Historia

Historia
KOKORZYN
niem. Hildingen
Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1394 r., kiedy to stanowiła własność Kokorzyńskich. W 1 połowie XV w. kilka działów wsi. Od ok.
1450 r. należała wraz z Godziszewem do Sędziwoja z Rąbinia. Potem dalej w rękach jego spadkobierców zwanych Kokorzyńskimi. Po
śmierci w 1566 r. Krzysztofa Kokorzyńskiego dziedziczyły po nim jego córki Anna Stanisławowa Radzewska i Urszula Janowa Cerekwicka.
Po spłacie Radzewskich cały Kokorzyn należał od 1589 r. do Jana Zaręby Cerekwickiego. Po nim w 1645 r. dobra odziedziczył jego syn
Stanisław, a potem jego syn Jan. W roku 1717 jego syn Adam procesował się o majątek ze swymi siostrami. Spór zakończył się w 1729 r.
przyznaniem Bonie Stanisławowej Zarębinie Godziszewa, a Teresie Aleksandrowej Romiszewskiej Kokorzyna. W roku 1763 r. jej syn
Adam Romiszewski przekazał majątek Władysławowi Zarębie, jednakże w latach 1744 – 1779 dobra te jako zastaw posiadał Paweł Rola
Zbijewski z Karczewa. W 1780 r. właścicielem był Marcin Zaręba, syn Władysława, żonaty z Wiktorią Zbijewską, a od 1782 r. jego syn
Ksawery. W 1804 r. Kokorzyn wraz z Godziszewem został sprzedany Janowi Święcickiemu. W 1819 r. dziedziczyła wdowa po nim Joanna
Święcicka z d. Lachowska. W roku 1826 majątek przejęły Aniela Marianna Święcicka wraz z siostrą Konstancją Teklą Święcicką. W 1838
r. dobra kokorzyńskie kupił Ludwik Zakrzewski, po którym w 1870 r. dziedziczył Władysław Teodor Zakrzewski. W 1882 r. majątek został
sprzedany niemieckiej rodzinie Hildebrandtów. Do 1898 r. właścicielem był Carl Traugott Hildebrandt, od 1898 r. wspólnie z żoną Jenny z
d. Schröder. W 1940 r. majątek posiadał Hanke von Treskow.
Folwark istniał już zapewne w 1720 r., kiedy to odnotowano tu mielcuch. W 1788 r. znajdował się tu „dwór z pruska w cegłę, w drewno
stawiany, fundament murowany zrujnowany”. „Około tego dworu na dwóch stronach są sady”. „Idąc (...) z dworu po lewej stronie jest
oficyna na przyciesiach starych dębowych w słupy cegłę i lepionkę stawiana, dach z trzciny mająca”. Za oficyną znajdowała się kuchnia i
kurniki, a dalej mielcuch, obora duża dla bydła, psiarnia, obórka dla cieląt, owczarnia, „stodoły trzy w kwadrat stojące”, „obórka dla
bydła nierogatego”, „stajnia dla cugowych koni z wozownią w środku”, a pośrodku podwórza usytuowany był gołębnik. Wówczas na
terenie folwarku były 4 krowy i 8 sztuk bydła nierogatego. W mielcuchu znajdował się 1 kocioł do piwa warzenia, 3 kadzie, 1 lej, 2 kosze
do chmielu, 2 wybierki i koryto do zlewania piwa.
W roku 1881 powierzchnia dóbr rycerskich Kokorzyn wraz z folwarkiem Godziszewo wynosiła 577,3 ha, z czego 332,3 ha zajmowały
pola, 166,9 ha łąki, 25,1 ha pastwiska, 25,5 ha lasy, 26,9 ha nieużytki. Gospodarstwo specjalizowało się w krzyżowaniu bydła krajowego
(Obra) z rasami holenderskimi i w sprzedaży mleka do Kościana. Wówczas na terenie całego dominium składającego się z Kokorzyna,
folwarku Godziszewo i domu leśniczego znajdowało się 10 domów zamieszkanych przez 177 osób. W końcu XIX w. działała tu suszarnia
lnu oraz cegielnia parowa. W 1913 r. znajdowało się tu 40 koni, 112 krów i 183 świnie.
ZAŁOŻENIE PAŁACOWE usytuowane jest w południowo – zachodniej części wsi po zachodniej stronie głównej drogi przebiegającej
przez wieś. Składa się obecnie z zespołu rezydencjonalnego zajmującego północną część założenia i folwarcznego w południowej części.
W 1862 r. park był o wiele mniejszy, a w jego obecnej wschodniej części znajdowało się podwórze folwarczne na planie nieregularnego
wieloboku z zabudową rozrzuconą dość chaotycznie i skupioną w południowo wschodniej części. Przypuszczalnie w 4 ćw. XIX w.
powiększono park w kierunku wschodnim, a nowy folwark założono na południe od parku.
ZESPÓŁ REZYDENCJONALNY składa się z pałacu i parku. Pałac zbudowany został w środkowej części parku.
PAŁAC wzniesiony ok. poł. XIX w., być może na miejscu jeszcze wcześniejszego dworu. W 1862 r. był to budynek na rzucie prostokąta.
Rezydencja została całkowicie przebudowana w latach 80. XIX w. Przypuszczalnie wówczas dodano piętro, boczne skrzydło zachodnie i
swobodniej związane skrzydło wschodnie. Kolejna przebudowa pałacu miała miejsce na pocz. XX w., kiedy to ujednolicono oba skrzydła,
dobudowano dużą salę pomiędzy skrzydłami, a dalej utworzono miedzy nimi wewnętrzny dziedziniec, dodano frontowy półkolisty ryzalit,
zmieniono formę dachu. Cały budynek murowany z cegły, podpiwniczony tylko w środkowej części, gdzie odcinkowe sklepienie, z
poddaszem, nakryty dachem mansardowym pokrytym dachówką karpiówką. Budynek na planie litery „U”, zwrócony fasadą z
półkolistym ryzalitem w kierunku północnym, natomiast wewnętrznym dziedzińcem w kierunku południowym. Elewacje tynkowane z
zachowanym bogatym wystrojem architektonicznym. Prawie całe ściany pokryte boniowaniem z wyjątkiem frontowego ryzalitu i
zamknięcia północnego dziedzińca. Prócz tego narożniki ścian ujęte w rustykalne bonie. Wszystkie okna pierwotnie w profilowanych
opaskach okiennych, w większości zachowanych. Frontowy ryzalit opięty czterema jońskimi kolumnami wielkiego porządku. Pośrodku
wejście do budynku, zamknięte półkoliście, z dużym kluczem w nadłuczu ujętym po bokach w dwie girlandy, z zachowaną pierwotnie
stolarką drzwiową. Powyżej, pomiędzy kolumnami, półkolisty balkon z ozdobną kutą balustradą, a nad oknem balkonowym kartusz
herbowy. Bogato została również ozdobiona elewacja północna dziedzińca. W samych narożach, pomiędzy skrzydłami w partii parteru,
prostokątne aneksy, przechodzące w partii piętra w ćwierćkoliste wieżyczki zamknięte osobnymi hełmami. Pomiędzy nimi na parterze
cztery doryckie kolumny, wspierające górny taras przechodzący przez całą szerokość elewacji. Ściana piętra nad tarasem podzielona
doryckimi pilastrami. We wnętrzu pałacu zachowana częściowo dekoracja sztukatorska, przede wszystkim w głównym holu, gdzie
dodatkowo na ścianach, w stiukowych ramach, zachowane malowane na ścianie cztery obrazy ze scenami myśliwskimi.
PARK o powierzchni ok. 4,8 ha założony w końcu XVIII w., przekształcony w XIX w., z głównym wjazdem od strony drogi do Kościana.
Założenie na rzucie zbliżonym do prostokąta z dawnymi ogrodami w północnej części i trzema stawami na zachód od pałacu. Przed
frontem dworu niegdyś trawnik z kępami drzew, natomiast główna oś widokowa poprowadzona została w kierunku zachodnim,
zakończona kopcem z dębem. Największy zwarty masyw starodrzewu występuje w południowo – zachodniej części parku,
reprezentowany przez wiąz szypułkowy, lipę drobnolistną i szerokolistną, robinię białą, kasztanowiec, dąb szypułkowy. W zachodniej
części parku zachowane pomnikowe okazy dębów szypułkowych.
ZESPÓŁ FOLWARCZNY składa się z podwórza folwarcznego i usytuowanych poza nim domów pracowników folwarcznych. Dziedziniec
na rzucie prostokąta o dłuższej osi wschodnio – zachodniej z głównym wjazdem pośrodku pierzei północnej na wprost wjazdu do parku.
Drugi wjazd w pierzei południowej prowadzi w kierunku pól. Zachowane częściowo dawne murowane, tynkowane oraz ceglane
ogrodzenie. Po zachodniej stronie podwórza znajduje się niewielki staw – pojnik dla zwierząt. Obecnie dawna zabudowa zachowana
częściowo, tj. w pierzei północnej po zachodniej stronie wjazdu obora z końca XIX w., murowana z cegły, częściowo przebudowana. Po
drugiej stronie wjazdu znajdują się współczesne biura. W pierzei wschodniej wznosi się stodoła (I) z 4 ćw. XIX w., murowana z cegły,
częściowo szalowana deskami, o elewacjach tynkowanych z ceglanym detalem w postaci lizen i gzymsu wieńczącego. Ścianę
południową tworzy stodoła (II) oraz stodoła (III). W pierzei zachodniej stoi nowy budynek gospodarczy.
DOMY MIESZKALNE pracowników wzniesione zostały po wschodniej stronie parku. Obecnie zachowały się cztery budynki (ul.
Ogrodowa nr 3, 4, 6/8, 10). Wszystkie murowane z cegły, parterowe z użytkowym poddaszem, nakryte dachem dwuspadowym, o
elewacjach tynkowanych bez detalu, częściowo przebudowane. Domy te powstały w 2 połowie XIX w.
STODOŁA (II) wzniesiona w 4 ćw. XIX w. w części wschodniej pierzei południowej, murowana z cegły, nakryta dachem dwuspadowym
pokrytym dachówką. Budynek na planie prostokąta, pierwotnie dwuklepiskowa, obecnie zamurowane przejazdy w elewacji południowej.
Elewacje tynkowane z ceglanym detalem w postaci lizen, ząbkowego fryzu podokapowego i gzymsu wieńczącego. Od strony frontowej
wybite wtórnie otwory okienne.
STODOŁA (III) postawiona w 4 ćw. XIX w. murowana z cegły, ze szczytami szalowanymi deskami, nakryta wysokim dachem
dwuspadowym pokrytym eternitem. Wzniesiona na planie wydłużonego prostokąta o trzech klepiskach. Elewacje ceglane, częściowo
wtórne tynkowane ozdobione jedynie lizenami oraz otworami wentylacyjnymi.
Źródło: Redakcja naukowa serii prof. dr hab. Jan Skorutowicz "Dawne budownictwa folwarczne"
Jolanta Goszczyńska, Majątki Wielkopolskie, Tom V, Powiat Kościański, Wydawnictwo Muzeum Narodowe Rolnictwa i Przemysłu Rolno
Spożywczego w Szreniawie 1998r., wyd. cyt., s. 109-110.
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)