Prawo rzeczowe

2012-02-12
Prawo rzeczowe
Pojęcie prawa rzeczowego
Rodzaje praw rzeczowych
Prawa rzeczowe a inne prawa
Organizacja wykładu
• 30 h – wykłady co tydzień
• Egzamin - czerwiec
– Część ogólna
– Prawo rzeczowe
• „Zerówka” – zaliczenie II semestru na
4.0, termin – do ustalenia
• Poprawka - wrzesień
Pojęcie prawa rzeczowego
• Podmiotowe
– Uprawnienie / kompleks uprawnień
– O charakterze bezwzględnym
– Mający za przedmiot (zasadniczo) rzeczy
• Przedmiotowe
– Zespół norm prawnych
– Regulujących
• prawne formy korzystania z rzeczy
• Powstanie, ustanie, zmianę praw rzeczowych
1
2012-02-12
Rola praw rzeczowych
• Emanacja konstytucyjnej zasady
własności prywatnej jako podstawy
gospodarki wolnorynkowej
• Reguluje
– Przyporządkowanie poszczególnych dóbr
– Granice korzystania ze składników
majątkowych
– Odpowiedzialność majątkową
• Czy najważniejszy składnik majątku?
Przedmiot praw rzeczowych
• Rzecz
– Przedmiot materialny (część przyrody)
– Mający charakter samoistny (może
stanowić samoistny przedmiot obrotu)
– Nie zdereifikowany
• Prawa
– Nie są rzeczami
– Niektóre mogą być przedmiotem
ograniczonych praw rzeczowych
Klasyfikacja rzeczy
•
•
•
•
•
Ruchomości i nieruchomości
Rzeczy istniejące i przyszłe
Rzeczy proste i złożone
Rzeczy w obrocie i wyłączone z obrotu
Rzeczy podlegające szczególnemu
rezymowi
• Oznaczone co do tożsamości i gatunku
2
2012-02-12
Nieruchomości i ruchomości
• Nieruchomość
– Część powierzchni ziemskiej (grunt)
– Z mocy przepisów szczególnych:
• Budynek trwale z gruntem związany
• Część budynku
stanowią nieruchomości odrębne od gruntu
• Ruchomość
– Rzecz, która nie jest nieruchomością
Rzeczy proste i złożone
• Rzecz prosta
– Jednorodna
– Bez części składowych
• Rzecz złożona
– Składa się z wielu rzeczy
– Są części składowe
• Problem przynależności
Rzeczy w obrocie i wyłączone
z obrotu
• Rzecz w obrocie
– Może być przedmiotem obrotu
– Zdecydowana większość rzeczy
• Rzecz wyłączona z obrotu
– Nie może być przedmiotem obrotu
– O wyłączeniu decyduje ustawa
• Zabytki archeologiczne
• Narządy do przeszczepów
3
2012-02-12
Rzeczy podlegające
szczególnemu reżymowi
• Lasy
– Państwowe i prywatne
– Zarząd PGL Lasy Państwowe
• Zabytki
– Ograniczenia prawa własności
– Ograniczenia obrotu
• Statki: szczególna reg
Rzeczy oznaczone co do
tożsamości i gatunku
• Rzecz oznaczona co do tożsamości
– Unikatowa
– Zindywidualizowana w obrocie
• Rzecz oznaczona co do gatunku
– Jedna z wielu takich samych
– Brak indywidualizacji
• Klasyfikacja zależy od okoliczności
• Podział ma znaczenie praktyczne
Przedmioty praw podobnych
do własności
•
•
•
•
•
Zwierzęta
Wody
Kopaliny (złoża)
Energia
Dobra niematerialne o charakterze
intelektualnym
• Pieniądze
4
2012-02-12
Masy majątkowe
• Universitas rerum nie jest przedmiotem
praw
• Problem majątków odrębnych
• Przedsiębiorstwo
– Zbiór składników
– Służących do prowadzenia działalności
gospodarczej
• Gospodarstwo rolne – podobnie
Przedsiębiorstwo - cd
• Pojęcie niejednoznaczne
• Znaczenia
– Przedmiotowe
– Funkcjonalne
– Podmiotowe
• Problem charakteru prawnego
– Zbiór rzeczy i praw
– Prawo na dobru niematerialnym (klienteli)
Podmiotowe prawa rzeczowe
• Czy istnieje stosunek prawny prawa
rzeczowego?
• Koncepcje
– Obligacja generalna
– Stosunek wielostronny między podmiotami
obciążonymi obowiązkami
odpowiadającymi prawu rzeczowemu
5
2012-02-12
Krytyka
• Konstrukcja sztuczna
• Obejmuje osoby nie mające ze sobą
kontaktu de facto ani de iure
• „wypaczone odbicie faktu, że pewne
normy prawne nakładają na ogół
powszechne obowiązki” (Dybowski)
• Stosunek prawny = norma nakłada
obowiązki /prawa na oznaczone osoby
Cechy konstrukcyjne praw
rzeczowych
• Prawa podmiotowe o charakterze
bezwzględnym skuteczne względem
– Podmiotu zakłócającego korzystanie
– Innego prawa w trakcie jego wykonywania
– Nabywcy rzeczy
• Wyodrębnione w drodze ustawy
• Mają charakter majątkowy
• Są jawne
Prawa rzeczowe jako prawa
podmiotowe
• Bezterminowe (własność) / terminowe
(użytkowanie)
• Wolne (własność) / związane
(służebność gruntowa)
• Samoistne / niesamoistne (zastaw,
hipoteka)
• Zbywalne / niezbywalne (użytkowanie,
służebność osobista)
6
2012-02-12
Klasyfikacja praw rzeczowych
• Własność
• Użytkowanie wieczyste
• Ograniczone prawa rzeczowe
– Kodeksowe
– pozakodeksowe
• Numerus clausus praw rzeczowych
7