Hotel kopalnia węgla kamiennego

Rybnik dnia 17 listopada 2016 r.
ANALIZA
RAPORTU O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO PRZEDSIĘWZIĘCIA
POLEGAJĄCEGO NA UDOSTĘPNIENIU I WYDOBYWANIU WĘGLA
KAMIENNEGO ZE ZŁOŻA „PARUSZOWIEC”
Przedstawiona analiza Raportu o oddziaływaniu na środowisko przedsięwzięcia polegającego na
udostępnianiu i wydobywaniu węgla kamiennego ze złoża „Paruszowiec” została wykonana na
zlecenie Urzędu Miasta Rybnik.
Poniżej przedstawiono następujące uwagi, wątpliwości i zalecenia w stosunku do analizowanego
Raportu o oddziaływaniu na środowisko.
1. Raport o oddziaływaniu na środowisko przedsięwzięcia polegającego na udostępnianiu i
wydobywaniu węgla kamiennego ze złoża „Paruszowiec” został opracowany, jak podaje autor
głównie w oparciu o:
– Dokumentację geologiczną złoża węgla kamiennego rejonu „Paruszowiec”
zatwierdzoną przez Prezesa Centralnego Urzędu Geologii w dniu 18.02.1963 r. (znak
GP/KZK/M/364/63),
– Dokumentację geologiczną złoża węgla kamiennego rejonu „Paruszowiec” w kat. C1,
C2 zatwierdzoną przez Ministra Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa w dniu
09.04.1996 r. (znak KZK/2/6359/94/96),
– Dodatek nr 1 do dokumentacji geologiczną złoża węgla kamiennego rejonu
„Paruszowiec” w kat. C1, C2, D zatwierdzony przez Ministra Środowiska, w dniu
12.11.2015 r. (znak DGK-VIII.4741.28.2015.MW).
Z powyższych informacji wynika, że firma BAPRO Sp. z o.o. nie posiada dokumentu w
oparciu, o który powinien być sporządzony przedmiotowy Raport a mianowicie Projektu
Zagospodarowania Złoża (PZZ). PZZ powinien być przyjęty przez Ministra Środowiska
na etapie procedowania wniosku o udzielenie koncesji na wydobycie węgla po
wcześniejszym uzyskaniu opinii właściwego Dyrektora Okręgowego Urzędu Górniczego.
W prawdzie może to być procedura równoległa, jednak w praktyce w celu uniknięcia
późniejszych niezgodności pomiędzy Raportem a Projektem Zagospodarowania Złoża,
sporządza się w pierwszej kolejności tzw. wstępny PZZ, na podstawie którego
wykonywany jest Raport o oddziaływaniu na środowisko, zwłaszcza w części dotyczącej
prognozowanych kategorii terenu górniczego.
Projekt zagospodarowania złoża sporządzany jest w granicach projektowanego obszaru
górniczego i powinien określać:
– optymalny wariant racjonalnego wykorzystania zasobów złoża, w szczególności przez
kompleksowe i racjonalne wykorzystanie kopaliny głównej i kopalin towarzyszących, z
uwzględnieniem:
– geologicznych warunków występowania złoża,
– technicznych możliwości oraz ekonomicznych uwarunkowań wydobywania
kopaliny,
– przewidywanego sposobu likwidacji zakładów górniczych, ochrony zasobów
pozostawionych w złożu po zakończeniu eksploatacji oraz rekultywacji gruntów po
działalności górniczej;
– działania niezbędne w zakresie ochrony środowiska, w tym technologię eksploatacji
zapewniającą ograniczenie ujemnych wpływów na środowisko.
– W projektach zagospodarowania złóż określa się: – zasoby przemysłowe, będące częścią zasobów bilansowych lub pozabilansowych
złoża, a w przypadku wód leczniczych, termalnych i solanek – zasobów
eksploatacyjnych złoża, w granicach projektowanego obszaru górniczego lub
wydzielonej części złoża przewidzianej do zagospodarowania, które mogą być
przedmiotem uzasadnionej technicznie i ekonomicznie eksploatacji przy
uwzględnieniu wymagań określonych w przepisach prawa, w tym wymagań
dotyczących ochrony środowiska; – zasoby nieprzemysłowe, będące częścią zasobów bilansowych złoża niezaliczoną do
zasobów przemysłowych w obszarze przewidzianym do zagospodarowania, których
eksploatacja może stać się uzasadniona w wyniku zmian technicznych,
ekonomicznych lub zmian w przepisach prawa, w tym dotyczących wymagań
ochrony środowiska; – straty w zasobach przemysłowych i nieprzemysłowych, będące częścią tych zasobów
przewidzianą do pozostawienia w złożu, której na skutek zamierzonego sposobu
eksploatacji nie można wyeksploatować w przewidywalnej przyszłości, w sposób
uzasadniony technicznie i ekonomicznie; – zasoby operatywne dla złóż kopalin stałych, stanowiące zasoby przemysłowe
pomniejszone o przewidywane straty. – Udostępnienie i wydobywanie zasobów złoża projektuje się w sposób umożliwiający
zagospodarowanie w przyszłości części złoża nieobjętej zagospodarowaniem i
zagospodarowanie zasobów złóż występujących w jego sąsiedztwie. 2. Projekt Zagospodarowania Złoża powinien odnieść się także do części złoża nieobjętej
zagospodarowaniem i zagospodarowaniem zasobów złóż występujących w jego sąsiedztwie
w tym wypadku złoża soli Rybnik – Żory – Orzesze. Ponieważ firma nie posiada PZZ
pominęła temat złoża soli w swoim Raporcie. Trzeba pamiętać, że złoże soli Rybnik –
Żory – Orzesze zostało udokumentowane w PIG w kategorii C2 w 1969 roku z ilością soli
2,1 mld ton. Złoże soli w rejonie Czerwionki (zamkniętej kopalni „Dębieńsko”) oraz
Rybnika (w obszarze kopalni „Chwałowice” w rejonie Paruszowca) występuje na
obrzeżu osiągając tam grubość około 40 m. Kontakt wód z solami zawartymi w złożu soli
powoduje ich rozpuszczenie. Rozpuszczenie złoża soli w szybie 7 kopalni „Chwałowice”
spowodowało sporo problemów, a w kopalni „Dębieńsko” wybudowano zakład odsalania wód
kopalnianych, którego wysokie koszty odsalania wód dołowych przyczyniły się w dużej
mierze do zamknięcia kopalni. Złoże soli Rybnik – Żory – Orzesze i jego wpływ na wody
kopalniane opisywane jest w wielu publikacjach oraz było tematem na konferencjach
geologicznych i górniczych. Należy także przypomnieć, że rozpoznanie złoża soli wymaga
specjalistycznej techniki wiertniczej, która zapobiega rozpuszczeniu soli do płuczki. Stąd
dokumentacje odwiertów wykonywanych w celu poszukiwania gazu i węgla, utworów
formacji solonośnej generalnie nie przedstawiają. Dlatego w celu sprawdzenia czy na
terenie złoża „Paruszowiec” znajduje się złoże soli należy wykonać dodatkowe odwierty
w technologii pozwalającej na wykrycie pokładu soli, co pozwoli na właściwe określenie
wpływu planowanej eksploatacji górniczej na środowisko naturalne a zwłaszcza jakość
wód dołowych i powierzchniowych.
3. W wyniku prognozowanych obniżeń terenu w licznych lokalizacjach w obrębie
projektowanego obszaru i terenu górniczego wystąpią warunki do utworzenia trwałych
zalewisk na ciekach wodnych i w terenach bezodpływowych. Największe zagrożenia i
niedogodności związane z powstaniem zalewisk istnieją na około 4,5 km długości rzeki
Ruda w bezpośrednim sąsiedztwie budynków jednorodzinnych. W przypadku sytuacji
powodziowych, które tereny te doświadczyły w przeszłości, zagrożenie podtopieniem i
powstanie lokalnych zalewisk może sięgnąć okolicznych dróg, stadionów treningowych,
kąpieliska Ruda czy centrum handlowego Carfour. Autor Raportu nie wyspecyfikował ani nie
przedstawił na mapie budynków zagrożonych podtopieniem w związku z możliwym
podniesieniem się zwierciadła wód gruntowych. Przedstawiony raport odnosi się jedynie do
ustabilizowanych warunków wodnych i nie uwzględnia sytuacji zwiększenia poziomu wód,
które tak dotkliwie odczuli w przeszłości okoliczni mieszkańcy w związku z zagrożeniem
powodziowym. W takich przypadkach nawet niewielkie obniżenia tylko spotęgują zagrożenie.
Założenie inwestora, że będzie chciał nie dopuścić do takiego scenariusza mają wyłącznie
charakter życzeniowy. Przedstawione w tabeli nr 12 i 13 sumy opadów pomijają wyniki z
1997 roku i nie odnoszą się w ogóle do sytuacji powodziowej z tego okresu.
4. W punkcie 2.7.3 stwierdzono, że działalność kopalni związana jest z emisją zanieczyszczeń do
powietrza, co spowoduje dalsze znaczne pogorszenie i tak już złych wyników
zanieczyszczenia powietrza w okolicy Rybnika, które zaliczone jest do jednych z
najbardziej zanieczyszczonych w kraju. Wzrost zanieczyszczenia powietrza w związku z
uruchomieniem kompleksu wydobywczo – energetycznego nie jest uwzględniony w programie
poprawy jakości powietrza przygotowanym przez miasto Rybnik.
5. Przy opisie warstw siodłowych nie podano jakiej grubości są ławice piaskowców zalegające w
stropie pokładów siodłowych, które są głównym źródłem generowania wstrząsów przy
eksploatacji pokładów siodłowych. W Raporcie przyznaje się, że nie wykonano badań na
ściskanie piaskowców, a w dalszej jego części stwierdza się, że wytrzymałość piaskowców
wzrasta z głębokością, co świadczy o dużej dowolności przytaczanych stwierdzeń i wniosków,
które nie koniecznie poparte są konkretnymi badaniami. Kwestia zarówno tąpań pokładowych
jak i tąpań stropowych (wstrząsów) nie została odniesiona do skutków jakie mogą wywołać
na powierzchni. Autor Raportu bagatelizuje i całkowicie pomija ich wpływ na
powierzchnię pomimo ich występowania w sąsiednich kopalniach, które prowadzą
eksploatację w podobnym złożu. Należy szerzej odnieść się do możliwych skutków i wpływu
na powierzchnię i obiekty powierzchniowe jakie mogą wywołać tąpania.
6. Jednym z największych zagrożeń naturalnych, które wystąpią w trakcie prowadzenia
eksploatacji węgla ze złoża „Paruszowiec” jest zagrożenie pożarami endogenicznymi.
Uzyskane wyniki wskazują, że planowane do eksploatacji pokłady warstw rudzkich i
siodłowych charakteryzują bardzo dużą skłonnością do samozapalenia. Dlatego istnieje bardzo
duże prawdopodobieństwo wystąpienia takich pożarów co spowoduje przedostanie się do
atmosfery przez wyrobiska wentylacyjne i stacje wentylatorów dużych ilości
zanieczyszczeń będących wynikiem niekontrolowanego spalania węgla. Nie oceniono jakie
wielkości zanieczyszczeń w takich sytuacjach mogą przedostawać się do atmosfery.
7. Przy ocenie zagrożenia radiacyjnego nie przeanalizowano tego zagrożenia od osadów
pochodzących z wód dołowych. Tego typu zagrożenie występuje w sąsiednich kopalniach ROW
prowadzących eksploatację w podobnym złożu i pokładach.
8. Przedstawiona w Raporcie analiza jakości wód dołowych wykazuje znaczną zmienność jakości
w zależności od badanych utworów geologicznych. Wody czwartorzędowe są wodami słodkimi,
które w odniesieniu dla norm przeznaczonych dla wód pitnych wykazują przekroczenia żelaza,
manganu i amoniaku. Wody neogeńskie wykazują mineralizację typu chlorkowo –
sodowego, która w sąsiedztwie warstw karbońskich wzrasta do maksymalnego poziomu 48
g/dm3 tworząc wody solankowe. W utworach karbońskich wraz z głębokością wzrasta
mineralizacja o charakterze chlorkowo – sodowym, która w warstwach siodłowych wynosi
maksymalnie 64 g/dm3, natomiast w warstwach porębskich osiąga nawet 110 g/dm3, co
świadczy że są to wody solankowe o bardzo dużych ładunkach soli. Tak duże zasolenie wód
dołowych, które w związku z prowadzoną eksploatacją węgla będą wypompowywane na
powierzchnię, stanowi poważne zagrożenie zanieczyszczenia cieków wodnych, do których
będzie odprowadzana. Zapewnienia autora raportu (str.39), że wody pochodzące z
odwadniania kopalni nie będą odprowadzane do cieków powierzchniowych, a trafiać będą do
Stacji Odsalania i Uzdatniania Wody i będą krążyć w obiegu zamkniętym nie znajdują
potwierdzenia w dalszej części Raportu. W punkcie 3.5.2 na stronie 178 wskazano, że w
sytuacjach awaryjnych wody dołowe będą trafiały do kanalizacji burzowej, która zazwyczaj
spływa do okolicznych cieków wodnych, a w punkcie 3.4.5 (str. 172) zapisano, że ilość
zrzucanej wody wyniesie 3,0 m3/min. Prognozowany dopływ wody w złożu „Paruszowiec”,
jak podano w Raporcie wyniesie około 7,5 m3/min, co jest wielkością kilkakrotnie
przekraczającą zapotrzebowanie kopalni na wodę technologiczną. Powoduje to, że
znaczna część z dopływu dołowego wody po przejściu przez Stację Odsalania trafi do
cieków powierzchniowych, a nie będzie krążyła w obiegu zamkniętym. W celu ustalenia
rozpływu i zagospodarowania wód dołowych należy uzupełnić raport o szczegółowy bilans
wody dołowej i technologicznej. Ponadto należy podać jaka będzie wielkość odpadu powstałego
w wyniku procesu odsalania i w jaki sposób zostanie on zutylizowany.
9. W tabelach nr 28, 30, 32, 34 i w tekście punktu 3.2.4 wpisano „warstwy orzeskie”, które w złożu
„Paruszowiec” nie występują. Należy skorygować błędne opisy.
10. Przedstawione w Raporcie wielkości zasobów w złożu „Paruszowiec” (486.337 tys. ton)
odnoszą się jedynie do zasobów geologicznych. Z uwagi na brak Projektu Zagospodarowania
Złoża nie podano wielkości zasobów przemysłowych i operatywnych, które są podstawą do
projektowania wydobycia. Raport powinien odnosić się do zasobów przemysłowych i
operatywnych.
11. Wątpliwe są przedstawione w Raporcie przesłanki uzasadniające rozpoczęcie inwestycji,
a mianowicie mała skala zagrożeń naturalnych, szybkie udostępnienie czy produkcja i
sprzedaż opłacalnego grubego sortymentu. Wcześniej w Raporcie stwierdzono, że w trakcie
eksploatacji wystąpi bardzo duże zagrożenie pożarami endogenicznymi. Przy planowanej
eksploatacji poniżej poziomu 700 m należy się liczyć również z dużym zagrożeniem
klimatycznym, którego likwidacja wymagać będzie wprowadzenie bardzo kosztownej
klimatyzacji wyrobisk. Szybkie i łatwe udostępnienie złoża w tym rejonie w świetle
doświadczeń kopalni „Chwałowice” wydaje się także wątpliwe. Kopalnia „Chwałowice”
od 1967 roku próbowała od strony swojego obszaru górniczego udostępnić złoże
„Paruszowiec”, jednak w 1991 roku po wykonaniu 920 m przekopu na poziomie 390 m z
uwagi na trudne warunki geologiczne zrezygnowała z robót udostępniających. Wątpliwym
jest także oparcie przychodów o sprzedaż drogich grubych sortymentów w czasie kiedy
większość gmin podejmuje działania w celu rezygnacji z opalania paliwami stałymi na rzecz
ekologicznych źródeł ciepła.
12. Inwestorzy zakładają, że głównym odbiorcą zewnętrznym będzie sąsiednia elektrownia
EDF Rybnik. Na potwierdzenie takiego założenia nie posiadają żadnych oświadczeń
elektrowni o intencjach zakupu wydobytego węgla. Aktywa EDF między innymi elektrownia
Rybnik zostały wystawione na sprzedaż, a jedynym kontrahentem dopuszczonym do negocjacji
zakupu jest koncern EPH, który posiada własne źródła dostaw między innymi z kopalni
„Silesia”, której jest właścicielem. Dlatego stwierdzenie, że głównym odbiorcą będzie pobliska
elektrownia ma charakter wysoce życzeniowy. Inwestor powinien przedstawić sposób
sprzedaży węgla do zewnętrznych odbiorców oraz konieczną do tego infrastrukturę wraz z
wpływem procesu załadunku i sprzedaży na środowisko, co zostało całkowicie pominięte w
Raporcie.
13. Model górniczy projektowanej kopalni inwestorzy chcą oprzeć na wysokowydajnych ścianach
pozwalających uzyskać wysoką efektywność ekonomiczną eksploatowanego złoża. Złoże, w
którym zaplanowano eksploatację z uwagi na nieckowate zaleganie pokładów
charakteryzuje się po obu stronach niecki nachyleniem dochodzącym do 300. Z
doświadczeń kopalń eksploatujących ściany w takich warunkach wynika, że uzyskanie
wysokich wydajności w takich warunkach jest problematyczne. W Raporcie wspomniano
także, że w przypadku konieczności ochrony obiektów powierzchniowych będzie
stosowana podsadzka hydrauliczna, sucha ręczna lub pneumatyczna dmuchana.
Wszystkie kopalnie eksploatujące w takich warunkach i stosujące takie systemy
eksploatacji, z uwagi na wysokie koszty produkcji zostały w przeszłości zlikwidowane.
Chęć eksploatacji węgla w takich warunkach i przy zastosowaniu ww. systemów
eksploatacji świadczy o tym, że inwestorzy nie posiadają podstawowej wiedzy z zakresu
ekonomiki produkcji i planują inwestycję w oderwaniu od realiów ekonomicznych. Takie
podejście do tematu świadczy o tym, że inwestorzy nie posiadają realnych wyliczeń
efektywności ekonomicznej dla planowanego przedsięwzięcia, a cały projekt ma charakter
czysto teoretyczny, pozbawiony całkowicie możliwości realizacji pod względem
technicznym i ekonomicznym. Analiza ekonomiczna przedsięwzięcia jest wykonywana w
ramach PZZ i jest jednym z jego podstawowych elementów branych pod uwagę przy
udzielaniu koncesji.
14. Przedstawiony w Raporcie opis przeróbki kopalin świadczy o słabej znajomości aktualnie
stosowanych technologii wzbogacania węgla, jest chaotyczny i niespójny. Dziwić może zapis,
że w procesie wydobycia do węgla wprowadzane są materiały obce, z których najbardziej
powszechne są między innymi opony samochodowe – w polskim górnictwie węgla kamiennego
w kopalniach głębinowych węgla nie stosuje się transportu oponowego. Dla zobrazowania
przyjętego systemu wzbogacania węgla należy przedstawić schemat technologiczny i ideowy
zakładu przeróbczego.
15. Autor Raportu nie podał przewidywanych wielkości odpadów wydobywczych
powstających w procesie eksploatacji i wzbogacania węgla. Nie przedstawił także sposobu
ich zagospodarowania. Na podstawie dostępnych informacji z sąsiednich kopalń
eksploatujących podobne jakościowo pokłady węgla wynika, że średnie zanieczyszczenie
wynosi od 35% do 45%, co w stosunku do planowanego rocznego wydobycia netto
projektowanej kopalni (3,0 mln ton) daje wychód odpadu w wysokości około 1,62 mln ton/rok.
Podany zdawkowo przez autora Raportu sposób zagospodarowania odpadów np. przez
utwardzenie powierzchni
przekształconych pozwala
terenów oraz wypełnienie terenów niekorzystnie
sądzić, że inwestorzy nie mają koncepcji pełnego
zagospodarowania corocznego wychodu odpadów na poziomie około 1,62 mln ton. Należy
szczegółowo ustosunkować się co do ilości, kierunków, sposobów i możliwości
zagospodarowania prognozowanej ilości odpadów górniczych. Należy dokładnie wskazać
miejsca składowania odpadów oraz podać czy i gdzie inwestor zamierza eksploatować obiekty
unieszkodliwiania odpadów górniczych.
16. W związku z planowaną inwestycją należy spodziewać się wzmożonej emisji hałasu do
środowiska. Na terenie przyszłej kopalni wystąpią źródła hałasu mogące przybierać charakter
wielokierunkowy, powierzchniowy oraz przestrzenny. Jak wynika z doświadczeń okolicznych
kopalń, pomimo prowadzenia działań mających na celu ograniczenie emisji hałasu do
środowiska, stale występują przekroczenia ustalonych norm hałasu. Należy spodziewać
się, że projektowana kopalnia nie będzie różniła się od aktualnie funkcjonujących
zakładów górniczych. Autor Raportu nie podaje nawet zbliżonego poziomu hałasu jaki może
być spodziewany w trakcie funkcjonowania kopalni, co nie pozwala odnieść się do norm hałasu
określonych w Miejscowych Planach Zagospodarowania Przestrzennego. Dlatego należy podać
przybliżone poziomy hałasu jakich można się spodziewać w trakcie budowy kopalni oraz w
fazie jej eksploatacji.
17. Dla projektowanego terenu górniczego „Paruszowiec” obowiązuje kilkanaście aktualnych
Miejscowych Planów Zagospodarowania Przestrzennego. Zdecydowana większość terenu
górniczego „Paruszowiec” pokryta jest Miejscowymi Planami Zagospodarowania
Przestrzennego. Ograniczenia i wytyczne zawarte w tych planach praktycznie eliminują
prowadzenie zakładu górniczego w tym rejonie w związku z prognozowanymi skutkami jakie
ta działalność wywoła na obiekty kubaturowe, budowle naziemne, obiekty liniowe, cieki i
zbiorniki wodne, atmosferę czy elementy przyrody i krajobrazu. W celu prowadzenia
działalności górniczej należałoby wykonać nowe Miejscowe Plany Zagospodarowania
Przestrzennego, które uwzględniłyby planowane skutki działalności górniczej na obszarze
terenu górniczego „Paruszowiec”.
18. Prognoza wpływu działalności górniczej na powierzchnię opracowana została w oparciu o bliżej
niesprecyzowany projekt eksploatacji. Podano jedynie ile ścian zostanie wyeksploatowanych w
okresie obowiązywania koncesji. Projekt eksploatacji powinien wynikać i być oparty na
Projekcie Zagospodarowania Złoża, w którym określa się między innymi zasoby przemysłowe
oraz współczynnik wykorzystania złoża, które są podstawą do projektowania eksploatacji
górniczej. Brak tego dokumentu powoduje, że przedstawione przez inwestora wyliczenia
wpływu eksploatacji na powierzchnię są mało wiarygodne i mogą zmienić się po uwzględnieniu
opinii Dyrektora Okręgowe Urzędu Górniczego do PZZ.
19. Jak przyznaje autor Raportu w obrębie złoża „Paruszowiec” nie została wykonana
inwentaryzacja zarówno obiektów kubaturowych jak i obiektów infrastruktury
inżynieryjno-technicznej dotycząca ich kategorii odporności na oddziaływanie
projektowanej eksploatacji górniczej. Inwentaryzacja taka powinna być przeprowadzona, nie
jak podaje autor Raportu na etapie sporządzania Planu Ruch Zakładu Górniczego tj.
bezpośrednio przez eksploatacją ale na etapie opiniowania Raportu Oddziaływania na
Środowisko. Mieszkańcy, samorząd, zakłady produkcyjne, firmy eksploatujące infrastrukturę
inżynieryjno-techniczną narażone na projektowane szkody górnicze powinny mieć pełną
świadomość co do konieczności i możliwości dokonania odpowiednich zabezpieczeń oraz
związanych z tym przyszłych niedogodności. Taka informacja pozwoli na wyrażenie swojej
opinii oraz ustosunkowanie się do działań inwestora mających bezpośredni wpływ na ich
interesy życiowe i planowanie przyszłości. W związku z tym Raport powinien zostać
uzupełniony o inwentaryzację odporności wszystkich obiektów znajdujących się w
granicach planowanej eksploatacji i będących pod wpływami wszystkich kategorii terenu
górniczego. Załączony do Raportu załącznik nr 20 a i 20 b przedstawiający mapę przekształceń
powierzchni terenu wraz z prognozowanymi wpływami eksploatacji górniczej do 2047 roku jest
mało czytelny, co utrudnia jego analizę pod względem zasięgu poszczególnych kategorii terenu
górniczego. Należy na ww. załączniku zacieniować obszary poszczególnych kategorii terenu
górniczego.
20. Analizując szczegółowo mapę wpływów projektowanej w latach 2017 – 2047 eksploatacji
górniczej można zauważyć, że największe niedogodności związane z powstaniem szkód
górniczych (I do V kategorii) obejmują silnie zurbanizowany i zabudowany obszar na
południowy wschód od drogi wojewódzkiej nr 925 (ul. Mikołowska) oraz linii kolejowej
Katowice Ligota – Nędza (nr140). W rejonie zasięgu oddziaływania szkód górniczych znajdą
się zakłady przemysłowe, hale produkcyjne i magazynowe, obiekty biurowe, zabudowa
osiedlowa, zabudowa jednorodzinna, przedszkole, szkoła, kościół, obiekty sportowe,
zbiornik wody, rzeka Ruda, linie kolejowe, linie energetyczne, mosty, droga wojewódzka,
drogi miejskie i wewnętrzne. Największe szkody górnicze (IV do V kategorii) wystąpią na
długim (około 1200 m) odcinku drogi wojewódzkiej nr 925 (ul. Mikołowska) oraz podobnym
odcinku linii kolejowej Katowice Ligota – Nędza (nr 140). W celu usuwania szkód górniczych
będą musiały być czasowo wyłączane z eksploatacji, co spowoduje znaczne niedogodności dla
ruchu samochodowego w mieście i okolicy gdyż ulica Mikołowska stanowi jedyny północny
dojazd do miasta od strony autostrady A1. Wcześniejsze przekierowanie ruchu na inne dojazdy
do miasta doprowadzi do licznych zatorów w obrębie pozostałych dróg dojazdowy takich jak
ulica Gliwicka czy Żorska. W przypadku czasowych wyłączeń linii kolejowej Katowice Ligota
– Nędza (nr 140) zostaną praktycznie odwołane wszystkie dotychczasowe połączenia w
kierunku Katowic i dalej Warszawy. Szkody górnicze (III do IV kategorii) występują także na
części Zastawu pomiędzy ulicą Sosnową, Stawową i Mikołowską gdzie zlokalizowane są liczne
firmy i zakłady produkcyjne, baza transportowa, hale magazynowe, hurtownie, budynki
jednorodzinne, osiedle mieszkaniowe oraz hotel. Wszystkie te obiekty wymagały będą
zabezpieczenia na III lub IV kategorię terenu górniczego, co związane będzie z czasowym
wyłączeniem ich z eksploatacji i pogorszeniem komfortu życia mieszkańców. III kategoria
terenu górniczego wystąpi na około 100 m odcinku koryta rzeki Ruda i na obszarze tzw. „
Plantów”. W okresie powodzi w 1997 roku tereny te by były całkowicie zalane, a woda
„podeszła” i bezpośrednio zagroziła budynkowi przedszkola. Dlatego istnieje duże
prawdopodobieństwo, że w przypadku zaistnienia podobnej sytuacji pogodowej, prognozowane
szkody górnicze tylko spotęgują skutki powodzi. W związku z tak znacznym zasięgiem szkód
górniczych w tym rejonie, które spowodują ogromne utrudnienia dla okolicznych firm
oraz mieszkańców, i które nie pozostaną bez negatywnego wpływu na pozostałą część
miasta Rybnik i jego mieszkańców należy zaprojektować filar ochronny, który swoim
zasięgiem obejmie dzielnice Paruszowiec – Piaski, łącznie z przyległym odcinkiem drogi
wojewódzkiej nr 925 (ul. Mikołowska) oraz linią kolejową Katowice Ligota – Nędza (nr
140) oraz korytem rzeki Ruda.
21. Wpływy V kategorii wystąpią także na znacznym odcinku linii kolejowej Elektrownia Rybnik
– Leszczyny (nr 313) biegnącej przez północną część obszaru objętego deformacjami, z
północnego zachodu na południowy wschód. Linią tą prowadzone są dostawy węgla do
elektrowni EDF Rybnik. Jest to jedyna linia kolejowa, którą prowadzone są dostawy węgla do
elektrowni. Wyłączenie tej linii z eksploatacji na czas usuwania szkód górniczych
(maksymalne osiadania, które wystąpią na 2,5 km odcinku poddanym wpływom
eksploatacji wyniosą 11,3 m) może spowodować częściowe lub w przypadku
przedłużających się napraw nawet całkowite przerwanie dostaw energii z elektrowni.
Dlatego linia ta także powinna być chroniona filarem ochronnym.
PODSUMOWANIE
Ø Prognoza wpływu działalności górniczej na powierzchnię opracowana została w oparciu o
bliżej niesprecyzowany projekt eksploatacji. Projekt eksploatacji powinien wynikać i być
oparty na Projekcie Zagospodarowania Złoża, w którym określa się między innymi zasoby
przemysłowe oraz współczynnik wykorzystania złoża, które są podstawą do projektowania
eksploatacji górniczej. Brak tego dokumentu powoduje, że przedstawione przez inwestora
wyliczenia wpływu eksploatacji na powierzchnię są mało wiarygodne i mogą zmienić się po
przyjęciu przez Ministra Środowiska PZZ-tu i uwzględnieniu opinii Dyrektora Okręgowego
Urzędu Górniczego.
Ø W celu sprawdzenia czy na terenie złoża „Paruszowiec” znajduje się złoże soli należy
wykonać odwierty w technologii pozwalającej na wykrycie pokładu soli, co pozwoli na
właściwe określenie wpływu planowanej eksploatacji górniczej na środowisko naturalne a
zwłaszcza jakość wód dołowych i powierzchniowych.
Ø Zapewnienia autora raportu, że wody pochodzące z odwadniania kopalni nie będą
odprowadzane do cieków powierzchniowych a trafiać będą do Stacji Odsalania i
Uzdatniania Wody i będą krążyć w obiegu zamkniętym są założeniem czysto teoretycznym.
Prognozowany przypływ wody dołowej na poziomie 7,5 m3/min znacznie przekracza
zapotrzebowanie zakładu górniczego na wodę technologiczną, co sprawia, że nadwyżki
pompowanych wód dołowych muszą być odprowadzane do powierzchniowych cieków
wodnych. Takie założenie autora Raportu spowodowało, że nie dokonał oceny wpływu
pompowanych wód na środowisko.
Ø W celu prowadzenia działalności górniczej należy wykonać nowe Miejscowe Plany
Zagospodarowania Przestrzennego, które uwzględniłyby planowane skutki działalności
górniczej na obszarze terenu górniczego „Paruszowiec”.
Ø Nie podano przewidywanych wielkości odpadów wydobywczych powstających w procesie
eksploatacji i wzbogacania węgla. Nie przedstawiono także sposobu ich zagospodarowania.
Podany zdawkowo sposób zagospodarowania odpadów np. przez utwardzenie powierzchni
terenów oraz wypełnienie terenów niekorzystnie przekształconych pozwala sądzić, że
inwestorzy nie mają koncepcji pełnego zagospodarowania corocznego wychodu odpadów na
poziomie około 1,62 mln ton.
Ø W związku ze znacznym zakresem i zasięgiem szkód górniczych w dzielnicy Paruszowiec Piaski, które spowodują ogromne utrudnienia dla okolicznych firm oraz mieszkańców, i które
nie pozostaną bez negatywnego wpływu na pozostałą część miasta Rybnik i jego mieszkańców
należy zaprojektować filar ochronny, który swoim zasięgiem obejmie dzielnice Paruszowiec
– Piaski, łącznie z przyległym odcinkiem drogi wojewódzkiej nr 925 (ul. Mikołowska) oraz
linią kolejową Katowice Ligota – Nędza (nr 140) oraz korytem rzeki Ruda.
Ø Jako najkorzystniejszy pod względem środowiska i pod względem ekonomicznym inwestor
wybrał wariant kopalni, który oparty jest na wysokowydajnych ścianach pozwalających
uzyskać wysoką efektywność ekonomiczną eksploatowanego złoża. Jednak przewidziane do
eksploatacji pokłady i warunki górniczo-geologiczne występujące w złożu „Paruszowiec”,
zwłaszcza nieckowate zaleganie pokładów, które charakteryzuje się dużym nachyleniem
dochodzącym do 300 nie pozwolą na uzyskanie zakładanych efektów. Z doświadczeń kopalń,
które kiedyś eksploatowały ściany w podobnych pokładach wynika, że uzyskanie wysokich
wydajności w takich warunkach jest problematyczne. Dodatkowo chęć stosowania podsadzki
hydraulicznej lub pneumatycznej dmuchanej w przypadku konieczności ochrony obiektów
powierzchniowych spowoduje znaczny wzrost kosztów eksploatacji. Wszystkie kopalnie, które
eksploatowały w takich warunkach i które stosowały takie systemy eksploatacji, z uwagi na
wysokie koszty produkcji zostały zlikwidowane. Koszty eksploatacji wzrosną także w związku
z zaprojektowaniem eksploatacji pod terenami zurbanizowanymi i gęsto zabudowanymi, co
spowoduje konieczność ponoszenia znacznych kosztów usuwania szkód górniczych. Także
konieczność eksploatacji Stacji Odsalania w związku z solankowym charakterem
pompowanych wód dołowych spowoduje ponoszenie kosztów, których nie doświadczają
aktualnie funkcjonujące kopalnie. Chęć eksploatacji węgla w takich warunkach i przy
zastosowaniu ww. systemów eksploatacji świadczy o tym, że inwestorzy nie posiadają
podstawowej wiedzy z zakresu ekonomiki produkcji i planują inwestycję w oderwaniu od
realiów ekonomicznych. Takie podejście do tematu świadczy o tym, że inwestorzy nie
posiadają realnych wyliczeń efektywności ekonomicznej dla planowanego przedsięwzięcia.
Nie oszacowano jednostkowego kosztu produkcji i nie porównano go do kosztów kopalń
eksploatujących węgiel w korzystniejszych warunkach. Wynika z tego, że cały projekt ma
charakter czysto teoretyczny, pozbawiony całkowicie możliwości realizacji pod względem
technicznym i ekonomicznym. Takie podejście może świadczyć o tym, że intencją spółki
BAPRO Sp. z o.o. nie jest budowa kopalni ani eksploatacja złoża „Paruszowiec”, tylko
przyjęcie takich technologii (nawet archaicznych i bardzo kosztownych), które pozwalają na
minimalizację wpływu na środowisko, bez baczenia na koszty eksploatacji w celu uzyskania
za wszelką cenę pozytywnych opinii środowiskowych koniecznych do otrzymania koncesji na
eksploatację. Spółka nie posiadając odpowiednich kapitałów na budowę kopalni i chce się
posłużyć otrzymaną koncesją w celach spekulacyjnych.
Ø Przedstawione w Raporcie stwierdzenie, że „przewidziana eksploatacja do roku 2047
pozwoli na utrzymanie tysięcy miejsc pracy w kopalni” nie jest poparta żadną rzetelną
analizą uwzględniającą etatyzację poszczególnych komórek organizacyjnych kopalni.
Nowoczesna, wysokowydajna i efektywna ekonomicznie kopalnia planująca wydobycie na
poziomie 3,0 mln ton rocznie nie powinna zatrudniać więcej niż 1.700 pracowników. Należy
podkreślić, że nowa kopalnia nie wygeneruje także dodatkowych miejsc pracy w swoim
otoczeniu dlatego, że w okolicy istnieje już wiele firm świadczących usługi na rzecz kopalń,
które posiadają nadwyżki zdolności produkcyjnych i potrafią bez konieczności dodatkowego
zatrudnienia obsłużyć nową kopalnię.
Ø Z przedstawionej analizy „Raportu o oddziaływaniu na środowisko przedsięwzięcia
polegającego na udostępnianiu i wydobywaniu węgla kamiennego ze złoża „Paruszowiec”
wynika, że wydobycie węgla kamiennego ze złoża „Paruszowiec” spowoduje znaczące
oddziaływanie na poszczególne elementy środowiska, wbrew opinii autora Raportu.
Ø Niezależnie od przedstawionej analizy, „Raport o oddziaływaniu na środowisko
przedsięwzięcia polegającego na udostępnianiu i wydobywaniu węgla kamiennego ze złoża
„Paruszowiec” należy przekazać do dalszego opiniowania zainteresowanym stronom w
zakresie wpływu planowanego przedsięwzięcia na ich działalność gospodarczą oraz
użytkowaną infrastrukturę inżynieryjno-techniczną. Sugeruje się by wysłać zapytanie o
opinię do poniżej wymienionych jednostek:
– Elektrownia EDF Rybnik,
– Nadleśnictwo Rybnik,
– PKP Polskie Linie Kolejowe S.A.,
– Zarząd Dróg Wojewódzkich – Katowice,
– Polskie Sieci Energetyczne S.A.,
– Przedsiębiorstwo Wodne i Kanalizacyjne Sp. z o.o. – Rybnik.
Analizę wykonał
Krzysztof KRYJ