Historia

Historia
KURZA GÓRA dawn. Kurzagóra, niem. Alt-Kurzagura
Wieś wzmiankowana w źródłach od 1385 r., stanowiąca początkowo własność szlachecką, później własność królewska. Potem
znajdowała się w rękach prywatnych, ale istniejący tu folwark należał do starostwa kościańskiego i do kolejnych starostów kościańskich.
W 1737 r. w Kurzej Górze mieszkał starostwa kościański Antoni Gajewski. Ostatnim starostą kościańskim był Józef Chłapowski, któremu
ziemie te zostały nadane przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego jako lenno dziedziczne. Po konfiskacie dóbr przez władze
pruskie w 1797 r. dobra kupił baron Friedrich von Schilden, od którego następnie w 1800 r. odkupił je Józef Chłapowski. Od tego czasu,
aż do 1945 r. Kurza Góra wchodziła w skład dóbr bonikowskich i gurowskich.
Około 1500 r. wzmiankowany folwark wójtowski. W 1565 r. na folwarku królewskim w Kurzej Górze wymieniany był dom składający się z
izby białej z piecem kaflowym, sieni i 2 komór oraz 2 stodół, szopy, 4 chlewów i owczarni. Na obsianie folwarku potrzeba było 50 ćwierci
żyta, 5 ćwierci pszenicy, 1 ćwierć jęczmienia, 42 ćwierci owsa, 1 ćwierć grochu. Inwentarz żywy liczył wówczas 12 dojnych krów, 1 była,
15 jałówek 15 byczków, 4 woły, 247 owiec, 20 świń, 60 gęsi. W roku 1781 r. we wsi Kurza Góra znajdował się dwór „oblepiony gliną” z
alkierzami, browar, stajnie „w lepionkę”, wozownia, „obory stare w lepionkę trzciną poszyte”, stodoły, spichlerz, gołębnik pośrodku
dziedzińca, kuźnia, owczarnia za dworem. Inwentarz liczył wówczas skopów strych i młodych 226, baranów 23, owiec młodych i starych
334, wołów roboczych 7, krów 1, koni 29, świń 6, gęsi z gąsiorami 8, indyków 4, kaczek 2, kur 6, koguta 1.
Powierzchnia folwarku podawana łącznie z dobrami bonikowskimi (patrz Bonikowo). W 1881 r. wymieniana gorzelnia i cegielnia. W tym
samym czasie na terenie folwarku wzmiankowanych 13 domów i 279 mieszkańców.
ZESPÓŁ FOLWARCZNY usytuowany jest na przedmieściach Kościana po zachodniej stronie drogi wiodącej z Kiełczewa i Kościana do
Racotu. W końcu XIX w. znajdowało się tu duże podwórze z wjazdem od strony głównej drogi i drugim pośrodku pierzei zachodniej skąd
droga prowadziła prosto do drugiego folwarku Gurostwo. Niegdyś w obrębie zabudowy podwórza w jego pierzei północnej znajdowała
się rządcówka usytuowana kalenicowo do drogi, za którą znajdował się ogród. Obecnie rządcówka znajduje się poza obrębem
dziedzińca. Jest to budynek pochodzący prawdopodobnie z 4 ćw. XIX w., murowany z cegły, podpiwniczony, parterowy z użytkowym
poddaszem, nakryty niskim dachem dwuspadowym pokrytym papą. Elewacje tynkowane o zmienionych częściowo otworach okiennych.
Pierwotnie główne wejście pośrodku elewacji wschodniej poprzedzone tarasem lub werandą, obecnie w tym miejscu współczesna
przybudówka. Samo podwórze podzielone jest wewnętrznymi wygrodzeniami, z zachowaną częściowo dawną zabudową w dużym
stopniu przekształconą. Dodatkowo obszar zdegradowany został poprzez wzniesienie pośrodku nowych budynków. Z dawnej zabudowy,
prócz przebudowanej rządcówki, zachowały się budynki w pierzei wschodniej usytuowane wzdłuż drogi. Na budynku północnym,
prawdopodobnie pierwotnie inwentarskim, zachowane od strony podwórza częściowo ceglane detale – odcinkowo zamknięte arkady i
fryz. Budynek południowy będący dawną stodołą także z widocznymi zamkniętymi odcinkowo arkadami dzielącymi elewacje. W pierzei
północnej po północnej stronie wjazdu zachowany stary budynek, obecnie mocno przebudowany, a przy nim fragmenty dawnego
ceglanego ogrodzenia folwarku z dawnym wejściem do ogrodu. Po południowej stronie wjazdu zachował się dawny budynek inwentarski
z magazynowym poddaszem, nakryty niskim dachem dwuspadowym, murowany z żółtej cegły klinkierowej z elementami ozdobnymi z
czerwonej cegły, z odcinkowo zamkniętymi otworami okiennymi. Najlepiej zachowana elewacja tylna zachodnia. Po północnej stronie podwórza i rządcówki przy drodze w kierunku Kiełczewa zachowane dwa domy pracowników folwarcznych (ul.
Gostyńska nr 42/44/46 i nr 48/50) z pocz. XX w. Zachowany prawie bez zmian dom nr 48/50 przeznaczony pierwotnie dla 8 rodzin,
murowany z cegły, częściowo podpiwniczony, parterowy z użytkowym poddaszem, nakryty dachem dwuspadowym pokrytym dachówką.
Elewacje tynkowane, otwory zamknięte odcinkowo.
Źródło:
Redakcja naukowa serii prof. dr hab. Jan Skorutowicz "Dawne budownictwa folwarczne" Jolanta Goszczyńska, Majątki Wielkopolskie, Tom V, Powiat Kościański, Wydawnictwo Muzeum Narodowe Rolnictwa i Przemysłu Rolno
Spożywczego w Szreniawie 1998r., wyd. cyt., s. 124.
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)