Charakterystyka pracy

Częstym wynikiem podejmowanych w przeszłości decyzji gospodarczych są lasy o
uproszczonej strukturze wiekowej i gatunkowej. Odbiegają one od leśnych zrzeszeń
roślinnych, jakie w danych warunkach środowiska ukształtowały by się bez ingerencji
człowieka. Taki stan rzeczy prowadzi do zaburzenia funkcjonowania ekosystemów leśnych,
obniżenia, bądź utraty przez nie stabilności zagrażającej trwałości istnienia lasu.
Obserwowana duża skala problemu zmusza do poszukiwania metod doboru drzewostanów
do przebudowy.
Praca wskazuje na „waloryzacyjny system oceny lasów górskich” (Przybylska 1999), jako
taką właśnie metodę. System ten został wdrożony w Magurskim Parku Narodowym (MPN),
a więc w obiekcie w granicach którego znajduje się ponad 18 000 ha lasów. Celem
wdrożenia systemu waloryzacyjnego było określenie zbioru drzewostanów wymagających
przebudowy, a następnie, zdefiniowanie kolejności w jakiej restytucja winna być
realizowana.
Podstawowym narzędziem za pomocą którego realizowano cel pracy był system informacji
przestrzennej GIS.
System waloryzacyjny opiera się na ocenie podobieństwa realnie istniejących
drzewostanów do modeli, będących w swym założeniu wzorcem lasu w maksymalnie
dużym stopniu dostosowanego do siedliska. Wobec tego do poprawnego wdrożenia
systemu niezbędnym jest rzetelne rozpoznanie warunków siedliskowych, a następnie
zaprojektowanie modeli.
Magurski Paru Narodowy był obiektem, w którym jak do tej pory warunki siedliskowe nie
były rozpoznane. W związku z tym wstępnym elementem pracy musiała być identyfikacja
siedlisk. Metodą wyróżnienia siedlisk leśnych parku była bazująca na technikach GIS
analiza dostępnych danych dokumentujących warunki przyrodnicze badanego obszaru,
mająca na celu wskazywanie terenów o zbliżonych warunkach środowiska. Końcowym
etapem tej fazy pracy była diagnoza typologiczna wyróżnionych jednostek.
W analizie brano pod uwagę następujące dostępne dane:
– numeryczny model terenu MPN (Borek J. 2000),
– cyfrowa mapa rzeczywistych zbiorowisk roślinnych (Michalik i in. 1999),
– mapa gleb (Skiba i in. 1999),
– mapa przeważających gatunków i głębokości gleb (Skiba i in. 1999),
– mapa naturalnej roślinności potencjalnej (Michalik 1999),
– mapa goemorfologiczna (Izmaiłow, Krzemień, Sobiecki 1999),
– mapa geologiczna (Ślączka 1999).
W efekcie na obszarze MPN wyróżniono 65 jednostek typologicznych w randze typu lasu.
Syntetycznym efektem tej fazy prac była cyfrowa mapa siedlisk parku.
Następnie dla każdej z wyróżnionych jednostek typologicznych zaprojektowano
drzewostany modelowe, poprzez określenie 8 parametrów:
– gatunku panującego,
– gatunków współpanujących,
– docelowego składu gatunkowego i gatunków głównych,
– gatunków domieszkowych,
– gatunków pomocniczych,
– kategorii złożenia gatunkowego,
– kategorii złożenia wiekowego,
– budowy drzewostanu.
Parametry opisujące wzorce lasu zostały dołączone do cyfrowej mapy siedlisk.
Po zaprojektowaniu wzorców przystąpiono do wdrażania systemu waloryzacyjnego,
polegającego na:
1. porównaniu drzewostanów rzeczywistych z modelami (osobno porównywano
drzewostan główny oraz warstwy odnowienia),
2. waloryzacji drzewostanów,
3. doborze drzewostanów do przebudowy i ustaleniu pilności działań restytucyjnych.
Sposobem porównania drzewostanów rzeczywistych z wzorcami było sprawdzenie w jakim
zakresie w drzewostanach realnie występujących są spełnione wybrane parametry
charakteryzujące modele. W efekcie dokonano klasyfikacji drzewostanów rzeczywistych
pod kątem ich zgodności z wzorcami. Wyniki klasyfikacji były następnie brane pod uwagę
przy waloryzacji drzewostanów.
Zgodnie z metodą „waloryzacyjnego systemu oceny lasów górskich” (Przybylska 1999) do
oceny drzewostanów przyjęto następujące parametry:
1. stopień dostosowania drzewostanu głównego do warunków siedliska,
2. stopień dostosowania składu gatunkowego odnowienia podokapowego do siedliska,
3. okres rozwoju drzewostanu,
4. stopień wypełnienia przestrzeni w warstwie drzewostanu głównego,
5. stopień wypełnienia przestrzeni przez odnowienie podokapowe,
6. stopień zdrowotności drzewostanu.
Poprzez analizę kształtowania się w drzewostanach wybranych parametrów oceniono je
pod kątem stopnia dostosowania do siedliska oraz stabilności. W efekcie opracowano dwie
niezależne prognozy rozwoju drzewostanów, prowadzące do wyznaczenia granic
gospodarstwa przebudowy. Do przebudowy typowano lasy dla których opracowano co
najmniej 1 niepomyślną prognozę rozwoju.
Ostatnią fazą realizacji pracy było określenie zasad ustalania pilności przebudowy, która
jest uzależniona od poszczególnych prognoz rozwoju drzewostanów oraz kategorii
stabilności. Syntetycznym wynikiem tego etapu pracy było uporządkowanie drzewostanów
przeznaczonych do przebudowy od tych, które najpilniej wymagają poprawy ich stanu, po
takie, w których przebudowa może być warunkowo odłożona w czasie.
Dzięki wdrożeniu waloryzacyjnego systemu oceny lasów górskich w sposób precyzyjny i w
znacznym stopniu zobiektywizowany wyznaczono w Magurskim Parku Narodowym
granice gospodarstwa przebudowy, określono jej pilność, a także wyliczono podstawowe
parametry regulacyjne. System dostarczył więc wszelkich niezbędnych danych do
opracowania planu przebudowy drzewostanów.
Wdrożenie systemu waloryzacyjnego za pomocą technik GIS, poprzez zbudowanie systemu
informacji przestrzennej, pozwala na bieżącą analizę stanu lasu oraz śledzenie wyników
podejmowanych działań.