laboratorium diagnostyczne 2013.cdr

mgr Barbara Pêksa
Medyczne
Laboratorium
Diagnostyczne
PRZYGOTOWANIE DO BADANIA
CENTRUM ONKOLOGII
ZIEMI LUBELSKIEJ
Centrum
Onkologii
im. œw. JANA z DUKLI
Lublin, 2013
Ogólne zalecenia dotycz¹ce przygotowania
pacjenta do badañ wg W.G. Guder: Próbki.
Od pacjenta do laboratorium
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
W celu unikniêcia b³êdnej interpretacji wyników badañ
laboratoryjnych zaleca siê pobieranie próbek do wszystkich badañ
na czczo, po 12 godzinach od przyjêcia ostatniego posi³ku, z
zachowaniem zmniejszonej aktywnoœci fizycznej przez pacjenta
przed pobraniem.
Jeœli jest to mo¿liwe próbki krwi do badañ powinny byæ pobierane
pomiêdzy godz. 7 a 9 rano.
Próbki powinny byæ pobierane przed wdro¿eniem procedur
diagnostyczno- terapeutycznych.
Nale¿y zawsze dokumentowaæ dok³adny czas pobrania materia³u
na skierowaniu na badania.
Pobranie próbki w niew³aœciwym czasie mo¿e wyrz¹dziæ wiêcej
szkód ni¿ niepobranie jej wcale.
Wyniki badañ, które przychodz¹ za póŸno, to zmarnowanie próbki.
Krew nigdy nie powinna byæ pobierana w pobli¿u miejsca wlewów
do¿ylnych.
Próbka krwi powinna byæ pobrana z tej koñczyny, gdzie nie podaje
siê infuzji lub iniekcji. Ponadto powinien up³yn¹æ odpowiedni czas
pomiêdzy zakoñczeniem wlewu do¿ylnego a pobraniem krwi
(roztwór wêglowodanów - 1 godz., roztwór aminokwasów i
hydrolizatu bia³ek - 1 godz., roztwór elektrolitów - 1 godz.).
Aby zmniejszyæ wewn¹trz- i miêdzyosobnicz¹ zmiennoœæ
w wynikach badañ laboratoryjnych, nale¿y wystandaryzowaæ
procedurê pobierania materia³u do badañ.
Nale¿y spe³niæ nastêpuj¹ce warunki:
•
•
•
•
•
odpowiedni czas odpoczynku i postu,
taka sama pozycja cia³a ( siedz¹ca),
taka sama pora dnia,
czas ucisku sta¿y nie powinien byæ d³u¿szy ni¿ 1 minuta,
unikanie zaciskania i rozluŸniania piêœci.
2
Ewentualne nastêpstwa zastosowania œwiadczenia
zdrowotnego w postaci pobrania materia³u do
badañ - pobrania krwi ¿ylnej
Krwiak w miejscu wk³ucia
Dzia³ania korekcyjne:
1.
przerwaæ pobieranie,
2.
usun¹æ opaskê uciskow¹,
3.
usun¹æ ig³ê z miejsca wk³ucia,
4.
za³o¿yæ opatrunek uciskowy na oko³o 1 godz.
Nudnoœci i wymioty
Dzia³ania korekcyjne:
1.
przerwaæ pobieranie,
2.
wyj¹æ ig³ê z miejsca wk³ucia,
3.
wezwaæ lekarza.
Z³e samopoczucie, os³abienie ( pot, bladoœæ, omdlenie, drgawki)
Dzia³ania korekcyjne:
1.
przerwaæ pobieranie,
2.
wezwaæ do pomocy drugiego pracownika punktu pobrañ,
3.
wezwaæ lekarza,
4.
do czasu przybycia lekarza udzieliæ pacjentowi pierwszej pomocy
w ramach swoich kompetencji.
Zatrzymanie kr¹¿enia
Dzia³ania korekcyjne:
1.
udzieliæ pierwszej pomocy w ramach swoich kompetencji,
2.
wezwaæ lekarza.
Uwaga dla pacjenta
Po pobraniu krwi miejsce wk³ucia zabezpieczone przed wyp³ywem krwi
nale¿y delikatnie ucisn¹æ przez ok. 7 minut. Nie nale¿y stosowaæ zbyt
mocnego nacisku ani te¿ - uwaga! - zginaæ rêki w ³okciu!
3
Instrukcja dla personelu pielêgniarskiego i dla
pacjentów o standardowym sposobie pobierania
moczu do badania
Uzyskanie odpowiedniej próbki moczu zale¿y od prawid³owych dzia³añ
pacjenta, dlatego musi on uzyskaæ ustn¹ lub pisemn¹ informacjê
o pobieraniu moczu.
Instrukcja:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11
umyæ rêce wod¹ i myd³em,
wzi¹æ czysty, jednorazowy pojemnik na mocz,
nie dotykaæ wewnêtrznych powierzchni pojemnika palcami,
umyæ zewnêtrzne narz¹dy p³ciowe z okolic¹ ujœcia cewki
moczowej wy³¹cznie, u¿ywaj¹c ciep³ej wody (bez dodatku
œrodków myj¹cych, odka¿aj¹cych),
oddaæ pierwsz¹ porcjê moczu do toalety,
drug¹ porcjê moczu oddaæ do pojemnika,
pozosta³¹ czêœæ moczu oddaæ do toalety,
wytrzeæ zewnêtrzne powierzchnie pojemnika z moczem,
zamkn¹æ pojemnik,
podpisaæ próbkê w czytelny sposób, podaj¹c datê i godzinê
pobrania,
dostarczyæ próbkê do Medycznego Laboratorium
Diagnostycznego.
4
Dobowa zbiórka moczu
Zbiórkê moczu przeprowadza siê dok³adnie w czasie 24 godzin.
Rozpoczyna siê j¹ od drugiego oddania moczu w dniu rozpoczêcia
zbiórki,
a koñczy siê na pierwszym oddaniu dnia nastêpnego.
Instrukcja:
•
pierwsz¹ porann¹ porcjê moczu nale¿y odrzuciæ, czyli oddaæ do
muszli klozetowej,
•
ka¿d¹ nastêpn¹ porcjê oddanego moczu nale¿y w ca³oœci
przenieϾ do specjalnego pojemnika,
•
czynnoœæ tê nale¿y powtarzaæ a¿ do nastêpnego dnia,
•
pierwszy po nocy oddany mocz jest ostatni¹ porcj¹, któr¹ nale¿y
przenieϾ do pojemnika.
•
pojemnik w czasie przeprowadzanej zbiórki powinien znajdowaæ siê
w ch³odnym i zacienionym pomieszczeniu,
•
po zakoñczeniu zbierania moczu nale¿y dok³adnie wymieszaæ ca³¹
zawartoœæ pojemnika, zmierzyæ objêtoœæ, a nastêpnie odlaæ próbkê
(oko³o 50-100 ml) do mniejszego naczynia, tak jak w badaniu
ogólnym moczu, i dostarczyæ do laboratorium,
•
na kartce do³¹czonej do próbki moczu, zawieraj¹cej dane o
osobie badanej, nale¿y bezwzglêdnie podaæ dok³adny czas
rozpoczêcia i zakoñczenia zbiórki oraz ca³kowit¹ objêtoœæ
zebranego moczu.
Uwaga dla pacjenta
Je¿eli z jakiejœ przyczyny choæby jedna porcja moczu oddana
w czasie dokonywanej zbiórki, nie zosta³a przeniesiona do pojemnika
przeznaczonego do zbierania moczu, badanie nie bêdzie dok³adne i
powinno byæ powtórzone innego dnia.
5
Postêpowanie przy wykonywaniu doustnego testu
tolerancji glukozy zgodnie z zaleceniami WHO
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
3 dni przed wykonaniem testu normalna dieta bez ograniczeñ,
bogata w wêglowodany (przynajmniej 150 g dziennie).
3 dni przed testem odstawiæ w miarê mo¿liwoœci leki zaburzaj¹ce
gospodarkê wêglowodanow¹ ( diuretyki tiazydowe , doustne œrodki
antykoncepcyjne, sterydy).
Oko³o 12 godz. ( 8-14 godz.) przed testem nie przyjmowaæ posi³ków.
W celu uzyskania najbardziej wiarygodnych wyników wskazane jest
powstrzymywanie siê od palenia papierosów przez minimum 8
godz. oraz 2 godz. przed testem nie nale¿y wykonywaæ ciê¿kiej
pracy fizycznej.
Test rozpocz¹æ w godzinach porannych (6-9) od pobrania krwi (w
celu oznaczenia glikemii na czczo ) przed podaniem glukozy.
Roztwór glukozy - sporz¹dzony dla doros³ych poprzez rozpuszczenie
75g glukozy bezwodnej w 250-300 ml wody -powinien zostaæ wypity
przez pacjenta w ci¹gu maksymalnie 5 min.
W czasie trwania testu pacjent powinien zachowaæ normaln¹
aktywnoœæ fizyczn¹ (bez wykonywania pracy, ale nie powinien
le¿eæ ).
Po 120 min. od podania roztworu glukozy pobraæ krew w celu
oznaczenia glikemii.
Wszystkie oznaczenia nale¿y dokonywaæ w osoczu krwi ¿ylnej.
Warunki przedanalityczne dotycz¹ce czasu
pobrania próbek najczêstszych oznaczeñ
immunochemicznych
Parametr
Czas pobrania
Estradiol
Wydzielanie pulsacyjne. U kobiet wynik uzale¿niony jest od fazy cyklu.
Uwaga: poda¿ zwi¹zków zawieraj¹cych estrogeny ( œrodki
antykoncepcyjne, terapia zastêpcza) mo¿e powodowaæ wzrost
stê¿enia estradiolu.
CA - 125
Brak udowodnionej zmiennoœci dobowej Nie pobieraæ w trakcie
miesi¹czki.
CA 19-9
CA 15-3
Brak udowodnionej zmiennoœci dobowej.
Brak zmiennoœci dobowej.
CEA
Brak zmiennoœci dobowej.
Palenie papierosów powoduje wzrost stê¿enia.
FSH
Wydzielanie pulsacyjne, rytm dobowy i zmiennoϾ od fazy cyklu.
LH
Progesteron
Wydzielanie pulsacyjne, rytm dobowy i zmiennoϾ fazy cyklu.
Rytm wydzielania zgodnie z faz¹ cyklu.
Prolaktyna
Pobieranie próbki krwi po 3-4 godz. po obudzeniu. Wydzielanie
epizodyczne. Pobranie na czczo, bezstresowo.
o
o
o
PSA
o
o
o
Pobranie próbki po 48 godz. od ejakulacji.
Biopsja prostaty - wzrost stê¿enia 2- do 50 razy. Utrzymuje siê doœæ
d³ugo. Zalecane pobranie po up³ywie 6 tygodni.
Przezcewkowa resekcja prostaty wzrost PSA 6 do 50 razy. Kolejne
badanie po up³ywie 6 tygodni.
Masa¿ prostaty - nieznaczny wzrost PSA. Kolejne pobranie po
up³ywie 1 tygodnia.
Transrektalne USG prostaty - wzrost stê¿enia PSA. Kolejne
oznaczenie PSA po 1 tygodniu.
Cytoskopia : nie wp³ywa znacz¹co na stê¿enie PSA. Najnowsze
badania donosz¹, ¿e œrednio o 0,15 ug/L, a powrót do wartoœci
wyjœciowej po 3 dniach.
Testosteron
Rytm wydzielania dobowy i sezonowy. Ranny poziom testosteronu u
m³odych mê¿czyzn jest œrednio 50% wy¿szy ni¿ po po³udniu.
TSH
Dobrze udokumentowany zosta³ rytm oko³odobowy TSH. Szczyt
osi¹gany jest póŸnym wieczorem, w nocy. Najni¿sze stê¿enia oko³o
po³udnia. Amplituda jest doœæ du¿a œrednio ~ 2 mlU/L.
Opisywani byli pacjenci ze zmian¹ dobow¹ o wiele wiêksz¹, np. z 2,3na
11,2 mlU/L.
Obok zmiennoœci oko³odobowej, opisywana jest tak¿e zmiennoœæ
sezonowa- spadek na wiosnê i w lecie, a wzrost jesieni¹ i w zimie.
Ró¿nice nie przekraczaj¹ 25% wartoœci.
7
CENTRUM ONKOLOGII ZIEMI LUBELSKIEJ
im. œw. JANA z DUKLI
ul. dr K. Jaczewskiego 7, 20-090 Lublin
www.cozl.pl, e-mail:[email protected]
tel. 81 747 75 11, fax 81 747 89 11