Liberty XL2... do szkolenia

bliźniak współczesnej wersji Euro-
py, samoloty te róźnią się znacznie
zarówno pod względem konstrukcji, jak i parametrów użytkowych łączy je jednak oryginalność rozwiązań, dlatego warto przyjrzećsię
równieź protoplastce nowej szkolnej maszyny.
Dziedzictwo Europy
Kabino Liberty zapewnia bardzo dobrq widoczność we wszystkich kierunkach
dy Ośrodek Kształcenia
lotniczego
Politechniki
Rzeszowskiejogłosił przetarg no maszyny szkolne zastanawialiśmy się, jakie samoloty trafią
no Jasionkę. Sensownym wyborem byłby ekonomiczny i wygodny
AT-3, ole jest jeden szkopuł - jako
VLA może latoć tylko w VFR. Nowy Z/in-242L? Może... Wybór Liberty XL2 cokolwiek nas zaskoczył
- maszyno to jest w Polsce zupełnie nieznano, ale może rzeczywiście zasługuje na uwagę?
Liberty XL2 to produkowany
w Melbourne no Florydzie jednosilnikowy, dwumiejscowy średniopłat o konstrukcji mieszonej, certyfikowany według przepisów FAR
23 do lotów VFR i IFR. Konstrukcję opracował no przełomie wieków BrytyjczykIvan Show jako roz-
G
8
PI.r\H 4/20 I O
Liberty XL2 jest
rozwuuęcrern
amatorskiego
samolotu
Europa,
jednak poza
wyglądem
i aerodynamiką
obie konstrukcje
znacznie SIę
różnią
winięcie swego udanego amatorskiego samolotu Europa z lot
osiemdziesiątych. Choć no pierwszy rzut oko Liberty wygląda jak
No początku lot osiemdziesiątych Show latał zbudowanym samodzielnie kompozytowym VariEze - samolotem w układzie
kaczka, zaprojektowanym przez
Burto Rutana. Maszyna była ekonomiczna i szybko, ale nie nadowała się do operowania z popularnych na Wyspach lotnisk trawiastych. Szukając dla siebie następnego samolotu, Show sporządził
listę pożądanych cech. Ideał mial
mieć przestronną, dwuosobową
kabinę z miejscami obok siebie,
prędkość przelotową co najmniej
120 węzłów, zasięg 500 mil morskich, niskie zużycie paliwa, możliwość całorocznego operowania
z trawiostych lądowisk i własności
STal, dobrą widoczność z kabiny,
możliwość szybkiego demontażu
i montażu skrzydeł, dużą masę
użyteczną, bardzo dobrą stotęczność i sterowność, mocną konstrukcję i. .. atrakcyjny wygląd. Takiego samolotu nie było - Show
postonowił go więc skonstruować.
Wkrótce okazało się, że chętnych
no taką maszynę jest więcej i tok
powstało firmo Europo Aviation.
Dobre osiągi i ekonomiczność
oraz komfort lotu wymogały dużego obciążenia powierzchni nośnej
i zastosowania chowanego podwozia. Z kolei operowanie z niewielkich, nierównych lotnisk - dużych skrzydeł i dużych kół, które
trudno gdzieś schować. Drugi pro-
Uberty XL2 możno zamówić z przyrzqdami standardowymi lub szklonym kokpitem Aspen
blem Shaw rozwiązał nader oryginalnie, wyposażając Europę w jednotorowe, "szybowcowe" podwozie z wielkim kołem chowanym
w kadłubie między siedzeniami
oraz dwiema składanymi podpórkami końcówek skrzydeł. Jak jednak zapewnić duże obciążenie powierzchni i niskie opory w konfiguracji przelotowej, a jednocześnie
małą prędkość lądowania? Tu
w sukurs przyszedł Don Dykins,
wcześniej główny aerodynamik zespołu projektującego skrzydła Airbusów, który zaprojektował dla
Shawa skrzydło o tzw. naturalnym
opływie laminarnym (i opracowanym specjalnie dla Europy profilu
nazwanym Dykins 12%), zaopatrzone w klapy szczelinowe zajmujące 30 procent cięciwy i 70 procent rozpiętości. Cel został osiągnięty!
Wykonany całkowicie z kompozytów samolot ze stukonnym Rotaksem miał znakomite osiągi
i okazał się strzałem w dziesiątkę,
między innymi dzięki niespotykanie przestronnej, komfortowej kabinie o szerokości 44 cali (112
Dzięki wyrafinowanej aerodynamice ploto, Uberty XL2 lączy własności STOl z ekonomicznością i znaczną prędkością przelotową
cm), szerszej, niż w Cessnie 172
i dorównującej szerokością sześciomiejscowej Cessnie 206 (!).
Dużym atutem Europy jest też
możliwość zabrania sporego bagażu oraz bardzo dobra, sięgająca
270 stopni, widoczność z kabiny,
wyposażonej przy tym w zwiększającą bezpieczeństwo integralną
klatkę kapotażowq. Do chwili
obecnej liczba sprzedanych zestawów do samodzielnego montażu
przekroczyła 1200. Na przestrzeni
lat konstrukcję rozwijano, oproco-
Reklama
www.jota.net.pl
Biuro Handlowe JOTA Sp. z 0.0.
tel. 061 8158 803
Ul. Gnieźnieńska 33
tel. 061 8158 800
Janikowo
fax 061 8158 823
62-006 Kobylnica
PEŁNA GAMA OLEJÓW I SPECYFIKÓW AEROSHELL
DLA LOTNICTWA
Realizujemy również zamówienia telefoniczne i poprzez naszą stronę www
ZAPRASZAMY!
www.shell.com/avialion
Shell Aviation
I LAR 4/2010
I9
wując wymienne skrzydła, przekształcające Europę w motoszybowiec, oraz wersję ze stałym podwoziem trójkołowym.
Po certyfikat
Powodzenie Europy zwróciło
uwogę jej twórcy no potencjalnych
klientów zointeresowanych nobyciem gotowego, certyfikowanego
samolotu. Pragnąc zapewnić nowej maszynie jak największą
wszechstronność i możliwość jej
wykorzystania po obu stronach
oceanu, Shaw postanowił zaprojektować ją pod kątem amerykańskich przepisów FAR 23. Zachowując ogólny kształt i aerodynamikę samolotu, niemal wszystko zoprojektowano od nowa.
Uberty XU jest nieco większy
i cięższyod swej protoplastki. Kabina Europy była przestronna - w Uberty jest wręcz ogromna; przy szerokości 48 cali (122 cm) jest nawet
szersza, niż w (206! Wykonany
z kompozytów węglowych kadłub
waży jedynie 70 funtów (32 kg)
i dzieli się technologicznie na dwie
części, gómą i dolną, zawierającą
wymodelowane siedziska (fotele
nie są więc regulowane - reguluje
10
PL\R ~/2010
Rozpiętość
Długość
Wysokość
Masa własna
Maks. masa startowa
Masa użyteczna
Prędkość nieprzekraczalna
Prędkość przelotowa (65% mocy)
Prędkość minimalna
Wznoszenie maks.
Rozbieg
Długość startu na 15m
Długość Iqdowania z 15 m
Dobieg
Zasięg maks. (55% mocy)
Zużycie paliwa (65% mocy)
8,76 m
6,19 m
2,26 m
529 kg
794 kg
265 kg
291 km/h
km/h
81 km/h
3,4 m/s
448 m
781 m
442 m
215 m
1089 km
20,81/h
się za to pedały). O ile w Europie
kompozytowy kadłub przenosił
wszystkie obciążenia, w Liberty
głównym elementem strukturalnym
jest wkładano weń od spodu spowana ze stoli chromowo-molibdenowej kratownico, do której zamocowane są skrzydło, podwozie oraz
silnik. Wewnątrz tylnej części owej
kratownicy, pod fotelami, znajduje
się duralowy zbiornik, mieszczący
106 I zużywalnego paliwo, którego
wlew umieszczono no lewej burcie.
Zasłaniające od spodu kratownicę
dno przedniej części kadłuba doje
Silnik prawie jak w Cessnie 150, ole z mikroprocesorowym sterowaniem wtrysku i zoplanu
Zdejmowane
dno przedniej
częś ci kadłuba
daje łatwy
dostęp
do in talacji
napędów
ipołączeń
======POL
się łatwa zdejmować,
inspekcję
umożliwiając
umieszczonych
stalacji, napędów
tam
i połączeń.
inDe-
montaż skrzydeł zajmuje wprawnemu mechanikowi
Mieszany
10 minut.
około
charakter
konstrukcji
Liberty nie ogranicza
się da zasto-
sowania wspomnianej
kratownicy.
Samolot ma mianowicie
duralowe
skrzydła -
bez zwi-
chrzenia;
prostokątne,
dla poprawienia
wania samolotu
zacho-
w przeciągnięciu,
w ich zewnętrznej części na krawędzi natarcia umieszczono turbulłzotory. Zastosowany
już z Europy,
profil to znany
sprowdzony
Dykins
12%. Podobnie jak Europę, Uberty
zaopatrzono
w duże,
Dopracowana
aerodynamika
l nowocze ny
o zczędny ilnik
zapewniają
bardzo małe
zużycie paliwa
- nawet poniżej
20 litrów na
godzinę lotu.
szczelinowe
klapy na zawiasach nożycowych;
klapy sterowane są elektrycznie.
Lotki zawieszone są na zawiasach
fortepianowych,
zamocowanych
dolnej powierzchni
lowe, płytowe
zaopatrzono
do
skrzydła. Dura-
usterzenie
poziome
w klapkę dociążającą,
pełniącą również rolę sterowanego
elektrycznie
trymera.
Ciekawostką
jest (również duralowy)
ster kierun-
ku - otóż zawieszony jest on niesymetrycznie,
na umieszczonym
po
prowej stronie zawiasie fortepianowym
i sterowany
popychaczowo.
Solidne, stworzone z myślą o zwiększonej
lądowań
tolerancji
kursantów
dla
twardych
trójpodporowe
•
W ramach Lotniczego Centrum Serwisowego
w Modlinie
wykonujemy:
Instalacje, testy, kontrole, regulacje awioniki
w zakresie:
• Transpondery modeNS/C wraz zenkoderem.
• Przyrządy ciśnieniowe (wysokościomierze,
prędkościomierze
i wariometry).
• Sprawdzenie szczelności instalacji ciśnienia statycznego i Pitot'a.
• Pokładowe
systemy
radiowo-nawigacyjne
(NAV/COMM,
VORlLOC/GS, ILS) - także typu glasscockpit.
• Systemy audio.
• Autopiloty - dodatkowo konfiguracja oprogramowania.
• Systemy kompasów pokładowych - testy i regulacja w ciągu
1,5 godz z dokładnością do 0,5 stopnia.
• Nadajniki ELT (w systemie 121 ,5/243/406 MHz).
• Aktualizacja map i oprogramowania systemów GPS.
Usługi realizujemy:
• w oparciu o dyrektywy wydane przez EASA- FAA
• w oparciu o biuletyny producenta
• na miejscu w Modlinie lub na wskazanym przez klienta lotnisku
• przy instalacjach opieramy się o STC
• wystawiamy formularze EASA FORM 1, protokoły lub CRS.
Posiadamy certyfikaty:
PART 145, AQAP 2110-2006, ISO 9001/2000
DRABPOL -
oficjalny
d strybutorl dealer urządzeń awioniczn ch:
• Sprzedaż oraz usługi gwarancyjne i pogwarancyjne
• Doradztwo techniczne w zakresie doboru i modernizacji
• Posiadamy STC dla 90% typów statków powietrznych
.I..~......
Honeywell
"'Ies
Bend/xKtng
Pełne wyposateme awlonlO2l1e
WyśwIetlacze wIOlofunkcyjne
,.
~
GARMIN
Panele audIO
Pełne wyposażenie aWlOnICZ!\O
--
I!)----
~
Encodery wysokośa
Pełne wyposażenie aWlOnlCZlle
~
""--
Transpondery dla SAR
T~IG
KAN
Transpondery modo S
NadaJnIk.ELT
...-
AVlDYNE.
..'
WySwletlacze TAS •TWX
Z/\ON
Przenośne syslemy anlykolJZyjne
~
Większość w/w zakupisz od ręki w naszym sklepie
w Lotniczym Centrum Serwisowym Modlin
Lotnisko: EPMO
Lotnicze Centrum Serwisowe Modlin
ul. Gen. Thommee 1a
05-102 Nowy Dwór Mazowiecki
Tel.lfax: 22/4671190; tel. kom: 0602414620
E-mail: [email protected]
www.drabpol.pl/awionika
By zajqć miejsce w kabinie, należy usiqść ...
podwozie ma niesterowane kółko
przednie zawieszone na elastycznej, stalowej goleni, natomiast zamocowane na wykonanych z duralu sprężystychgoleniach koła podwozia głównego hamowane są różnicowo. Początkowo hamulce sterowane były dwiema dźwigniami
na środkowej konsoli, z czasem
jednak z rozwiązania tego zrezygnowano na rzecz klasycznego hamowania pedałami.
Elektronika rządzi
Liberty wyróżnia się pod jeszcze
jednym, nader istotnym względem
- jest pierwszym certyfikowanym
przez FAA samolotem z silnikiem
tłokowym, wyposażonym w FADEC. Dwułopatowe, drewniano-kompozytowe śmigło MT-Propeller
o stałym skoku napędza 125-konny, czterocylindrowy bokser Continental IOF-240-B, wywodzqcy się
wprost od silnika 0-240, dobrze
12
PLAR 4/2010
IIdobre włosności lotno-
...na skrzydle i przerzucić da wnętrza nagi
•
ekwilibrystycznysposób
wsiadania
•
śmigło o stałym skoku
pilotażowe
obszerna kabina, duża
mosa użyteczna
IIekonomiczność
i wszechstronność
FADEC
nie tylko
teruje ilnikiem
- rejestruje też
parametry
Jego pracy
dla potrzeb
erwi owych
znanego np. z francuskiej wersji
Cessny 150, tyle, że zaopatrzony
w mikroprocesorowy układ PowerLink sterujący zapłonem i wtryskiem paliwa dla każdego cylindra
z osobno. Różnice z punktu widzenia piloto są takie, że odpada
nieczność regulowania
szanki i pamiętania
gaźnika,
można
o problemach
ko-
składu mieo podgrzewie
też
zapomnieć
z uruchomieniem
gorącego silnika. Pozostaje jedynie
ustawienie umieszczonej na centralnej konsoli manetki gazu w pozycji odpowiedniej
bieg jałowy,
do fazy lotu -
start,
przelot
o resztę zadba automat,
itd. -
dobierając
przy każdym obracie wału parametry w ten sposób, by zapewnić
po-
żądaną moc bez przekraczania
wartości dopuszczalnych. Od strony
eksploatacyjnej
oznacza
to
z jednej strony bardzo niskie zużycie paliwo, rzędu 20 l/h, z drugiej przedłuźenie żywotności silnika. Jakieś wody? Sceptycy powiedzą,
układ zapłonowy
od
zasilania,
uzależniony
nie
mo
że
jest
Wobec
korzystnej
charakterystyki
i parametrów
użytkowych,
SZKOLENIA
LibertyXL2
I-- LICENCJA
ma wszelkie
szanse
okazać się dla
rzeszowskiego
ośrodka
trafionym
wyborem
E
'--
F
o prądu do-
sadniczy, ładowany
-
PILOTA ZAWODOWE
PILOTA LINIOWEGO
za-
zalternatoro,
PPL(A)
so CPLIA)
ATPL(A)
UPRAWNIENIA
DO LOTÓVl
UPRAWNIENIA
INSTRUKTORA
FI (A)
UPRAWNIENIA
NA SAMOLOTY
WI[!
YMAGANIA
~IOZlA~NOSCI
IFR(IR)
OSILNIKOWE
MEP(L)
JAR FSTD A
REAL/ZAC
JA REALNYCH
KONflGt...
~CJA
ISTOT'"
BEZ
FNTP II
,)PEŁNIA
przecież
starczają dwa akumulatory
LICENCJA
LICENCJA
SYMULATOR
iskrowników. Owszem, ole obwody
FADEC są zdwojone,
PILOTA TURYSTYCZNEGC
SCENARIUSZY
NA CESSNA
OBNIŻENIE
OT0W
172 RG I PIPER SENECA
KOSZTÓW
III
'>~K ILt:NIA LO- ,jICZI:C,O
i zopasowy, podłączony do głównej
szyny elektrycznej,
wystarczający
w rozie awarii układu podstawowego na co najmniej godzinę lotu.
W zależności od upodobań i zasobności portfela klienta, Liberty
XL2 może być wyposażony w różnorodne zestawy przyrządów. Wer(jak wszystkie Li-
sja podstawowo
berty XL2, dopuszczono
obejmuje
klasyczne,
przyrządy pilotażowe,
SAMOLOTY
do IFR)
analogowe
elektroniczny
wyświetlacz parametrów
CESSNA
silnika Vi-
150
152
CESSNA172
sion Micro Systems VM 1000 oraz
awionikę
Gormino:
zintegrowany
panel nawigacyjno-komunikacyjny
GNS430W, panel audio GMA340,
radio SL40 i transponder GTX327.
W wariantach
bardziej rozbudowa-
nych możliwe
jest zainstalowanie
zamiast części przyrządów
analo-
gowych
paneli
wielofunkcyjnych
Aspen Pro 1000 PFD i Aspen 500
MFD lub Aspen 1000 MFD. Dodatkowe
opcje
obejmują
m.
in.
WERYFIKACJA
JEDEN
L
Garmin GNS530W, transtrybu S GTX 330, radio
Nav/Comm SL30 czy dwuosiowy
autopilot S-Tec System 30.
Piloci, którzy latali Liberty XL2,
KOMPLEKSOWA
OFEPTA
ELASTYCZNOŚĆ
W US ALANIU
WYKWALIFIKOWANA
PROFESJONALNIE
nią to
- więc
URZĄD
J
.SCE
LOTNICTWA
CYWILNEGO
KONKURENCYJNECE"'Y
wyrażają się o maszynie w superlaczysto przyjemność
OSflOOKÓ\M
'RZEZ
WG ICAO
NASZE SILNE STRONY
moduł
że latanie
Z SZEŚCIU
WfTYPOVv'ANY
ponder
tywach, mówiąc,
ANGIELSKIEGO
ZAKWAT'":ROWANIE
TER
I IÓW SZKOLEN
I DOŚWIADCZONA
WYPOSAżONY
KADRA
OSRODE'K
SZKOLENIOWY
NA MIEJSCU
i rze-
szowscy studenci powinni być zadowoleni. Gdy tylko pierwszy egzemplarz
omieszkamy
trafi
do
Polski,
przetestować
nie
go oso-
biście. Choćby ... dla samej frajdy!
Michał Set/ak
Zdjęcia: Liberty Aerospace
Żwirki
i Wigury 49
21-040 Świdnik
tel.lfax: (0-81) 751-34-26
tel. mob. 0606 954 854
www.szkola.exin.pl
email: [email protected]
PLAR 4/2010
113