był jednak iluzoryczny
ponieważ korespondencja nie była znakowana jako
pochodząca od jeńca czy internowanego. Skutkiem
tego korespondencja adresowana na tereny ZSRR
była zazwyczaj traktowana jako nie opłacona z zastosowaniem dopłaty i kar (fot. 16). Nieofrankowana
80
korespondencja kierowana za granicę czasami traktowana byla jako nie opłacona a czasami dostarczano
ją do adresata bez pobierania stosownych opiat.
Prawdopodobnie w momencie wydania generalnej
zgody na prowadzenie korespondencji zakomunikowano jeńcom oficjalny adres pocztowy obozu. Wskazywałby na to fakt, iż większość korespondencji
noszącej ten adres wysłana została po 20 listopada
1939 roku. Jedynym zidentyfikowanym dotychczas
śladem, który świadczyłby o czymś przeciwnym jest
pocztówka pokazana na (fot. 2 p. II str. okł.).
Napisana została 28 października, zawiera oficjalny
adres obozu, ale wysłana została z obozu 2 grudnia
1939 r. (datownik). Dziwny w tym przypadku jest nie
fakt, iż upłynęło okolo 5 tygodni między czasem jej
napisania i wysłania, ale to, że zawiera ona adres
obozu na skrytkę pocztową.
Adresy oficjalne podane zostały w tabeli nr 1 w poprzednim numerze. Adresy używane w okresie od
listopada 1939 do maja 1940 różnią się od tych
wprowadzonych później. W obu okresach podawano
numery skrytek pocztowych, tyle że w pierwszym
okresie poczta kierowana była do miejscowości,
W których położone były obozy, podczas gdy w okresie drugim jeden numer skrytki pocztowej (Nr 1I)
w Głównym Urzędzie Pocztowym w Moskwie został
przydzielony dla calej korespondencji nadchodzącej
dla jeńców / byłych internowanych.
Wkdze radzieckie zrobiły wszystko, aby ukryć
nową lokalizację obozów. Różnym obozom przydzielono kody literowo-cyfrowe, a mianowicie: GrkiZONViEC - S12 (w cyrylicy C12), Pawliszczew Bor - R 43
(w cyrylicy P 43) i Kozielskowi S 41 (w cyrylicy C 41).
Jeńcom i byłym internowanym zakazano podawania
w korespondencji nowej lokalizacji. Ponieważ korespondencja nie podlegała specjalnemu znakowaniu,
adres był jedyną wskazówką co do jej charakteru.
Oficjalne adresy wykazane w tabeli nr 1 występują
na większości poczty. Czasami na korespondencji
jenieckiej znaleźć można inne adresy. Miało to miejsce
w większości na korespondencji pochodzącej z okresu, kiedy nie obowiązywało ogólne zezwolenie na
prowadzenie korespondencji. Fot. 4 ukazuje
pocztówkę wysłaną przez gen. Aleksandra Kowalewskiego, napisaną 23 października 1939 z adresem
zwrotnym: Obóz NKWD, Starobielsk, Obwod Woraszylowgradzki. Pocztówka od innego generała (Piotra
Skuratowicza) pokazana w książce J.Tucholskiego, s.
416 ma już adres oficjalny. Generałowie w Starobielsku trzymani byli w osobnym budynku i na początku
pozostali jeńcy nie zdawali sobie sprawy z tego, że
generałowie przebywali w tym samym obozie. Ponieważ wszyscy jeńcy mieli ten sam adres pocztowy,
a młodsi oficerowie czasami byli używani do sortowania korespondencji, obecność generałów w obozie została dosyć szybko ujawniona.
Adres zwrotny „Oboz NKWD" znany jest rs kce
innych obozów. Jan Węgrzyn przetrzymywany
w Kozielsku w swym liście z 16 listopada 1939 roku
podal następujący adres zwrotny: Obóz NKWD dla
Jeńców, Kozielsk. Jeden z tych, którzy przeżyli pobyt
w ()staszkowie wspomina, że widział korespondencję
zaadresowaną w następujący sposób: Diabelska Wyspa, Pustelnia Swiętego Nila, Obóz Jeniecki,
Ostaszków. Fot. 3 pokazuje pocztówkę ze Starobielska (datownik) z adresem zwrotnym: Krasnobielsk (?),
Skr. Poczt. 15; prawdopodobnie pomyłka wysyłającego.
Różnorodność stylów adresowania wydaje się być
zrozumiałą w odniesieniu do korespondencji wysyłanej
przed 20 listopada 1939 roku. Jak pokazano w tabeli
2 w pewnych przypadkach adresowanie korespondencji
na obóz NKWD trwało do mama 1940 roku.
Fot. 1. Koperta przesiana z Kozielska do Grodna
Fot. 2. Pocztówka ze Starobielska; napisana
28.X.1939; wysłana 2.XII.1939 (datownik); wysylka
prawdopodobnie opóźniona przez obozową komórkę
NKWD
Fot. 3. Pocztówka ze Starobielska z adresem zwrotnym KRASNOBIELSK (3), SKR. POCZT. 15; napisana 29.X.1939; wystana 2.X11.1939 (datownik)
Fot. 4. Pocztówka wydana ze Starobielska przez gen.
Aleksandra Kowalewskiego; data korespondencji
23.X.1939 i adres zwrotny: Oboz NKWD,
Starobielsk...
(fot. od I do 4 repr. na II str. okładki)
Fot. 10. Polecona pocztówka wydana 10.V11.1940 r.
z Warszawy do Pawliszczew Boru z datownikiem
urzędu odbiorczego Szczelkanowo, Smol. Juchnowak. Adresat - kpt E. Wrześniowski był jednym
z 79, którzy przeżyli pobyt w Starobielsku
Fot. 11. Nie ofrankowana koperta przesłana z Pawliszczew Boru do Białegostoku przez jednego z byłych
internowanych. Rowkowy stempel ,,Skrytka
Pocztowa Nr 11" oraz stempelek dopłaty
(fot. od 7 do 11 repr. na III str. okladki)
4
04r6S,6Nsp704ki
CAUff»05TALE
NWL,71117=
Bffla~
El~2111.1~orf
Fot. 12. Pocztówka od Polki deportowanej do Kazachstanu do Kozielska; ramkowy stempel „Skrytka
Pocztowa Nr I 1/S-41"
Fot 5. Telegram wydany z Warszawy do obozu
starobielskiego z datownikiem Starobielska
Fot. 13. Pocztówka z Warszawy adresowana do:
Griazowiec, Oboz J(eniecki), Gubernia Wologodska.
Była odpowiedzią na wiadomość przesłaną pocztą
przy pomocy asenizatora obozowego w okresie kiedy
korespondencja nie była dozZvolona
Fot. 6. Pocztówka prosłana z Wilna do Ostaszkowa
Fot. 7. Polecona koperta przesłana 4.XII.1940 r.
z Grójca do komendanta obozu kozielskiego
i zwrócona do nadawcy; na odwrocie odbitki dwóch
datowników Kozielska: 25.XII.1940 oraz 17.1.1941
Fot. 8. Polecona koperta przesłana ze Starachowic do
obozu ostaszkowskiego i zwrócona do nadawcy; na
odwrocie odbitki datowników urzędów odbiorczych:
Moskwa (20.11.1941) oraz °staszków (23.11.1941)
Fot. 9. Polecona pocztówka wydana 21.1.1941 r.
z Łodzi do Czerwonego Krzyża - Biura Jeńców
Wojennych w Moskwie; zwrócona do nadawcy bez
jakichkolwiek wyjaśnień
Jeśli wziąć pod uwagę fakt, że NKWD nie zezwalało
na podawanie jakichkolwiek wskazówek o charakterze korespondencji, niecodzienne jest nie to, że taka
korespondencja została wysłana, ale to, że została ona
doręczona adresatowi.
Podobna sytuacja miała miejsce po przeniesieniu
jeńców do Pawliszczew Boru i Griazowca. Pomimo
faktu, że na początku korespondencja z tych obozów
nie była dozwolona, niektórzy z jeńców zdołali wystać
wiadomość o sobie i otrzymać odpowiedź. Fot. 10 i 13
pokazują przykłady takiej korespondencji.
Jesteśmy szczęśliwie w posiadaniu większości
korespondencji, która nadeszła do kpt. Edwar61
da Wrześniowskiego, jednego z 79, którzy
przeżyli pobyt w Starobielsku. Fot. 10 ukazuje
pocztówkę wysłaną 10 lipca 1940 r. przez jego
żonę do Pawliszczew Boru. Ponieważ oboje
adresat i wysyłająca nie żyją, nie wiemy w jaki
sposób dowiedziała się ona o przeniesieniu
męża ze Starobielska do 'Pawliszczew Boru,
najprawdopodobniej miało to miejsce za
posrednictwem korespondencji. Ponieważ
w Pawliszczew Borze jeńcy przebywali tylko
•■
sześć tygodni, w czasie kiedy ta pocztówka była
wystana, adresat znajdował się już w GriazowFot. 13 ukazuje pocztówkę adresowaną do
majora Jana Bobera. Pomimo zakazu zdołał on
za pośrednictwem asenizatora obozowego zawiadomić swą żonę o miejscu pobytu. W odpowiedzi otrzymał prezentowaną pocztówkę.
Likwidacja obozow (Kozielska, Ostaszkowa
i Starobielska) w maju 1940 roku spowodowała
, I 1,
•
i 71
!I
• ,
Koł Edwarda Wrześniowskireo w claste_irlo pobytu w niewoli w latach 1939 - 19 1.
Datownik
1
Warcz.. lo,
30.X11.1939
2.
Warszawa lo,
13.1.1940
3.
Warszawa 1c,
26.1.1940
4.
Warszawa I c,
1.11.1940
5.
Warsaaws lc,
17.11.1940
6.
Genewa 1 bioz
Len.,4.111.1 940
7.
Warszawa Iw
3.111.1940
8.
Warschau lo,
11.111.1940
9.
Warszawa lo
19.111.1940
10. Telegram
82
Adres umieszczony na
kopercie
USSR,
Gorod Starobielsk,
Lagier NKWD
Edward Wrzesniowski,
Kapitan,
Adjutant gen br. Sikorskiego
USSR,
Gorod Starobielsk,
Lagier NKWD
Edward Wrzemiowski
Adjutant gen. Sikorskiego
USSR,
Gorod Starobielsk,
Lagier NKWD
Edward Wrusniewski
Kapitan,
Adjutant gen. Sikorskiego
USSR,
Gorod Starobielsk,
Lagier NKWD
Kpt Edward Wrzesniowski
USSR,
Gorod Starobielsk,
Pocaowyj Jaszcz& 15,
Edward Wrossniowski
Adjutant gen. br.
Sikorskiego
Lagier wojennopliennych
Gorod Starobielsk
Woroszylowgrodskoj obl.
Poczt. Jaszczik 15
,SSSR
USSR,
Gorod Starobielsk,
Lagier NKWD,
Kpt Edward Wrzuniowski,
Adjutant
USSR,
Gorod Siarobielsk,
Lagier NKWD,
Kpt Edward Wrzaniewski
USSR,
Lagier Wojeanopliennych
Gorod Starobielsk
-rdwanT0hzesolossoki,
Russlaod, Postfach 15,
Stok
Datownik odbiorczego
urgclu pocztowego
555RMoskwa Peonami (L)
1S eks,
7.2.40
Inne ostemplowania
lub adnotacje
adnotacja orccczna
"otrzymano 21.3.40"
SSSRMoskwa Pocztami (L)
8 eks.
1.2.40
jak wyłaj
"otrzymano 23.2.40.
5550.Moskwa Pocztami (P.)
Bela.
26.2.90
jak wyżej
"otrzymano 5.3.40"
SSSRMoskwa Patelni (R)
8 CkS.
1.3.40
SSSRMoskwa Poorcana (R)
8 elce,
1.3.40
SSS13.Moskwa Poorcamt (R)
8 tks.
14.340
SSSRMoskwa Pocztami (A)
8 eks.,
2.4.40
brak
SSSRMoskwa Pocztami,
7.4.40
SSSRStarobielsk (R/64)
R.KWoroshilorgrad,
28,3.90
adnotacja rectem "KirowiTlokaircacja
komendantury) oraz
data 7TY.1940
11.
Warana, In,
10.V11.40
(pocdowka
polecona)
12. nieczytelny
Sadowa Wale
(pocztowka
polecona)
13. nieczytelny
II.X1.1940
14
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
Stalowa Wola,
data nieczytelna,
polecona paztowka napisana
I I.X1.1940
nieczytelny
Stalowa Wola,
(polecona pocitowka napisana
18.341.1940)
nieczytelny:
Stalowa Wola
(poctowka
polecona)
nieczytelny
Stalowa Wola,
(pocaowka pol.
nona napisana
21.X11.1940)
niearelny.
Stalowa Wola;
(pocztowka poleeona napisana
16.1.194 I)
Grodziec
26.1.1941
nieczytelny:
Stalowa Wola;
(pocztowka poleeona napisana
3.11.1941)
nieczytelny,
napisana
7.11.1941
53SR.
Szemlicanovo
Smol.in Mowa*,
24.7.40
SSSR,
Moskwa Poczoont (A)
8 eks„,
20.11.40
nieczytelny
SIR.
Pawliszczew Bor,
Smoleaskaja Oblast,
Jaszcza I,
Moskowskij Pocztaint,
Pocztowyj laszczik 11/s 12,
SSSR
Moskowskij Pondant,
Jaszczik II/S 12,
SSSR
Moskowskij ?mason,
Poczt. Jasnaik 11/812,
5350
SSSRMOSICW11P0~11t (A)
8 eks„
2.12.40
Moskowaij Pocztarn1,
11/512,
SSSR
ISSOMoskwa Ponami (B) .
8 eks., 30.11.40
Mosktrwskij Pazami,
Poczt Jasaajk 11/S 12,
SSSR
555RMoskwa Pocaatnt (A)
8 eks.,
7.12.40
ISSOMoskwa Pocztami (A),
8 eks.,
29.1.41
Moskowlkij Pocztami,
Pocaowyj Jaszcz& I I/S 12,
SSSR
Moskowskij Podeouni,
Poczt. Jaszcza 11/S 12,
SSSR
ISSOMoskwa Pazami (A)
Makowski] POZAMI,
Poczt Jaszcza II/S 12,
SSSR
SSSR.
Makia Poeztamt (A),
8 eks.
Markowski] Pordaann,
Poca..laszcak 11/S 12,
SSSR
SSSRMoskwa Pocztami (B)
8 da.,
24.4.41
Moskowskij Pocztami,
Paza Jaszcz& 11/S 12,
SSSR
SSSR.Moskwa Pocaunt (A)
8 eks.,
20.2.41
Stempel szalkowy
"Pocztowy) Jaszczik
NO II"
.111k wrtei
jole wyłaj
152.40
napływ zapytań o losy jeńców. Korespondencja
nadchodząca do obozów była niszczona komisyjnie prźez NKWD, np. 3 lipca 1940 roku
w obozie starobielskim zniszczono 4308 sztuk
korespondencji.
W okresie likwidacji obozów jeńcy przestali
odpowiadać na listy, co zaniepokoiło ich krewnych, którzy rozpoczęli poszukiwania. Zapytania kierowano do komendatur obozów oraz do
instytucji, o których przypuszczano, że powinny
posiadać informacje na temat jeńców i zaginionych, jak np. Czerwony Krzyż, czy Biuro Informacji o Jeńcach. Później, kiedy zezwolono na
wznowienie korespondencji tym, którzy wznowienie korespondencji tym, którzy
przeżyli, wiele zapytań kierowano na adres
Skrytki Pocztowej Nr 11 w Glów&m Urzędzie
Pocztowym w Moskwie. Większość z tych zapytań pozostała bez odpowiedzi. Listy polecone
zwracano do nadawców, korespondencję niszczono.
Oznakowania pocztowe
Jak wyżej wspomniano, jeńcom polskim nie
wolno było zamieszczać w adresie jakiegokolwiek oznaczenia co do charakteru korespondencji jako pochodzącej lub adresowanej do
jeńca. Nie wolno było również zaznaczać szarży
wojskowych. Trudno znaleźć wytłumaczenie
83
dla tej praktyki. Wyglądało to jakby władze
ZSRR chciały ukryć, że jeńcy polscy znajdowali
się w Rosji; fakt, który był powszechnie znany.
Pomiędzy 1939 r. a majem 1940 roku korespondencja jeniecka nie miała żadnych oznakowań wskazujących na jej charakter. Tylko adres, który byl czytelny wyłącznie dla wtajemniczonych, wskazywal na charakter poczty.
Cala korespondencja wychodząca i przychodząca do jeńców była czytana przez oficerów NKWD, lecz fakt cenzury nie był w jakikolwiek sposób znakowany.
Sytuacja uległa zmianie w roku 1940. Wznowienie korespondencji jenieckiej w październiku
spowodowało konieczność odróżnienia korespondencji przeznaczonej dla tych, którzy
przeżyli od tych, którzy zostali wymordowani.
Jest całkiem prawdopodobne, że ustanowienie centralnej skrytki pocztowej dla wszystkich jeńców polskich, wliczając w to bylych internowanych, miało na
celu usprawnienie dystrybucji korespondencji w nowej sytuacji. Pozwalało to utrzymać w tajemnicy całą
operację fizycznej likwidacji jeńców poprzez ograniczenie dostępu do korespondencji krewnych, zapytujących o losy zaginionych. Jeśli tak bylo, oficerowie
NKWD cenzurujący korespondencję musieli być
w posiadaniu listy tych. którzy przeżyli.
Poczta skierowana do tych, którzy przeżyli była
znakowana przy pomocy specjalnych ręcznych stempelków zawierających tylko numer skrytki pocztowej
lub numer skrytki połączony z kodem literowo-cyfrowym obozu. Fot. 15 ukazuje zarejestrowane dotychczas stempelki. Znakowano nimi nie tylko korespondencję przychodzącą, ale również wychodzącą
od jeńców. Przypuszczamy, że stempelki, o których
mowa musiały być używane w komórce Głównego
Urzędu Pocztowego w Moskwie, zajmującej się korespondencją jeńców polskich.
Stempelek o treści ,,POCZTOWYJ JASZCZIK
NR 11- jak dotychczas znany jest wyłącznie z korespondencji adresowanej do /wystanej z Griazowca
i Pawliszczew Boru. Ciekawe, czy istnieje korespondencja z/do Kozielska znakowana tym stempelkiem?
Zarejestrowane dotychczas przykłady występowania
tego stempelka, w Griazowcu, 2,7 i 20 grudnia 1940 r,
a w Pawliszczew Borze 11 grudnia 1940 r., dopuszczają taka możliwość. Może stempelek ten wprowa-
Starobielsk
Kozielsk
°staszków
c bcr)
("9(' 7.2.40 I
a
0,5
Szczelkanowe
rzae
r,
O crawKOB
Fot. 14. Typy i rodzaje datowników występujących na korespondencji z i do obozów jenieckich
w okresie 1939-1941
Ba
aorroniii AI(NK w II
SWA
c-12
LIKI4TOBbIR
»11
Iff/04T0.811.1g
C-4I
Fot 15. Typy stempelków wprowadzonych w końcu roku 1940 do znakowania
korespondencji tych, którzy przeżyli masakrę w kwietniu-maju 1940 roku
dzono jako pierwszy, a po negatywnych doświadczeniach wprowadzono stempelki zawierające kody
obozów, po to by usprawnić dystrybucję poczty ?
Dotychczas udało się nam zarejestrować
następujące przykłady stosowania powyższych stempelków:
&kaowiec POCZTOWY) JASZCZIK Nr 1I: grudzień 2, 7 i 20 1949, styczeń 13, 1941
POCZTOWY) JASZCZIK Nr 11/S-12: marzec 26
imaj 30, 1941;
Pa wliszezew Bor POCZTOWYJJASZCZIK Nr 11:
grudzień 11, 1940; styczeń 23, 31 oraz marzec 9,194];
Kozielsk POCZTOWY) JASZCZIK Nr 11/S-41:
grudzień 30, 1940; styczeń 10, 18, 20 i 31; luty 3 i 26;
marzec I I i 16: kwiecień 8; maj 4 i 31 oraz czerwiec 25,
1941 (ta ostatnia na pocztówce wysłanej z terytorium
ZSRR już po ataku niemieckim)
Jeśli chodzi o zapytania w sprawie zaginionych,
w zasadzie tylko przesylki polecone podlegały zwrotowi. Dotychczas widzielismy zaledwie kilka sztuk
korespondencji nie-poleconej, która została odeslana
do nadawców. Część zwrotów dokonywana była
z obozów, do których byla adresowana, a część
kierowana byla najpierw do Moskwy, do komórki
zajmującej się pocztą jeniecką. Świadczą o tym stempelki odbiorczych urzędów pocztowych na korespondencji.
Korespondencja podlegająca zwrotowi do nadawcy zaopatrywana byla w odbitkę specjalnego ręcznego
stempla o treści „RETOUR/INCONNU" (Zwrot
adresat nie znany), „RETOUR / MOSCOW - REBUTS" (Zwrot/Moskwa - przesyłka nie odebrana)
ub „RETOUR/PART1" (Zwrot/adresat wyjechał).
Czasami na zwróconej korespondencji zaznaczano
ęcznie „ADR IESATA NIET" lub „UBYŁ". Fot. 17
ukazuje zarejestrowane dotychczas typy stempelków.
ł etour part"
Retour part ł
Fot. 16. Stempelek dopłaty
występujący na korespondencji nie ofrankowanej lub
niedostatecznie ofrankowanej
Jeśli im się dokładnie przyjrzeć, to narzuca się wniosek, że sięgnięto prawdopodobnie do niezniszczonych, aczkolwiek bardzo zużytych, stempelków zwrotu, pamiętających jeszcze czasy carskie.
Urzędy pocztowe obslugujące obozy jenieckie używały standardowych datowników. Fot. 14 pokazuje
typy datowników, które udało się nam zarejestrować
na korespondencji, która przeszła przez nasze ręce.
Należy kilka stów poświęcić datownikom,
występującym na korespondencji z/do Kozielska oraz
do Pawliszczew Boru.
Część monografii poświęconych tematowi podaje,
że oficjalny adres do obozu kozielskiego zawierał
zaznaczenie, że chodzi o dom wczasowy. żadna
z przesyłek z/do Kozielska, które dotychczas przeszły
przez nasze ręce, nie zawierała w adresie takiego
oznaczenia. Natomiast datownik spotykany na korespondencji z/do Kozielska (fot.I4) ma następujący
tekst: „SSSR - D(om) O(tdycha) im(ianja) M(akstma)
Gorkogo Smol(ienskij) Koziel(sk)". Jest zatem prawdopodobne, że informacja dotycząca przebywania
jeńców obom kozielskiego w domu wczasowym, oparta
była na rozszyfrowaniu przez kogoś tekstu datownika
pocztowego. Korespondencja adresowana na dom
wczasowy, jeśli istnieje, musi być bardzo rzadka.
Istnienie tego datownika sugeruje, jakoby w Kozielsku, przed przywiezieniem tam jeńców, istniał rodzaj
domu wczasowego, albo, że co najmniej planowano
uruchomienie takiej placówki. Nie wiemy jak dotąd,
czy datownik ten przygotowany zostal wyłącznie dla
domu wypoczynkowego / obozu jenieckiego, czy też
używany byl także w mieście. Wymaga to dalszych
badań.
KETO 119
PART!.
-7-fil
12r6T O UR V)Wik
`RETOUR
p
moSCOv‹:):Co
W(77J
P/1RY Ł
RETOUR
Ineonnu
Retour Inconout
RET OQR
Mcscou rebuts
i RETOUR
tiosworebuts
I
OURI
TVETO
I -TIR
moscou-rt om
Fot. 17. Typy stempelków „Zwrot do nadawcy" zarejestrowane na korespondencji w sprawach jeńców polskich
w okresie 1940-1941
85
Jeśli chodzi o Pawliszczew Bor to, pomijając korespondencję adresowaną na skrytkę pocztową w Moskwie, dotychczas ujawnione zostały tylko dwie
pocztówki adresowane do tego obozu. Jedna to
wspomniana wyżej pocztówka z Sokólki, wydana
w grudniu 1939 r. (Barański - Falkowski, s. 125, fot.
52), a druga to pocztówka wysłana 10 lipca 1940 r.,
a eksponowana na fot. HI
Obydwie pocztówki noszą datownik odbiorczego
urzędu pocztowego. Tekst; „SSSR - Szczelkanowo
Smol(ienskij) Juchnowsk". Zdaje się to świadczyć, że
w Pawliszczew Borze nie było urzędu pocztowego.
Relacje świadków stwierdzają,że obóz ulokowany byl
w dawnym majątku hrabiów Orłów, składającym się
a zabudowań palacowych, w których ulokowano
Bornendanturę oraz gospodarczych, w których trzymani byli jeńcy. List eksponowany przez BarańsIdego
- Falkowskiego adresowany jest do domu wczasowego (dom otdycha), co niekoniecznie musi świadczyć
o tym, że taka instytucja tam funkcjonowała. Istnienie
powyżej opisanej korespondencji zdaje się potwierdzać informację, że Pawliszczew Bor jest obozem,
który w materiałach NKWD określany był jako
Juchnowskij Lagier.
Aczkolwiek w artykule niniejszym byliśmy w stanie
ukazać pewne regularności, jeśli chodzi o korespondencję jeniecką wciąż pozostaje wiele ciemnych plam.
Dalszych badań wymaga w szczególności korespondencja z/do obozów prowizorycznych i tranzytowych,
które istniały w okresie października i listopada 1939
r., jak i korespondencja, jeśli istnieje, do/z obozów
tranzytowych, otwartych po podpisaniu traktatu Sikorski-Majaki.
Osoby będące w posiadaniu oryginalnej korespondencji mającej ostemplowania lub sposób adresowania nie wymienione w niniejszym artykule, proszone są o udostępnienie kserokopii za zwrotem
kosztów. Poszukujemy szczególnie korespondencji
adresowanej na skrytkę pocztową nr II w Moskwie
z kodami, obozowymi innymi aniżeli wymienione
w artykule, szczególnie zaś następujących: Skr. Poczt.
1142a, Skr. Poczt. 11/13a i Skr.' Poczt. 11(52). Listy
proszę adresować do: Dr J.J. Drudelski, 21-50 Blachwell Avenue, Searborough, Ontario, M1B 11(2, Canada.
Jest miłym obowiązkiem autorów podziękować
wszystkim tym, których pomoc umożliwiła powstanie
tego artykułu. Wyrazy szczególnej wdzięczności należą się p. Andrzejowi L Szczęśniakowi z Warszawy,
który udostępnił nam kserokopie około 300 sztuk
oryginalnej korespondencji. Ponadto dziękujemy za
udostępnienie kserokopii posiadanych materiałów
także Panom: J. Bujakowskiemu, J:.Cnotce, J. Falkowskiemu i K. Szczechurze z Polski; Ch. Kulpińskiemu z USA; Dr A. Suchcicowi z Instytutu
Polskiego i Muzeum Wł. Sikorskiego w Londynie
oraz Z.B. Siemaszce (Wielka Brytania) oraz Dr D.
Miarczyńslciernu i A. Croninowi z Kanady.
J.J. DANIELSKI i M. LUBIŃSKI
Ź ród ł a:
• Abarinos V.: The murderers of Katyn, Hippocrene
Books Inc, New York, 1993;
*Barański S:, Pakowali; J.: Korespondencja obozowa
w okresie H wojny światowej, Warszawa 1993;
• KATYŃ. Starobielsk, Ostaszków, Kozielsk: Najnowsze dokumenty NKWD, Editions Dembinski,
Paris 1990;
• Malajczyk C.: Dramat katyński, Książka i Wiedza,
Warszawa 1989;
• Pamiętniki znalezione w Katyniu, wyd. II, Editions
Spotkania, Paris-Warszawa;
• Slemaszko Z.B.: W sowieckim osaczeniu 1939-1943,
Pol. Fund. Kult., Londyn 1991;
• Tucholski J.: Mord w Katyniu, IW PAX, Warszawa
1991;
• Zawodny J.K.: Katyń, Lublin-Paryż 1989
AUSTRIACKA POCZ TA POLOWA „600"
w Warszawie
Ciekawa i ważna dla polskiej filatelistyki jest
historia austriackiej poczty polowej w czasie
I wojny światowej. Omówimy pokrótce jej
organizację.
Dla segregacji i dalszej odsyłki masowo
napływającej poczty polowej, tworzone były
„Rozdzielcze urzędy poczty polowej". Pierwszy
taki urząd powstał w Boguminie (Oderberg)
18.11.1914 r. Jego obsługą, jako jednostki wojskowej, zajmował się interesujący nas urząd
poczty polowej nr 600.
W związku z postępującymi w głąb zaboru
rosyjskiego działaniami bojowymi, urząd pocztowy w Boguminie znalazł się za daleko od
linii frontu. Dlatego 23.06.1915 r. został zlikwidowany. Wraz z jego likwidacją, poczta polowa nr 600 została skierowana do obsługi Przedstawiciela Naczelnej Komendy Cesarsko-Królewskiej Armii przy Cesarsko - Niemieckim Generalnym Gubernatorstwie w Warszawie. Przedstawicielstwo takie zostało utworzone w związku z koniecznością koordynacji
es
działań wojennych Niemiec i Austrii przeciwko
Rosji.
Prezentujemy trzy karty poczty polowej 600.
Najwcześniejszą datą użycia odpowiednich stempli jest 4.02.1916 r. Wszystkie trzy karty
poczty polowej wysłał za pośrednictwem etapowej poczty polowej 600, poborowy ochotnik
Josef Zdenek Svoboda, przydzielony do
pułkownika sztabu generalnego, barona Bolfrasa. Dwie - do Milovic w Czechach, gdzie
znajdował się stały obóz wojskowy.
Karta pierwsza ma z lewej strony u góry
stempel podłużny w kolorze fioletowym: „Vertreter des K.u.K. Armeeoberkommandos / beim
kais. deutsch. Generalgouvemement/ Warschan". (89 mm x 18 mm). Z prawej strony
okrągły datownik: „ K.u.K.ETAPPENPOSTAMT 600- 4.11.16".
Karta draga: od tego samego nadawcy do
adresąta w Przemyślu. Wysłana 6.VII.16 r. ma
adres zwrotny: E.F.Svoboda, przydzielony do
Przedstawiciela Dowództwa Armii (AOK) przy
Viytrc!er dcl M. u. k. Armr88!....,-8,n,8800.
beim
Itakiposuane.
rdf.4W,
r. IY14.888.-
<80108y8r,,Awyg-..*:.
Karta I
;;;:rę
Karta 2
K.D. Generalgouvernement w Warszawie, Poczta polowa 51".
Zagadkowy jest ten adres zwrotny z uwagi na
podanie poczty polowej 51. Należałoby sądzić,
że związane to jest ze zmianą numeracji austriackich poczt polowych w lipcu 1916 r. Przedstawicielstwo miała obsługiwać poczta polowa
51, lecz zmiana taka nie nastąpiła, ponieważ
kartka ma odcisk datownika poczty polowej
Karta 3
„600" z datą 6.VII.16. Kartka ta ma też okrąglą
pieczątkę (o 40 mm) z godlem Austro-Węgier,
z napisem w okręgu w dwu wierszach: VERTRETER DES K.U.K. ARMEEOBERKOMMANDOS /eim Kais. Deutsch. Generalgouvernement in Warschau. Na kartce znajduje się też
słabo widoczna pieczątka cenzury: K.u.K. Militfirzensur/ODERBERG.
Karta trzecia: od tego samego nadawcy, ale
znów z numerem poczty polowej 600, do odbiorcy w Milovicach, wysłana 28.11.18 r. Z uwagi na zmianę adresu odbiorcy w Milovicach,
kartkę skierowano do m. Ratimec koło Podiebradów. Kartka ma w lewym rogu u góry
trzywierszowy stempel, jak na karcie pierwszej,
jednak ze zmianą sposobu napisania miejscowości, z Warschau, na WARSCHAU (wielkość
stempla 89/18 mm).
Karty te dowodzą, że Przedstawicielstwo
Austriackiego Sztabu Generalnego przy Generalnym Gubernatorstwie w Warszawie istniało
przez cały okres wojny: od 1915 do 1918 roku.
JERZY JAGODZR4SKI, JERZY PARFTNIEWICZ
Z HISTORII POCZT AMBULANSOWYCH
Z inicjatywy Towarzystwa Kolei
Górnośląskiej została wybudowana jednotorowa linia kolejowa Poznań - Gniezno - Inowrocław - Bydgoszcz, którą oddano do użytku
26 maja 1872 r. Pierwsze pociągi ruszyły 1 lipca
1873 r.
Podobnie, jak na liniach już istniejących, do
pociągów osobowych doczepiano wagon pocztowy t.zw. ambulans. Wszystkie listy przewożone w ambulansach opatrzone zostały specjalnym stemplem.
Pierwszym stemplem ambulansowym dla tej
linii był stempel trzywierszowy (rys. 1). Zawiera
on nazwę stacji początkowej i docelowej.
W drugim wierszu datę (dzień, miesiąc, rok),
cyfrę rzymską „I" lub oznaczającą kolejność
kursu pociągu w danym dniu, dużą literę „T"
- (Tour - Bieg docelowy) lub „R" - (Retour
- Bieg powrotny).
W 1877 roku dla tej linii wprowadzono nowy
wzór stempla (rys. 2). Również trzywierszowy,
ale już w ramce. Zawiera nazwę początkową
i docelową biegu. W drugim wierszu datę, cyfrę
„I" lub „II" (kolejnosc kursów.) oraz litery:
duże „H" i małe „r, t.zn. „Hinfahrt" (kurs
docelowy) lub duże „R" i małe „f", t.zn.
„Retourfahrt" (kurs powrotny).
W latach 1880-tych wprowadzony został nowy wzór stempla (rys. 3). Wiersz środkowy
zawiera zamiast skrotów „Hl" i „Rf palną
nazwę „Hinfahrt" lub „Retourfahrt". Wprowadzono również wyróżnik „a", „b" lub „c".
Na przełomie lat 1880(/90 został wprowadzony nowy wzór stempla rys. 4). W srodkowym
wierszu zamiast kolejnosci kursu I lub II wprowadzono wyraz „ZUG" (pociąg) i numer pociągu. Znane są następujące numery pociągu:
85, 86, 89, 90. Zastosowano również oznaczenie
stempli wyróżnikiem a, b, c.
87
POSEN .
14/8.73 I.T.
B RO MB ERG
rys.1
173.2
POSE N
23 3171Ht,
BROMBERG
POSEN-BROMB ERG
*. n Hinfahrt
29/41,80
POSEN
4 1177.I.RC
BROMBEFIG
rys.3
1"..44°1114.it,^
((bc313/wi N I?OST'r
o,
[2. ZUG 373 w
rys. 7
rys.4
\ 8 910
poftfaxte
W końcu lat 1890 wprowadzono nowy wzó
stempla, jednolity dla wszystkich pruskich am
bulansów (rys. 5).
W pierwszym dziesięcioleciu roku 1900 wpro
wadzono nowy wzór stempla (rys. 6), stosowa
5c-ż.1- 6;':"'
rys.6
173.5
Z/cuircbt 2keicbapoll
564-
o
ny do zakończenia I wojny światowej, znany
również jako przejściowy dla ambulansów polskich.
Posiadam na wycinku niemieckiej kartki pocztowej nietypowy stempel ambulansu Poznań
- Piła. Czterowierszowy (rys. 7), pochodzący
z roku 1891.
Wzory stempli nr 1, 4, 5, 6 są znane i skatalogowane, natomiast wzory nr 2 i 3 nie są znane i,
jak mam rozeznanie, są to unikaty w kraju
a może i Europie. Podobnie rzecz się ma z wzorem nr 7.
WOJCIECH BARTOSZEWICZ
POCZTY PERONOWE
w okręgu lwowskiej dyrekcji PiT
w okresie 1934 - 1939
Problematyką tzw. „poczt peronowych"
w Polsce interesuje się nie tylko liczne grono
badaczy i kolekcjonerów krajowych, ale
również niektórzy filateliści zagraniczni, czego
dowodem są chociażby publikacje na ten temat
Lwa Kolosowa z Białorusi, Piotra S. Madeja
z Kanady, czy wreszcie - Antona Welvaarta
z Holandii. Ostatni z wymienionych autorów
zamieścił niedawno w Biuletynie Grupy Roboczej POLEN przy Związku Filatelistów Niemieckich obszerny artykuł, będący podsumowaniem dotychczasowego stanu wiedzy o ostemplowaniach poczt peronowych w Polsce. Artykuł
ten zawiera jednocześnie wykaz wszystkich,
znanych autorowi, publikacji krajowych i za
granicznych z tej dziedziny 1.
Istnieją jednak nadal liczne „białe plamy"
w dokumentacji filatelistycznej, potwierdzającej istnienie niektórych poczt peronowych,
zwłaszcza z terenu okręgu lwowskiej Dyrekcji
Poczt i Telegrafów. Pomimo wieloletnich badań
88
i poszukiwań, nikomu z piszących na te tematy
nie udało się dotychczas odnotować żadnego
stempla poczty peronowej z okręgu lwowskiego.
Ze Źródeł pocztowych wiadomo, że trzy pierwsze poczty peronowe w okręgu lwowskim
zostały uruchomione 15 czerwca 1934 roku na
stacjach kolejowych Lwów-Dworzec Główny,
Przemyśl i Stanisławów'. 15 października tego
samego roku, dla obsługi podróżnych na stacjach kolejowych w Stryju i śniatyn- Zalucze
uruchomiono dwie dalsze poczty peronowe'.
Jeszcze jedna poczta peronowa podjęła
działalność w okresie między I lipca 1936 r.
I. Welyaart Anton: Poczta Peronowa - Bahnsteigspost in Polen, ARGE POLEN e.V. im. B.D.Ph.,
Mitteilungsblatt nr 26/1994.
2. Katowski Kazimierz: Poczta peronowa, Przegląd
Pocztowy nr 7/1934 r.
3. Dziennik Zarządzeń DOPiT Lublin, nr 24
z 20.X.1934 r., poz. 335.
a 1 maja 1938 r. (dokładna data nie została
dotychczas ustalona), mianowicie na dworcu
kolejowym w Kołomyj.. Łącznie zatem na
obszarze lwowskiego Okręgu PiT, przed 17
września 1939 r. działało co najmniej sześć poczt
peronowych.
W swoich zbiorach mam list polecony, nadany 21 listopada 1937 r. na adres Dyrekcji
Okręgowej Kolei Państwowych w Toruniu, za
pośrednictwem poczty peronowej w Stanisławowie. List został przyjęty między godziną
drugą a trzecią (chyba po południu, datownik
nie wskazuje na porę dnia), a następnego dnia
wieczorem, między godziną piątą a szóstą, był
już w urzędzie pocztowym Toruń 1, co potwierdza stempel odbiorczy. Użyta została koperta.
z wydrukowanym znakiem opiaty za 25 gr
„Belweder", numer katalogowy Ck 7. Za polecenie przesyłki doklejono dwa dodatkowe znaczki po 15 gr z widokiem Uniwersytetu Lwowskiego. Znaczki zostały skasowane datownikiem
urzędu dworcowego Stanisławów 2, o średnicy
28 mm, z wyróżnikiem 2c. Dla zaznaczenia
charakteru przesyłki poleconej, na kopercie
odciśnięto czerwonym tuszem stempel polece4. Wykaz poczt peronowych w „Spisach urzędów,
agencji i pośrednictw pocztowo-telekomunikacyjnych
na obszarze R.P." z 1936 i 1938 r.
FAŁSZERSTWA NA SZKODĘ
POCZTY
Poczta Polska wielokrotnie dostarczała przesyłki listowe (kartkowe lub kopertowane) bez
odpowiedniej opłaty taryfowej. Pojawiały się
różne przeróbki nominału, prywatne przewartościowania, fantazyjne pseudoznaczki, karty
pocztowe z indywidualnej produkcji domowej
itp. Wytwory takie dostawały się do obiegu
sporadycznie, najczęściej w jednostkowych egzemplarzach. Dopuszczenie ich do obiegu wynikało z niekompetencji panienek z okienek pocztowych, nieznajomości wydawnictw pocztowych, co powodowalo nierozpoznanie wydaw-
nia w ramce o wymiarach 54 x 28 rom, z po
działem na trzy pola. W lewym polu o szerokości 38,5 mm umieszczony jest w trzech wiar
szach tekst: POCZTA PERONOWA STA
NISŁAWÓW. W prawym polu u góry majdają
się litery: R Nr. W trzecim polu wpisany jest
odręcznie numer przesyłki „307".
Opisany list pozwala na przypuszczenie, że
poczta peronowa w Stanisławowie nie miała
własnego datownika. Dysponowała natomiast
własnym stemplem do oznaczania przesyłek
poleconych. Być może, podobna sytuacja istniała również w pozostałych pocztach peronowych w okręgu dyrekcji lwowskiej PiT.
BRONISŁAW RLINOWSKI
nictw obcych lub czasami
zwykłego przeoczenia w
nawale pracy. Takie kuriozalne przypadłeś nie
narażają jednak poczty
na znaczące straty i są
mało ciekawe dla filatelistów.
Znamy jednak wydawnictwa roznych organizacji „podziemnych" z okresu walki propagando wej ostatnich, schyłkowych lat PRL-u. Zakazane wtedy tematy i rocznice, dziś są legalne.
Część takich wydawnictw ukazała się w dobrej
szacie graficznej i poligraficznej, niektóre w wielotysięcznych nakładach. Ostatnio coraz
częściej w obiegu pocztowym spotyka się takie
właśnie karty pocztowe. Pracownicy poczty
najczęściej nie kwestionują ich jakofałszywycly,
lub niedopłaconych. Są to fałszerskie nadużycia
na szkodę poczty, choć samych kart nie możemy
nazwać fałszerstwami. Na fotografii przedstawiamy wydawnictwo „Poczty Solidarności"
z 1989 roku, które bez żadnych przeszkód, po
nadaniu 4.01.1994 r. w Toruniu, poczta dostarczyła adresatowi.
R-KI PROWIZORYCZNE
W kolejnych urzędach pocztowych okresowo
brakuje odpowiednich nalepek do oznaczania
listów poleconych.
89
Up. 60-220 Poznań 46 używał nalepek niemych, podobnie jak up. 20-606 Lublin 53.
W ostatnim urzędzie wykonano później gumowy stempelek „20-606 Lublin 53", który odbijano w barwie czarnej na erkach niemych.
Z kolei w up. 84-360 Łeba I i 00-905 Warszawa
35 nazwy urzędów wpisywano od ęcznie
długopisem.
PIOTR PELCZAR
AUP 1481
ZAGRANICZNE AUKC JE FILATELISTYCZNE
182 aukcja dużego niemieckiego domu aukcyjnego Rudolf Steltzer odbyła się we wrześniu
1994 r. we Frankfurcie nad Menem, jak zwykle
w siedzibie firmy. W ofercie były 7064 walory (w
tym 1553 to zbiorki i zbiory); przeważały loty
z obszaru niemieckiego, od państewek staroniemieckich do Republiki Federalnej Niemiec,
to było około 75% postawionego do dyspozycji
licytujących materiału.
Bardzo drogich walorów (wycenionych 10
tys. DM i powyżej tej sumy) było 23, w tym 13
z obszaru niemieckiego. Mogły zaciekawic stare
listy: Prus z 1856 r. (10 tys. DM), Bawarii z 1874
r. (50 tys. DM) oraz niezwykle atrakcyjna koperta Oldenburga z 1864 r. z paskiem 6 maczków wartości 1/3 Sgr (pochodząca ze zbiorów
Rothschilda), wyceniona na 120 tys. DM.
Z pozycji europejskich zwracała uwagę
piękna koperta Francji z 1849 r., wyceniona na
36 tys. DM oraz Austrii z 1861 r. (10 tys. DM),
jak również fałszerstwo na szkodę poczty (tzw.
mediolańskie) znaczka 15 cmi z 1857 r. na
kopercie, zaoferowane za 22 tys. DM.
Wśród półtora tysiąca zbiorków i zbiorów
bardzo drogich pozycji było tylko 14 (w tym 10
niemieckich); większość - to pozycje nie sprzedane na poprzedniej aukcji. Zaciekawiły mnie:
zbiór Francji 1849-1979 w 11 albumach (wg
katalogu - 158 tys. MiMk), wyceniony na 13,5
tys. DM oraz trzy zbiory państewek staroniemieckich - dwa wg Michla po 200 tys Mk,
zaoferowane za 10 tys. DM i 14 tys. DM oraz
trzeci (wg Michla 210 tys. Mk) do kupienia za 12
tys. DM.
Moją uwagę zwróciły także trzy bardzo atrakcyjne koperty, mogące być ozdobą każdego
zbioru; wprawdzie wycenione poniżej 10 tys.
DM, ale warte wymienienia: jedna koperta
Austrii z 1856 r. z paskiem trzech niebieskich
90
znaczków po 9 krajcarów i jednym czarnym
2-krajcarowym, wyceniona na 4,5 tys. DM oraz
dwie klasyczne koperty Finlandii ze znaczkami
wartości 10 kop (Finlandia nr 2), nadane w Lovisie (1857) i Wyborgu (1858), obie po 6 tys.
DM.
Rzadko się spotyka na aukcji niemieckiej tak
obszerny i wartościowy materiał Polski, jak na
182 aukcji Stelizera. Do sprzedaży oddano
wartościowy zbiór, gdyż na aukcji zaoferowano
ogółem aż 137 pozycji ( w tym 8 zbiorków
i zbiorów), w tym 10 listów przedznaczkowych
Królestwa Polskiego, dwa stemplowane znaczki
i 20 kopert z „Polską nr 1". Wśród listów
przedznaczkowych uwagę zwracały dwie koperty: „Militaria" z Lubomla z 1777 r. (cena 200
DM) i z „W" z koroną o 19 mm z 1780 r. (300
DM). Dwa wycinki z „Polską nr I": ze stemplem „I07" (Opatów) wyceniony na 300 DM,
drugi ze stemplem „194" (Sieradz) na 700 DM.
Dwadzieścia kopert z „Polską nr 1" wyceniono
od 400 DM do 1200 DM; najdroższe to: ze
stemplem „183" (Rokiciny) za 1200 DM oraz
trzy wycenione po 1100 DM: ze stemplem „12"
(Grójec), „168" (Myszków) i „1" (Warszawa).
Można było także wybierać wśród kilkunastu
pozycji wydania krakowskiego i poznańskiego,
mogło zainteresować wydanie „wodzów": seria
stemplowana za 200 DM i stemplowany grzecznościowo czworoblok za 500 DM, trzy koperty
ze znaczkami serii „10 miast" (100-120 DM),
adruk 1.50 zł na 25 gr karminowego „Goznaku" (czysty 550 DM, stemplowany 250 DM),
rzy bloki nr 9 (BlE): czysty za 500 DM,
templowany za 850 DM, sporo materiału ze
stempelkami „Groszy" (pochodzenia raczej filatelistycznego).
Wśród 8 zbiorków, wycenionych 100-3600
DM zwracał uwagę ten najdroższy ze stempelkami „Groszy" (nie sprzedany na poprzedniej
aukcji, na której zaoferowano go za 4000 DM),
na rożnych czystych znaczkach i blokach (które
były w obiegu i których dawno już Me widziały
okienka pocztowe), różne typy, wszystko sprawdzane, wg Michla 15,4 tys. Mk.
Z poloników warto wymienić: dwie koperty
z lotów zeppelinowych z 1932 r. z polskimi
znaczkami (ceny 400 DM i 900 DM), cztery
stemplowane znaczki „Port Gdański" (90-120
DM). G.G 1939-1945 - 11 pozycji, w tym dwie
pozycje znaczków nie wydanych.
Jak w większości niemieckich katalogów aukcyjnych w ramach „Generalgouvernement"
prezentowane są walory „Ghettopost Litzmannstadt", chociaż Łódź leżała na terenach
włączonych do Rzeszy, a nie w Generalnym
Gubernatorstwie. Czyżby autorzy katalogów
o tym nie wiedzieli ?
Wśród 25 listów z obozów koncentracyjnych
(Auschwitz, Majdanek, Buchenwald, Dachau,
Gross Rosen, Mauthausen, Oranienburg, Sachsenhausen, Ravensbrueck), zaoferowanych
w cenach od 100 DM do 450 DM większość
nazwisk ma polskie brzmienie.
Katalog składa się z dwóch tomów: tekst ma
400 stron, ilustracje 200 tablic, w tym 23 barwne.
JANUSZ ZBIGNIEW PIEBUT
HOLENDERSKI POMYSŁ NA SZKOLENIE MŁODZIEŻY
Holenderska Fundacja na rzecz Filatelistyki
Młodzieżowej opracowała program uczenia
„prawdziwej filatelistyki" młodych zbieraczy
znaczków.
Jego celem jest przygotowanie młodzieży zainteresowanej filatelistyką do samodzielnego i od
początku właściwego zbierania znaczków i innych walorów filatelistycznych. Chodzi o to, aby
początkujący zbieracz kolekcjonował nie tylko
same znaczki, ale również inne walory filatelistyczne, co pozwoli mu w przyszłości przystąpić
do budowy eksponatu tdatelistycznego.
Dla praktycznego nurzania filatelistyki Jengdfilatelie Nederland opracowała listę dwunastu elementów filatelistycznych, uzupełnioną reprodukcjami walorów prezentujących poszczególne elementy.
Zbieranie wszystkiego nie jest celem samym
w sobie, ale wskazuje na te elementy filatelistyczne, które włączone do eksponatu czynią go
wartościowszym z filatelistycznego punktu widzenia.
Te elementy filatelistyczne to :
1. Znaczki
Znaczki pocztowe (obiegowe, prowizoryczne, okolicznościowe, poczty lotniczej, dopłaty, kolejowe, bloki, paski, przywieszki, znaczki z rolek, ząbkowania,
znaki wodne).
2. Zeszyciki znaczków
Arkusiki sprzedażne, arkusiki zeszycikowe,
arkusze drukowe znaczków rolkowych, okładki
zeszycików.
3. Nalepki z automatów sprzedających
Grupowane według nominatów, rodzajów,
numeracji, tematyki.
4. Metody opłacania z góry
Za pomocą: znaczków pocztowych, nalepek
z automatów; poczta urzędowa.
5. Taryfy pocztowe
Taryfy zwykle, w obrocie wewnętrznym,
w obrocie międzynarodowym, taryfy poczty
lotniczej, taryfy obniżone, taryfa dla paczek,
opłata niedostateczna, waga.
6. Zwolnienie od opiaty pocztowej
Poczta polowa, przywileje, wolne od opiaty
pocztowej, listy więźniów i jeńców, Poczta
Królewska.
7. Walory pocztowe
Przesyłki z okresu przedznaczkowego, koperty, poczta. kolejowa, poczta lotnicza, poczta
morska, poczta miejska, telegramy, FDC, przesyłki z pierwszych lotów, poczta kurierska.
91
8. Całostki pocztowe
ZNACZEK BAWI
Arkusiki listowe, listy poczty lotniczej, karty listowe, karty pocztowe, kupony na odpowiedź.
9. Ostemplowania
Przedznaczkowe, stemple numerowe, ręczne
ostemplowania znaczków, ostemplowania maszynowe.
POMNIKI
Na ilustracji przedstawiono polskie znaczki
pocztowe z rysunkami pomników - prosilny
odpowiedzieć na następujące pytania:
10, Nalepki
Polecenia („R"), ekspres, pierwszeństwa, otwarty
przez cenzora, płatny po doręczeniu, nie łamać itp.
11. Pocztowe adnotacje urzędowe
Ostemplowania odręczne, ostemplowania doręczeniowe, mechanizacja poczty (oznaczenia kodowe),
zwrot do nadawcy, adresat nieznany itp.
12. Marginesy arkuszy
Napisy na marginesach, cyfry licznikowe, oznaczenia drukarskie.
Pomysł takiego szkolenia został oceniony bardzo
dobrze tak, że Holenderska Federacja Filatelistów
przystosowała go do potrzeb szkolenia doroslych.
ANTONI KURCZYNSKI
AIJP 1482
Newsletter FIP Conunission for Youth Philately No
3, Dec. 1994.
SARKOFAG RYCHEZY
W numerze 9 z 1993 roku, kol. Józef Grabarczyk opisując znaczki z serii „Poczet królów
i książąt polskich" podaje życiorys królowej
Polski Rychezy - Ryksy, nie wskazując miejsca
złożenia jej zwłok.
W 1993 roku, wracając ze Zlotu Caravaningowego, który się odbył w Caen - Francja
(miejsce lądowania wojsk alianckich w 1944 r.)
zwiedzałem po drodze mijane ciekawsze miasta.
Między innymi zajechałem do Kolonii, która
dynie z pięknej gotyckiej katedry. Zwiedzając
katedrę odkryłem za głównym ołtarzem kaplicę,
w której znajduje się sarkofag, kryjący zwłoki
królowej Polski Rychezy-Ryksy, żony Mieszka
11. Sarkofag ten jest tak mały, że wydaje się, iż
kryje w sobie zwłoki jakiegoś dziecka. Zrozumiałym to staje się wtedy, gdy porównamy
datę śmierci Rychezy (1063) i powstania katedry, której budowę rozpoczęto w 1248 r. Widocz
nie po ekshumacji szczątków królowej, włożono
je do małej trumny i tę umieszczono w sarkofagu. Na kracie zamykającej kaplicę są dwie
mosiężne tablice - jedna u/ języku niemieckim
i druga w polskim. Tablica w języku polskim
informuje, że tu spoczywają zwłoki Rychezy
(podana jest data urodzenia i śmierci) królowej
Polski żony króla polskiego Mieszka II.
W swej audycji „Pieprz i wanilia" pan Halik
również podał tę informację.
TADEUSZ WITKOWSKI
92
1) kto przedstawiony został na poszczególnych znaczkach?,
2) gdzie znajdują się obecnie te pomniki?,
3) w których latach zostały wydane reprodukowane znaczki?,
Odpowiedzi prosimy nadsyłać do Redakcji
„Filatelisty", do dnia 15.IV.1995 r.
Wśród uczestników rozlosowane zostaną
trzy używane (ale w dobrym stanie) klasery do
znaczków pocztowych.
(.113)
WIADOMOŚCI ZE ŚW lAtA
CHR1STKINOL
Nazwa tej austriackiej miejscowości znana
jest szeroko wśród filatelistów, nie tylko interesujących się tematem bożonarodzeniowym. Co
roku poczta austriacka otrzymuje setki tysięcy
przesyłek (zarówno z kraju jak i z zagranicy)
z prośbą o okolicznościowy stempel placówki
pocztowej w Christkindl. Już 45 lat stosuje się te
stemple i cieszą się one niezmiennym powodzeniem. Starsze z nich są już poszukiwane.
I w minionym roku dwa stemple ucieszą
zbieraczy: jeden z okazji świąt Bożego Narodzenia (stosowany od 25 listopada 1994 r. do 26
grudnia 1994 r.) pokazuje świętą Rodzinę
nfiskować fałszywe znaczki, znaczne ich ilości
znalazły się jednak w rękach filatelistów.
Znane są na przesyłkach aż do stycznia 1994
r.; takie listy są pilnie poszukiwane i uzyskują
sporą cenę.
W Niemczech czysty znaczek-fałszerstwo ofe5 11 1994 rowany jest za 80-90 DM.
ROMUSHA I HOLENDRZY
4411
CHRIST
.KINDL
Dzieciątkiem, dwie kobiety, wolu i osła oraz
gwiazdę betlejemską; drugi - z okazji Trzech
Króli - (stosowany od 27 grudnia 1994 r. do
6 stycznia 1995 r.), na którym przedstawiono
Marię z Jezusem, gwiazdę betlejemską
i Mędrców ze Wschodu.
ZNACZKI „T A K" I „N I E"
Zarządy pocztowe prześcigają się w pomysłach, aby ich znaczk były nie tylko oryginalne, ale i tematy emisji nie były „oklepane".
320
Ponad 300 lat władali Holendrzy Indiami
Wschodnimi (zwanymi także Holenderskimi).
W czasie II wojny światowej, 8 marca 1942 r.
skapitulowały w Indiach wojska holenderskie
przed, będącymi u szczytu powodzenia, wojskami japońskimi. Japończycy okazali się okrutnymi okupantami nie tylko dla „Romusha",
miejscowej ludności, zmuszanej do niewolniczej
pracy dla Japończyków, ale również dla zamieszkałych w Indiach Holendrów. Nie tylko
jeńców wojennych ale również cywilów, nie
wyłączając kobiet i dzieci, ulokowano w obozach ( z reguły daleko od Indii, często w samej
Japonii), zmuszając do pracy ponad siły. Wielu
Holendrów pożegnało się z życiem, reszta do
dziś wspomina pobyt w japońskich obozach
jako koszmar wojny.
Wydany przez
Pocztę HolendeN
..111
E
rską maczek (któD
ry anonsowaliśmy
E
R
w nr 12/94) ma
przypominać czas iA
wojny 1941-1945
w Indiach Holenderskich.
8011
5,"
in
Poczta Szwedzka, które zarówno polityka emisyjna jak i przygotowanie graficzne znaczków
może służyć za wzór, wydała ostatnio dwa
znaczki z napisami „Tak" i „Nie" (anonsowaliśmy je w nr 12/94). Mają one służyć ludziom,
którzy nie mają czasu na długą korespondencję
i sam nalepiony na przesyłkę znaczek ma wystarczyć za odpowiedź. Pomysłowe ?
FAŁSZERSTWO NA SZKODĘ POCZTY
również w Wielkiej Brytanii
Okazuje się, że współczesne fałszerstwa na
szkodę poczty nie są naszą „specjalnością".
W lipcu 1993 r. pojawiły się w kioskach i trafikach londyńskich dość dobrze podrobione
znaczki wartości
24 pensy z portretem królowej Elżbiety II. Policja dość
szybko zaczęła ko-
LISTY Z PIÓRAMI
W dzisiejszych czasach, gdy chcemy przekazać listem pilną wiadomok, nalepiamy na kopertę nalepkę „ekspres" oraz odpowiednio
wyższe porto za pilne doręczenie przesyłki.
Z ciekawą formą oznaczania pilnych listów
spotykamy się w drugiej połowie XVIII wieku
i w pierwszej połowie XIX wieku w Szwecji
i Finlandii (jak wiadomo, Finlandia przez pięć
wieków, aż do 1809 r. była prowincją
szwedzką).
Koperty zostały wynalezione dopiero
w polowie XIX wieku, wcześniej - wysyłając list
składało się arkusz papieru trzykrotnie, zaginając marginesy do środka, chowając także
końcówkę arkusza do wewnątrz i tę końcówkę
(na nieadresowej stronie) zabezpieczając
pieczęcią lakową. Chcąc zajrzeć do środka listu,
trzeba było przełamać pieczęć. Ten sposób
zabezpieczania listów był powszechnie stosowany w wielu krajach, również i u nas.
W Szwecji, nadawca chcąc nadać przesyłce
charakter pilnej, wtapiał w lak ptasie pióra.
Używano do tego celu miękkich piór kogucich,
93
mi, •
,43,.,67 '.
..., "/
77,«
"1"1/171/"
.....s. ?.....‹.7-........1,
.."...4..
'"
, / ..,?.,
r1
K.G._
,•,'
....- .
• £.,,,,źz...4
. . dr.44:1
„Ni,"
,'
dk
gęsich lub kaczych. Wtopione w lak jedno pió o
oznaczało, że przesyłka jest pilna, dwa pió a
oznaczały przesylkę bardzo pilną, trzy - li t
superpilny. Oczywiście i opłata za takie listy
była zróżnicowana. Dla ekspediującego pocztę
i kierującego pracą gońców pocztowych oznaczenia te były zrozumiale, wiedział on jak
szybko mają być doręczane tak oznakowane
listy.
Ta ciekawa forma oznaczania przesyłek pilnych, będąca niewątpliwie prekursorem dzisiejszych przesyłek ekspresowych, stosowana była
w Szwecji w latach 1757 - 1865. Niestety, nie
zachowało się do naszych czasów zbyt wiele
listów z piórami. Najstarszy zachowany pochodzi z 1768 r.
W drugiej połowie XIX wieku zaczęto stosować inne oznakowania przesyłek pilnych
(zresztą z powodzeniem stosowane w innych
krajach), pisząc na wierzchu koperty „cito" czy
„citissime" (po łacinie „pilne" czy „szczególnie
pilne").
Ostatnio na jednej z aukcji w Szwecji sprzedano pięknie zachowany list z piórem z 1828 r.
z Carlskrone (stąd te korony) z dokładną instrukcją dla posłańca, uwidocznioną na awersie
listu. Ta niewątpliwa rzadkość filatelistyczna
(będąca także dokumentem z zakresu historii
poczty) uzyskała cenę 6800 koron szwedzkich
(ok. 2500 zł).
J. Z. PIFKUT
DZIEŃ WSZECHSŁOWIAŃSKI
w Bratyslawie
5.VII.1994 r. na Devinie (współcześnie w granicach administracyjnych stolicy Słowacji - fot.
1) Urząd Pocztowy Bratysława 46 stosował
datownik okolicznościowy z okazji dorocznego
święta słowiańskich apostołów Cyryla i Metodego, obchodzonego równocześnie jako Dzień
Wszechsłowiański. Rysunek datownika przedstawia zrekonstruowany kościół z IX w.,
którego fundamenty zostały odsłonięte podczas
prac archeologicznych w Devinie. Trójfasadowa budowla w stylu ochrydzkim dokumentuje
znaczenie Devina w czasach Państwa Wielkomorawskiego w IX stuleciu, który wspomniany
fot. 1
i
%f.2
-4.51.0vt,e45
był w annatach fuldyjskich już w 864 r. jako
Dowina.
Odbitka datownika (fot. 2) oddaje dobrze prostą,
czystą linię rysunku. Wokół rysunku umieszczony jest
tekst: BRATIISLAVA 46 - DEVfN / 55.7.1944
KOSTOL / VSESLOVANJ yE
SKS'
JOZEF TEKEL
ROLF RITTER
kolejnym publicystą wyróżnionym
medalem im. Jana Witkowskiego
Jak powiadomił nas Hans Jiirgen Dobiat,
dyrektor Biura Bundesarbeitsgemeinschaft
len e.V. w Związku Filatelistów Niemieckich,
znany niemiecki autor, Rolf Ritter został
wyróżniony Medalem im. Jana Witkowskiego.
Rolf Ritter był przez 25 lat psezesem Klubu
Zainteresowań Górny Śląsk (Arbeitsgemeinschart Oberschlesien) i jest powszechnie znany
w świecie filatelistycznym. W uzasadnieniu
przyznania tego wyróżnienia podkreślono
główne dzieło Rolfa Rittera, które H. J. Dobiat
sformulowal następująco: „Nie ma chyba dzie-
dziny filatelistyki, która byłaby tak silnie
związana z jednym nazwiskiem, jak Górny .§ąsk
z nazwiskiem Rolfa Rittera".
W Polsce nazwisko Rolfa Rittera znane jest głównie
gronu specjalistów. Należałoby zastanowić się, czy
jego „Handbuch vom Abstimmungsgebiet Oberschlesien 1920(22" („Monografia obszaru plebiscytowego Górny Śląsk 1920/22") nie winna być przetłumaczona na język polski.
Po Janie Witkowskim, Stanleyu Kronenbergu, Jerzym Tokarze i Marianie Serveminie jest to kolejny
autor i publicysta wyróżniony za zasługi dla polskiej
fdatelistyki.
Na podstawie
Bundesarbeitsgemeinschaft Polon
opracował
MARIAN SZWEMIN
AIJP 974
JUBILEUSZ
ARGE SCHIFPPOST
i S.M.S. NAVICULA
NIE WYDANE „POLONICA"
Poczta Republiki Federalnej Niemiec z okazji emisji nowego maczka podaje do publicznej
wiadomości nie tylko projekt maczka, zatwierdzonego do wydania, lecz również wszystkie
projekty, zgłoszone na konkurs, chociaż zostały
przez komisję kwalifikacyjną odrzucone.
Tak też stało się przy wydaniu znaczka, który
wszedł do obiegu 10 marca ub. r., a dotyczył
tolerancji narodowościowej, głosząc hasło:
„Współżyć z sobą." (Miteinander labet».
Do konkursu zgłoszono aż 57 projektów
znaczka. Zwyciężył projekt Sibylle i Fritza
Haase.
Ale nas interesują projekty odrzucone, autorstwa Hansa Gfintera Schmitza. Tych projektów było pięć. Dwa z nich reprodukujemy.
Interesują nas, gdyż w każdej wersji zawierały
w rysunku maczka tekst w języku polskim:
„Współżyć z sobą".
ol z„ oho 100
W dniach 12-13.11.1994 roku została zorganizowana w Soest (RFN) wystawa SEEPOSTA'94 (Poczta morska). Odbyła się ona z okazji
25-lecia ArGe Schifppost i z okazji 35-lecia
Arfie S.M.S. Navicula. Była imprezą towarzyszącą jubileuszowym zjazdom członków ArGe Schifppost i ArGe S.M.S. Navicula. Obie
grupy robocze mają swoją siedzibę w RFN-ie
i zrzeszają po około 500 członków z całego
birlikte yofamak
100
świata. ArGe Schifppost zrzesza zbieraczy
poczt morskich, a ArGe S.M.S. Navicula - zbieraczy znaków pocztowych związanych ze statkami.
Na pierwszej publikowanej liście Arfie
Schifppost z sierpnia 1969 roku figurują nazwiska dwóch Polaków: kol. Stanisława Gło14,ell +kura
wińskiego (niestety, już nieżyjącego) i kol. AlekLura r.rmande,
sandra Sękowskiego. Obecnie jedynym członmiteinander lob«
kiem - Polakiem zamieszkałym w Polsce jest
kol. Stefan Jakucewicz. Członkiem tej organizaDlatego z jednej strony szkoda, że nie został
cji jest również kol. Stefan Danielski zamiesz- zatwierdzony do druku żaden z tych projektów,
kały w Kanadzie. Roczna opłata członkowska bo w ten sposób straciliśmy jeszcze jeden ciekajest dość wysoka i wynosi 38 DM.
wy walor do zbioru „Polonica", lecz z drugiej
Nieco inaczej ma się sprawa w S.M.S. Navi- strony dobrze się stało, że projekty te zostały
cula. Jest w niej obecnie 10-ciu Polaków. Taki odrzucone, gdyż, moim skromnym zdaniem, nie
dostaliśmy limit. Składka jest zwrotem, w pol- są one zbyt ciekawe graficznie.
skich złotych, za przesyłkę pocztową z Polski
JERZY PARFPREWICZ
Biuletynu Klubowego. Szefem grupy polskiej
jest obecnie kol. Aleksander Sękowski. Poprzednio był kol. Stanisław Głowiński.
Obie grupy robocze wydają swe biuletyny.
ArGe Schifppost 4 numery rocznie, S.M.S.
W CZECHACH -.
Navicula - 6 numerów rocznie. Szef grupy
W m. Zableh na Morawach, w dniach 28-30
polskiej S.M.S. Navicula, kol. Aleksander
Sękowski został odznaczony Brązową Hono- III 1994 r. stosowany był datownik okolicznościowy zawierający w rysunku popiersie lotrową Belką za współpracę z S.M.S. Navicula.
Obie grupy robocze są najpoważniejszymi nika Ernesta Valenty i znak R.A.F. oraz tekst
„ZABREH
1/ 28.31994/ 50. vYroći / ARNOŚT
organizacjami zbieraczy tematyki morskiej
w Europie, a może i w świecie. Biuletyny należą VALENTA / HRDINA ZE SAGANU", 50.
rocznica,
Ernest
Valenta - Bohater z żagania.
do najpoważniejszych opracowań w tej dziedziE. Valenta urodził się 25 X 1912 r. w Svebohonie. ArGe Schifppost wydaje ponadto specjalne
v6,
a
w
Zabfehu
ukończył
gimnazjum. W latach
broszurki poświęcone poszczególnym morskim
liniom pocztowym, a S.M.S. Navicula - per- wojny był w czechosłowackim 311.Dywizjonie
bombowym
w
Anglii,
gdzie
w załodze jednego
manentnie encyklopedię motywów morskich na
z samolotów pełnił funkcję radiotelegrafisty.
znakach pocztowych.
Dostał
się
do
niewoli,
gdy
jego Wellington
S.J.
o POLONICA
95
wracając po nocnym bombardowaniu pobłądził
i wylądował na niemieckim lotnisku w zach.
Francji.
W nocy z 24 na 25 111 1943 r. był jednym z 76
jeńców, którzy zbiegli tunelem ze Stalagu Luft
3 w Żaganiu. Niemcy dokonali cynicznego
mordu na 50. schwytanych jeńcach, wśrod
których znalazł się też porucznik E.Valenta.
Został zastrzelony 31 III 1943 r. wspólnie
z kilkoma innymi jeńcami (m.in. Polakiem por.
Włodzimierzem Kolanowskim) w pobliżu
skrzyżowania autostrady Berlin - Wrocław
z drogą wiodącą ze Zgorzelca do Żagania.
Zwłoki jeńców zostały spalone w krematorium
w Legnicy a urny z prochami zamordowanych
lotników przewieziono do Żagania i tam pochowano na obozowym cmentarzu. W 1948 r.
urny przeniesiono na centralny cmentarz
żołnierzy alianckich w Poznaniu.
Staraniem gimnazjum w Zabiehu, którego
W. Valenta był absolwentem, na karcie pocztowej ze standardowym znakiem opiaty dokonany został stosowny nadruk okolicznościowy.
MIROSLAV VOSTATEK
W IZRAELU
21 czerwca 1994 r. poczta izraelska wprowadziła do obiegu znaczek o nominale 1,30 szekla,
wydany z okazji 75. rocznicy utworzenia Żydowskiego Stowarzyszenia Oswiatowo-Kulturalnego Tarbut.
Stowarzyszenie to powstało po pierwszej wojnie światowej i prowadziło w okresie międzywojennym, głównie na terenie Polski wschodniej,
kilkaset instytucji pedagogicznych dla młodzieży żydowskiej. Tylko w jednym roku szkolnym 1937-38 do 267 placówek Tarbutu
Uen...71`ZałO prawie 43 tysiące uczniów a grono
pedagogiczne liczyło ok. 1400 wychowawców
i nauczycieli. Stowarzyszenie prowadziło
również kilkaset bibliotek, kursy hebrajskiego
dla dorosłych, kółka dramatyczne, a także
działalność wydawniczą.
Znaczek powstał z inicjatywy dawnych
uczniów, którzy uczęszczali do szkól prowadzonych przez Tarbut. Ilustrację znaczka stanowi
tryptyk z fragmentów trzech fotografii. Z lewej
96
strony pokazano grupę uczniów na zajęciach
w laboratorium chemicznym Szkoły, Hebrajskiej w Białymstoku. Dwa pozostałe fragmenty
pokazują ćwiczenia gimnastyczne grupy
uczniów z gimnazjum Tarbut w Równem na
Wołyniu. Na przywieszce do znaczka oraz na
FDC znajduje się reprodukcja fotografii grupy
uczniów i grona pedagogicznego na tle budynku
gimnazjum Tarbut w Równem. Na frontonie
tego budynku widnieje tablica z nazwą szkoły
w trzech językach: polskim, ukraińskim i hebrajskim. Na przywieszce znaczka, oprócz
tekstów w językach hebrajskim i angielskim
umieszczono również i tekst polski: Żydowskie
Stowarzyszenie Oświatowo-Kulturalne.
k tP>e.
a
sznrhrsmattuummon
HEBREW Ella4106.41.
CUMIA610~26110N
rt
UT
ko*rifrn
srowtansrai
5,p nnamazuwe
94 . id—itijul."0
ati
Z tej samej okazji poczta główna w Jerozolimie stosowała kasownik okolicznościowy, na
którym również występuje nazwa stowarzysze•
nia w języku polskim. Wytwórnia stempli popełniła jednak w wyrazach polskich dwa błędy
literowe: zamiast ŻYDOWSKIE jest ŻYDOVSKIE, a zamiast OŚWIATOWE - OŚWIOTOWE.
Informacje o dzialalriości stowarzyszenia Tarbut
zostaly zaczerpnięte z artykułu dra Shalom Cholawskiego, zamieszczonego w zapowiedziach wydawniczych nr 6/1994 poczty izraelskiej.
BR
W WIELKIEJ BRYTANII
Pan T. Tokarski z Anglii nadesłał osin odbitkę stempla okolicznościowego, stosowanego
w Bletchley Park 6 VI 1994 r., upamiętniającego
ludzi, którzy rozszyfrowali „Enigmę".
"•
6 "ME 1096
50
YRS
Kasownik ten stosowano dzięki staraniom
Bletchley Park Trust, który w swoim muzeum
część ekspozycji poświęca udziałowi Polaków
w złamaniu szyfru.
CO TO ZA STEMPLE ?
Polski z 1920 r.
Na znaczku wartości 5 fen. widać polski
datownik miejscowości Borówka z wyróżnikiem „a" i datą 31.VII.20. Wygląd datownika
sugeruje, że pochodzi on z terenów wschodnich,
czasowo administrowanych przez Polskę
w 1920 r. W spisie miejscowości, w których
Dyrekcje Poczt i Telegrafów w Wilnie i we
Lwowie, na polecenie Zarządu Cywilnego Ziem
Wschodnich, uruchomiły placówki pocztowe
- Borówka nie figuruje. Gdzie leży ta miejscowość ?
wych do tematów religijnych. Kontunuacja
Małego ilustrowanego leksykonu gabrielowskiego pióra Bogdana Michalaka. Artykuły pt.:
- Motywy religijne na frankaturach mechanicznych - Piotra Zabiefika,
- Monte Cassino - O. Augustine, H. Serafini,
- Bożonarodzeniowe polonica - Władysława
Akitiewicza.
Jak zwykle numer perfekcyjnie zredagowany
i wydrukowany.
--"\-,piszei INNI •
SYRENA 56-58
Trzy ostatnio otrzymane numery Syreny, jak zwykle przynoszą
wiele interesujących danych dla filatelistów specjalizujących się
w zbieraniu znaków polskich.
W numerze 56 wiele miejsca
poświęcono polskim całostkom.
Przedstawiono artykuły o:
- 5 nakładach Cp 847,
- karnecie Cp 1001,
- dwóch typach Ck 88.
Rosyjski z 1921 r.
Na znaczku wartości 1 mk przyłożono niewyraźny rosyjski datownik (data prawdopodobnie
24.4.21), na którym (przy dozie fantazji) można
się dopatrzeć liter cyrylicą „...olensk". Czyżby
Sm olensk? Wojsko polskie Me dotarło w 1920 r.
do Ziemi Smoleńskiej.
On»
Kluby Zainteresowań
DYMARKI
Nr 27/28
12 stronic AS przygotowanych przez Janusza
Kędzierskiego i Jerzego Jurzykowskiego. W numerze artykuł o Piotrze Michałowskim i 75-1eciu AGH w Krakowie. Jak zwykle numer
dopełniają wykazy nowości do tematu „hutnictwo". Tak trzymać !
ŚWIĘTY GABRIEL
Nr 41
Numer 41, datowany grudzień 1994 rok, 32
stronice formatu A5. W większości napisany
przez Kol. Bogdana Michalaka. W numerze
informacje o grupach terenowych Świętego Gabriela, kronika Klubu i nowości znaków świato-
Opisano takie błąd perforacji, tzw. podwójną
perforację maczka Nr 1701 (Szy bowcowe Mistrzostwa Swiata Leszno 1968 o nominale 1,50 zł).
Jui Kral uzupełnia opublikowane w Syrenie
52 informacje o cenzurach powojennych, opracowane głównie na podstawie artykułów J. Z.
Piekuta. Pisze on tym razem o cenzurach przesyłek zagranicznych w 1946 roku. Ten sam
autor pisze o przesyłkach przedwojennych i powojennych zaopatrzonych w nalepki „Kontrola
dewizowa przeprowadzona". Także w tym numerze przedstawiono informację o XVI
Zjeździe PZF.
Numer 57 zamieszcza artykuł Jana Melika
o krakowskiej cenzurze w latach 1915-1921. Jifi
Król uzupełnił ten artykuł nieznaną dotychczas
przesyłką. Ponadto informacje o oficjalnych
dodrukach na karcie Cp 735.
W numerze 58 opisano m.in. usterki druku
występujące na maczku Nr 2880 (Mistrzostwa
Świata w piłce nożnej - Meksyk'86) i Cp 261
oraz błędzie perforacji znaczka Nr 361 (Rocznica Powstania Kościuszkowskiego).
We wszystkich numerach perfekcyjny opis
nowości zarówno znaczkowych (z opisem arkuszy), jak i całostek.
97
BULLETIN
OF THE POLISH PHILATELIC
SOCIETY OF AUSTRALIA
Nr 170/71
W ostatnim czasie otrzymałem od Kol. T.W.
Kuzmy z Australii tytułowy Biuletyn. Liczy on
16 stronic formatu A5. Powielany jest metodą
kserograficzną.
Biuletyn zaczyna artykuł „50 lat bitwy pod
Monte Cassino" pióra Ryszarda ASMOWiC211.
Na dalszych stronicach informacje o działalności Stowarzyszenia oraz artykuł Charlesa
Bromsera o rozwoju lotów kosmicznych we Francji.
Biuletyn drukowany jest, oczywiście,
w języku angielskim.
RECENZJE
KATALOG OSTEMPLOWAŃ
POCZTY IZRAELSKIEJ
Ukazala się trzecia część katalogu ostemplowań poczty izraelskiej. Autorami są L.Nachtigal i B.Fixler. Jest to kontynuacja opracowania, poprzednio wydanego w dwóch
częściach. Część pierwsza zawierała datowniki
zwykle (Regular Postmarks), część draga - datowniki okolicznościowe (Special Cancellations).
Obecna część trzecia obejmuje datowniki mechaniczne (Slogan Cancellations) od początku
istnienia państwa Izrael do sierpnia 1993 r.
Ponieważ większość tych stempli zawierz( legendę tylko w języku hebrajskim, bariera
językowa utrudniałaby nie znającym języka
hebrajskiego zrozumienie sensu haseł, zawartych na stemplach. Katalog podaje tłumaczenie
wszystkich tekstów hebrajskich na język angielski, pod ilustracją każdego stempla. Ponadto,
pod każdym stemplem podano wykaz placówek
pocztowych, w których dany wirnik był stosowany.
W dodatkach do części trzeciej katalogu
zamiesźczono uzupełnienia do dwóch poprzednich części Dodatek do części drugiej obejmuje datowniki okolicznościowe z dwóch ostatnich lat, tj. od czerwca 1992 do czerwca 1994 r.
Drugi dodatek, na czterdziestu stronach zawiera skatalogowanie datowników zwykłych i frankatur mechanicznych, pochodzących z maszyn
stosowanych w urzędach pocztowych. W opisie
podano typ stempla, numer katalogowy, nazwę
placówki pocztowej względnie poczty ruchomej
w języku hebrajskim i alfabetem łacińskim oraz
okres stosowania. W uwagach ogólnych do tego
dodatku uwzględniono wszystkie zmiany w sta98
nie placówek pocztowych, jakie nastąpiły po
wydaniu części I.
Numeracja stron katalogu zaczyna się „od
końca", zgodnie z dawnym zwyczajem hebrajskim.
B.R.
Nachtigal L. and Fixler B.: Cancellations of iwach
post, Part 3 Slogan cancellations, format 169x291, s.
136, Israel Philatelic Service, 68021 Tel Aviv-Yafo.
Międzynarodowe Konkursy Pianistyczne
im. F.CHOPINA
w filatelistyce
Jest to drugie, poprawione i uzupełnione
wydanie autorstwa Piotra Wieczorka. Broszura, licząca 36 stronic druku (plus okładka)
formatu A5, jest katalogiem znaków pocztowych związanych z konkursami im. F. Chopina.
Ma ona charakter tematycznego przewodnika.
Jest napisana w sposób bardzo przejrzysty
i interesujący. Godna polecenia tematykom
- „muzykom".
S. J.
Piotr Wieczorek: Międzynarodowe Konkursy Pianistyczne im. F. Chopina w filatelistyce. Wydanie II
poprawione i uzupelnione, nakład 1000 egz. Wydawca: Zarząd Okręgu Warszawskiego PZF.
SCOTT 1995
Scott Standard Postage Stamp Catalogue
1995 składa się tym razem z 7 tomów:
Tom 1 zawiera znaczki USA, Kanady, ONZ,
Wielkiej Brytanii i krajów Wspólnoty Brytyjskiej.
Tom 2: znaczki krajów świata od A do C
Tom 3: j.w. od D do I
Tom 4: j.w. od J do Q
Tom 5: j.w. od R do Z
Tom 6: Znaczki USA i świata od roku 1840 do
roku 1940
Tom 7: Specjalizowany katalog znaczków pocztowych USA.
Obserwuje się dalszy wzrost cen starych
znaczków USA. Z wydań z lat 1951-56 znaczek
„Franklin" 1c (5A typ b) stemplowany wzrósł
z 2.500 do 3.500 USD. „Waszyngton" 3c czysty
(10, typ I) wzrósł z 1.250 do 1.600 USD. Takie
przykłady można mnożyć.
Bloczek ONZ wydany w 1955 r. na 10.rocznicę tej organizacji (38) czysty, osiągnął 100
USD. Wiele cen nowszych znaczków także
poszło w górę.
Ceny maczków Wielkiej Brytanii z lat 1960
do 1970 spadły. Np. „Międzynarodowa Konferencja Łodzi Ratunkowych" z 1963 r.
(395-397) czysta spadła z 5,88 do 4,62 USD.
Podobnie znaczki Australii. Np. „Kangur"
z 1924 r. 2 funty (59) czysty spadł z 1.700 do
1.500 USD.
- 10 k dopłata z nadr. czarnym 14.000 16.000
Ceny znaczków Francji, Niemiec i byłej NRD
wzrosły, niektóre gwałtownie. Wśród znaczków
Wydanie poznańskie
- „5"
150
115
klasycznych Francji maczek przedrukowy 10c
- nadruk odwrócony
4.250
na 10 c, nigdy nie wprowadzony do obiegu,
- „10"
125
85
czysty (49) z 1871 r. osiągnął cenę 1000 USD
Blok nr 1
225
300
(poprzednio - 825). Znaczek ząbkowany „CeWodzowie
122
145
res" czysty z 1870 r. (52) wzrósł ze 175 do 250
Nadruk „1,50" na 25 gr czerUSD. „Richelieu" z 1935 r. (304) czysty
wonym
350
250
osiągnął cenę 30 USD (poprzednio-24).
Przedruk „10 miast"
34,50 41,25
W Niemczech wzrosty ceny znaczków pólpoBlok stratosferyczny
55
50
cztowych i Berlina. Np. seria przedrukowa
Blok „Bojownicy"
140
190
(B42-B43) wzrosła z 30 do 42,50 USD.
Blok „Edukacji"
375
315
Ponadto maczki wystawy ruchu drogowego
Blok „Kultura"
175
165
z 1925 r. (345-346) z oryginalną gumą mają cenę
Blok „100-lecie znaczka pols37,50 USD (poprzednio - 27.50).
kiego"
37,50
30
Z wydań Berlina znaczek z 1955 r. 40 pf
Subskrypcja (5 bloków)
275
„W.Furtwangler" (9N115) wzrósł z 15 do 20
Jak co roku, w każdym tomie katalogu
USD czysty i z 12 do 13 USD stemplowany.
Ze maczków Niemiec Wschodnich seria zamieszczono wykazy maczków do dwóch te„Przyjaźń niemiecko-chińska" z 1951 r. czysta matów. Tym razem są to: „Grzyby" i „Koswzrosła z 225 do 465 USD, a maczek z 1953 r. mos". Dla ułatwienia w wykazach podano
„Lipskie ZOO" (119) czysty wzrósł z 90 centów nazwy grzybów.
do 1,40 USD.
Cena każdego tomu wynosi 33 USD.
Wiele maczków Węgier spadło w cenie. Np.
ANTOM KURCZYNSICI
seria z lat 1926-1927 „Madonna z Dzieciątkiem" (415-417) czysta spadła z 41 do 35,75
USD, a bloczek „Sw.Stefan" z 1938 r. (528) SCOTT 1995 Standard Postage Struno Catalog«,
Vol. 1-7, Scott Publishing Co., 911 Vandemark Road,
czysty spadł z 14 do 13 USD.
Stały wzrost cen odnotowują maczki Tajlan- Sidney, OH 45365, USA.
dii i Wietnamu. Seria Tajlandii z 1899-1904 r.
O INFLACJI W RSFRR
„Król Chulalongkorn" (75-85) czysta wzrosła
w lata« 1917 - 1923
z 224,95 do 374,15 USD. Jeszcze w 1991 r. ta
seria kosztowała 44,73 USD. Znaczek z 1889 r.
W końcu listopada 1994 r. trafił do rąk
z przedrukiem la na 2a (25) czysty i stemplowany wzrósł z 300 do 1000 USD. Znaczek czytelników w Niemczech i innych krajach
z 1907 r. z czarnym nadrukiem 40t dla celów Europy Zachodniej na nowo opracowany, uzuskarbowych (108) czysty podwoił cenę z 1500 do pełniony, tym razem już kompletny podręcznik
pt. „Injlacja w Rosji Sowieckiej - RSFRR 1917
3000 USD.
Wśród maczków Wietnamu seria z 1951 r. - 1923". Autorem drugiego wydania jest dr
Alfred Stollberg z Magdeburga, wybitny znaw(1-13) czysta skoczyła z 41,88 do 85,68 USD.
W Turcji cena czystego znaczka z przedru- ca tego tematu i właściciel zbioru fdatelistyczkiem 25 pi z 1909 r. (324) - ostatnia wartość serii, nego pod tym samym tytułem, nagradzanego
wielokrotnie wyśokimi wyróżnieniami na wielu
skoczyła ze 190 do 400 USD.
W Rosji około 600 pozycji zmieniło ceny, światowych wystawach fdatelistycznych, w tym
z tego niektóre wzrosty. Np. seria „A.Ostro- także pod patronatem FIP.
wski" z 1948 r. (1227-1229) czysta wzrosła z 3 do
W omawianym podręczniku, obejmującym
7,90 USD, o stemplowana - z 1,95 do 2,68 USD. 150
stron druku, autor zawarł iviadomosci
Seria z 1949 r. „I.Deznew" (1323-1324) czysta o
stosunkach
pocztowych panujących w danym
wzrosła z, 6,75 do 15 USD, a seria z 1957 r. okresie, strukturach
zarządzania oraz fakty,
„Rzemiosło" (1924.1929) czysta wzrosła z 3,12 których nie odnotowały
żadne katalogi
do 9,80 USD.
znaczków pocztowych. Całość uzupełniona
Jeśli chodzi o znaczki polskie ceny ważnie- o tabele opłat w okresie inflacyjnym, daje
jszych pozycji przedstawiają się następująco:
każdemu zbieraczowi pełną orientację w tym
temacie. Katalog z reprodukcjami wszystkich
czyste stempl.
wydanych i stosowanych w obiegu znaczków
jest częścią składową tego niezwykle pożyteczPolska nr 1
175
500
nego podręcznika.
Wydanie krakowskie
- 90 h
550
475
(kas)
- 10k
3.150
- 10 k dopłata z nadr. czerwonym
10.000
3.600
9.000
Katalog, w. cenie 50 DM wraz r portem, można
zamawiać pod adresem: Dr Alfred Stollberg, Sudenburger Wabne 12, 39112 Magdeburg Niemcy.
99
UKRAINA
BeschelnIgung dcl Eingffitgers
prowizoria i prywatne wydania
1992-1994
ikg.
U
o. ,......11;
Mne
nowe &odess- •
,' 'dił \
,ii„ i(y•C::
Dr Alfred Stollberg, autor podręcznika pod
•
wym. tytułem, znany jest w międzynarodowym
s
•
świecie filatelistycznym z licznych artykułówill
lam MdMd ta.
temat stosunków pocztowych w nowej, niepod- Żur esehtungi
n alt „Pa.Cum.,
...,me liatalemald
ległej Ukrainie, publikowanych w niemieckiej .•War %Mim,
1.• .
.
...
Ir
.......
1.4.8.....
....4.!.•IF.........
k,
i zagranicznej prasie filatelistycznej.
•
Podsumowaniem jego prac badawczych jest ....mamm....aimam
- w pierwszej części podręcznika (obejmującej INMatana iliblm.mr R
......,•••■•"...
''' r
.'''... ' • ,..7,,,,
, .;.
120 stron) - próba skatalogowania wszystkich merto••
..d.;,,r-....:,... •
7..,. ,,„„ ,,
prowizoriów, z dokładnym ich opisaniem i re- 1•::',...,.~....... ■••■• •••,. ...\ le,
.
.
produkcjami.
W części drugiej, autor prezentuje, na 160 wfw!..111.1: I....1 owtMailre• Wanta mm «Mm
stronach, prywatne wydawnictwa i fałszerstwa.
Podręcznik ten, wyjaśniając do i kulisy tych
Donsuwarth
wydań, prezentując reprodukcje dokumentów
Ludwig Auer
.
pocztowych, zestawienia struktur zarządzania.
taryfy pocztowe od roku 1990 oraz kody po#ibilD0Ung
cztowe, daje jego użytkownikom szeroki
przegląd i wgląd w stosunki pocztowe dzisiejszej aamadenVomartt MIAM.Mr
Ukrainy. Jest on również efektem współpracy
Zustellgebtlhe br
z ukraińskimi specjalistami oraz z wieloma
zbieraczami i kupcami filatelistycznymi w Nie,A11
mczech i innych krajach europejskich, a także
Z. R.37,1 i PrArl
w USA.
- .
Tego rodzaju kompendium wiedzy powstało
także z myślą o zorientowaniu filatelistów, aby '.44!».."PO -.15.2ad-OCZt 0WY,
odróżniali „ziarno od plewów", aby nie stawali
się ofiarami oszustów i nie wydawali pieniędzy Rmgmtelo
.n DUrZyIl
Klidfle ckom
na bezwartościowe wydawnictwa i fałszerstwa.
Kas.
Kro ls Bruckenau, ,Bayern
Alfred Stollberg - „Ukrain Postalische Werhaltnisse,
Provisorien und prirate Ausgaben zwischen 1992 sial
1994". Handbuch. 280 stron, format A4, reprodukcje
skatalogowanych maczków, tablice, dokumenty pocztowe. Cena 60 DM -i- 5 DM porto. Zamówienia po
przekazaniu należności, kierować pod adresem: Dr
Alfred Stollberg, Sudenburger Wuhne 12, 39112
Magdeburg. Niemcy.
czytelnicy
piszą
WILDFLECKEN - DURZYN
Pięć lat temu znany polonijny publicysta
filatelistyczny W. Gruszczyk z Kanady pokazał
stempel polskiego urzędu pocztowego w Durzynie, który istniał po II wojnie światowej w Bawarii, w polskim obozie w miejscowości Wildflecken').
Otrzymałem fotografię adresu pomocniczego
paczki wysłanej do Durzyna, na którym jest
zarówno datownik niemiecki Wildflecken jak
i stempel kauczukowy „Polski Urząd Pocztowy
.) „F" nr 23/89 s. 543
100
w Durzynie" z datą odbitą niemieckim kauczukowym datownikiem biurowym „5. Aug. 1946"
(5.8.46). Prawdopodobnie jest to ten sam datownik, który W.Gruszczyk uznał za „polski",
odczytując „24. Mai 1947" jako „24 maj 1947".
Z obu zaprezentowanych dokumentów wynika, że obóz istniał na pewno od sierpnia 1946 r.
do maja 1947 r. O samym obozie wiemy w dalszym ciągu niewiele.
.1.2.MMLUT
Warszawa
ZNACZKI
„Tajnej Poczty Polskiej"
Jako uczestnik Powstania Warszawskiego,
w trzecim dniu jego trwania (3 VIII 1944 r.),
wraz z moim oddziałem ze zgrupowania „Waligóra" znalazłem się na osiedlu „Kolo". Tam,
spragniony i głodny, zaszedłem do przyjaciela
moich rodziców i niego znajomego, majora w st.
spocz. Jana Czechowskiego, „hallerczyka". Po
posiłku, mjr Czechowski poprosił mnie do pokoju i wyjął z biurka tekę z arkuszami znaczków
pocztowych Tajnej Poczty Polskiej. Wyjaśnił
mi, że on osobiście był odpowiedzialny za wydawnictwo
(projekt, druk) tej serii i że znaczki nie zostały jeszcze
wprowadzone do obiegu.
Pan Czechowski miał datownik. Po naklejeniu na kartonik serii trzech znaczków, ustawił datę na dwa dni wstecz,
mówiąc, że będę miał pamiątkę z dnia wybuchu Powstania.
Znaczki te udało mi się wynieść z Powstania i przechować
przez 50 lat
Jakie były dalsze losy rodziny majora Czechowskiego
- tego nie wiem. Interesuje mnie, czy ktoś poza mną ma
jeszcze te maczki i czy przedstawiają one jakąś wartość
filatelistyczną, czy są tylko ciekawostką, pamiątką z Powstania Warszawskiego ?
JAN BUKOWSKI
Katowice
Od Redakcji
Geneza tych znaczków nie została dotychczas ostatecznie wyjaśniona. Byty one już wcześniej katalogowane w „Ilustrowanym katalogu znaczków polskich",
np. na rok 1963, s. 412, a także w późniejszych
wydaniach. Ujmuje je również „Katalog specjalizowany znaków pocztowych ziem polskich 1990" cz. 2, s.
345. Katalogi podają jednak, że znaczki te ukazały się
już w 1943 roku i miały być podobno używane do
opłacania (przez kogo ?) tajnego „Monitora Polskiego". O ich „wartości filatelistycznej" nie potrafimy się wypowiedzieć.
Dla informacji Czytelników podajemy, że w dolnej
części datownika, którym skasowane są znaczki,
znajdują się litery Z - T.P.P. - N.
opr. er
O POCZCIE LOKA LINIEJ W ŁODZI
1915 - 1918
Bardzo nie lubię polemik i często przemil- źródeł nie określało bliżej daty, ani okresu
czam stwierdzenia, które wymagałyby spros- podjęcia działalności doręczeniowej przez
towań. Zmusił mnie jednak p. A. Woźniak Łódzką Straż Pożarną. Wielu zbieraczy
publikacją „Poczty lokalne 1915-1918 w okupo- uważało, że nastąpiło to wraz z wprowadzeniem
wanej Polsce", zamieszczoną w dziale recenzji stempli doręczeniowych (w grudniu 1915 r.).
„F" (1994, nr 5 s. 167), choć nie jest to recenzja Osobiście skłaniałem się do przypuszczeń, iż
całej książki (recenzję zamieścił J.P.Gawlik we nastąpiło to wcześniej, opierając się na interpwrocławskiej „Filatelistyce", 1993, nr 12 s. 371), retacji treści wspomnianej księgi jubileuszowej.
Po przekazaniu ZG PZF tłumaczenia książki
lecz jedynie ustosunkowanie się do poczty lokalnej w Łodzi. Wyjaśnień wymagają trzy sprawy. w czerwcu 1988 r., udostępniłem jej maszynopis
1.Odnośnie stempli pomocniczych „Zurilek" i mój artykuł „Łódzkie znaki doręczeniowe z lat
i „nicht abgefordet/ nicht ermittelt": 1915-1918" (HBBF, 1987, nr 4 s.174) M. CzarA. Woźniak nie przeczytał w książce mego przy- mikowi, dzieląc się zarazem moimi wątplipisu na stronie 201, w którym podawałem wościami co do dat podjęcia działalności
„Według moich ustaleń, oba te stemple były doręczeniowej w Łodzi i sugerując, iż rzecz jest
stosowane z colą pewnością przez niemiecki urząd warta bliższego zbadania. Wkrotcę W. Farbotpocztowy w Łodzi, ponieważ występują m.M. na ko odkrył dwa nowe stemple, ' stosowane
przesyłkach poleconych, których poczta niemiec- wyłącznie do telegramów („Nieznane łódzkie
ka nie wydawała poczcie strażackiej do stemple doręczeniowe", HBBF, 1988, nr 4 s.159;
S. Petriuk szczęśliwie wprowadził je do książki
doręczenia."
2. Książka S. Petriuka została przeze mnie w czasie jej druku).
M. Czetnik podjął wówczas badania archiprzetłumaczona i zaopatrzona przypisami w latach 1986-1987, w oparciu o ówczesny stan walne o poczcie w Łodzi w okresie okupacji
wiedzy. W odniesieniu do działalności poczty 1915-1918, a wyniki ujął w pracy, którą przed
lokalnej w Łodzi wiedza ta opierała się wówczas swą śmiercią w 1991 r. przesłał Muzeum PiT we
na pracy C. Dmowskiego „Poczty doręczeniowe Wrocławiu do druku (wielka szkoda, że praca ta
okręgu łódzkiego w okresie 1914-1918 r." (w nie została dotychczas opublikowana, zawiera
monografii „50-lecie ruchu filatelistycznego bowiem wiele nowych ustaleń). Z badań M.
w Łoi", Warszawa 1964) oraz na cytowanym Czernika wynikało, iż Łódzka Straż Pożarna
przez S. Petnuka fragmencie księgi jubileuszo- podjęła działalność doręczeniową w 1915 r.
wej Łódzkiej Straży Pożarnej z 1926 r. żadne ze znacznie wcześniej, niż poprzednio sądzono.
101
Obecnie A. Woźniak, korzystając z późnielszych
badań M. Czetnika, nazywa „błędami" r „pomyłkami" to, co w 1987 r. nimi nie było, gdyż
wówczas w 1987 r. M. Czetnik badań jeszrzr nie
podjął, a tym samym ich wyniki nie mogły być
nikomu znane, także A. Woźniakowi. Jest
sprawą oczywistą, że nowsze badania zmieniają
ustalenia wcześniejsze. Publikowanie korekt
i uzupełnień jest rzeczą bardzo potrzebną
i pożyteczną. Chodzi jednako sposób, w jaki się
to czyni.
3. Sprawa nazewnictwa. A. Woźniak używa
wyrazow „stemplowy" i „bezstemplowy" na
określenie okresów posługiwania i nie posługiwania się stemplami doręczeniowymi. Wyraz
„stemplowy" znaczy jednak to samo co „fiskalny", np. znaczek stemplowy, opłata stemplowa,
które to określenia są stosowane w filatelistyce
dla odróżnienia od „pocztowych" i innych
(genezę znaczenia wyrazu „stemplowy" podałem w artykule „Papiery (blankiety) stemplowe", „F" 1993, nr 3, s.80). Nie można więc
stosować określeń „stemplowy" w innych znaczeniach, gdyż prowadziłoby to do nieporozumień.
JERZY TOKAR
Łódź
ea
0000
70 LAT
KORPUSU OCHRONY POGRANICZA
W dniach 12-19 września 1994 r. miała miejsce w Koszalinie Krajowa Wystawa Filatelistyczna „70 lat Korpusu Ochrony Pogranicza".
Na ok. 300 ekranach przedstawiono 60 eksponatów wystawców z 12 okręgów PZF.
Sąd Konkursowy pod przewodnictwem Władysława Michałowskiego ze Szczecina przyznał
medali:
ZŁ DPZŁ PZŁ DSR SR PSR BR DU
dorosłym 1 - 4 6 7 7 2 4
młodzieży - I 4 5 5 3 3 I I 8 II 12 10 5 4
Nagrodę główną - protektora wystawy wojewody
koszalińskiego Jerzego Mokrzyckiego wraz z dyplomem w randze medalu z I ot e g o przyznano
Andrzejowi Wziątkowi z Wałbrzycha za eksponat
„Losy Polaków 1939 - 1'945".
Nagrodę Komendanta Głównego Straty Granicznej
wraz z dyplomem w randze medalu pozł acanego,
w dziale militariów, otrzymał Jerzy Neubauer
z Gdańska za eksponat „Okręty wojenne".
Nagrodę dyrektora RUP Koszalin za eksponat
regionalny przyznano Andrzejowi Skorkowi z Koszalina za zbiór „Rejencja koszalińska" (dyplom w randzemedalu srebrnego).
102
Nagrodę Komendanta Centralnego Odrodka Szkolenia Straży Granicznej dla najlepszego wystawcy ze
Straży Granicznej otrzymał Leszek Bednarek za eksponat: „Ptaki - systematyka wybranych gatunków"
(wraz z dyplomem w randze medalu du ż ego
srebrnego).
Za najlepszy eksponat m ł odzie żowy uznano
„Człowiek opanowuje przestworza", któremu przyznano dyplom w randze medalu du ż ego
poz ł acanego.
Sąd Konkursowy wysoko ocenił poziom eksponatów i podkreśli! trafność lokalizacji wystawy vv Centralnym Ośrodku Szkolenia Straży Granicznej
w okresie jubileuszu Korpusu Ochrony Pogranicza.
Wystawa również godnie zapoczątkowała obchody
40-lecia zorganizowanej filatelistyki na Pomorzu Środkowym.
Pamiątkami z ww Wystawy są okolicznościowa
koperta i datownik (repr. na planszy w „F" ar I 1
z 1994 r., str. 395) oraz pięknie wydany katalog
i palmares w opracowaniu Andrzeja Skorka - przew.
Kom. Organizacyjnego imprezy.
ZB. STAMŁOWIEZ
ZDROWA ŻYWNOŚĆ
Jedną z imprez towarzyszących X Ogólnopolskim Targom Zdrowej Żywności była
Okręgowa Wystawa Filatelistyczna „Zdrowa
żywność", zorganizowana w Mościckiej Fundacji Kultury przez Zarząd Okręgu PZF w Tarnowie, w dniach od 17 do 26 września 1994 r.
Otwarcia wystawy dokonał wojewoda tarnowski - Wiesław Woda w towarzystwie prezesa
Polskiego Centrum Badań i Certyfikacji Janusza Berdowskiego, prezesa Krajowego Towarzystwa Propagowania Zdrowej Zywności Zygmunta Kopra, przedstawiciela Ministerstwa Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej Mariana
Rosika, wiceprezydenta Tarnowa Janusza Ganearza i znanego producenta zdrowej żywności
Czesława Mensa z Krakowa.
Sąd Konkursowy, pod przewodnictwem Mariana Ravdńskiego przyznał m.in. dyplom w randze medalu z ł o tego - Czesławowi
Wodzińskiemu z Łodzi. P o z1 ana n y otrzymał - Adam Janikowski z Krakowa, du ż y
sr e b r n y - Mieczyslaw Syta z Rzeszowa za
eksponat: „ Walid zglodem", srebrny -Jan
Skolucki z Tarnowa za eksponat: „Zdrowa
ziemia - zdrowa żywność - zdrowy człowiek",
posrebrzany - Wiadyslaw Rysteż
z Tarnowa. Pozostali wystawcy otrzymali dyplomy w randze medalu brązowego.
Krajowe Towarzystwo Propagowania Zdrowej Żywności i Wojewoda Tarnowski przyznali
Zarządowi Okręgu PZF w Tarnowie dyplom
z podziękowaniami za dotychczasową pomoc
i popularyzację Targów Zdrowej żywności.
Wydano katalog wystawy i palmares oraz
stosowany był kasownik okolicznościowy (p.
„F" nr 11 z 1994 r., plansza na III str. old.).
Przewodniczący
Komitetu Organizacyjnego Wystawy
JAN SKOLUCB1
POKAZ W GŁOGOWIE
Z okazji jubileuszu „X Głogowskich Spotkań
Jazzowych", Miejski Ośrodek Kultury i Kolo
nr 4 PZF przy Hucie Miedzi „Głogów"
w Głogowie, zorganizowały „Pokaz Filatelistyczny". Odbył się on w dniach 24 - 26 listopada
1994 r. w sali wystawowej MOK.
Głogowskie Spotkania Jazzowe są jednym
z największych festiwali jazzowych w Polsce.
W dotychczasowej historii festiwalu wystąpili
na nim wszyscy najwybitniejsi polscy muzycy
jazzowi. Również muzycy z Ameryki i Europy.
W trakcie festiwali organizuje się specjalne
koncerty jazzowe dla dzieci i młodzieży.
W Pokazie uczestniczyło ogółem 10 zbiorów
sześciu wystawców z Głogowa i 1 zbiór wystawcy z Zielonej Góry. Zbiory tematyczne przedstawili Bogusław Olechnowski - „Jan Pawel H
- Pielgrzymki Afrykańskie", Marek Donaj
- „Ptaki", Stanisław Rogoża - „Polska Kronika
Olimpijska", Henryk Szonejko - „Koń", Bogdan
Ślusarski - „Ręce które ...". Ponadto Krzysztof
Jung wystawił zbiór „Frankatury mechaniczne",
a Janina Szunejko zbiór „Lokomotywa na karcie
pocztowej'.
Otwarcia Pokazu dokonał Zbigniew Rybka,
komisarz Pokazu. Udział wzięli przedstawiciele
władz miasta - Andrzej Koliński, sekretarz
Urzędu, Zbigniew Kozłowski - naczelnik UP nr
2, Bogusław Olechnowski - prezes ZO w Zielonej Górze. Podkreślił on aktywną rolę członków
Kola er 4, którzy są organizatorami drugiego
już w ubiegłym roku pokazu filatelistycznego.
Pokaz zwiedziła młodzież szkolna, która jednocześnie uczestniczyła w imprezach muzycznych „Młoda Scena Jazzowa", żołnierze Garnizonu Głogowskiego i mieszkańcy miasta.
W okresie trwania Pokazu stosowany był
datownik okolicznościowy oraz nalepka polecenia „R", tematycznie związane z festiwalem
jazzowym. Walory filatelistyczne wraz z kopertą z okolicznosciowym nadrukiem zostały
sfinansowane przez Miejski Ośrodek Kultury
w Głogowie.
ZIEMIA CHRZANOWSKA '95
W dniach 18-21 maja br. odbędzie się
w Chrzanowie (woj. katowickie) Regionalna
Wystawa (konkursowa III stopnia) Filatelistyczna i Numizmatyczna „Ziemia Chrzanowska'95", organizowana przez Kolo PZF Nr 39
w Chrzanowie (przy oddziale PZF Sosnowiec)
z okazji obchodów: 75. rocznicy urodzin papieża Polaka Jana Pawła II, 150-lecia ruchu
numizmatycznego w Polsce oraz inauguracji
Dni Chrzanowa, Libiąża i Trzebini.
Adres Komitetu Organizacyjnego: ul. Broniewskiego 4, 32-500 Chrzanów. Biuro czynne jest
w każdą środę, w godz. 1610 - DP>.
Na Wystawę przyjmowane są zbiory tematycznie związane z papieżem, religią, hutnictwem,
techniką, transportem, elektroniką, ekologią,
ceramiką oraz młodzieżowe.
Planowane są następujące wydawnictwa:
2 kartki pocztowe, medal bity w Mennicy
Państwowej, nadruki na banknotach obiegowych, nowodruki banknotów zastępczych,
związanych historycznie z Ziemią Chrzanowską
wraz z napisami okolicznościowymi, „erka",
karta pamiątkowa, katalog i palmares. Stosowany będzie datownik okolicznościowy.
Z
życia PZF
KOMUNIKAT WYDAWCY
Prezydium ZG PZF, na posiedzeniu w dniu
28.01.1995 r. w Częstochowie ustaliło, że poczynając od numeru 4 „Filatelisty" nie będą
płacone honoraria za artykuły i opracowania,
zamieszczane w tym czasopiśmie - do czasu
poprawy sytuacji finansowej Związku.
Wyciąg z prot. Nr 4/XV1/95/Pr
APEL
Prezydium Zarządu Głównego PZF apeluje
do wszystkich Zarządów Okręgów, Oddziałów
i Kół PZF oraz Klubów Zainteresowań PZF
o nieodpłatne przekazywanie po I egz. wszelkich publikacji (książki, broszury, czasopisma,
biuletyny itp.) na adres Biblioteki Muzeum
Poczty i Telekomunikacji we Wrocławiu (ul.
Krasińskiego 1). Z biblioteki tej korzystają
bezpłatnie od lat filateliści z całego kraju i dlatego dla dobra filatelistyki uważamy za konieczne
dbanie o powiększanie jej księgozbioru.
Również prosimy po jednym egz. v», wydawnictw przekazywać do ZG PZF z przeznaczeniem
dla Biblioteki Okręgu Warszawskiego PZF.
103
ABC
75-lecie PWPW
Pod takim tytułem Okręgowe Kolegium
Sędziów Okręgu Śląsko-Dąbrowskiego wydało
w listopadzie 1994 roku swój Biuletyn Nr 1. Tym
razem 12 stronic formatu A5 redagowanych
przez Kol. Jana Olejnika. Biuletyn jest powielany kserograficznie. Można w nim znaleźć artykuły wstępne Kol. Kazimierza Pałko i Kol.
Jana Olejnika. Ponadto sprawozdanie z pracy
sędziów Okręgu Śląsko-Dąbrowskiego PZF;
oprócz tego bardzo ciekawy materiał szkoleniowy. Moim zdaniem nie tylko dla sędziów, ale
i dla wszystkich filatelistów. Jest to pierwszy
odcinek większej całości. Gratulacje za pomysł
dla Kol. Jana Olejnika - przewodniczącego
OKS w Katowicach.
12 grudnia 1994 roku odbyła się uroczystość
jubileuszowa 75-lecia Państwowej Wytwórni
Papierów Wartościowych. Obecna wytwórnia
została założona w 1919 roku jako Państwowe
Zakłady Graficzne. W 1925 roku Zakłady zostały przekształcone w Polską Wytwórnię Papierów Wartościowych S. A. Obecna nazwa
stosowana jest od 1945 roku. PWPW jest jedynym producentem znaczków skarbowych, banknotow i papierów wartościowych w Polsce,
a także większości naszych znaczków pocztowych.
Redakcja życzy dostojnemu Jubilatowi dalszych 100 lat działalności.
S. J.
S.J.
nowo ś ci Q-1 POLSKIE
500. ROCZNICA URODZIN
św. Jana Bo ż ego
MIĘDZYNARODOWY
8 marca br. wchodzi do obiegu 1 znaczek
pocztowy wartości 60 gr. emisji „500.rocznica
urodzin św. Jana Bożego" (p. IV str. okładki).
Znaczek wykonano techniką offsetową na
papierze kredowanym, w formacie 25,5 x 31,25,
w nakładzie 10 mln. sztuk. Arkusz sprzedażny
zawiera 60 znaczków.
W dniu wejścia znaczka do obiegu będzie
w sprzedaży FDC, opatrzona datownikiem
okolicznościowym, stosowanym w upt. Warszawa 1.
Znaczek, kopertę i datownik zaprojektował
art. plastyk Zygmunt Okrassa.
13 kwietnia br. wejdzie do obiegu 1 znaczek
pocztowy, wartości 80 gr. emisji „Międzyaarodowy Rok Katyński" (p. IV str. okładki).
PISANKI POLSKIE
16 marca br. Poczta Polska wprowadzi do
obiegu 4 znaczki pocztowe wartości 35 gr
x 2 i 45 gr x 2 emisji „Pisanki polsMe" (p. I str.
okładki). Z kolekcji prof. Ireny Stasiewicz-Jasiukowej.
Znaczki wykonano techniką offsetową na
papierze kredowanym, w formacie 43 x 31,25
mm, w nakładzie po 2 mln. sztuk każdej wartości. Arkusz sprzedażny zawiera 16 znaczków.
W dniu wejścia znaczków do obiegu będą
w sprzedaży 2 FDC, opatrzone datownikiem
okolicznościowym, stosowanym w upt. Warszawa 1.
Znaczki, koperty i datownik zaprojektował
art. plastyk Mieczyslaw Wasilewski, diapozytywy wykonał art. fotografik Wojciech Pokropek.
104
ROK KATYŃSKI
Znaczek wykonano techniką offsetową na
papierze kredowanym w formacie 39,5 x 31,25
mm, w nakładzie 2 mln. sztuk. Arkusz sprzedażny zawiera 20 znaczków.
W dniu wejścia znaczka do obiegu będzie
w sprzedaży FDC opatrzona datownikiem okolicznościowym, stosowanym w up[. Warszawa
1.
Znaczek, kopertę i datownik zaprojektował
art. plastyk Maciej Buszetticz.
EUROPA - CEPT
28 kwietnia br. Poczta Polska wprowadzi do
obiegu 2 znaczki pocztowe wartości 35 gr. (50.
rocznica wyzwolenia obozów koncentracyjnych) i 80 gr (50. rocznica zakończenia II wojny
światowej) stałej emisji „Europa CEPT".
Znaczki wykonano techniką offsetową na
papierze kredowanym w formacie 39,5 x 31,25
mm, w nakładzie po I mln. sztuk każdej wartości. Arkusz sprzedażny zawiera 16 znaczków.
W dniu wejścia znaczków do obiegu będzie
w sprzedaży FDC, opatrzona datownikiem
okolicznościowym, stosowanym w upt. Warszawa 1.
Znaczki, kopertę i datownik zaprojektował
art. plastyk Tomasz Bogusławski.
• we wrześniu - V Europejska Konferencja Regionalna Międzynarodowej Organizacji Pracy, która
odbędzie się w Warszawie.
KARTKI POCZTOWE
8 marca br. wchodzi do obiegu kartka pocztowa
z wydrukowanym znaczkiem pocztowym wartości 35
gr emisji „BOO. rocznica urodzin kw. Jana Bożego".
Kartkę zaprojektował art. plastyk Zygmunt Okrassa.
21 kwietnia br. ukaże się kartka pocztowa z wydrukowanym znaczkiem pocztowym wartości 35 gr
emisji „ks. Jerzy Popieluszko".
Kartkę zaprojektował art. plastyk Janusz Wysocki.
Stemple okolicznościowe
Centralny Zarząd Poczty Polskiej wyraził zgodę na
stosowanie:
15.11. w upt. Gdańsk 1 - datownika: 130 lat
Towarzystwa Opieki nad Zwierzętami w Polsce.
16.11. w upt. Poznań 1 - datownika: 50 lat - Glos
Wielkopolski,
2.01. w upt. Czlnehów 1 - datownika: 50-lecie
Urzędu Pocztowego.
15.111. w upt. Słupsk 2 - datownika: Oddanie do
eksploatacji nowego budynku Urzędu Pocztowego.
26.1IL w upt. Warszawa 1- datownika: Akcja i rajd
Arsenal'95. Władysław Cieplak „Giewont".
Od 13 IV do 18 X w upt. Olsztyn 1 - stałego,
ozdobnego datownika ze zmienną datą: 50-lecie Poczty Polskiej na Warmii i Mazurach (przesylki filatelistyczne należy kierować: Urząd Pocztowy Olsztyn 1,
ul. Pieniężnego 21, 10-001 Olsztyn).
Dodatkowe emisje w 1995 r.
Znaczki
• w czerwcu - 125 lat Banku Handlowego w Warszawie - 1 zn. 45 gr (w związku z tym nie ukaże się już
z tej okazji zapowiedziana kartka pocztowa).
Kartki
• w kwietniu - ks. Jerzy Popiełuszko
• w czerwcu - Lato z radiem • XVI Międzynarodowy Kongres Weksylologiczny
• w lipcu - XXV Old Jazz Mecting Zlota Tarka
4+0'
; •Evilit2224,4tml'i
ą g
17.011,95
r
0 8. Ol. 1995
Ve1.7.0
4i.,2-20
ZDUKSIG i
ILATIELISTKZNY
.0,1.02.1,3%<311
BvoGO5ZCZ 1
15 01. 95
yAnk laCh0d,
\ s
o'IAt
•
oca
0/EfiraSeż
.N,925-1895.
1
'95201'
MUZEUM
.-MAKSYMIUANA
f‚S"cl4
•
■,.904o,
grud 1 0*
600 LAT
MIASTA !LWY
—
40,011 1W/u
.??
53
x
.̀;1' 21.011995 MALBORKI
22011995 OLUTY/11 52, 21011995 0901E1'
b Ą• r lira P 510''''
sfir a Po**
AUSTRIA. 25.XI.1994 r. Boże
Narodzenie. 1 m. 6 sz („Narodziny", ikona A. Wollenek).
BRAZYLIA. LXII.1994 r. Boże
Narodzenie. 4 zn. x 1,20 Rs
w czwórce (żartobliwe rysunki,
gwiazda betlejemska).
COOKA WYSPY. 24.X.1994 r.
Zycie podwodne. 10 zn.: 10; 15; 20;
25; 30; 50; 80; 85; 90 c; I d.
DANIA. 26.1. Szkoła Katach
raka w Aarhus, 800 lat. 1 za
414vtri
'543tta PoIM'%
3,75 DDK (fronton szkoty).
26.1. 50 lat O.N.Z. I m. 5 DOK
(liczba 50, emblemat ONZ).
26J. Znaki opłaty-winietki. 3 za.:
0,25; 10; 99,75 DDK (napisy, kompozycje geometryczne czerwono
- zielono - niebieskie).
DOMINIKA. 3.IX.1994 r. 65 lat
Micky Maus. 8 zn., 2 bl.: 20; 25; 55;
65 c; 1; 3; 4; 5 d; bl. 2 x 6 d (figurki
z filmów Disney'a).
FIDŻI. 16.XII.1994 r. 150. rocz-
/LAWA 1 29.01.1995
nica przybycia misjonarzy. 6 zn.: 23
(o. Towane Batita); 31 (katecheta);
44 (katedra Św. Serca); 63 (kościół
Naszej Pani Serdecznej); 81 c (papież Jan Paweł II); 2 d (papież
Grzegorz XVI).
FRANCUSKIE TERYTORIA
ANTARKTYKI. 2.1. Godło. I zn.
0,50 F
2.1. Minerały. 1 m. 1 F.
2.1. Antarktyka. 9 za.: 2,40 (ryba
antarktyczna); 2,80 (stacja badaw105
cza Sodar); 2,80 (Andre8 i Edgar
Aubert de la Rue); 3,70 (szczyt
Alzacki); 4,30 (misja Erebus, statki,
mapa); 23 (Balaenoptera acutorostrara); 25,80 (widok Taraaris); 27,30
(żaglowiec „L'Heroine", misja na
wyspie Crozet); 28 F (G. Lesquin).
GRENADA. 22.1111994 r. Rok
Psa. 9 m.,2 bl.: 2; 3; 4; 5; 10; 15; 20c;
4; 5 d; bł. x 6 d (figury Disney'a).
15.X. M. Rok Rodziny. 1 za.
I d (zdjęcie 6-osobowej rodziny).
IZRAEL. 26.X.1994 r. Układ Izrael-Jordania. 1 zn. 0,50 NIS z przywieszką (szosa, tablica z napisem
„Pokój").
27.X.I. Transport 3 m. z przywieszkami 0,90 (Ford T- 1920); 1,40
(Wbite Rupper, 1940); 1,70 MS
(autobus Leyland - 1960).
27.X1. Dzień Filatelistyki, komputeryzacja poczty. I zn. 3 NIS
z przywieszką (monitor, klawiatura. Na przywieszce emblematy F1P
i Izraelskiej Federacji Filatelistyki).
27.X1. 100. rocznica sprawy Dreyfussa. 1 zn. 4,10 N1S z przywieszką
(kpt. Dreyfuss na robotach, żandarm. Na przywieszce: Emil Zola,
odezwa w „L'Autore").
27.5(1. Święto „Hanukka".
1,50 NIS z przywieszką (lampa Hanukka).
JAPONIA. 2.DC1994 r. Otwarcie terminalu Kansai. 2 m. x 80 yen
w parce (widok lotniska z lotu ptaka, samolot).
19.IX. Konferencja Związku
Środków Łączności, ITU. 1 zn. 80
yen (antena paraboliczna).
30.IX. Igrzyska Azjatyckie, Hiroszima. 2 za.: 50 (Sepak Takrow); 80
yen (pływanie zespolowe).
JERSEY. 21.111. Kamelie. 5 ML
18; 23; 30; 35; 41 p.
MAROKO. 12.11.1994 r. Rośliny. 2 zn.: 1,70 (Chamaelcon gummifer); 4,80 DH ( Pancratium maritimum).
MONAKO. 17.X.1994 r. Nagroda ASCAT. Im. 3 F (widok Monako, emblemat ASCAT).
17.X. Kongres UPU w Seulu.
I ma. 4,50 F (pagoda, emblemat Św.
Wystawy Filatelistycznej).
NIEMCY. 12.1. 100 lat Gery.
1 m. 80 f (widok miasta).
12.1. 500 lat Parlamentu Wormskiego. 1 zn. 100 f (Maksymilian I,
tekst z prawa wormskiego, budynek
obrad „Zur Miinzć").
12.1. Malarstwo XX w. 3 m.: 100
(„Wieża ciśnień w Bremie", Franz
Radziwill); 200 („Martwa natura
z kotem", Georg Schrimpf); 300
f (,Gospodarstwo w Dangast",
Karl Schmidt-RottlatT).
NIKARAGUA. 31.X.1994 r. Dzikie zwierzęta. 16 mi. x 2 Cs.
106
NOWA KALEDONIA. 7.X.I994
r. Fregata „La Nivose". 6 zn.: 3 x 30
(fregata); 3 x 60 F (fregata, dzwon
okrętowy).
14.X. Salon maska. 2 zn. x 90
F (widok wyspy; stado bydła).
NOWA ZELANDIA. 2.1(1.1994
r. 100 lat krykieta. 4 zn.: 45; 80 c; 1;
1,80 d (fragmenty gry); Ark. 10 m.
x 45 c (krykiet na plaży).
PALAU. 24.X.1994 r. M. Rok
Rodziny. 12 za. x 20 c (legenda
z Tebruchel).
PITCA1RN. 24.X1.1994 r. Boże
Narodzenie. 4 zn.: 20; 90 c; 1; 3 d.
(kwiaty).
PORTUGALIA-MAKAU.
8.X.1994 r. Mosty. 2 m.: 1 (Nobre
de Carvalho); 8 Ptcs (most przyjaźni).
ROSJA. 6.1(11.1994 r. Nowy
Rok. I zn. 125 r (Dziadek Mróz,
trojka, napisy).
RUMUNIA. 30.X1.1994 r. Osobistości. 7 zn.: 30 (Alex. Draseu); 60
(Gh. Polizu); 150 (luka Hucie«
280 (S. Mehedinti); 350 (Camil Petremu); 500 (N. Paulescu); 940 L (L.
Grigorescu).
14.X11. Boże Narodzenie. 1 zn. 60
L (w stajence).
SIERRA LEONE. 10.V111.1994
r. Ochrona przyrody. 3 m.: 50; 100;
150 Le (Picathartes gymnocephalus).
SRI LANKA. 11.X.1994 r. 500 lat
wprowadzenia pisma. 1 zn. I Rs
(mnich Luca Padoli, emblemat, liczba 500, książki, komputer).
24.M. Ochrona przyrody. 4 zn.:
1 (emblemat Towarzystwa Ochrony
Przyrody); 2 (Ceratoonora stoddarti); 10 (Ratufa macroura); 17 Rs
(Metanem ursinus).
7.XII. 50 lat lotnictwa cywilnego.
1 zn. 10 Rs (kula ziemska, emblemat, samolot, zarys Sri Lanki).
8.XII. Boże Narodzenie. 2 za.:
1 (w stajence); 17 Rs (Jezus pomaga
rodzicom w gospodarstwie).
SZWAJCARIA. 28.X1.1994 r.
Pro Juventute, Boże Narodzenie,
grzyby. 4 zn.: 2 zn. x 60 + 30 (świece
choinkowe; Lepistra nuda); 80
+ 40 (Leccinum aurantiacum); 100
+ 50 Rp (Pholiota smaarrosa).
TAJWAN. 15.X1.1994 r. Latarnie morskie. 2 m.: 13
(Pen-Chia-Yu); 20 NTd (Yeh-Liu).
24.XI. 100 lat Kuomintangu.
1 zn. 5 NTd (Sun-Yat-Sen,
założyciel partii).
TANZANIA. 30.1X.1994 r. Psy.
9 zn. x 120 Sh (w 4 arkuszach); 2 bl.
x 100 Sh.
7.X. Storczyki. 8 zn. x 200 Sh
w 2 ark.; 2 bl. x 1000 Sh.
•
WALLIS I FUTUNA. 13.X.1994
r. 1 za. 36 F.
PLANY EMISYJNE
DANIA
26.01. 800 lat sokoły w Aarhus
- 1 zn. • 50 lat O.N.Z.
- I ZSL
16.03. Wyspy duńskie - 4 zn.
04.05. Europa: Pokój i Wolność
- 4 m.
08.06. 500 lat książki duńskiej -1 zu.
• Turystyka - 2 zn. • Medycyna - 1 m.
24.08. Malarstwo - 2 zn.
27.10. Tycho Brahe - 2 m.
09.11. Zabawki - 4 m.
HOLANDIA
02.01. Znaczki-winietki, opl. na Europę - 1 ark. (10 m.)
17.01. Malarstwo - I an.
28.02. Film - 4 m.
21.01 Festiwal Maklera - 1 za.
28.03. Rocznice holenderskich instytutów - 2 zn.
11.04. Dawny transport - 3 za.,
1 ark.
03.05. II wojna światowa - 3 zn.
22.05. Znaki Zodiaku- 10 zm, 1 ark.
06.06. Jamboree; żegluga - 2 za.
05.09. Ptaki - 3 zn., I ark.
26.09. Nagrody Nobla - 3 zn.
17.10. 100 lat kabaretu - 2 m.
15.11. Dzieci i fantastyka - 3 zm,
1 ark.
W Ę GRY
24.01. Historia żeglugi - 1 m.
23.02. Malarstwo - 3 zn.
07.03. Historia żeglugi - 2m. • Wielkanoc - 1 zn.
07.04. Na młodzież - 1 zn • • Hydro-meteorologia - 1 zn. • 50
lat FAO - 1 zn.
09.05. Koniec II wojny św. - I zn.
• Ochrona przyrody - 4 m.,
1 ark.
12.06. 100 lat Węg. Kom. Olimp.
- 3 m. • „Olympia fila"-2 m.
04.07. Św. Elżbieta Portugalska
- I m. • 100 lat urodzin L.
Nagy i A. Bemath - 2 zn. •
Św. Laszlo - I zn.
22.08. Budapeszt - 2 m. • Odełki,
Lechner - L m. • Laszlo
Minusy - 1 M.
15.09. Dzień Znaczka - 2 zn., 1 bl.
• Kolegium E8tv6s - 1 zn.
24.10. 50 lat ONZ - I zn.
16.11. Nagroda Nobla, 100 lat
- 1 m. • Boże Narodzenie.
WYSPY ALANDZKIE
Frachtowce - 4 zn.
Sport żeglarski - 1 m.
żeglarze - odkrywcy - I zn.
Europa - 2 zn.
Rybołówstwo - 2 zn.
Kościół w Geta - 1 zn.
Boże Narodzenie - 1 zn.
100 lat szkolnictwa wyższego-1 zn.
Skaly - 3 ro.
WYMIANA
z Zagi'aniet<
Litery w nawiasach oznaczają język, w jakim należy
korespondować. Redakcja nie bierze odpowiedzialności za skutki korespondencji.
Ram. KALIA, P.O.Box 454, 141001 Ludhiana,
Indie. Kolarstwo, wodospady, psy, ryby, muzyka (a).
Arab NETO, run Iboti 409-Vila Marieta, ZIP
13041-520 Campinas-SP, Brazylia. Znaczki, FDC,
literatura filatelistyczna, banknoty (a,h).
Atleta MAZZON, via Marchesi 13, 27100 Pasie,
Italia. Znaczki, karty telefoniczne, banknoty (w,a).
C. COLOMBO, C.P. 265, 1-24100 Bergamo, Italia.
Polska, Rosja, Węgry, Albania. Oferuje Wiochy,
Watykan, San Marino (w,a).
Wiktor CZEREPACHIN, ul. Puszkinskaja 25/34,
Żitondr, Ukraina. Polska, fauna (r).
CENY •
CENY • CENY • CENY • CENY
POZORNE OŻYWIENIE
Po prawie miesięcznej przerwie, w polowie stycznia
wznowione zostały niedzielne spotkania wymienne
w klubie Kolam 1 PZF w Warszawie, przy ulicy
Magazynowej (spotkania odbywają się w godz. od
9-13). Frekwencja spora. Dużo ciekawego materiału
krajowego i ze świata, ale ... no właśnie. Odnoszę
jednak wrażenie, że jest to tylko pozorne ożywienie.
Więcej jest bowiem oferentów i najróżniejszych ofert
sprzedaży lub wymiany, niż zdecydowanych mflektantów na oferowany materiał.
Jeśli chodzi o ceny walorów polskich, gdyż o tych
walorach będę chciał dzisiaj nieco obszerniej poinformować, to u różnych oferentów występuje duża
różnorodność sposobu i podstawy wyceny. Jedni
stosują nadal ubiegloroemy katalog Postmarku, z jakimś mnożnikiem zmniejszającym, inni opierają się na
cenniku tzw. „kupieckim" lub cenniku wydawnictwa
FKR, też proponując spore upusty. Jest oczywiste, że
przy tak różnorodnym podejściu do problemu cen,
potencjalny nabywca zanim zdecyduje się na zakup
jakiejś droższej pozycji, najpierw przeprowadza rozeznanie w sklepach filatelistycznych, a dopiero później
trafia do klubu.
Dla orientacji podaję niektóre ciekawsze notowania cen z końca stycznia br. Wszystkie ceny w nowych
złotych.
List z Warszawy, ze stemplem Poczty Królewskiej
z okresu 1783-1787, duża litera W z koroną, w okręgu
średnicy 19 mm, dosyć wyraźnie odciśniętym, ceniono
350 zł. Za list polecony, również z Warszawy, z serią
znaczków z dopłatą na Czerwony Krzyż, żądano 150
zł. Seria znaczków wydania lokalnego dla Getta
Łódzkiego z marca 1944 r. kosztowała 550 zł. Za
karnet z wklejonym znaczkiem DOJDZIEMY oferent żądał 200 al. Seria znaczków z obozu oficerskiego
IIC-Woldenberg, „Budowle Ziem Wschodnich",
ostemplowana na pamiątkowym karnecie kasownikiem „Tydzień Ziem Wschodnich 18-25 VIII 44",
była do nabycia za 25 al.
A oto wybrane przykładyn, po jakich oferowano
znaczki polskie wydań powojennych. Wszystkie pozycje czyste, w bardzo dobrym stanie:
nr 374 Rocznica walk o W.terplatte - 10 z1
nr 386 Kongres Zw. Zawodowych - 4 d
nr 387 Powstanie Listopadowe - 3 .1
nr 394 Powstanie Styczniowe - 4 zł
nr 401 Wojna domowa w Hiszpanii - 1,5 zł
nr 411 Obrona Poczty w Gdańsku - I zł
blok 9 Komisja Edukacji Narodowej - 600 zl
nr 415a-c Przywódcy ruchu ludowego - 1,5 zł
nr 416 Otwarcie Sejmu - 3 z/
nr 419 Emil Zegadlowicz - 1 zł
nr 420-27 A + B Kultura Polska I wyd. 13 d
nr 428 Polski Czerwony Krzyż - 1,5 zł
nr 443 Brat Albert - 0,6 z1
nr 455 Wyścig kolarski - 2 zł
nr 459-61 Święto Morza - 3 z.1
nr 469 Konferencja Kolejowa - 3 zł
nr 482-84 Kongres Zjednoczeniowy II wyd. - 4 zl
blok 11 Bojownicy o wolność i demokrację - 450 zł
nr 837-39 Kampania Muzealna - 4 zł
nr 906-10 Szlachetne gatunki ryb - 4 z1
nr 958-62 Malarstwo Polskie - 1 zł
nr 103541 ()karz Wita Stwosza - 12 zł
nr 1062-73 Ptaki chronione - 12 zł
nr 1074-76 300 lat prasy polskiej - 2 zł
nr 1077-80 Spartakiada wojskowa - 4 al
Znaczki polskie kasowane, z pierwszych lat powojennych, oferowano 40 % poniżej cen w nowym
cenniku „kupców". Masówkę obrazkową polską
z okresu 1970-1989, kasowaną grzecznościowo (a
więc z gumę) pakowaną w kostki po 100 sztuk,
sprzedawano w cenie 1 zł za kostkę. Zbiorek
znaczków stemplowanych do 1939 r., w tym wydania
dla Śląska Cieszyńskiego i Portu Gdańska, niektóre
serie wielokrotnie, o wartości katalogowej około 400
7.1, oferowano za 200
BRONISŁAW REJNOWSKI
Redakcja nie odpowiada za treść
ogłoszeń
Rejonowy Urząd Poczty w Przemyśla Sklep filatelistyczny, W. 3-go Maja 25, 37-700 Przemyśl oferuje
bogaty wybór maczków polskich i zagranicznych
oraz prowadzi wysyłkową sprzedał maczków polskich nie stemplowanych z lat 1944-1994 wg listy
braków. Ceny atrakcyjne - skorzystaj z naszej oferty.
- zapraszamy do składania zamówień.
Ogłoszenia
Sprzedam lub wymienię wydania papieskie: Czad
1990 - ministerialne 4 bloki cięte, Belize 1983; 1986,
Ghana 1981, Kenia 1985, Tanzania 1990 (po kilka
'ednakowych). Maciej Dajlidzienko, 41-200 Sosnowiec, W. Będzińska 10/10 - Hate. Olaf.
PHILATRADE
Zygmunt Jeleniewskl-skr. poczt. 576 00-950 Warszawa 1
tel. 674-40-71
Prowadzi:
• detaliczną sprzedaż wysyłkową znaczków polskich i zagranicznych oraz hurtową dla firm
prowadzących działalność handlową
• skup znaczków zagranicznych, a w szczególności USA, Kanady, Japonii, Europy Zachodniej oraz maczków tematycznych całego świata
Warunki sprzeda ż y :pelną ofertę
wysyłamy po otrzymaniu zwrotnej ofrankowanej
koperty
107
CENNIK ZNACZKÓW POLSKICH
1860-1994
WYDANIE DRUGIE - STYCZEŃ 1995
CENY W ZŁOTYCH PODENOMINACYJNYCH
• W styczniu 1995 roku nakładem Wydawnictwa FKR ukazało się nowe wydanie
Cennika Znaczków Polskich 1860-1994 (format A5, stron 64, wielobarwna, lakierowana okladka z reprodukcjami znaczków polskich).
• Nowy cennik przynosi wycenę znaczków polskich wydanych w latach 1860-1994,
znaczków okupacji austriackiej (1915-18), Generalnej Guberni (1939-44) i Portu
Gdańska (1925-39).
• Cennik FKR zawiera również zestawienie wartościowe roczników znaczków polskich
z lat 1944-1994 oraz kopert FDC z lat 1952-1994.
Cena detaliczna Cennika FKR !Runie z kosztami przesyłki pocztowej wynosi 5 zl za
egzemplarz. Wpłaty prosimy przekazywać na konto:
Wydawnictwo FKR, PKO BP VIII O/Warszawa, Nr 1586-357784-136
Przesłanie informacji o dokonaniu wplaty przyspieszy realizację zamówienia.
Wydawnictwo FKR, Skr. poczt. 90, 00-954 Warszawa 84
Sprzedana czyste nowości krajów b. ZSRR (prowizoria) oraz nowości - tematykę świata. Kowalczyk,
skrytka 315, 15-950 Białystok.
Kapię zbiory Polski, CEPT-u, Europy Zachodniej
Także nominał. Sprzedam NRD, szejkanaty, bajki
Disney'a. Gburski, Powstańców 11, 59-220 Legnica.
Kupię znaczki Niassa, polskie pookupacyjne, MW,
błędodruki. Andrzej Miziniak, W. Sikorskiego 46,
41-914 Bytom.
Kupię znaczki Chin, Europy Zachodniej, stare listy,
banknoty, inne zbiory. Płacę najwyższe ceny. Z. Koniarski, 48-250 Głodówek, uL Pasteralk 2.
Kupię - wymienię dziurkowania firmowe z całego
świata oprócz W. Brytanii i USA. Koresp. niem.,
ang., franc. Rabim. v. Seharpen, 55127 Malm, ~bolakyweg 5, Niemcy.
Sprzedam „Filatelistę" roczniki 1966-1990 (nieoprawione). Mieleni Cwirbut, Porost. Śląsk. 9/1V/51;
85-665 Bydgoszcz.
Kupimy znaczki czyste: Korea do roku 1975, Wietnam do roku 1985 oraz Japonia, Chiny, Tajwan,
Hongkong, Tajlandia, Maca°, Singapur, Malaje, Birma. Sklep Filatelistyczny, 80-831 Gdańsk, W. Piwna
7/8, telefon 31-30-17.
Adres Redakcji: Al. 3 Maja 12, 00-391 Warszawa, teL 625-35-56. Pismo finansowane ze środków ZG PZF.
Wydawca: Zarząd Glówny PZF, Al. 3 Maja 12, 00-391 Warszawa, tek/fax 625-20-52.
Redaktor naczelny: Stefan Jalunrewlez
Artykułów nie zamówionych redakcja nie zwraca. Zastrugamy sobie prawo skracania artykułów,
adiustacji tekstów i zmiany tytułów.
Przyjmujemy ogbuzeniat drobne - I słowo - 20 gr (2000 d), I cml w ramce - I zł (10.000 zł). Należność
prosimy wpłacać na konto ZG PZF Buk Gdański IV Oddział w Warszawie, nr 300009-7054-132,
z zaznaczeniem „ogłoszenie do „F", a tekst ogłoszenia przesłać do redakcji.
Warunki prenumeraty krajowej prowadzonej przez P oc zt ę Polsk ą : zamówienia na kwartał,
pobocze, trzy kwartały i rok przyjmują wszystkie placówki pocztowe w terminach: do 25 listopada na
następny rok, do 25 lutego na II, 111 i IV kwartal, do 25 maja na III i IV kw., do 25 sierpnia na IV kwartał.
Cena odpowiednio: 3; 7.50; 12; 16.50 W (30 tys., 75 tys" 120 tys., 165 tys. zł. w starych złotówkach).
Bieżące numery „Filatelisty" można kupić w redakcji, sklepach filatelistycznych i ogniwach PZF.
Prowadzimy również sprzedaż starych numerów pisma.
Druk: Zakład Poligraficzny „Neodruk" 04-404 Warszawa, W. Republikańska 37 w tel. 612-90-74; fax 612-83-33
108
MICHAŁ JANKOWSKI
FIRMA FILATELISTYCZNA
FIRMA
FILATELISTYCZNA
MICH óW SKA
00-521 WARSZAWA, HOŻA 19
TEL./FAX 02/625-38-56
KUPNO • SPRZEDAŻ • WYCENA
ZNACZKÓW, LISTÓW, KART I FORMULARZY POCZTOWYCH
OFERUJEMY:
• To, co w polskiej filatelistyce najciekawsze, najcenniejsze i najrzadsze,
unikaty, próby, rzadkie błędy, ciekawe listy.
• Ogromny wybór pozycji podstawowych z okresu międzywojennego
i wczesnych lat powojennych, serie, bloki, całe roczniki.
• Czyste i kasowane walory z wielu krajów europejskich i zamorskich.
ZAKUPIMY:
• Poważne kolekcje znaczków polskich, europejskich, Chin, Japonii,
Stanów Zjednoczonych i innych krajów.
• Atrakcyjne pozycje Polski: błędy, próby, listy.
• Znaczki, listy i karty:
• poczt' wojskowych z I i II wojny światowej,
• Królestwa Polskiego,
• Powstania Warszawskiego i gett,
• poczt lokalnych i miejskich,
• obozów jenieckich na terenie ZSRR,
• Odessy, Konstantynopola, Litwy Śr. i Warwiszek,
• Grodna, Białegostoku, Gdańska, plebiscytów.
Klasyki pojedynczo i na listach oraz ciekawe i wartościowe serie, blaki i listy
z całego świata.
ZAPRASZAMY DO SKLEPU W GODZ. 1100 -18w
Nie prowadzimy korespondencji - prosimy o kontakt telefoniczny lub fax.
Przy zakupie powyżej 1 mln. zł, po wcześniejszym uzgodnieniu, możliwa sprzedaż
wysyłkowa.
NR KONTA PKO BP IX O. WARSZAWA 1599-319492-136
109
- Jaki powinien być katalog znaczków polskich, którym chcesz się posługiwać ?
- Powinien być czytelny, logiczny, kolorowy, przejrzysty, wydrukowany na dobrym
papierze, a ceny umieszczone bezpośrednio pod znaczkami. Chodzi o to, by przyjemnie
było wziąć go do ręki i lat» się nim posługiwać.
- To wszystko jest bardzo ważne, ale chyba najistotniejsza jest zawartość katalogu. Jakie znaczki
chcesz znaleźć w katalogu twoich marzeń ?
- Przede wszystkim chodzi o to, by byty tam zamieszczone wszystkie znaczki polskie,
a więc również znaczki poczt miejskich, wojskowych, obozowych, plebiscytowych itd.,
czyli wszystkie tzw „przyległości".
- A całostki ?
- Całostki również.
- Czy taki katalog powinien zamieścić tego rodzaju walory filatelistyczne, jak biedy, odmiany,
próby ?
- Wiem, że katalog w pełni specjalizowany, a więc zawierający wszystkie takie walory
musiałby być, podobnie jak wydany w r. 1989, katalogiem 4-tomowym. Taki katalog,
choć zapewne niezbędny bardzo wyspecjalizowanym zbieraczom, do użytku codziennego
jest niewygodny, nie mówiąc już o cenie takiego wydawnictwa.
- Czy zatem te wszystkie walory filatelistyczne powinny być pominięte ?
- Nie. Marzy nu się jakieś rozwiązanie kompromisowe. To znaczy, by katalog był
jednotomowy, tym niemniej zawierał wszystkie ważniejsze odmiany, próby i błędy - nie
wiem tylko czy jest to możliwe ?
- Jakie ceny powinny być umieszczone w katalogu ?
- Myślę, ze powinny to być ceny rynkowe.
- Wiesz przecież, że od kilku lat inflacja w Polsce wynosi circa 30 % rocznie. A więc ceny rynkowe
z lutego nie są już równe cenom rynkowym z grudnia. A katalog wydaje się raz do roku.
- Niechaj więc kupcy dają mi na początku 25-30 % rabatu, w lipcu 10-15 %, a pod koniec
roku tylko 5 %, albo wcale. Myślę, że to byłoby w porządku.
- Co jeszcze powinien zawierać katalog ?
- Bogatą część informacyjną: tabelę barw w kilku językach, spis ekspertów mających
prawo gwarantować znaczki polskie, porównanie numeracji polskiej z numeracją
występującą w katalogach niemieckich, w katalogu Yverta i Scotta, zestawienie cen
roczników itp.
- Masz duże wymagania.
- Nie sądzę. Większość wymienionych przeze mnie kryteriów spełniają renomowane
katalogi zagraniczne. Ponadto jestem skłonny zaplacić za ten katalog tyle, ile będzie
wart. Ale jeśli płacę to wymagam.
- Ale w Polsce takiego katalogu nigdy nie było.
- Nie było i nie wiem, czy będzie.
MYLISZ SIĘ
TAKI KATALOG JUŻ JEST
KATALOG NA MIARĘ TWOICH OCZEKIWAŃ • KATALOG TWOICH MARZEŃ
KATALOG ZNACZKÓW I CA Ł OSTEK
ZIEM POLSKICH 1859-1995
WYDAWNICTWO PPF S.A.
Pytaj w swoim Kole PZF lub
w swoim sklepie filatelistycznym
uo
potno
ot
Fot. 8
-64'
eg—o,go
7
8 2885
tettoL,
IW 1.1 ,OZY bun15110
MIZOZYNARODOWY
KARTKA POCZTOWA
cena 12gr
ROK KATY Ń SKI
13.04.1999
50. rocznica
Operacji „Burza"
w Wielkopolsce
WARSZAWA
KR. Nutowa ceruPiR
i Or
10. I. 1995 r.
'
g
KITLO
16. I. 1995 r.
I