Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego przyznało Profesorowi

Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego przyznało Profesorowi Jerzemu Kosiewiczowi
dotację podmiotową na dofinansowanie działalności naukowo-badawczej w latach 2011-2013,
temat badawczy DS. 152:
"Sport w procesie społecznych i kulturowych przemian w Europie Środkowej"
Głównymi wykonawcami projektu są:
prof. dr hab. Jerzy Kosiewicz, prof. dr Gyongyi Földesi (Węgry), prof. Zbigniew Krawczyk, prof. dr Ivo
Jiràsek (Czechy), prof. dr Aleš Sekot (Czechy), prof. dr Emanuel Hurych (Słowacja)
Streszczenie projektu:
W badaniach zostanie zwrócona uwaga na wartości i relacje kulturowe związane z aktywnością
fizyczną w zmieniających się społeczeństwach Europy Środkowej. Wyróżnione są w nich dwa – ściśle
ze sobą kooperujące – nurty eksploracyjne: teoretyczny i empiryczny.
W pierwszym o właściwościach filozoficznych zostanie zwrócona uwaga między innymi na funkcje
i znaczenie szeroko rozumianych uwarunkowań kulturowych oraz wartości o charakterze globalnym,
uniwersalnym, unifikacyjnym, relacyjnym, subiektywnym, relatywistycznym, sytuacjonistycznym,
obiektywnym i sakralnym o właściwościach autotelicznych i utylitarnych. Odnosi się to między innymi
do kwestii etycznych i estetycznych aktywności sportowej i turystycznej oraz wartości pragmatycznych
związanych z funkcjonowaniem instytucji społecznych, organizacją i zarządzaniem szeroko
rozumianym sportem i turystyką. Badane będą między innymi społeczne, kulturowe i aksjologiczne
podłoże nauk o kulturze fizycznej, znaczenie spirytualizmu i duchowości w zmieniających się
postaciach sportu w ogóle i w Europie Środkowej. Odniesione to będzie do najnowszej literatury
światowej i wyników badań socjologicznych prowadzonych w ramach projektu. Z kolei badania
empiryczne prowadzić będą do opisu różnorodnych postaci wartości i antywartości właściwych,
zaistniałych i towarzyszących aktywności sportowej i turystycznej, do określenia źródeł i sensu,
przyczyn przeobrażeń, sposobów przejawiania się oraz skutków ich oddziaływania na sferę
praktyczną, na codzienną aktywność ludzi związanych ze sportem i turystyką oraz na innych, na
których poglądy i potrzeby oddziałuje sport w dobie globalizacji. Zmierzać będą do wyjaśnienia relacji
między zmianami zachodzącymi w społeczeństwie a sportem i turystyką oraz między zmieniającym
swe oblicze sportem a wybranymi i reprezentatywnymi społeczeństwami Europy Środkowej. Umożliwi
to opracowanie istotnego elementu i zarazem wartościowego i niezbędnego składnika w miarę
całościowej (po ewentualnym przyszłym poszerzeniu badań) syntezy, to jest obrazu sportu w Europie
na początku XXI wieku.
Cel naukowy projektu:
W badaniach zostanie zwrócona uwaga na wartości i relacje kulturowe związane z aktywnością
fizyczną w zmieniających się społeczeństwach Europy Środkowej. Obejmują one różnorodne
zagadnienia z kręgu rozmaicie i szeroko pojmowanego sportu. Sport będzie pojmowany w badaniach
jako sport wysoko kwalifikowany (wyczynowy, zawodowy, widowiskowy, olimpijski) oraz jako sport dla
wszystkich, to jest aktywność uwzględniającą rekreację fizyczną (ruchową), turystyczne formy
rekreacji, sport szkolny, sport masowy, sport powszechny, gry i zabawy ruchowe itd. Pod uwagę
będzie przede wszystkim brany sport dla wszystkich ze szczególnym uwzględnieniem turystycznych
form rekreacji (zwanych dalej turystyką).
W badaniach zostaną wyróżnione dwa – ściśle ze sobą kooperujące – nurty eksploracyjne:
teoretyczny i empiryczny. U podłoża drugiego leżeć będą dociekania i założenia o charakterze
filozoficznym z zakresu „Kulturowych i aksjologicznych założeń aktywności sportowej”. Badania
te prowadzone będą przez prof. dr hab. Jerzego Kosiewicza i prof. tytularnego dr hab. Ivo Jiràska
z Uniwersytetu w Ołomuńcu. Zostanie w nich zwrócona uwaga między innymi na funkcje i znaczenie
szeroko rozumianych uwarunkowań kulturowych oraz wartości o charakterze globalnym,
uniwersalnym, unifikacyjnym, relacyjnym, subiektywnym, relatywistycznym, sytuacjonistycznym,
obiektywnym i sakralnym o właściwościach autotelicznych i utylitarnych. Odnosi się to między innymi
do kwestii etycznych i estetycznych aktywności sportowej i turystycznej oraz wartości pragmatycznych
związanych z funkcjonowaniem instytucji społecznych, organizacją i zarządzaniem szeroko
rozumianym sportem i turystyką. Zostanie zwrócona między innymi uwaga na społeczne, kulturowe
i aksjologiczne podłoże nauk o kulturze fizycznej, znaczenie spirytualizmu i duchowości
w zmieniających się postaciach sportu w ogóle i w Europie Środkowej. Odniesione to będzie do
najnowszej literatury światowej i wyników badań socjologicznych prowadzonych w ramach projektu.
Badania empiryczne prowadzić będą do opisu różnorodnych postaci wartości i antywartości
właściwych, zaistniałych i towarzyszących aktywności sportowej, do określenia źródeł i sensu,
przyczyn przeobrażeń, sposobów przejawiania się oraz skutków ich oddziaływania na sferę
praktyczną, na codzienną aktywność ludzi związanych ze sportem i na innych, na których poglądy
i potrzeby oddziałuje sport w dobie globalizacji. Wymaga więc opracowania i przyjęcia określonej wizji
człowieka, realizującego w kooperacji z innymi indywidualne i ponadindywidualne wartości i wzory
kulturowe. Aktywność sportowa opiera się i wynika z przyjętych koncepcji człowieka o wydźwięku
pragmatycznym, pedagogicznym, religijnym i aksjologicznym wskazującym, jak zalecane wartości
kulturowe i cywilizacyjne projektować i realizować. Druga, socjologiczna część badań ma –
nawiązując do wypowiedzi Kazimierza Ajdukiewicza na temat metodologicznych typów nauk charakter idiograficzny, nomotetyczny i aksjologiczny, oparty na eksploracji empirycznej ufundowanej
na złożeniach filozoficznych. Ich celem jest także porównanie efektów badań nad sportem i turystyką
prowadzonych w 4 krajach europejskich (Węgrzech, Czechach, Słowacji i Polsce). Efektem
zamierzonej komparatystyki będzie wartościowanie dotyczące rozwoju, zmian zachodzących
w sporcie i w społeczeństwach europejskich po przemianach społeczno-ustrojowych na przełomie lat
osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych oraz po rozszerzeniu Unii Europejskiej w 2004 r. Służyć to
będzie wyjaśnieniu relacji między zmianami zachodzącymi w społeczeństwie a sportem i turystyką
oraz między zmieniającym swe oblicze sportem a wybranymi i reprezentatywnymi społeczeństwami
Europy Środkowej. Umożliwi to opracowanie istotnego elementu i zarazem wartościowego
i niezbędnego składnika w miarę całościowej (po ewentualnym przyszłym poszerzeniu badań)
syntezy, to jest obrazu sportu w Europie na początku XXI wieku. Obraz ten, jak każda eksploracja
teoretyczno-empiryczna ma charakter redukcjonistyczny, ograniczony do wybranych populacji.
Niemniej jednak, badania sprzyjać będą diagnozie i określeniu perspektyw przemian sportu i turystyki
w zmieniających się społeczeństwach, z punktu widzenia integracji europejskiej. Określą też, jaka
optyka aksjologiczno-filozoficzna leży u ich podstaw. Prof. dr Gyongyi Földesi z Semmelweis
University w Budapeszcie zajmie się (wraz ze współpracownikami) zagadnieniami dotyczącymi “Sport
in the Context of Social Exclusion/Inclusion in Hungary”. Głównym celem projektu jest zbadanie
roli sportu w odniesieniu do osób wykluczonych społecznie, znajdujących się z różnych przyczyn
(głównie ekonomicznych) na jego marginesie. Zadaniem badań jest także między innymi określenie,
którym grupom osób szeroko rozumiana aktywność sportowa może być pomocna w rozwoju relacji
społecznych. Scharakteryzowanie zależności zachodzących między aktualnymi społecznokulturowymi zmianami w Europie a zróżnicowaniem demograficznym osób aktywnych ruchowo.
W wyniku badań określona zostanie również płeć, wiek, miejsce zamieszkania i status
socjoekonomiczny osób niezajmujących się sportem na Węgrzech. Scharakteryzowany zostanie także
związek zachodzący między negacją i odrzuceniem aktywności sportowej a brakiem kulturowych
i socjalnych samorealizacyjnych możliwości osób wykluczonych społecznie na Węgrzech. Prof. dr
hab. Zbigniew Krawczyk wraz z prof. dr Emanuelem Hurychem zajmie się turystycznymi formami
rekreacji w kontekście społecznych i kulturowych uwarunkowań społecznych. Tematem badawczym
pierwszego z nich będzie „Turystyka w procesie społecznych i kulturowych przemian
w integrującej się Europie”. Obejmie on zabiegami eksploracyjnymi głównie następujące
zagadnienia:
1. Turystykę jako symptom i czynnik procesów globalizacji.
2. Aksjologiczne uwarunkowania i konsekwencje turystyki europejskiej.
3. Funkcje i dysfunkcje turystyki w Europie Środkowej.
4. Tradycje i współczesne trendy rozwoju turystyki w Polsce.
Z kolei Prof. dr Emanuel Hurych i jego grupa badawcza (składająca się między innymi ze studentów)
zajmie się “Societal Behaviour of Young People in the Region of Vysočina Concerning Tourism
and Pilgrimage and Coordination of the Institutions Providing Service in the Field of Tourism”.
Projekt dotyczy regionu Vysočina liczącego 513 tys. osób zamieszkujących na przestrzeni 6796 m2.
Badania zmierzają do określenia potrzeb i dążeń młodzieży w zakresie rekreacyjnych form turystyki
i pielgrzymek religijnych oraz sposobów ich zaspokajania i organizowania. Dotyczą one także instytucji
zajmujących się przygotowaniem różnorodnych form aktywności fizycznej i infrastruktury turystycznej.
Celem projektu jest także wsparcie i rozwój turystyki (w szczególności plenerowej) oraz pomoc przy
koordynacji przedsiębiorczej aktywności różnorodnych organizacji i instytucji zajmujących się
omawianą formą aktywności. Prof. dr Aleš Sekot (Masaryk University z Brna) wraz z zespołem opisze
i wyjaśni obecną sytuację i przyczyny zmian w „Sport and Physical Activity in Czech Republic”.
Zwróci uwagę na ich uwarunkowania o charakterze politycznym, ekonomicznym oraz na kulturowe
aspekty przemian społecznych, które miały miejsce w ostatnim 10-leciu. Ważną rolę odgrywa w życiu
jednostki i społeczeństwa zróżnicowana aktywność ruchowa zależna od zróżnicowanego socjalnego
i demograficznego kontekstu charakteryzowanego społeczeństwa.
Celem badań jest także porównanie i określenie nie tyle różnic zachodzących między obszarami
penetrowanych zagadnień w poszczególnych krajach, dotyczących procesu przemian w zakresie
sportu (głównie sportu dla wszystkich) i turystyki w wybranych krajach Europy Środkowej, ile
znalezienie ewentualnych wspólnych społecznych i kulturowych mechanizmów ten proces i zarazem
rozwój stymulujący i ułatwiający.