Duch romantyzmu w teatrze

VIII Liceum Ogólnokształcące i 58 Gimnazjum im. Władysława IV w Warszawie - Start
Duch romantyzmu w teatrze
Teatr od zawsze był synonimem sztuki, potęgi, doskonałości, artyzmu i kultury w
najszlachetniejszym wydaniu. Epoka romantyzmu to wielka modernizacja teatru europejskiego. Przede
wszystkim budowano wtedy nowe gmachy, odnawiano i powiększano sceny, by pomieścić bogatsze
dekoracje oraz liczniej wprowadzanych aktorów.
Jednak cała kultura teatralna owego czasu miała pewną dwoistość, mało znaną poprzednim okresom.
Wytworzyła ona widowisko, którym pasjonowały się wszystkie środowiska: od królów i cesarzy po tłumy
robotników ściągających do przedmiejskich teatrów. Na czym jeszcze polegało nowatorstwo i
wyjątkowość przedstawień romantycznych? Na to pytanie próbowała znaleźć odpowiedź klasa IIc, która
wraz z wychowawczynią, p. prof. Elżbietą Błachowicz, odbyła lekcję w Muzeum Teatralnym.
Dzieje teatru romantycznego zapoczątkowane zostały w 1830 roku wystawieniem
„Hernaniego” Wiktora Hugo i trwały mniej więcej do roku 1843. Były one ściśle połączone
z romantyczną myślą poetycką i dramatem kształtowanym w opozycji do reguł klasycystycznych
(np.trzech jedności) oraz w nawiązaniu do dramatu szekspirowskiego (teatru elżbietańskiego). Dramat
był traktowany już nie jako gatunek czysto literacki, lecz dzieło łączące w sobie wiele sztuk: poezję,
malarstwo, muzykę i aktorstwo. Widowisko sceniczne miało ukazywać obraz epoki, wywoływać niezwykłe
wrażenie wizualne, tworzyć iluzję, zwłaszcza w pokazywaniu zjawisk natury w jej wielkości i rozmaitości.
Z tego powodu romantyczne teksty stawiały przed inscenizatorami potężne wyzwania warsztatowe.
Czerpano bowiem przede wszystkim z archaicznych źródeł rytuału i magii. Teatr chciał przywrócić
spektaklowi wyższy, sakralny wymiar, chciał otworzyć dostęp do ponadludzkiego świata.
Jednocześnie dramat romantyczny konsekwentnie demonstrował nieskrępowaną swobodę twórców,
przejawiającą się m.in. w synkretyzmie rodzajowym (mieszaniu różnych rodzajów literackich w obrębie
jednego dzieła) oraz w łączeniu ze sobą elementów tragizmu i komizmu, patosu i trywialności, fantastyki
i realizmu.
Specjalnością polskiej literatury romantycznej było stworzenie teatru, gdzie znajdowały odbicie
problemy życia narodowego. Teatru będącego trybuną życia narodowego, instancją życia, przestrzenią
debaty. Można nawet pokusić się o stwierdzenie, że najciekawsze europejskie teksty dramatu
europejskiego narodziły się w Polsce, bowiem wielkie dzieła tego gatunku tworzone były w naszym kraju
z inspiracji Powstania Listopadowego. Nie sposób w tym momencie nie przywołać
„Dziadów” Adama Mickiewicza. Otwarta kompozycja tego utworu, odrzucenie klasycznej
reguły trzech jedności, synkretyzm, udział świata nadprzyrodzonego świadczą o przynależności
„Dziadów” do dramatu europejskiego.
Warto też wspomnieć o słynnych inscenizacjach tego dzieła. Stanisław Wyspiański –
dramatopisarz, poeta, malarz, reformator teatru – jako pierwszy wystawił trzy części
„Dziadów”, skrócił jednak tekst o połowę i podzielił go na siedem części. Inscenizacja miała
charakter średniowiecznego misterium. Reżyser ograniczył też świat aniołów i diabłów oraz wątek
mesjanistyczny. Z kolei Leon Schiller wystawiał „Dziady” czterokrotnie (we Lwowie, w
Wilnie, w Warszawie oraz Bułgarii). Nawiązując do tradycji obrzędowej, stworzył model masowego i
dynamicznego widowiska, w którym akcja dramatyczna zyskiwała ponadziemskie wymiary. Operując
światłem i dźwiękiem wydobył on mistyczny charakter świata duchowego w dziele, a główną zasadą
uczynił niewidzialność zjaw.
Autorzy dramatu romantycznego przedstawiali własną wizję świata, historię traktowali z pewną
swobodą, stosowali różne techniki dramaturgiczne w ramach jednego utworu, prezentowali sprzeczności
dążeń, motywacji i światopoglądów. Wszystkie te cechy sprawiają, że teatr romantyczny postrzegamy
dziś jako wybitny i nowatorski.
oprac. Dorota Łukaszuk, kl. IIc w roku szk. 2009/2010
http://wladyslaw.edu.pl
Kreator PDF
Utworzono 6 March, 2017, 19:32