Министерство образования Республики Беларусь
Transkrypt
Министерство образования Республики Беларусь
Материалы Международной научно-практической конференции «Актуальные проблемы гуманитарного образования », 1 — 3 октября 2014 г. Stefan ska А. Университет им А.Мицкевича в Познани, Калиш, Польша MOZLIWOSCIWYKORZYSTANIA METOD ARTETERAPII W ROZW1JANIU K O M P E T E N C J I М Щ К К 1 С Н U STÜDENTÖW ZAWODÖW Z MISJA SPOLECZNA ВОЗМОЖНОСТИ ИСПОЛЬЗОВАНИЯ МЕТОДОВ АРТ-ТЕРАПИИ В РАЗВИТИИ ПОВЕДЕНЧЕСКИХ КОМПЕТЕНЦИЙ У СТУДЕНТОВ ПРОФЕССИЙ С ОБЩЕСТВЕННОЙ МИССИЕЙ Obecnie posiadanie wysokich kompetencji zawodowych, staje si? niczb?dnc u osob podcjmujac>ch prac?. Kompetencje te determinowane wicdzq , umiej?tnosciami i motywacj^ podlegaj^ procesowi uczenia si? a rozwijaj^ si? w ramach roznych doswiadczen. Uwaza si? ,iz okreslone zachowania zawodowe gwarantuj^ stabilnosc zatradnienia i odpowiadaj^ za podiioszenie jakosci uslug tak oczekiwanych i wymaganych przez pracodawcow. Kompetencje rozumie si? najcz?sciej jako wlasciwosci, zakres uprawnien, cele, do ktorych zmierza zachowanie spoleczne jednostki, struktur?, ktora stanowiq indywidiialne zdolnosci i cechy. Eksplikacja siowa kompetencja wskazuje w wqzszym znaczeniu potoczne rozumienie tego terminu, czyli zakres uprawnien w pewnvm obszarze [1, s. 23]. Skladnikiem kompetencji sq nic\v;|tpli\vic umiej?tnosci, wiedza oraz cechy osobowosciowe. Wedlug R. Spencera od posiadanych kompetencji zalezy umiej?tnosc planowania przez czlowieka skutecznego dzialania [2, s.496] czyli m.in. adekwatnego zachowania si? i przyjmowania na siebie odpowiedzialnosci za to dzialanie. Wsrod wielu znaczen nadawanych tenninowi kompetencja mozna odnalezc, to ktore mowi ,iz kompetencja jest to wvuczana umiejqtnosc robienia rzeczy dobrze, rozwiniqte sprawnosci niezbqdne do radzenia sobie zproblemami [ 3,s.22-23] a zatem gotowosc do dzialania na rzecz ich rozwiqzania czy realizacji. W zyciu zawodowym dzisiejszych studentöw pedagogiki, psychologii czy nauk spolecznych zorientowanych na socjalne pomaganie- bezwzgl?dnie potrzebne jest poczucie kompetencji osobistej rozumianej jako system przekonan na temat wlasnej wiedzy i umiej?tnosci zamkni?tych w pytaniu: со wiem, со umiern, со stanowi moj atut, jakie sq mojc slabosci, со jest moim ograniczeniem, a jakie zasoby posiadam, bez wzgl?du na specjalizacj? w jakiej si? ksztalc??. Termin kompetencja stosuje si? wi?c zarowno do okreslenia umiej?tnosci mi?kkich (behawioralnych) jak i twardvch (funkcjonalnych). 165 Материалы Международной научно-практической конференции «Актуальные проблемы гуманитарного образования », 1 — 3 октября 2014 г. gdzie miqkkie okrcslajq sposöb, w jaki ludzie map) si? zachowac, by dobrze zrobic cos, np. wykonac swoje zadania ale tez podjigl ro/mowg. relacje z inna osoba czy grupq zgodiiie z tym со ta Osoba wie, rozumie i potrafi stosowiiie zrobic w zaistnialej sytuacji. Kompetencje twarde natomiast oznajmiaj^ - со nalezy wiedziec, by osi;(gn;|c okreslony i oczekiwany rezultat [4,s.366 ]. Wsrod kompetencji zawodowych zwi^zanych z misja spolccznq miejsce szczegolne /ajnuij;i kompetencje migkkic czyli osobiste i interpersoiialne. Do liich nalc/;i przede wszystkim takie sprawnosci jak komunikatywnosc czy umiej^tnosci pracy w zespole. Poniewaz absolwent wyzszej uczelni, staje sip spccjalisUp od ktörego swiat wymaga nie tylko wiedzy i umicjplnosci. ale takze duzej dawki kreatywnosci [5,s.34-36] potrzebuje zadan i przestrzeni stymuluj^cej jego ch§c samodoskonalenia si§. Temu wlasnie sluzyc moze arteterapia - dyscyplina wiedzy i praktyki gdzie w relacji z innym czlowiekiem uzywa sig artystycznych melod i technik zgodnie z kierunkiem osiqgania indywidualnych celow. Jest /ар1апо\\аш( dzialalnosci^, w duzej inierze spontanic/iup zwi^zana z aspektem tworzenia i postrzegania zywiolowego zachowania jako antidotum na \\/rasta|;(c;( sztywnosc spolecznych zachowan .Metody tej terapii skupione na uzewn^trznianiu i rozwijaniu osobistych dzialan twörczych uczestnika w celu zaspokojenia jego potrzeby akceptacji, bezpieczenstwa, wspoluczestnictwa, bycia rozumianym i docenianym. W celowym procesie tworzenia - kreatywnosc rozumie sig jako podstawow^ ludzk^ zdolnosc, a j e j przestrzen jako miejsce do dialogu mi^dzy rzeczywistosci^ wewn^trzn^ a /cwngtrzrup Kreatywnosc oznacza cos dynamicznego, proces, ktory sig rozwija i zawiera w sobie zrodlo i cel. Mozemy uznac jq za postaw§, ktöra umozliwia odnalezienie nowych aspektöw w tym со powszechnie znane i bliskie. Umicjctnosc korzystania z kreatywnosci jest w przekonaniu arteterapeutow przejawem zdrowia. Uznaje Щ, iz natural Ш) prawidlowosci^ jednostki jest d^zenie do doznania pozytywnych emocji a potrzeby s;( podstawowym stymulatorem ludzkiego dzialania. W dzialaniach artystycznych wzajemne relacje ludzi tworz^cych sluzyc map) z jednej strony rozwijaniu swiadomosci JA, a dnigiej aktwvnosci tworczej czyli sily blokuj^cej schematyczne obrazowanie i pojmowanie rzeczywistosci. Tworzenie artystyczne poprzez powrot do rzeczywistosci wyrazonej obrazem dzwi^kiem dotykiem i zapachem czyli j?zyka metaforycznego, symbolicznego, staje sie artystycznym zapisem czyjegos doswiadczenia. Nosnikiem zaröwno swiadomych jak i nieuswiadomionych potrzeb i emocji jednostki. Celem tej artystycznej metody wsparcia i terapii jest usprawnianie zaburzonych funkcji, ale rowniez profilaktyka i dzialanie wplywaj^ce na osobowosciowe determinantv uczenia sig: takie jak wiara we wlasne mozliwosci, eliminacja l§ku przed niepowodzeniami, budzenie 166 Материалы Международной научно-практической конференции «Актуальные проблемы гуманитарного образования », 1 — 3 октября 2014 г. pozytywnej samooceny i samoakceptacji. Stosowane tutaj sposoby post?powania sluzq uczeniu si? przekraczania lub akceptowania swoich ogranic/cri. identyfikowaiiia podstawowego katalogu uznawanych wartosci oraz podnoszenia jakosci komunikacji. Tworzenie jest bowiem swoistym stanem nawiqzywania rozmowy i rodzajem osobistego komuiiikatu. Zbigniew N?cki twierdzi, iz dobra komunikacja oznacza taki sposdb mAwienta i sluchania, ktöry umozliwia wzajemne rozumienie siq, a w warunkach sprzyjajqcvch prowadzi do zgodnego rozwiqzcmia konßiktowego problemu [6. s.75], Wedlug tej tezy, komunikowanie polega na przekazywaniu infonnacji po to by dojsc do poröwnywalnego pojmowania tresci, a takze zdobycia wyzszego stadium wspölpracy. Komunikatywnosc jest jednym z kluczowych warunkow skutecznej aktywnosci relacyjnej przy poszukiwaniu grapy (srodowiska spolecznego )jak i pozniej przy utrzymaniu w niej swego miejsca. Waznym skladnikiem jest wöwczas swiadomosc wlasnych uczuc a takze uczuc innych. Zdolnosc do ich zauwazania i w odpowiedni sposob intcrprctowania jest jednym z glownych zadan arteterapii. Terapia sztukq uczy m.in. poslugiwania si? slownictwem opisujqcym emocje, rozwija umiej?tnosc empatii, rozumienie meclianizmu odwzorowania zachowan emocjonalnych i ksztalci umiej?tnosc radzenia sobie z sytuacjami przykrymi. [7, s. 211-212]. SU)d tez zwraca si? uwag? na okreslone czynniki psychologiczne takie jak - stopien emocjonalnej niezaleznosci, swobody. a takze odwag? w ckspcrymcntowaniu oraz na budowanie warunkow do dobrego dialogu opartego na wolnosci mysli i emocji czlowieka, ktory nie jest wewn?trznie zaj?ty urazami zwiqzanymi z inn;) osoba. Atrtererapia wszj stkie swoje teclmiki opiera о emocje oraz indywidualizacje podejscia. Dla wielu uczestnikow zrodlem napi?cia wewn?trznego odczuwanego jako stany przykrosci, l?ku, niepokoju czy apatii jest nieznajomosci swoich atutow. Najcz?sciej niedowartosciowanie l^czy si? wowczas z wycofaniem si? i izolacjq spolecznq. Poprzez umozliwienie w procesie arteterapeutycznym doswiadczania sprawstwa, mozna pomoc Osobie odkrywac swojq wartosc. Fantazje ujawniane tu i teraz w akcie kreacji - spotykajq si? z akccptacja grupy dlatego tez uczestnicy nie boj;( si? zglaszac nowych pomyslow, nie odczuwajq l?ku przed osmieszeniem czy innym rodzajem oceny, dyskutujq w atmosferze bez sztywnych regul i bez obawy, ze artystyczny wytwor liczy si? bardziej niz rozmowa nawiqzana i rozwijana dzi?ki niemu. Atreterapeuta organizuje i pr/corgani/owujc tok sesji zarowno w trakcie procesu tworzenia, jak i w trakcie recepcji wytwom, recepcji wspolnej z uczestnikiem i grupq. Podejmowana w tym celu rozmowa toczy si? w modelu konstruktywistycznym, ktory zaklada komunikowanie interakcyjne. 167 Материалы Международной научно-практической конференции «Актуальные проблемы гуманитарного образования », 1 — 3 октября 2014 г. Komunikatywnosc i kreatywnosc choc sluzy i koncentruje si§ na aktywnosci poznawczej to jednak w centrum stawia osobisty rozwoj Osoby w interakcji z grupa. Dzialanie z grup;j musi miec bezpieczne granice w procesie autoekspresji tym bardziej gdy zablokowanie potrzeby wvrazania siebte jest jednoczesnie stlumieniem odwagi twdrczej [8, s.71], Poprzez doswiadczanie indywidualnych roznic w percepcji i ekspresji tworczej, uczestnik plynnie i metodycznie zbliza si§ do innosci poglqdow, postaw, myslenia oraz zachowan roznych osöb po to, by odczuwac coraz wi^cej satysfakcji z wlasnego zycia i humanistycznego odkrywania jego sensow. Warto pr/ypomnicc , iz w swoim eseju о tworczosci Jerome Bruner wyraznie wskazywal na rolg artystycznego doswiadczenia w procesie pozytywnego przeobrazania sig jednostki. Autor wyrazil aktualny do dzis poglqd. ze w kontakcie z tworczym dzielem doswiadczamy skutecznego zdzhvienia [9,s.31], Podczas procesu arteterapii zaskoczenia , zadziwienia rozwijap) myslenie intuicyjne, niezbedne w kontekscie poszukiwan najwlasciwszej drogi rozwi^zania podjetej sprawy, zadania czy celu. Proces twörczy charakteryzuj^cy si§ heurystycznosci^ wymaga silnej motywacji, wytrwalosci i dyscypliny wewnetrznej .Poniewaz jest to procesem dlugotrwaly, wystgprya tutaj naprzemienne okresy duzej koncentracji na problemie i twörczej pracy arty sty cznej, gdzie kladzie duzy nacisk na zwi^kszenie inwencji tworczej zespolu. Wykorzystanie werbalnie i niewerbalnie wyrazanej przez grnpf akceptacji doty czy wzmocnien pozytywnych i odnosi si§ do zachowan, pozwalaj^cych nabyc kompetencje w zakresie ekspresji tworczych. Umicjclnosc radzenia sobie z emocjami wlasnymi i innych ludzi przydatna jest nie tylko w zyciu zawodowym ale tez prywatnym zeby utrzymac spokoj, zadowolenie i kontrolg. W obecnych czasach zdolnosci intcrpcrsonalnc. umiej^tnosc pracy w grupie, czy radzenie sobie ze stresem staly si? jednym z kluczowych czynnikow sukcesu w profesjonalnej dzialalnosci. Dlatego warto podkreslac , ze istniej^ artystyczne metody wspomagaj^ce i rozwijaj^ce zdolnosci osobiste i intcrpcrsonalnc. ЛИТЕРАТУРА 1.Gumienny, B. Kompetencje spoleczne niepehiosprawnych intelektualnie wychowankow domu dziecka, Rzeszöw 2010. 2. Spencer, R. Psychologia wspölczesna, Gdansk 2004. 3. Strykowski, W, Strykowska, I, Pielachowski, t Kompetencje nauczyciela szkoly wspölczesnej, Poznan 2003. 4. Kowalczyk, A. Kompetencje pedagoga- wychowawcy w zakladzie karnym, /M.Walencik, J.Hroncova, Pedagogika spoleczna wobec procesöw zywiolowych i zachowan ryzykownych, Torun, 2013 168 Материалы Международной научно-практической к о н ф е р е н ц и и «Актуальные проблемы гуманитарного образования », 1 — 3 октября 2014 г. 5. Olszewski, А. Рога na zespoly. Zmiana kompetencji wynikaj^ca z przejscia na systemzarz^dzania projektami „Personel" 2003, № 2 . 6. N^cki, Z. Negocjacje wbiznesie, Krakow 1995. 7. Kiiapik, M. W. A. Sacher, Sztuka w edukacji i terapii, Krakow 2004. 8 Miirzyn, A. Odwaga twörcza jako podstawa wychowania i komunikacji j^zykowej / B. Dymara, Dziecko w swiecie sztuki, Krakow 2000. 9. Ntjcka E, Psychologia tworczosci, Gdansk2002. 169